HOUTBEWERKING DERDE GRAAD BSO

Transcriptie

1 HOUTBEWERKING DERDE GRAAD BSO LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS LICAP BRUSSEL D/2004/0279/049 September 2004

2 D/2004/0279/049 3 de graad BSO 2 Houtbewerking

3 HOUTBEWERKING DERDE GRAAD BSO LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS LICAP BRUSSEL D/2004/0279/049 September 2004 Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel

4 D/2004/0279/049 3 de graad BSO 4 Houtbewerking

5 INHOUD 1 Inleiding Lessentabel Toelichting bij het leerplanconcept Impulsen Geïntegreerd leerplan Leerplannen op basis van beroepsprofielen, beroepsopleidingsprofielen en opleidingsprofielen Studierichtingsprofiel en verticale samenhang Logisch curriculum Instroom en beginsituatie Profiel van de studierichting en vormingscomponenten Uitstroom Aandachtspunten Kwaliteitszorg (IKZ) Het gebruik van Informatie en Communicatietechnologie (ICT) Welzijn op het werk en VCA Stages De geïntegreerde proef Algemene methodologische wenken Inleidende beschouwingen Projectmatig werken volgens een concentrisch vormingsconcept Realisaties hout Overkoepelende leerplandoelstellingen en leerinhouden Specifieke doelstellingen en leerinhouden Specifieke stagedoelstellingen Pedagogisch didactische wenken en didactische middelen Toegepaste wetenschappen Toegepaste elektriciteit Toegepaste mechanica Elementaire kennis van sanitaire installaties Evaluatie Minimale materiële vereisten Realisaties hout Toegepaste wetenschappen Bibliografie Nuttige adressen De geïntegreerde proef de graad BSO D/2004/0279/049 Houtbewerking 5

6 1 Inleiding Dit leerplan betekent geen grondige wijziging ten opzichte van het vorige leerplan D/2002/279/033. Twee redenen dwongen ons echter het leerplan enigszins aan te passen. Enerzijds het feit dat het VVKSO een ander concept van lessentabellen doorvoert, waardoor een complementair gedeelte van 6 uur ontstaat. We hebben dan ook in verhouding een aantal leerplandoelstellingen en leerinhouden in uitbreiding geplaatst. Op vraag van de begeleiding werd het gedeelte Toegepaste wetenschappen bijgestuurd. D/2004/0279/049 3 de graad BSO 6 Houtbewerking

7 2 Lessentabel Pedagogische u/week Administratieve vakbenaming Vakbenaming Minimum/Maximum Godsdienst 2 2 AV Godsdienst Frans AV Frans Lichamelijke opvoeding 2 2 AV Lichamelijke opvoeding Maatschappelijke vorming 0/2 0/2 AV Maatschappelijke vorming Nederlands 0/2 0/2 AV Nederlands Project algemene vakken 4/0 4/0 AV Project algemene vakken Realisaties hout PV Praktijk of PV/TV Stage Hout (*) TV Hout Toegepaste wetenschappen 2 0 TV Hout/Elektriciteit/Elektromechanica Bedrijfsbeheer 0 1 TV Toegepaste economie (*) Minimum - maximum aantal uren stage: 1 ste leerjaar de leerjaar: 2 6 Toelichtingen en aanbevelingen 1 De lessentabel is uitgeschreven in een vork (minimum maximum). Het maximum van 36 uur wordt aanbevolen. De 6 uur tussen het maximum en het minimum vormen het complementaire gedeelte. Kiest de school voor het minimum aantal uren, dan kan Frans niet niet worden aangeboden. Kiest men voor 32 uur of meer, dan bevelen we aan om 2 uur Frans op te nemen. Realisaties Hout Kiest de school voor het minimum (respectievelijk 20 en 21 uur), dan kunnen de leerplandoelstellingen en leerinhouden die in uitbreiding staan niet worden gerealiseerd. Wij bevelen echter het maximum aan. We hebben het leerplan in deze optiek ook ingevuld. De som van de uren administratief ingericht als respectievelijk PV Praktijk of PV/TV Stage Hout en TV Hout dient uiteraard gelijk te zijn aan het gekozen aantal uren Realisaties hout. De complementaire uren kunnen ook door de school, geheel of gedeeltelijk zelf worden ingevuld, ze kan hiervoor kiezen uit de lijst van vakken opgesomd in het besluit van de Vlaamse regering van 5 juni 1989, zoals gewijzigd. Voor in het totaal maximum 4 uren van deze vakken zijn geen goedgekeurde leerplannen nodig op voorwaarde dat het maximum aantal wekelijkse lestijden per vak 2 uren bedraagt (d.w.z. voor een vak van 3 uren of meer is wel een goedgekeurd leerplan nodig). 1 We verwijzen hier ook naar de algemene toelichting bij de lessentabellen van het VVKSO (zie bijlage 2) 3 de graad BSO D/2004/0279/049 Houtbewerking 7

8 3 Toelichting bij het leerplanconcept 3.1 Impulsen Impulsen die aan de basis lagen van het vorige leerplan zijn: de ontwikkeling van de beroepenstructuur (SERV/FVB); de beroepsprofielen (SERV/FVB) en de beroepsopleidingsprofielen: binnenschrijnwerker, buitenschrijnwerker, daktimmerman en meubelmaker 1 (VLOR); reductie van de studierichtingen met als gevolg een gewijzigd curriculum (structuur 1999) en de verticale samenhang met onder meer de aansluiting op het leerplan Hout 2 de graad BSO ; de nood om leerplandoelstellingen en leerinhouden te actualiseren (nieuwe technieken, materialen, voorschriften, integratie van ICT, CNC, ); vernieuwde visie op TSO en BSO die leidt naar duidelijkere profilering en een min of meer eenvormig stramien voor de leerplannen; besluit van de Vlaamse Regering tot de vaststelling van de goedkeuringscriteria en indieningmodaliteiten van de leerplannen voor het secundair onderwijs (B.S ); de pedagogisch-didactische inzichten om geïntegreerd te werken via een concentrisch vormingsconcept (synchronisatie tussen PV en TV), dit via oefeningen (projecten) die gecoördineerd gepland en georganiseerd worden; wegwerken van de versnippering in vakken van één uur; de (verdere) implementatie van de geïntegreerde proef; de problematiek van de stages; nieuwe eisen betreffende het Welzijn op het werk en basisopleiding in verband met veiligheid (VCA); leerplannen vertrekken vanuit leerplandoelstellingen die door hun formulering de moeilijkheidsgraad het te bereiken niveau aangeven, zodat complexe taxonomieën worden vermeden. 3.2 Geïntegreerd leerplan Inleiding In het leerplan van de 2 de graad BSO Hout werd de integratie van de technische vakken (TV) en praktijk (PV) vooropgesteld, in de 3 de graad wordt deze integratie doorgetrokken. Het is vanuit pedagogisch-didactisch standpunt absoluut noodzakelijk om degelijke samenhang te brengen tussen praktijk en theorie. Een eerste stap om op dit vlak goede resultaten te bereiken is vertrekken vanuit een geïntegreerd leerplan. Een geïntegreerd leerplan houdt in dat er in de opbouw ervan geen onderverdeling is volgens vakken. Dit betekent dus geen afzonderlijk leerplanonderdeel voor tekenen, technologie en praktijk. De leerplandoelstellingen en leerinhouden worden zodanig aangeboden dat de praktijk en de theorie als een geheel ervaren wordt waardoor de afstemming van de theorie op de praktijk optimaal wordt. We hebben dit samenhangend geheel Realisaties hout genoemd. Het onderscheid tussen PV en TV is louter omwille van administratieve redenen behouden. Voor de technische vakken is er dus ook geen onderverdeling meer in de vakken: bestekrekenen, constructieleer, machineleer, stijlleer en woninginrichting, technisch tekenen, beroepseconomie. De verplichte splitsing in vakken van 1 of 2 uur werd weggewerkt. Deze keuze wordt als volgt geargumenteerd: 1 nog in ontwikkling D/2004/0279/049 3 de graad BSO 8 Houtbewerking

9 de versnippering in vakken van één uur is niet efficiënt, het is in veel gevallen interessanter om op bepaalde ogenblikken pakketten als geheel aan te bieden; door versnippering gaat de samenhang verloren en ontstaan tal van overlappingen; door de leerplandoelstellingen en leerinhouden te groeperen ontstaat er een duidelijker referentiekader om projectmatig te werken via een concentrisch vormingsconcept (zie verder) Toekenning van de opdrachten en jaarplanning Realisaties hout is een opdracht voor een lerarenteam. Indien deze opdracht wordt verdeeld over twee of meerdere leraars dient dit in overleg met de technisch adviseur(s) en het directieteam te gebeuren. De leerplandoelstellingen en leerinhouden dienen door het team gepland en gespreid over de twee leerjaren. Permanent opvolgen via vakvergaderingen is hierbij noodzakelijk. Richtlijnen en suggesties: versnipper zo weinig mogelijk, bij benadering kan men stellen dat er ongeveer 25 % van de tijd wordt geïnvesteerd aan technischtheoretische vormingscomponenten (cognitief-conceptueel) en 75 % aan praktijk (uitvoeringsgerichte vormingscomponenten), hou zeer geregeld teamvergaderingen en maak samen een sterkte-zwakte analyse van de bereikte resultaten, las momenten in waar bepaalde pakketten globaal behandeld en verwerkt worden, bijvoorbeeld actieweek over integrale kwaliteitszorg, week van de veiligheid, ), het projectmatig werken wordt aanbevolen (zie verder) Toegepaste wetenschappen Er wordt een volume van 2 uur voorzien om de leerplandoelstellingen op een praktische wijze te realiseren. Het is de bedoeling om deze leerplandoelstellingen zoveel mogelijk geïntegreerd aan te bieden en dit in relatie met de te realiseren projecten Stage Er zijn een aantal specifieke stagedoelstellingen in het leerplan opgenomen. Om deze te realiseren is er 2 uur stage in het 2 de leerjaar opgenomen. Dit betekent dus een equivalent van 2 weken. Het contact met de industrie is immers een onmisbaar element om de kwaliteit van ons onderwijs te bewaken. 3 de graad BSO D/2004/0279/049 Houtbewerking 9

10 3.3 Leerplannen op basis van beroepsprofielen, beroepsopleidingsprofielen en opleidingsprofielen De beroepenstructuur Om te komen tot een transparant aanbod in het onderwijs is er nood aan een duidelijke en éénduidige beroepenstructuur. Op basis van een onderzoek naar opleidings- en kwalificatiebehoeften in de bouwsector heeft het FVB (Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid), in samenwerking met de SERV (Sociaal Economische Raad voor Vlaanderen) en met het HIVA (Hoger Instituut voor de Arbeid) een beroepenstructuur uitgewerkt. De beroepenstructuur van de houtsector is nog in ontwikkeling De beroepsprofielen Het uitgangspunt voor het opstellen van beroepsprofielen was: Een door de sector gevalideerd instrument ontwikkelen om de vakopleiding te doen aansluiten met de realiteit van de arbeidsmarkt. Deze beroepsprofielen beschrijven de verwachtingen die door de industrie worden gesteld aan een geoefende beroepsbeoefenaar. In deze beroepsprofielen is de volgende informatie opgenomen: omschrijving van het beroep, beroepsinhoud, taken en activiteiten (voorbereidende, uitvoerende en ondersteunende taken), kennis en vaardigheden, beroepshoudingen, bijzondere arbeidsomstandigheden, arbeidsorganisatie, specifieke kwalificatieproblemen en toekomstige evoluties. Deze beroepsprofielen werden ontwikkeld in samenwerking met de SERV De beroepsopleidingsprofielen Op basis van de beroepsprofielen ontwikkelde de sectorcommissie bouw-hout-decoratie van de VLOR beroepsopleidingsprofielen met als doelstellingen: de uitbouw van het onderwijs optimaal verzekeren, de opleidingen beter laten aansluiten bij de eisen van de arbeidsmarkt, de uitstroom van gekwalificeerde arbeiders verhogen. In deze beroepsopleidingsprofielen worden de vereiste vaardigheden en de ondersteunende kennis beschreven waarover een beginnend beroepsbeoefenaar dient te beschikken. Ook de beheersingsniveaus worden vermeld. De vaardigheden en de ondersteunende kennis werden gegroepeerd in vaardigheidsclusters. Het is uiteraard wenselijk dat de opleidingen die wij verstrekken zo goed mogelijk bij de vraag van de arbeidswereld aansluiten. Bij het opstellen van dit leerplan zijn we dan ook vertrokken vanuit de basiscompetenties (vaardigheden), ondersteunende kennis en attitudes (houdingen) vermeld in de beroepsopleidingsprofielen: Binnenschrijnwerker' en 'Buitenschrijnwerker' en 'Daktimmerman'. Daar het beroepsopleidingsprofiel 'Meubelmaker' nog in ontwikkeling is hebben wij bij het opstellen van dit leerplan ook doelstellingen en inhouden uit het beroepsprofiel 'Meubelmaker' opgenomen. D/2004/0279/049 3 de graad BSO 10 Houtbewerking

11 4 Studierichtingsprofiel en verticale samenhang 4.1 Logisch curriculum De plaats van de 3 de graad BSO Houtbewerking wordt verduidelijkt in onderstaand schema 1 dat het logisch curriculum van het studiegebied hout voor het BSO voorstelt. 3 de graad 3 de leerjaar Restauratie van schrijnwerk Restauratie van meubelen Industriële houtbewerking Bijzondere schrijnwerkconstructies Interieurinrichting Meubelgarneren Stijl- en designmeubelen Model-makerij 3 de graad 1 ste en 2 de leerjaar 2 de graad 1 ste en 2 de leerjaar 1 ste graad BVL Houtbewerking Hout Bouw Hout Nijverheid Houtbewerkingsnijwerk 4.2 Instroom en beginsituatie Instroom De leerlingen komen meestal uit de 2 de graad Hout BSO, wat in overeenstemming is met het logische curriculum. Sommige leerlingen komen uit de 2 de graad Houttechnieken TSO. Voor deze leerlingen mag het instappen in de 3 de graad Houtbewerking normaal gezien geen problemen opleveren. De instroom van leerlingen uit andere studierichtingen is eerder zeldzaam Beginsituatie De leerlingen die uit de 2 de graad Hout BSO instromen, beschikken al over een aantal inzichten en vaardigheden in verband met het uitvoeringsgericht denken en handelen. Ook de leerlingen die uit de 2 de graad Houttechnieken komen hebben uitvoeringsgericht leren denken en (in minder mate) handelen. We verwijzen hierbij naar de leerplannen van de 2 de graad. Leerlingen uit niet nijverheidsgerichte studierichtingen hebben veelal een behoorlijke achterstand op het vlak van uitvoeringsgericht denken en handelen. Een individuele begeleiding tot bijwerken is hier dan ook noodzakelijk. 1 Dit is het schema dat progressief in voege ging vanaf het schooljaar de graad BSO D/2004/0279/049 Houtbewerking 11

12 4.3 Profiel van de studierichting en vormingscomponenten Hoofddoelstelling Deze studierichting beoogt een startkwalificatie als polyvalente houtbewerker, dus zowel georiënteerd naar binnenschrijnwerker, buitenschrijnwerker, daktimmerwerk en meubelmaker. Het betreft dus een brede polyvalente beroepsvorming binnen het studiegebied hout wat in overeenstemming is met het logische curriculum. De specifieke opleidingen situeren zich immers in het 3 de leerjaar van de derde graad (de specialisatiejaren). In de houtbewerking wil men vooral praktische kennis en vaardigheden aanleren. Alle technische vakken en praktijk zijn georiënteerd naar de uitvoering, de concrete realisatie van houtconstructies Vormingscomponenten (fundamenteel gedeelte) Vormingscomponenten in verband met voorkennis, voorbereiden en concept (conceptueel-cognitief) Tekeningen en opdrachtbeschrijvingen begrijpen en bijkomende gegevens verzamelen en noteren om houtconstructies volgens de gestelde eisen te kunnen uitvoeren. Tekeningen en opdrachtbeschrijvingen begrijpen en bijkomende gegevens verzamelen om op basis hiervan de materiaalhoeveelheden te bepalen. Aanvullende uitvoeringstekeningen maken. Via schetsen communiceren om vóór, tijdens en na de uitvoering toelichtingen te geven. Technische documentatie van materialen en producten uit de houtsector begrijpen in functie van de uitvoering. De gereedschappen en houtbewerkingmachines (ook numeriek gestuurde) kennen met betrekking tot hun werking, hun specifiek gebruik, hun instelling, regeling en onderhoud en op basis hiervan verantwoorde keuzes maken en beslissingen nemen. De factoren die het verspanen van hout beïnvloeden begrijpen om in functie hiervan de machines optimaal in te stellen. Werkmethoden opstellen en toelichten voor stukwerk en voor kleine serieproducties. Voorschriften en eisen in verband met integrale kwaliteitszorg kennen om deze te duiden en toe te passen in functie van de opdracht. De richtlijnen in verband met het welzijn op het werk die van toepassing zijn (basisveiligheid) kennen om hiermee rekening te houden tijdens de uitvoering. Van de eigen en in team uit te voeren houtconstructies de materiaalkostprijs en de uitvoeringskostprijs berekenen. Verbindingstechnieken kiezen in functie van de opdracht en de kwaliteitseisen. Over voldoende kennis beschikken betreffende de keuze en de uitvoering van de afwerking. De mogelijkheden van informatie- en communicatietechnologie (ICT) aanwenden in functie van de beroepsactiviteiten. Van houtconstructies de functie van de verschillende onderdelen in relatie tot elkaar en het geheel kennen om inzichtelijk te kunnen uitvoeren Uitvoeringsgerichte vormingscomponenten De courante gereedschappen en houtbewerkingmachines (ook numeriek gestuurde) bedienen, instellen en onderhouden. Materialen en producten in ontvangst nemen, klaarzetten, opslaan, ordenen, beschermen, sorteren, verwerken, De werkpost organiseren en onderhouden. Houtconstructies monteren (verbinden) en demonteren. Houtconstructies afwerken. D/2004/0279/049 3 de graad BSO 12 Houtbewerking

13 Het uitvoeringsplan volgen. Vorderingsstaten invullen. Bewerkingssymbolen op het materiaal aanbrengen. Richtlijnen, eisen, voorschriften, normen die hierbij van toepassing zijn: kwaliteitscriteria in verband met de stabiliteit en vormvastheid, kwaliteitscriteria in verband met de afwerking, kwaliteitscriteria in verband met esthetisch aspect, de basisvoorschriften in verband met het welzijn op het werk (arbeidsveiligheid, bescherming van de gezondheid, ergonomie, arbeidshygiëne, leefmilieu), criteria in verband met kostprijs en rendement, Vormingscomponenten op het vlak van evaluatie, rapportering en bijsturen Het proces en het product toetsen aan de gestelde criteria, de bereikte resultaten rapporteren en voorstellen tot kwaliteitsverbetering formuleren. Op basis van zelfevaluatie de eigen werkzaamheden bijsturen Vormingscomponenten op het vlak van attitudes Verantwoordelijkheidszin ontwikkelen. Respect voor het werk en de eigendom van anderen opbrengen. Nauwgezetheid tonen. In groep kunnen werken. Bereid zijn te handelen volgens mondelinge en/of schriftelijke instructies en/of procedures Zich spontaan houden aan richtlijnen en voorschriften Vormingscomponenten in verband met bedrijfservaring Contacten leggen en communiceren met bedrijfsleiders Kennismaken met de structuur, de werking en de cultuur van een bedrijf. Zich in- en aanpassen in andere werkomstandigheden. De eisen die de bedrijven aan de werknemers stellen ervaren. Zich leren inpassen in het methodisch en procesmatig handelen in een bedrijf. 3 de graad BSO D/2004/0279/049 Houtbewerking 13

14 4.3.3 Profilering van de studierichtingen hout in de 3de graad Onderstaand schema tracht het onderscheid tussen de studierichtingen binnen het studiegebied hout te duiden. Dit onderscheid slaat uitsluitend op het fundamentele gedeelte van de studierichtingen. TSO Houttechnieken De uit te voeren projecten als studieobject via technisch tekenen en schetsen twee- en driedimensionaal communiceren om het concept van houtconstructies te begrijpen en de uitvoering voor te bereiden, om de gevraagde kwaliteitscriteria te bereiken de noodzakelijke uitvoeringsrichtlijnen formuleren, meewerken aan de uitvoering en leidinggevend optreden. BSO Houtbewerking Het uitvoeren van projecten als studieobject schetsmatig twee- en driedimensionaal communiceren om tot de gewenste uitvoering te komen, op basis van de gevraagde kwaliteitscriteria gepast handelen, de uitvoering realiseren op basis van de gevraagde kwaliteitscriteria. D/2004/0279/ de graad BSO Houtbewerking

15 4.3.4 Profilering ten opzichte van de 2 de graad BSO hout Hieronder worden enkele belangrijke criteria opgesomd die het onderscheid met de 2 de graad duiden Criteria in verband met de projecten (praktische opdrachten, oefeningen) complexere en samengestelde constructies (combinatie van materialen, ), complexere geometrie (boogvormen, grotere afmetingen, ), de moeilijkheidsgraad van de verbindingstechnieken, ruimer aanbod van te verwerken materialen (laminaat, ), ruimer aanbod van machines en in het bijzonder CNC-machines, vertrekken van zelf op te meten bestaande toestanden (dagmaat van een muuropening, afmetingen van een woonruimte, ), leveren en plaatsen van de constructies (deur, raam, ), het betreft totaalprojecten (trap, draairaam, ), strengere kwaliteitseisen (de afwerking, vormvastheid, ), de gestelde eisen zijn complexer (lastenboek, preventie, ), de kostprijsberekening is complexer (loonkost, machinekost, risicofactoren, ), Zelfstandigheid en verantwoordelijkheid De zelfstandigheid en verantwoordelijkheid worden verder ontwikkeld op het vlak van: de voorbereidende werkzaamheden, het kiezen van de werkvolgorde, het bepalen van de nodige materiaalhoeveelheden, het instellen van de machines, het uitvoeren, evaluatie, Verdere integratie van ICT in het productieproces opzoeken en verwerken van informatie, opmaken van houtstaten en bestelbonnen, prijsaanvragen via Internet, CAD, elementaire inzichten in verband met CAM, het gebruik van een optimalisatieprogramma, Bedrijfservaring (stage en bedrijfsbezoeken) werken in andere omgevingen en omstandigheden, contact met bedrijven, ervaren wat de bedrijven van de werknemers verwachten, 3 de graad BSO D/2004/0279/049 Houtbewerking 15

16 4.4 Uitstroom Tewerkstelling De leerlingen kunnen met het behaalde getuigschrift tewerkgesteld worden als werknemer in: de productie de montage de afwerking de plaatsing het bouwen van prototypes Verdere studies De leerlingen kunnen een 3 de leerjaar van de 3 de graad (7 de specialisatiejaar) volgen, namelijk: bijzondere schrijnwerkconstructies, industriële houtbewerking, interieurinrichting, meubelgarneren, restauratie van meubelen, restauratie van schrijnwerk, stijl- en designmeubelen, Het slagen in een specialisatiejaar betekent het behalen van het diploma hoger secundair onderwijs. Daarenboven kan men het aanvullend getuigschrift van bedrijfsbeheer behalen. Andere vervolgopleidingen behoren uiteraard ook tot de mogelijkheden: onderwijs voor sociale promotie, VDAB-opleidingen, D/2004/0279/049 3 de graad BSO 16 Houtbewerking

17 5 Aandachtspunten 5.1 Kwaliteitszorg (IKZ) Vooral in werkvoorbereiding en de praktische realisatie moet de integrale kwaliteitszorg (IKZ) voldoende benadrukt worden. 5.2 Het gebruik van Informatie en Communicatietechnologie (ICT) Het is evident dat van de mogelijkheden die de computer, op het didactisch vlak, biedt optimaal gebruik moet worden gemaakt. Naast CAD-CAM betekent dit concreet: Het opzoeken van onder meer: kenmerken van materialen, gereedschappen en uitvoeringstechnieken via Internet, cd-rom s, Het gebruik van educatieve programma s in verband met het lezen van tekeningen, ruimtelijk voorstellings- en waarnemingsvermogen. Eenvoudige rekenbladen of geprogrammeerde formulieren voor het opstellen van meetstaten, het berekenen van de kostprijs, het opstellen van offertes, het bijhouden van onderhoudsschema's, het plannen van de werkzaamheden; Het aanwenden van specifieke programma's (optimalisatieprogramma's, houtvademecum, ) Het aanwenden van tekstverwerkings-, rekenblad- en databaseprogramma's om, via zelfwerkzaamheid, informatie te verwerken en aldus kennis en inzicht te verwerven. Er dient opgemerkt dat de programma s die men aanwendt in die mate gebruiksvriendelijk zijn dat de klemtoon ligt op de te verwerven leerplandoelstellingen en niet op de beheersing van één of ander softwarepakket. 5.3 Welzijn op het werk en VCA In het kader van de certificatie VCA2000/03 moet elke werknemer een opleiding basisveiligheid volgen. De verplichte opleiding is gebaseerd op de plicht om te voorzien in informatie en vorming, zoals bepaald wordt in het KB van 27 maart 1998 over het welzijnsbeleid tegenover werknemers. Deze vorming komt overeen met vraag 4.2 van VCA2000/03. Dit is dus een verplichte vraag om het VCA-certificaat te behalen, namelijk: Zijn alle operationele medewerkers (langer dan 3 maanden in dienst) in het bezit van een VCA-erkend diploma, certificaat of attest dat niet ouder is dan 10 jaar (gerekend vanaf de examendatum)? In dit leerplan werden de betreffende doelstellingen en inhouden opgenomen. Voor de modaliteiten om het attest te behalen, verwijzen we naar de bevoegde organisaties en instanties. 5.4 Stages Met betrekking tot de vorm van de stages (blokstages of alternerende stages) willen wij geen dwingende uitspraken doen. Uiteraard zal de stagebegeleider er steeds moeten op toezien dat de stage voldoende extra en specifieke leerervaringen inhoudt. Gezien de huidige onduidelijkheid en de vaststelling dat de regelgeving hoe dan ook geregeld wordt bijgestuurd, verwijzen we naar de plaats waar de vigerende reglementering is terug te vinden, namelijk: 3 de graad BSO D/2004/0279/049 Houtbewerking 17

18 bij het departement Onderwijs, door te surfen naar en achtereenvolgens te klikken op "per rubriek", "Coördinatie van de omzendbrieven", "Secundair onderwijs" en "Stages". bij het VVKSO, in de Mededelingen, Kl de afdeling TSO/BSO van de Vlor heeft vorig jaar wel een "Advies betreffende de leerlingenstages in het voltijds secundair onderwijs TSO en BSO" uitgebracht. U vindt dit door te surfen naar en te klikken op "Advies", u vindt het onder "Afdeling Technisch en Beroepssecundair Onderwijs" bij "Raad voor het Secundair Onderwijs". 5.5 De geïntegreerde proef Voor de geïntegreerde proef verwijzen we naar: de omzendbrief van 25 juni 1999 punt 8 Evaluatie en bekrachtiging van de studies, naar het algemene kader in verband met de geïntegreerde proef van het VVKSO, naar het vademecum van het VVKSO in verband met de geïntegreerde proef: "Specifieke invulling Hout naar de specifieke invulling voor de 3 de graad Houtbewerking zie ook bijlage 1 D/2004/0279/049 3 de graad BSO 18 Houtbewerking

19 6 Algemene methodologische wenken 6.1 Inleidende beschouwingen De doelstellingen en leerinhouden vormen een referentiekader. Dit referentiekader moet toelaten om in te spelen op de noden van de maatschappij en de verwachtingen van de leerlingen. De wenken zijn bedoeld als suggesties, als tips. Er moet naast opleiding voldoende aandacht blijven bestaan voor opvoeding. De vorming moet zo sterk mogelijk aanleunen op wat typisch en attractief is voor een houtbewerker. De leerlingen dienen tot het inzicht te komen dat er een samenhang is tussen de realisaties in de klas en het arbeidsproces in het dagelijkse leven. Het is de bedoeling om beroepsfiere vaklui te vormen. Het ervaren van tussentijdse succesbeleving is belangrijk. We adviseren dan ook de projectmatige aanpak volgens een concentrisch vormingsconcept. 6.2 Projectmatig werken volgens een concentrisch vormingsconcept Eén van de belangrijkste verwachtingen van dit leerplan is geïntegreerd werken via projecten volgens een concentrisch vormingsconcept Wat wordt er verstaan onder een project? In de context van dit leerplan verstaan we onder project: het uitvoeren van realistische constructies of constructieonderdelen binnen het domein van binnenschrijnwerk, buitenschrijnwerk, daktimmerwerk en meubelwerk. Deze realisaties gebeuren individueel en/of in team, deels onder begeleiding en naar het einde toe grotendeels zelfstandig. Binnen een project komen conceptuele doelstellingen, uitvoeringsgerichte doelstellingen, evalueren, rapporteren en bijsturen en attitudevorming gericht en inspelend op elkaar aan bod. Conceptuele doelstellingen Deze verwijzen naar: te verwerven kennis, begrippen en inzichten om een opgedragen taak inzichtelijk te kunnen uitvoeren. Anders gezegd betekent dit: het denken voor het doen. We spreken over voorkennis, voorbereiden en concept. Uitvoeringsgerichte doelstellingen Deze verwijzen naar: de praktische vaardigheden om tot realisatie te komen. Deze doelstellingen slaan dus op het praktisch uitvoeren, het materiaalgebonden doen, het realiseren. Evalueren, rapporteren en bijsturen Deze doelstellingen slaan zowel op het proces als op het product met als bedoeling de eigen kennis en vaardigheden bij te sturen en aldus te komen tot kwaliteitsverbetering. Onder attitude wordt ondermeer verstaan: resultaatsgerichtheid, initiatief nemen, kostenbewustzijn, doorzetting, klantgerichtheid, kwaliteitszorg, werkmethodiek, discipline, interesse, sociale houding, 3 de graad BSO D/2004/0279/049 Houtbewerking 19

20 6.2.2 Projectmatig werken Projectmatig werken berust op een vormingsconcept waarbij diverse projecten elkaar opvolgen. Elk project wordt onder meer door de volgende zaken gekenmerkt: Pn P2 P3 P1 bevat kennis, vaardigheden en attitudes uit vorige projecten, bevat nieuwe kennis, vaardigheden en attitudes, legt de klemtoon op specifieke aandachtspunten, is stijgend in moeilijkheidsgraad, bevat aspecten uit diverse takenclusters, bevat proces- en productevaluatie, verloopt volgens het technologisch proces Werken volgens het technologische proces Elk project dient in min of meerdere mate te verlopen volgens het technologische proces. Onderstaande flowchart licht dit proces toe. Opdrachtbeschrijving vanuit een reële behoefte en formuleren van de eisen Opdoen van de relevante voorkennis en verzamelen van de nodige gegevens bijsturen evaluatie OK Voorbereiding, planning en organisatie evaluatie bijsturen OK Uitvoeren, realiseren bijsturen evaluatie bijsturen OK Einde project D/2004/0279/049 3 de graad BSO 20 Houtbewerking

21 6.2.4 De keuze van de projecten (totaalopdrachten) De grootste uitdaging is het kiezen, het organiseren van de projecten in een logisch en pedagogisch verantwoord continuüm. Belangrijke richtlijnen die hierbij gehanteerd dienen te worden zijn: De projecten dienen om de leerplandoelstellingen te realiseren. De projecten zijn zinvol of worden zinvol ingekaderd; vermijd in ieder geval opdrachten waar enkel de vaardigheid op zich centraal staat. Een project vertrekt steeds vanuit een voorbereiding en planning. De moeilijkheidsgraad van de projecten neemt geleidelijk toe. Bewaak de leerlijn, zowel voor de theoretische als de praktische doelstellingen. Elk nieuw project refereert enerzijds naar kennis en vaardigheden uit vorige projecten maar biedt anderzijds ook telkens iets nieuws aan. Zorg voor evenwichtige spreiding van theorie en praktijk. Breng voldoende verscheidenheid in. Laat de leerlingen voorstellen formuleren, maak gebruik van hun creativiteit en vindingrijkheid. Wanneer alle projecten afgewerkt zijn dienen alle leerplandoelstellingen aan bod te zijn gekomen. Om dit te controleren kan men gebruik maken van een matrix Een projectdossier In de loop van elk project wordt er een dossier opgesteld dat kan bestaan uit: een door de leraar duidelijk geformuleerde en genoteerde omschrijving van de opdracht en de vooropgestelde kwaliteitseisen, verwijzing naar informatiebronnen in verband met de voorkennis (brochures, handboeken, technische fiches, websites, ), verwerkingsdocumenten in verband met de voorkennis (résumés, geformuleerde oplossingen, verantwoording van gemaakte keuzes, ), tussentijdse opdrachten en toetsen, documenten in verband met de voorbereiding (tekeningen, schetsen, borderellen, kostprijsberekening), planning van de uitvoering (werkvolgorde, tijdsbesteding, ), opvolgingsfiche van de uitvoering, evaluatie- en rapporteringsdocumenten, foto s van de realisatie, De projectdossiers vormen in feite het cursusmateriaal en de wegwijzers naar informatie. De samenbundeling van de resultaten van de doorlopen projecten vormt de logische basis voor een eindbeoordeling Hoe vertalen in een jaarplan? Projectmatig werken betekent dus vertrekken vanuit diverse projecten die aan de hierboven gestelde criteria voldoen. Het organiseren en plannen van deze projecten (totaalopdrachten) dient te gebeuren via jaarplannen voor de volledige derde graad (1 ste en 2 de leerjaar). Leerplandoelstellingen en leerinhouden, die in geen enkel project aan bod komen, dienen afzonderlijk georganiseerd en gepland. 3 de graad BSO D/2004/0279/049 Houtbewerking 21