Ierland is leeg, en zeker de kant die wij opgaan

Transcriptie

1 FIETSEN Tekst en fotografie Sjiva Janssen Ierland van kust naar kust In afgelegen landstreken als Connemara en de Aran eilanden leer je het ware Ierland kennen. Daar waar nog Gaelic wordt gesproken, gestookt wordt op turf, onbevreesde mannen de woeste zee trotseren en het kale, lege land wordt bezongen in pubs. Daar waar het heerlijk fietsen is

2

3 Ierland is leeg, en zeker de kant die wij opgaan We stoppen bij een havenplaatsje aan de Ierse Zee om onze tocht symbolisch te volbrengen. We hebben het gehaald; we zijn Ierland doorgestoken van kust naar kust. Iets verder langs de kust ten noorden ligt Dublin, onze eindbestemming. Het ligt al een tijdje als een soort fata morgana voor ons. Al uren fietsen we door de voorsteden, maar het centrum lijkt niet dichterbij te komen. Thomas heeft hetzelfde als ik: als je bijna bij het einddoel bent, wil je ook dat het snel komt. Een visser haalt zijn hengel in en pakt zijn spullen op. Waar we vandaag komen, vraagt hij, en waar we zijn geweest? Galway, zeggen we, Connemara, de Aran Islands, de Burren en daarna doorgestoken van de westkust naar de oostkust. Bij het horen van al die plaatsnamen knikt de visser instemmend. Mooie plekken, een mooie route, zegt hij om vervolgens op te kijken naar de grijze lucht. Maar jullie hebben veel regen gehad. Zeg maar onophoudelijk, de laatste dagen. Maar daarvoor was het mooi! Tja, dat is Ierland, zegt de visser en haalt zijn schouders op. Ik ben in Nepal geweest, Patagonië en kan zeggen dat Ierland in schoonheid er niet voor onder doet... mits het mooi weer is. ZWARTE SCHICHT 1 Zes dagen eerder. De lucht is helder, strakblauw. Mijn hoofd diepgebogen. De zon kiert tussen mijn wimpers door. Ik kijk naar het asfalt dat traag onder mijn wielen door rolt. Voor elke trap vooruit, lijken we een halve terug te waaien. Maar ik geniet. In mijn ooghoek zie ik nog een fietser met bepakking als een zwarte schicht achter ons langs kruisen. Hij of zij slaat de groenwitte weg in, die op mijn kaart wordt Voor altijd aangemeerd in Connemara. Ruïne van een huis op Inishmoore, de Aran eilanden

4 Over letterlijk groene paden. aangeduid als national secondary road. Wegen die wij zoveel mogelijk vermijden, omdat ze wat drukker zijn. Wij volgen de kustweg, een regional road. Minder druk, zou je denken, maar daar merkten we de eerste veertig kilometer vanuit Galway (volgens zeggen en schrijven de leukste stad van Ierland) bar weinig van. We deelden de weg met een colonne hard rijdende vrachtwagens. En omdat er weinig weg viel te delen, werden we voortdurend bijna van onze sokken gereden. Een alternatief was er niet, voor vrachtwagens noch fietsers. GEVAARLIJK? HOEZO? Ierland is leeg, en zeker de kant die wij opgaan, naar het westelijk gelegen schiereiland Connemara. Het binnenland van Connemara bestaat uit weinig anders dan veengrond en water en sporadisch zie je een vervallen cottage staan in dat lege land. Als we de vrachtwagens kwijt zijn, nemen de rust en het landschap ons steeds meer in bezit. Er passeert nog slechts af en toe een auto. Heerlijk ontspannen fietsen we langs baaien die ons sterk doen denken aan de Noorse en Zweedse scherenkust. Op de kaart zien we hoe het land en de zee hier in elkaar grijpen als de vingers van twee handen. Op sommige van de landtongen lopen de wegen dood en, op een enkele vuurtoren na, is er niks anders dan rots. Vandaag gaan we niet verder dan Kilkieran, dat zoals de meeste plaatsen aan de kust ligt, op nog dertig kilometer gaans. We kondigen onze komst bij de B&B alvast telefonisch aan. Met een verrast Dat is snel! opent Barbara Madden, een kwieke dame van rond de zestig, de deur van haar woning. Het laatste stuk hadden we de wind in de rug, antwoorden we verontschuldigend. Ze laat ons binnen, serveert thee met koekjes en we raken in gesprek. Was het niet gevaarlijk op de weg? Gevaarlijk? Hoezo? De weg door het dorp is Barbara een doorn in het oog, blijkt. Tien à vijftien jaar geleden reden hier veel minder auto s, zegt ze. En ze reden minder snel. Vroeger liep ik altijd over de weg naar het dorp. Nu neem ik de byroads. Het is veel te gevaarlijk geworden. ANDERE TIJDEN Hoewel het op mij en Thomas nog steeds heel rustig en leeg overkomt, is er in Ierland toch in korte tijd veel veranderd, begrijpen we. De economie nam vanaf eind jaren negentig in Ierland een enorme vlucht. Er kwamen natuurlijk meer auto s èn snellere. Een plotselinge grote welvaart haast ongewoon voor een land waar armoede en honger de geschiedenis bepaalden. Later op de avond blader ik door een boek waarin oudere bewoners verhalen over het leven in Zuid-Connemara rond de vorige eeuwwisseling. De interviews zijn afgenomen in 1998 en ten tijde van de verschijning in 2001 waren een aantal van de geïnterviewden, mensen van ver in de negentig, al overleden. Eén man vertelt over hoe hij elke week als kind met een lading turf in alle vroegte samen met vele anderen naar Galway trok om het daar te De feiten DE TOCHT 8-daagse doorgaande tocht. Van Galway aan de westkust naar Dublin aan de oostkust, voorafgegaan door een lus door Connemara en een bezoek aan de Aran Islands. Totale afstand: ca. 560 km. MOEILIJKHEIDSGRAAD gemiddeld, dagafstanden tussen ca. 50 en 80 km, door licht glooiend tot heuvelachtig terrein. Steilste klims in The Burren; langste klims in de Wicklow mountains, maar je fietst ook op veel redelijk vlakke stukken. NAVIGATIE eigen route uitgestippeld op de kaart; een globale beschrijving vind je op de website. OVERNACHTEN B&B s. Campings zijn dun gezaaid, B&B s vind je werkelijk overal en zijn een leuke manier om met de Ieren in contact te komen. ER NAAR TOE Vliegen van/naar Dublin met Aer Lingus (vanaf 50,- all in). Heen overstappen op een interne vlucht van Aer Arran naar Galway (vanaf 30,- all in). MEER FEITEN verkopen. Een ander vertelt over de famine, de grote hongersnood veroorzaakt door een aardappelziekte, waarop massale emigratie naar Amerika volgde. Naar schatting een miljoen mensen kwamen om. En een miljoen emigreerden. Wie niet van de honger omkwam voordat hij de boot haalde, ging vaak ten onder tijdens de gevaarlijke aankomst; schepen die voor de kust op de klippen voeren, velen uit Connemara die de overtocht niet overleefden. De mensen trokken van hun vervallen cottages naar metropolen als Boston. Toch keerden er ook bewoners terug om met het verdiende geld in Amerika de cottages weer op te knappen. Er staan verhalen in over de strijd tegen de Engelse bezetter

5 De enige tekenen van menselijke beschaving zijn de glimmende stapels gestoken turf langs de weg Het veer naar Inishmoore, altijd garant voor een onstuimige vaart. In Gaelic en gelukkig ook in het Engels. De opstand van Sinn Feinn. De Engelse knokploegen, vaak ex-gevangenen, niet zachtzinnig, die het moesten onderdrukken. Een bloedige tijd. In 1922 kwam de onafhankelijkheid. CRISIS! Die snelle groei van de economie moest wel een keer ophouden en dat dit nu met een harde correctie gepaard gaat, verbaast Barbara niet. Ons vielen overal de massa s te koop bordjes al op we hebben het over juni 2008, nog voordat de wereldwijde kredietcrisis losbarstte. Barbara betreurt het niet. Ze vindt het niet meer dan normaal en hoopt waarschijnlijk dat er weer wat minder snelle auto s gaan rijden. Als we de volgende dag weer een tijdje op de fiets hebben gezeten, komen we de eerste third class roads tegen, wegen door niemandsland waar echt zelden nog een auto passeert. Ik raak er verrukt van en wil er zelfs wel een paar kilometer voor omrijden. Thomas vindt dat ik het niet moet overdrijven. Wat heeft dat nou voor zin? Die weg loopt dood! VERDWIJNEND HOOGVEEN Maar als het een doorgaand alternatief biedt, dan vindt ook Thomas het best leuk. De enige tekenen van menselijke beschaving die we nog tegenkomen, zijn de glimmende stapels gestoken turf die soms langs de kant liggen, al eeuwen de brandstof hier, makkelijk te winnen en veiliger om te stoken dan hout, omdat het niet vonkt. Het lijkt een oneindig veenland bogland - waar we doorheen fietsen, maar in het bezoekerscentrum van nationaal park Connemara lezen we dat het in feite de laatste veenrestjes zijn. In 1880 was er nog 16% over van het oorspronkelijke hoogveen waar bijna heel Ierland uit bestond. Nu is er nog slechts 1,5% en een belangrijk deel is te vinden in dit park. Het bedekt er de hoogste bergen van Connemara, de Twelve Pins, die je al van ver kunt zien liggen. ZWARTE SCHICHT 2 De volgende dag verlaten we Connemara en gaan op weg naar de ferry die ons zal overzetten naar de Aran Islands. Een must see, is ons verteld. Vlakbij de ferry stoppen we bij een kleine supermarkt langs de weg. Tegen het gebouw staat nog een fiets met bepakking. De eigenaresse komt naar buiten lopen met een brood, een pakje hoummous en sinaasappelsap in de hand. Ze is helemaal in het zwart gekleed, ik herken haar meteen als de zwarte schicht die ons op de eerste dag in de storm passeerde. Steffy is negentien jaar, komt uit Aken in Duitsland en wil in haar uppie rondom heel Ierland fietsen. Ze reist van bank naar bank, want ze doet aan couchsurfing. Via internet komt ze aan adresjes waar ze op de bank mag blijven slapen. De afgelopen drie dagen was ze bij een jongen in Louisburg, waar ze is blijven hangen, omdat het erg gezellig was. Ze hebben gekanood, gesurft en aan canyoning gedaan. Vandaag is ze terug gekomen over de Doo Lough Pass de mooiste fietspas van Ierland, zó mooi!

6 Turfstapels. en nu is ze op weg naar een ander adresje op Inishmore, het grootste van de Aran Islands. En jullie? Wij gaan ook naar Inishmoore. En waar slapen jullie? vraagt ze nieuwsgierig. In een B&B. Toe maar, luxe! Ik krijg de indruk dat Steffy ook wel een keertje in een comfortabel bed zou willen slapen. Zij is nog jong en heeft weinig geld. Ze heeft wel tijd. Drie maanden! Wij één week. Ach, dat is dan best eerlijk verdeeld. LICHTJAREN VERWIJDERD Talrijke stenen muurtjes beschermen de akkertjes op Inishmoore tegen de wind. Ierland Inishmoore ligt vijftig kilometer uit de kust van Galway, maar wel een zeer gevaarlijke vijftig kilometer. Een nachtmerrie voor zeelui, die hier vroeger in kleine zeilboten voeren. Het eiland is elf kilometer lang en slechts vijf op z n breedst. Er groeien geen bomen, want het eiland bestaat uit niets dan rots. Het heeft geen natuurlijke hulpbronnen behalve de gevaarlijke zee die het omringd. De Atlantische golven breken na hun reis van duizenden kilometers stuk op de hoge kliffen, en als het maar hard genoeg waait blaast het schuim over het hele eiland OP0903_Ierland.indd :18:46

7 heen. Toch leven en leefden hier altijd veel mensen op dit kale stukje rots. Langs eenvoudige huizen fietsen we naar de noordkant van het eiland, naar de B&B van Margaret Conneely. Ook hier staan de nodige boeken in de kast. Ditmaal gaan ze stuk voor stuk over het eiland zelf, dat een inspiratiebron was voor vele schrijvers en kunstenaars, zoals Robert J. Flaherty die in 1934 de bekende film Man of Arran maakte. En Padraig O Síochain, die zich lyrisch afvroeg hoe zo n klein eiland zo n grote historie kan hebben. Het eiland werd al bewoond in de ijzertijd en uit die periode stammen ook de prachtige resten van het fort Dun Angus. In de vijfde en zesde eeuw was het een pelgrimsoord en bevond zich hier een Keltisch klooster. Tijdens de Britse overheersing raakte het in vergetelheid waardoor de Ierse taal, het Gaelic, hier niet verdrongen werd door het Engels, net als overigens in Connemara. De eilanders hebben door de eeuwen heen de kunst van het overleven goed verstaan. Door zeegras te plukken uit zee en te mengen met zand werd de grond gecreeerd om aardappels in te poten. De akkers werden beschermd tegen de wind door de talrijke stenen muurtjes die je overal op het eiland ziet. Elektriciteit was er in de jaren vijftig zelfs nog niet. Margaret Connolee herinnert zich uit haar jeugd nog het huis van haar oma, waar ook geen elektriciteit was en gestookt werd op turf dat uit Op Burren hoogvlakte tref je veel dolmen, zoals dit mooie exemplaar. De indrukwekkende Cliffs of Moher. Connemara kwam: mannen van het eiland die in de vervaarlijke golven in kleine roeibootjes naar de grotere zeilschepen voeren die de turf aanvoerden. Vijftig kilometer is Inishmoore van het vasteland verwijderd, maar in sommige opzichten vijftig lichtjaren. SLECHT ZICHT De volgende dag is de wind flink aangewakkerd. Reden voor Margaret om te bellen met de veerdienst. Vandaag zal die nog varen, maar morgen niet meer, waarschuwt ze ons. Bij harde storm blijft de veerdienst aan wal. Dan zitten we hier dus vast. Zo snel als we hier kwamen, zijn we ook weer weg. In een onstuimige zee brengt het veer ons weer naar het vasteland, maar ditmaal een stuk verder naar het zuiden, vlakbij de indrukwekkende Cliffs of Moher die we al vanaf zee zien liggen. Van hieruit trekken we het binnenland in en zetten koers naar Dublin. We fietsen door The Burren, een groot kalksteen plateau dat achter de kust oprijst en benoemd is tot nationaal park. Een on- Iers gebied waar niet het groen overheerst, Zelf door leeg Ierland fietsen? Met behulp van de pdf met praktische informatie op onze website kun je deze of een vergelijkbare tocht eenvoudig na doen. Nou ja, het fietsen zelf niet inbegrepen. In de pdf vind je al onze slaapadressen op een rij, een globale routebeschrijving, een overzicht van de beste kaarten en gidsen, tips voor bezienswaardigheden en veel meer. oppad.nl Download de pdf met praktische informatie

8 advertentie maar het grijs van kale rotsen. Het ligt vol met megalithische en Keltische overblijfselen, forten en tombes, en is zeer geliefd onder wandelaars en botanisten; er groeien zelfs alpiene planten, wat iets zegt over het gure klimaat dat er heerst. Echt goed krijgen we The Burren niet te zien. Daarvoor zijn onze hoofden te diep verscholen in onze capuchons. We fietsen zo snel mogelijk door en stoppen alleen om te schuilen. De regen heeft ons ingehaald, en hoe! Als we aan het eind van de etappe in Crannon een pub passeren, op nog slechts twee kilometer gaans van de B&B waar we overnachten, hoeven we niet lang te aarzelen. Zin in een guinness? Ja, die hebben we wel verdiend! De pub is schitterend. En dat op een dorp van vijf huizen. Het zal de wijde, landelijke omgeving ook wel bedienen én hij ligt aan de Burren route, een toeristische autoroute. Een Pools meisje schenkt onze guinness in. Veel Polen en Fillippijnen werken hier in de hotels en de bouw, herinner ik me de woorden van Barbara de avond ervoor. Dit land zat op een high. EERDER WANHOPIG De volgende dagen blijft het onophoudelijk regenen. De Engelse schrijver die ooit zei dat hij nog hoop had voor de mensheid als hij iemand zag fietsen, zou wanhopig worden als hij ons zou zien in dit hondenweer. De wanhoop van waterdichte kleding die je kunt uitwringen als een spons. Het klaart pas weer een beetje op tijdens de laatste dag als we die ene visser ontmoeten aan oostkust. Tja, dat is Ierland, zegt de visser berustend. Maar zonder al die regen was het hier ook nooit zo mooi geweest!