EPA-U Maatwerkadvies Golfclub De Dommel

Transcriptie

1 Opdrachtgever: Golflcub De Dommel Locatie: Zegenwerp 12 Projectnummer: 5271NC12 Opnamedatum: 1 september 2015 Documentdatum: 11 september 2015 EPA-U Maatwerkadvies Golfclub De Dommel

2 Colofon Onderzoeksgegevens Type onderzoek EPA-U maatwerkadvies Projectomschrijving Golfclub De Dommel Projectadres Zegenwerp 12 Postcode en plaats 5271NC Sint-Michielsgestel Opnamedatum 1 september 2015 Documentdatum 11 september 2015 Opdrachtgever Opdrachtgever Golflcub De Dommel Evelien Collart Adres Zegenwerp 12 Postcode en plaats 5271 NC Sint-Michielsgestel Telefoonnummer Opdrachtnemer Opdrachtnemer Buro Bentheimer Adviseur(s) H. Nemseff Adres Nieuwe Hemweg 8 Postcode en plaats 1013 BG Amsterdam Telefoonnummer info@burobentheimer.nl Website Adviseurnummer EPG Rekenkern Vabi EPA-U 3.31 De rapportages van Buro Bentheimer worden uitsluitend opgesteld ten behoeve van de opdrachtgever. Deze mag de rapportage binnen haar organisatie vrijelijk gebruiken en vermenigvuldigen. Het is echter niet toegestaan rapportages of overige projectdocumentatie zonder schriftelijke toestemming van Buro Bentheimer aan derden ter beschikking te stellen. Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 2

3 Samenvatting In deze samenvatting wordt het voor u opgestelde Energielabel gepresenteerd. Verder zijn de belangrijkste mogelijkheden voor energiebesparing weergegeven. Energiebesparende maatregelen kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan het verminderen van de exploitatiekosten en verhogen vaak het comfort. Energielabel Met behulp van de geattesteerde EPA-U software van Vabi Software BV is het energielabel voor het gebouw berekend (zie Tabel 1). Een zeer energiezuinig gebouw krijgt een label A++ (Energie Index kleiner dan 0,50), een zeer energie onzuinig gebouw een label G (Energie Index groter dan 1,75). 1,48 Besparingsmogelijkheden Onderstaande tabel bevat een overzicht van mogelijke verbetermaatregelen en pakketten van maatregelen op basis van de energieprestatiebeoordeling. De ene maatregel kan de effectiviteit van de volgende maatregel beïnvloeden, waardoor de mate van besparing kan worden beïnvloed en besparingen niet simpelweg bij elkaar kan worden opgeteld. Hiervoor is gebruik gemaakt van de EPA-U software waarin de invloed van de diverse maatregelen op elkaar worden gesimuleerd en een totale besparing kan worden berekend. U kunt uw keuze afwegen op basis van investering, terugverdientijd, energielabel, besparing op energiekosten en CO2-reductie. Zie bladzijde 21 voor het advies van Buro Bentheimer. Tabel 1. Overzicht van overwogen maatregelen Maatregelpakket Investering NCW TVT [jaar] Label [A++ t/m G] Energiebesparing [ /jaar] CO2- reductie [%/jaar] LED verlichting toepassen ,0 D ,6 Spouwmuurisolatie toepassen ,0 C ,4 buitengevel (oud) Rc 1.6 Oud dak na-isoleren tot minimaal een Rc ,4 A ,0 van 2.5 Enkel glas vervangen door HR++ glas ,5 D 714 2,8 Mechanische ventilatie toepassen ,0 F ,9 Variant 1 - alle maatregelen toepassen ,8 A ,2 Variant 2 - Spouwmuurisolatie - LED ,1 B ,5 verlichting en HR++ glas Variant 3 - spouwmuurisolatie en LED ,8 C ,1 verlichting Variant 4 - alle maatregelen behalve LED verlichting ,1 A ,5 De genoemde investeringskosten zijn exclusief BTW en gelden als indicatief. Voor een exacte prijs dienen diverse offertes bij aannemers en/of installateurs opgevraagd te worden. In de praktijk bepalen merk en uitvoering de werkelijke prijs. Hierover dient de opdrachtgever zelf te beslissen. Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 3

4 Inhoudsopgave 1 INLEIDING ACHTERGROND EN DOELSTELLING LEESWIJZER BESCHRIJVING HUIDIGE SITUATIE BESCHRIJVING GEBOUW EN FUNCTIES INDELING IN GEBOUWSECTOREN (ZONES) BOUWKUNDIGE INVENTARISATIE KLIMAATINSTALLATIES VERLICHTING ANALYSE VAN DE ENERGIESITUATIE ENERGIELABEL ENERGIEGEBRUIK ENERGIEKOSTEN ENERGIEBALANS DE GEADVISEERDE MAATREGELEN INDIVIDUELE MAATREGELEN UITWERKING PER MAATREGEL Dakisolatie toepassen Gevelisolatie toepassen HR++ glas toepassen LED verlichting toepassen Energiezorg invoeren AANBEVOLEN MAATREGELPAKKETTEN Verwachte energiebesparing Verwachte kostenbesparing Gevolgen voor het thermisch comfort CONCLUSIE BIJLAGE 1. BOUWKUNDIGE CONSTRUCTIES BIJLAGE 2. GEGEVENS KLIMAATINSTALLATIES Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 4

5 1 Inleiding 1.1 Achtergrond en doelstelling De doelstelling van de EPBD-richtlijn is het stimuleren van woning- en gebouweigenaren om de energieprestatie van woningen en gebouwen te verbeteren. Maatregelen ter verbetering van de energieprestatie moeten leiden tot een lager energieverbruik c.q. verspilling. De directe aanleiding voor de introductie van de EPBD-richtlijn is het verdrag van Kyoto, waarin harde afspraken zijn gemaakt over het terugdringen van broeikasgassen zoals CO2 (kooldioxide) in de wereld. Energiegebruik en het terugdringen van energielasten is ook voor Golflcub De Dommel een belangrijk onderwerp. Hierom heeft Golflcub De Dommel een EPA-U maatwerkadvies laten uitvoeren voor het clubhuis. Doel hiervan is het verkrijgen van een gedegen overzicht ten aanzien van het energiegebruik, de energieprestatie van het gebouw, voor het verwerven van de benodigde energiecertificaten en voor een goed overzicht van economisch rendabele besparingsmaatregelen. 1.2 Leeswijzer Hoofdstukken 2 en 3 geven een beschrijving van de huidige situatie voor het gebouw, de energie verbruikende apparatuur en een analyse van het historische verbruik. Hoofdstuk 4 ten slotte beschrijft de gevonden besparingsmaatregelen en de financiële en energetische consequenties bij uitvoering. In Bijlage 1 vindt u de volledige opbouw van de gebouwschil (materialen, oriëntatie en oppervlaktes) die ten grondslag liggen aan de berekeningen van het Energiecertificaat. De klimaatinstallaties staan in detail beschreven in Bijlage 2. Deze rapportage voldoet aan de criteria van een EPA-U maatwerkadvies zoals deze worden vermeld in de BRL en ISSO 75.2 en voldoet hiermee aan de eisen die worden gesteld in de Wet Besluit Energieprestatie Gebouwen. Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 5

6 2 Beschrijving huidige situatie 2.1 Beschrijving gebouw en functies Golfclub de Dommel ligt op een prachtige locatie in Sint-Michielsgestel tussen de bomen in een groene omgeving. Het bestuur van de club heeft opdracht gegeven tot het opstellen van een energiebesparingsadvies omdat de energie kosten hoog zijn en omdat de club bezig is een meer jaren begroting op te stellen. Opdrachtgever heeft aangegeven inzicht te willen krijgen in mogelijke- en concrete maatregelen om energie te besparen zodat hier rekening mee kan worden gehouden in de begroting. Tabel 2. Algemene gegevens van het gebouw Adres Zegenwerp NC Sint-Michielsgestel BIK-code 56 Bouwjaar 1928 Renovatiejaar 2002 Inspectiedatum 1 september 2015 Eigendom Eigenaar 2.2 Indeling in gebouwsectoren (zones) Voor de EPA-U berekeningenmethodiek dient een gebouw onderverdeeld te worden in sectoren, wanneer: delen van het gebouw een duidelijke andere gebruiksfunctie hebben, delen van het gebouw eigen klimaatinstallaties hebben, er gekoelde en niet gekoelde delen van het gebouw zijn, er verwarmde en onverwarmde delen van het gebouw zijn. In veel situaties kan het handig zijn meer sectoren aan te maken bijvoorbeeld wanneer delen van een gebouw een sterk afwijkende gebouwschil hebben, alhoewel dit niet verplicht is. Op basis van de verplichtingen en overwegingen van de adviseur is Golfclub De Dommel onderverdeeld als volgt: Tabel 3. Overzicht energiesectoren met bijbehorende oppervlaktes en gebruiksfuncties Energiesector NVO [m 2 ] Gebruiksfunctie Sector 1 624,5 Bijeenkomst met alcohol 234,3 Sport (anders) 2.3 Bouwkundige inventarisatie Gevels, ramen, vloeren, daken en deuren zijn allemaal bouwkundige constructies. De isolatiewaarde van een constructie bepaalt voor een aanzienlijk deel hoeveel warmte uit het gebouw naar buiten kan ontsnappen. Bij een hogere isolatiewaarde is minder verwarmingsenergie benodigd, maar kan wel de koelbehoefte vergroten. In Tabel 4 vindt u de thermische eigenschappen van de bouwkundige constructies van het gebouw. De Rcwaarde wordt gebruikt voor dichte constructies: hoe hoger de waarde, hoe hoger de isolatiegraad. Voor ramen (en soms voor dichte constructies) wordt de U-waarde gehanteerd: hoe lager de U-waarde, hoe hoger de isolatiegraad. Tenslotte staat de ZTA-waarde voor het percentage zonlicht dat door een raam naar binnen kan komen. Tabel 4. Bouwkundige constructies in het gebouw Constructie Type Rc [m 2 /K W] Buitengevel (Oud) Wand 0,36 Buitengevel (Nieuw) Wand 2,53 Vloer (oud) Vloer 0,15 Vloer (nieuw) Vloer 2,53 Plat dak (oud) Dak 0,39 Plat dak (nieuw) Dak 2,53 Schuindak (Oud) Dak 0,39 U [m 2 /K W] Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 6 ZTA [%]

7 Schuindak (Nieuw) Dak 2,53 Enkel glas Raam 5,20 80 Enkel glas gr. luifel Raam 5,20 80 Enkel glas met zonwering Raam 5,20 80 Dubbel glas Raam 2,90 70 Dubbel glas kl. luifel Raam 2,90 70 Deur Deur 0,12 Daklicht Raam 5,20 80 De gegevens uit Tabel 4 zijn op beslissingen die genomen zijn door de adviseur. Deze worden weergegeven in Tabel 5. Tabel 5. Overzicht van de kenmerken van de bouwkundige constructies zoals die in Vabi zijn ingevoerd Constructie Beslissingen Buitengevel (Oud) Isolatie onbekend Bouwperiode <1965 spouw Buitengevel (Nieuw) Isolatie onbekend Bouwperiode Vloer (oud) Isolatie onbekend Bouwperiode <1965 Vloer (nieuw) Isolatie onbekend Bouwperiode Plat dak (oud) Isolatie onbekend Bouwperiode <1965 spouw Plat dak (nieuw) Isolatie onbekend Bouwperiode Schuindak (Oud) Isolatie onbekend Bouwperiode <1965 spouw Schuindak (Nieuw) Isolatie onbekend Bouwperiode Enkel glas Hout of kunststof Enkel glas Enkel glas gr. luifel Hout of kunststof Enkel glas Enkel glas met zonwering Hout of kunststof Enkel glas Dubbel glas Hout of kunststof Dubbel glas zonder coating Dubbel glas kl. luifel Hout of kunststof Dubbel glas zonder coating Deur D01 Deur Daklicht Hout of kunststof Enkel glas 2.4 Klimaatinstallaties Onderstaand zijn de kenmerken weergegeven van de klimaatinstallaties. Tabel 6. Kenmerken klimaatinstallaties Aantal CV-ketels: 2 Soort CV-Ketels: HR-107 Type CV-pompregeling: Thermostaat Totaal opgestelde vermogen ketels: 90kW Fabricaat en type: Nefit Ecomline HR Bouwjaar: 2004 Ketelregeling: Hoog gestookt Type koeling: geen Totaal opgestelde vermogen koeling: - Type warm tapwater: HR ketel met CV boiler 300ltr Luchtbehandeling: Natuurlijke ventilatie Type bevochtiging: - Bijzonderheden: Voor een dermate intensief gebruikt pand maakt natuurlijke ventilatie het niet mogelijk om het binnenklimaat goed te beheersen. Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 7

8 2.5 Verlichting In onderstaande tabel is een overzicht weergegeven van de basisverlichting in het gebouw. Tabel 7. Overzicht van de opgestelde basisverlichting in het gebouw Energiesector Verlichtingsgroep Perc. sector Vermogen Regeling Sector 1 Groep TLD 36W 100,0 % 10,0 x 47,0 W Vertrek Groep TLD 58W 100,0 % 2,0 x 70,0 W Vertrek Groep TLD 58W aanw.detectie 100,0 % 28,0 x 70,0 W Vertrek; met aanw.detectie Groep halogeenspots 50W 100,0 % 37,0 x 50,0 W Centraal aan/uit Groep peertjes 60W 100,0 % 9,0 x 60,0 W Vertrek Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 8

9 3 Analyse van de energiesituatie 3.1 Energielabel Met behulp van de geattesteerde EPA-U software van Vabi Software BV is het energielabel voor het gebouw berekend (zie Tabel 8). Hierbij is ook een lijst met standaard maatregelen opgenomen, waarmee het energielabel verbeterd zou kunnen worden. Deze maatregelen zijn, waar daadwerkelijk van toepassing, verder uitgewerkt in hoofdstuk 4. Tabel 8. Het energielabel van het gebouw Energielabel E Energie-index 1,48 Standaard - Toepassen isolatie of extra isolatie bij vloeren gegenereerde - Toepassen isolatie of extra isolatie bij gevels en/of panelen maatregelen - Toepassen isolatie of extra isolatie bij daken - Toepassen HR-beglazing - Toepassen zonwering - Toepassen veegschakeling, daglichtschakeling en/of aanwezigheidsdetectie voor verlichting - Toepassen van een zonneboiler - Toepassen kierdichting De standaard gegenereerde maatregelen worden automatisch gekozen door het rekenprogramma en worden ook weergegeven op het energielabel. Deze maatregelen worden gekozen op basis van de kosteneffectiviteit op het specifieke gebouw. Het rekenprogramma kijkt daarbij niet naar de praktische haalbaarheid van de maatregelen. Het kan dus voorkomen dat sommige standaard gegenereerde maatregelen in de praktijk niet toegepast kunnen worden. Voor de praktisch haalbare maatregelen verwijzen wij u naar hoofdstuk 4 van deze rapportage. Hier worden maatregelen weergegeven die mede vanuit dit oogpunt gekozen zijn door de adviseur. 3.2 Energiegebruik In Tabel 9 staat het totale genormaliseerde gebruik per energiedrager (gas, elektriciteit en warmte) samengevat. Daaronder worden voor het gas-, elektriciteit- en warmteverbruik samen het totale primaire energiegebruik en de CO2-emissie getoond. Daarbij zijn de totalen ook per vierkante meter netto gebruiksoppervlak weergegeven. Zo kunt u het energiegebruik met dat van andere gebouwen vergelijken. Tabel 9. Genormaliseerd energiegebruik in de huidige situatie Energiedrager Totaal Per m 2 NVO Eenheid Gas m 3 /jaar Elektriciteit kwh/jaar Warmte 0,0 0,0 GJ/jaar Primaire energie MJ/jaar CO2 emissie kg/jaar De gepresenteerde energiegebruiken zijn de berekende energiegebruiken die gebaseerd zijn op de opgenomen bouwfysica en aanwezige energie gebruikende apparatuur. Deze berekende energiegebruiken verhouden zich als volgt met de werkelijk opgetreden energiegebruiken. Tabel 10. Gemeten versus berekend energiegebruik Energiedrager Gemeten Berekend Eenheid Afwijking Gas , m % Elektriciteit , kwh % Warmte 0,00 0,0 GJ 0,0 % De waarden in Tabel 10 zijn over de periode Juni Juni Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 9

10 De afwijking van de gemeten elektraverbruik ten opzichte van het werkelijk verbruik heeft te maken met de aanwezige elektrische apparatuur die aanwezig is in het clubhuis. Vooral de koelcellen voor de opslag van voedsel verbruiken veel kwh. Dit is echter apparatuur dat noodzakelijk is voor de bedrijfsvoering en gebruiksfunctie van het pand. Hier kan je weinig op besparen. Wat vooral van belang is voor een energiebesparingsonderzoek zijn de elektra posten waar wel wat aan gedaan kan worden, met name de verlichting in het pand. In onderstaande figuur is de verdeling van het primaire energiegebruik over de verschillende gebruiksfuncties weergegeven. Figuur 1. Verdeling primair energiegebruik 3.3 Energiekosten Voor energiebesparende maatregelen wordt gerekend met de variabele (marginale) energiekosten. Deze bedragen: Aardgas: 0.67 per m 3 Elektriciteit: 0.11 per kwh 3.4 Energiebalans Het is van belang om te weten waar de energiestromen heengaan om prioriteiten te kunnen stellen bij het uitvoeren van mogelijke energiebesparende voorzieningen. Hieronder vindt u de verdeling van het verbruik voor het gehele gebouw aangegeven. De verdeling wordt ook weergegeven per m 2 NVO(netto vloeroppervlak). Tabel 11. Energiegebruik per deelpost (huidige situatie) Deelpost Totaal Per m 2 NVO Eenheid Verwarming MJ/jaar Koeling 0 0,0 MJ/jaar Tapwater MJ/jaar Bevochtiging 0 0,0 MJ/jaar Verlichting MJ/jaar Apparatuur 0 0,0 MJ/jaar Ventilatoren 0 0,0 MJ/jaar Pompen ,5 MJ/jaar PV-cellen 0 0,0 MJ/jaar Warmtekracht 0 0,0 MJ/jaar Totaal MJ/jaar Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 10

11 4 De geadviseerde maatregelen 4.1 Individuele maatregelen Buro Bentheimer heeft de volgende maatregelen gevonden en uitgewerkt. Hierbij zijn de maatregelen gesuggereerd door de EPA-U software en is de lijst met maatregelen van het Agentschap NL eveneens in overweging genomen. Tabel 12. Lijst met energiebesparende maatregelen Maatregel Investering NCW TVT [jaar] Label [A++ t/m G] Energiebesparing [ /jaar] CO2- reductie [%/jaar] Schuindak (oud) na-isoleren tot een Rc van ,9 A ,5 minimaal 2.5 Plat dak (oud) na-isoleren tot een Rc van ,1 E 365 1,5 minimaal 2.5 Spouwmuurisolatie toepassen op ,3 C ,4 buitengevel (oud) Rc 1.6 Enkel glas vervangen door HR++ glas ,1 E 349 1,5 Enkel glas vervangen door HR++ glas ,5 E 325 1,4 Mechanische ventilatie toepassen ,0 F ,9 LED verlichting toepassen ,0 D ,6 4.2 Uitwerking per maatregel Dakisolatie toepassen Via het dak van het gebouw verdwijnt veel warmte. Er zou dakisolatie aangebracht kunnen worden. Een isolatielaag op of onder het dakoppervlak functioneert als een deken. Hierdoor neemt het warmteverlies in de winter af en komt er in de zomer minder warmte van buitenaf het gebouw binnen. Een bijkomend voordeel is dat de isolatielaag ook omgevingsgeluiden absorbeert. Er bestaan drie verschillende vormen van dakisolatie: Isolatie aan de bovenkant van de dakconstructie, waarbij de dak afdichting de bovenste laag vormt. Dit wordt een warm dak genoemd. Isolatie tegen de binnenkant van de dakconstructie. Dit wordt een koud dak genoemd. Isolatie aan de bovenkant van de dakconstructie, waarbij het isolatiemateriaal de laatste laag vormt. Dit wordt een omgekeerd dak genoemd. Tabel 13. Besparingsspecificaties dakisolatie Maatregel Schuindak (oud) na-isoleren tot een Rc van minimaal 2.5 Plat dak (oud) na-isoleren tot een Rc van minimaal Gevelisolatie toepassen Investering NCW TVT [jaar] Label [A++ t/m G] Energiebesparing [ /jaar] CO2- reductie [%/jaar] ,9 A , ,1 E 365 1,5 Door niet geïsoleerde muren ontsnapt een aanzienlijke hoeveelheid warmte. Er zou isolatie aangebracht kunnen worden aan de binnenzijde van de muur. U bespaart daarmee kosten en u verhoogt tegelijkertijd het comfort. Achteraf isoleren is mogelijk, de methode is afhankelijk van het type gevel. In de onderstaande tabel is weergegeven welke methodes kunnen worden toegepast bij welke gevelsoorten. Tabel 14. Isolatiemogelijkheden gevelsoorten Binnenisolatie Spouwisolatie buitenisolatie Spouwmuur X X X Vliesgevel X X Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 11

12 Massieve gevel X X Houtskelet X X Staalskelet X X Bij binnenisolatie wordt een laag isolatiemateriaal aan de binnenzijde van de gevel aangebracht. Voordeel hiervan is dat de bestaande gevel volledig kan worden gehandhaafd. Een nadeel is een vermindering van de binnenruimte. In het algemeen is binnenisolatie om praktische en bouwfysische redenen minder goed toepasbaar. Veelal zijn er namelijk binnenwanden die op de gevel aansluiten, waardoor het risico van koudebruggen ontstaat. Ook bestaat er een groot risico op inwendige condensatie in de constructie. Tabel 15. Besparingsspecificaties gevelisolatie Maatregel Spouwmuurisolatie toepassen op buitengevel (oud) Rc 1.6 Investering NCW TVT [jaar] Label [A++ t/m G] Energiebesparing [ /jaar] CO2- reductie [%/jaar] ,3 C , HR++ glas toepassen Het gebouw verliest een aanzienlijke hoeveelheid warmte via het glasoppervlak. Ramen met een hoge U-waarde beperken het energiegebruik. Een bijkomend voordeel is dat glas met een hoge U-waarde ook omgevingsgeluiden absorbeert. Er bestaan globaal gezien drie verschillende typen glas: Enkel glas. De isolerende werking van dit glas is nihil. Dubbel glas. Het warmteverlies door dit type glas is ongeveer de helft van het warmteverlies door enkel glas. HR-glas. Het warmteverlies door dit glas is ongeveer een kwart van het warmteverlies door enkel glas. De effectiviteit van isolerende beglazing wordt weergegeven met behulp van de U-waarde. Hoe lager de U- waarde hoe beter de isolerende werking van de laag: enkel glas heeft een U-waarde van 5,7 dubbel glas heeft een U-waarde van 3,0 HR-glas geeft een U-waarde van 1,5 Speciaal enkel glas heeft een u-waarde van 1,3 HR++ glas heeft een u-waarde van 1,2 Het verschil in U-waarde tussen het huidige glas type en het nieuwe glas type bepaalt de energiebesparing. Uiteraard is de energiebesparing ook afhankelijk van het totale glasoppervlak. Tabel 16. Besparingsspecificaties HR++ glas Maatregel Enkel glas vervangen door HR++ glas Enkel glas vervangen door HR++ glas Investering NCW TVT [jaar] Label [A++ t/m G] Energiebesparing [ /jaar] CO2- reductie [%/jaar] ,1 E 349 1, ,5 E 325 1, LED verlichting toepassen LED (Light Emitting Diode) verlichting heeft een aanzienlijke energie-efficiëntie en slijten minder door gebruik. Door de langere levensduur en geringere energiebehoefte, is er minder warmteontwikkeling voor de afgifte van een bepaalde hoeveelheid licht. Hierdoor bespaart u energie. De minst efficiënte Led- lamp geeft tien lumen (lm) lichtopbrengst per watt, de zuinigste tachtig lumen. Let daarom bij Led- lampen extra op de hoeveelheid lumen en het wattage. Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 12

13 Tabel 17. Lichtstroomhoeveelheid per wattage voor lampsoorten Lichtstroom Stroomverbruik vergelijking ledlamp spaarlamp gloeilamp 50 lm 1,2 W 4 W 20 W 100 lm< 5 W 25 W lm 6/7 W 30/35 W 300 lm 2,4 W 8/9 W 40 W 400 lm 10 W 50 W 500 lm 11 W 60 W 600 lm 14 W 65 W 700 lm 17 W 75 W 800 lm 9 W 18 W 75 W 900 lm 20 W 100 W 1100 lm 23 W 120 W Tabel 18. Besparingsspecificaties LED verlichting Maatregel Investering NCW TVT [jaar] Label [A++ t/m G] Energiebesparing [ /jaar] CO2- reductie [%/jaar] LED verlichting toepassen ,0 D , Energiezorg invoeren Energiemonitoring is een onmisbaar onderdeel van energiezorg en dient in staat te zijn om gegevens op afstand in te lezen (telemetrisch) en deze te vergelijken met de doelstellingen. Ook is het wenselijk om automatisch gewaarschuwd te worden bij overschrijdingen. Een goed monitoringsysteem maakt een veelheid aan analyses mogelijk en kan met minimale beheers inspanning inzichtelijke rapporten genereren en desgewenst zelf verzenden. Er zou er een motivatiecampagne opgezet kunnen worden. Door een motivatiecampagne kunnen de gebruikers van het gebouw tot energiebewust gedrag worden aangespoord. Dit is een maatregel die niet los gezien kan worden van energiezorg. Vooral communicatie en terugkoppeling van de resultaten zijn van essentieel belang. Besparing: Een motivatiecampagne is een ondersteunende maatregel voor energiezorg, hiermee is de directe besparing niet afzonderlijk opgenomen. Investering: De investering van een motivatiecampagne is afhankelijk van de gekozen communicatiemiddelen en de wijze waarop terugkoppeling plaats vindt. Op voorhand is hieraan nog geen exact bedrag te koppelen. 4.3 Aanbevolen maatregelpakketten In deze paragraaf worden de aanbevolen pakketten met maatregelen voor het gebouw behandeld. In de verschillende subparagrafen vindt u gegevens over de samenstelling van de pakketten, de verwachte energiebesparing, de financiële gevolgen en de gevolgen voor het thermische comfort. In Tabel 19 wordt de samenstelling van de pakketten weergegeven met de bijbehorende kosten en subsidie per maatregel. Tabel 19. Overzicht van de aanbevolen pakketten met maatregelen Maatregelpakket Maatregelen Kosten Variant 1 - alle maatregelen Schuindak (oud) na-isoleren tot een toepassen Rc van minimaal 2.5 Plat dak (oud) na-isoleren tot een Rc 658 van minimaal 2.5 Spouwmuurisolatie toepassen op buitengevel (oud) Rc 1.6 Enkel glas vervangen door HR++ glas Enkel glas vervangen door HR++ glas Mechanische ventilatie toepassen LED verlichting toepassen Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 13

14 Variant 2 - Spouwmuurisolatie - LED verlichting en HR++ glas Variant 3 - spouwmuurisolatie en LED verlichting Variant 4 - alle maatregelen behalve LED verlichting Plat dak (oud) na-isoleren tot een Rc 658 van minimaal 2.5 Spouwmuurisolatie toepassen op buitengevel (oud) Rc 1.6 Enkel glas vervangen door HR++ glas Enkel glas vervangen door HR++ glas LED verlichting toepassen Spouwmuurisolatie toepassen op buitengevel (oud) Rc 1.6 LED verlichting toepassen Schuindak (oud) na-isoleren tot een Rc van minimaal 2.5 Plat dak (oud) na-isoleren tot een Rc 658 van minimaal 2.5 Spouwmuurisolatie toepassen op buitengevel (oud) Rc 1.6 Enkel glas vervangen door HR++ glas Enkel glas vervangen door HR++ glas Mechanische ventilatie toepassen Verwachte energiebesparing In Figuur 2 vindt u de primaire energiebesparing in procenten ten opzichte van de huidige situatie. Bij de energieberekeningen is uitgegaan van een gemiddeld klimatologisch jaar om de weersinvloed van verschillende jaren te voorkomen. Figuur 2. Relatieve energiebesparing ten opzichte van de huidige situatie Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 14

15 Voorts wordt in Tabel 20 de energiebesparing in procenten voor gas, elektriciteit en warmte afzonderlijk gepresenteerd. Tabel 20. Relatieve energiebesparing ten opzichte van de huidige situatie Maatregelpakket Gas besparing Elektr. besparing Warmte besparing Huidige situatie 0,0 0,0 0,0 LED verlichting toepassen -5,1 % 72,0 % 0,0 % Spouwmuurisolatie toepassen buitengevel 18,1 % 0,0 % 0,0 % (oud) Rc 1.6 Oud dak na-isoleren tot minimaal een Rc 37,7 % 0,0 % 0,0 % van 2.5 Enkel glas vervangen door HR++ glas 3,6 % 0,0 % 0,0 % Mechanische ventilatie toepassen -18,9 % -23,4 % 0,0 % Variant 1 - alle maatregelen toepassen 35,6 % 48,5 % 0,0 % Variant 2 - Spouwmuurisolatie - LED 18,6 % 72,0 % 0,0 % verlichting en HR++ glas Variant 3 - spouwmuurisolatie en LED 13,1 % 72,0 % 0,0 % verlichting Variant 4 - alle maatregelen behalve LED verlichting 40,5 % -23,4 % 0,0 % Om een indicatie te geven van de besparingen, worden de berekende energiegebruiken voor zowel de huidige situatie als de maatregelpakketten in Tabel 21 weergegeven. Tabel 21. Energiegebruik van de maatregelpakketten en de huidige situatie Maatregelpakket Gas [m 3 /jaar] Elektr. [kwh/jaar] Warmte [GJ/jaar] Huidige situatie ,0 LED verlichting toepassen ,0 Spouwmuurisolatie toepassen buitengevel ,0 (oud) Rc 1.6 Oud dak na-isoleren tot minimaal een Rc van ,0 2.5 Enkel glas vervangen door HR++ glas ,0 Mechanische ventilatie toepassen ,0 Variant 1 - alle maatregelen toepassen ,0 Variant 2 - Spouwmuurisolatie - LED ,0 verlichting en HR++ glas Variant 3 - spouwmuurisolatie en LED ,0 verlichting Variant 4 - alle maatregelen behalve LED verlichting ,0 Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 15

16 Uitvoering van energiebesparende maatregelen kunnen ook invloed hebben op het energielabel. In de staafdiagram van Figuur 3 en in Tabel 22 wordt hiervan een samenvatting gegeven. Figuur 3 Energie-index van de maatregelpakketten Tabel 22. Energielabel van de maatregelpakketten Maatregelpakket EI [-] Energielabel Huidige situatie 1,48 E LED verlichting toepassen 1,41 D Spouwmuurisolatie toepassen buitengevel (oud) Rc 1.6 1,26 C Oud dak na-isoleren tot minimaal een Rc van 2.5 1,03 A Enkel glas vervangen door HR++ glas 1,44 D Mechanische ventilatie toepassen 1,70 F Variant 1 - alle maatregelen toepassen 0,92 A Variant 2 - Spouwmuurisolatie - LED verlichting en HR++ glas 1,13 B Variant 3 - spouwmuurisolatie en LED verlichting 1,20 C Variant 4 - alle maatregelen behalve LED verlichting 0,99 A Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 16

17 4.3.2 Verwachte kostenbesparing Met behulp van de EPA-U software zijn financiële berekeningen voor de maatregelpakketten uitgevoerd. In Figuur 4 worden de terugverdientijden per pakket weergegeven. Bij deze terugverdientijden is rekening gehouden met inflatie, stijging van energieprijzen en een rente op de investering. Figuur 4. Terugverdientijden van de maatregelpakketten Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 17

18 Voorts vindt u in Figuur 5 de netto contante waarde van de pakketten met maatregelen. Een waarde boven nul euro betekent een positieve investering. Figuur 5. Netto Contante Waarde van de maatregelpakketten In Tabel 23 worden diverse financiële kengetallen voor de pakketten opgesomd. De eenvoudige terugverdientijd (ETVT), de terugverdientijd verdisconteerd met rente, inflatie en stijging van energieprijzen (TVT), de netto contante waarde (NCW), de interne rentabiliteit (IR) en de gemiddelde boekhoudkundige rentabiliteit (GBR). Tabel 23. Financiële kengetallen voor de maatregelpakketten Maatregelpakket ETVT [jaar] TVT [jaar] NCW IR [%] GBR [%] LED verlichting toepassen 3,6 4, ,0 39,0 % 82,8 % Spouwmuurisolatie toepassen 4,8 5, ,3 28,0 % 62,7 % buitengevel (oud) Rc 1.6 Oud dak na-isoleren tot minimaal 6,6 6, ,0 20,0 % 46,9 % een Rc van 2.5 Enkel glas vervangen door HR++ 6,7 6, ,1 20,0 % 46,3 % glas Mechanische ventilatie toepassen 999,0 999, ,9 0,0 % 0,0 % Variant 1 - alle maatregelen 10,0 8, ,4 12,0 % 31,7 % toepassen Variant 2 - Spouwmuurisolatie - LED 4,6 5, ,0 27,0 % 54,4 % verlichting en HR++ glas Variant 3 - spouwmuurisolatie en 4,6 4, ,7 30,0 % 66,4 % LED verlichting Variant 4 - alle maatregelen behalve LED verlichting 10,5 9, ,3 12,0 % 30,4 % Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 18

19 Voor de kostenbesparing per energiedrager biedt Tabel 24 een overzicht. De genoemde kostenbesparingen zijn berekend op basis van het referentieklimaat en kunnen in het werkelijke klimaat per jaar afwijken. Tabel 24. Besparing op de energiekosten van de maatregelpakketten Maatregelpakket Gas [ /jaar] Elektr. [ /jaar] Warmte [ /jaar] Totaal [ /jaar] LED verlichting toepassen Spouwmuurisolatie toepassen buitengevel (oud) Rc 1.6 Oud dak na-isoleren tot minimaal een Rc van 2.5 Enkel glas vervangen door HR glas Mechanische ventilatie toepassen Variant 1 - alle maatregelen toepassen Variant 2 - Spouwmuurisolatie - LED verlichting en HR++ glas Variant 3 - spouwmuurisolatie en LED verlichting Variant 4 - alle maatregelen behalve LED verlichting Voor de financiële kengetallen is met de energieprijzen volgens Tabel 25 gerekend. Voor de economische gegevens is gerekend met de waarden volgens Tabel 26. Tabel 25. Gehanteerde energieprijzen voor de financiële berekeningen Maatregelpakket Gas [ /m 3 ] Elektr. [ /kwh] Warmte [ /GJ] Stijging [%/jaar] LED verlichting toepassen 0,66 0,08 0,00 4,0% 4,0% 4,0% Spouwmuurisolatie toepassen buitengevel (oud) Rc 1.6 0,66 0,08 0,00 4,0% 4,0% 4,0% Oud dak na-isoleren tot minimaal een Rc van 2.5 0,66 0,08 0,00 4,0% 4,0% 4,0% Enkel glas vervangen door HR++ glas 0,66 0,08 0,00 4,0% 4,0% 4,0% Mechanische ventilatie toepassen 0,66 0,08 0,00 4,0% 4,0% 4,0% Variant 1 - alle maatregelen toepassen 0,66 0,08 0,00 4,0% 4,0% 4,0% Variant 2 - Spouwmuurisolatie - LED verlichting en HR++ glas 0,66 0,08 0,00 0,0% 4,0% 4,0% Variant 3 - spouwmuurisolatie en LED verlichting 0,66 0,08 0,00 4,0% 4,0% 4,0% Variant 4 - alle maatregelen behalve LED verlichting 0,66 0,08 0,00 4,0% 4,0% 4,0% Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 19

20 Tabel 26. Economische gegevens voor de financiële berekeningen Maatregelpakket Invest. EIA Looptijd [jaar] Inflatie [%/jaar] Disconto [%/jaar] Belasting [%] LED verlichting toepassen ,00 15,00 4,0 % 2,0 % 21,0 % Spouwmuurisolatie toepassen ,00 15,00 4,0 % 2,0 % 21,0 % buitengevel (oud) Rc 1.6 Oud dak na-isoleren tot minimaal ,00 15,00 4,0 % 2,0 % 21,0 % een Rc van 2.5 Enkel glas vervangen door HR ,00 15,00 4,0 % 2,0 % 21,0 % glas Mechanische ventilatie toepassen ,00 15,00 4,0 % 2,0 % 21,0 % Variant 1 - alle maatregelen ,00 15,00 4,0 % 2,0 % 21,0 % toepassen Variant 2 - Spouwmuurisolatie - LED ,00 15,00 4,0 % 2,0 % 21,0 % verlichting en HR++ glas Variant 3 - spouwmuurisolatie en ,00 15,00 4,0 % 2,0 % 21,0 % LED verlichting Variant 4 - alle maatregelen behalve LED verlichting ,00 15,00 4,0 % 2,0 % 21,0 % Gevolgen voor het thermisch comfort Tenslotte wordt in Figuur 6 de resultaten getoond van een risicoberekening bij uitvoering van een maatregelenpakket op het thermisch comfort. Het risico wordt getoond per maatregelenpakket en aangegeven als hoog, matig of laag. Het getal in de balk geeft het aantal sectoren aan waar dit risico optreedt. Het risico op te hoge binnentemperaturen kan bij voorkeur door passieve maatregelen worden verlaagd. Voorbeelden zijn zonwering, glas met zonwerende coating, nachtventilatie en een efficiënter gebruik van verlichting en apparatuur. Wanneer passieve maatregelen niet het gewenste effect hebben, kan een koelinstallatie worden ingezet. Figuur 6. Risico op temperatuuroverschrijdingen van de maatregelpakketten Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 20

21 4.4 Conclusie In opdracht van Golfclub de Dommel hebben wij een inventarisatie gedaan van het clubhuis. De aanleiding van het onderzoek is de wens van de club om energie te besparen en met name om de energiekosten te verlagen. De hierboven beschreven resultaten van het onderzoek leveren inzicht in de maatregelen die getroffen kunnen worden. Zoals uit het rapport blijkt kunnen de maatregelen vanuit verschillende doelstellingen en ambitieniveaus beoordeeld worden. Als de ambitie is om kosteneffectief te zijn, kunt u het beste kijken naar de relatieve energiebesparing en de terugverdientijd van een maatregel of maatregelenpakket. Uiteindelijk kunt u via de investeringskosten bepalen of de maatregel(-en) binnen uw budget vallen. Met het oog op kosteneffectiviteit adviseert Buro Bentheimer maatregelenpakket variant 1 Alle maatregelen toepassen. Echter als het budget (vooral voor het na-isoleren van het dak ) niet toereikend is dan adviseren wij om voor variant 2 te gaan. Variant 1 - alle maatregelen toepassen Variant 1 bestaat uit het na-isoleren van het oorspronkelijke schuine dak tot een Rc van minimaal 2.5, spouwmuurisolatie voor de oorspronkelijke buitengevels, het vervangen van enkel glas door HR++ glas, de conventionele verlichting vervangen door LED verlichting en als laatste het toepassen van mechanische ventilatie. Deze maatregelen bij elkaar zorgen dat het pand een energielabel A krijgt. Hiermee wordt ruim 38% CO2 bespaard ten opzichte van de huidige situatie. Het vergt wel een forse investering van bijna maar kent een terugverdientijd van 8.8 jaar. Variant 2 Spouwmuurisolatie, LED verlichting en HR++ glas Maatregelenpakket variant 2 bestaat uit het toepassen van spouwmuurisolatie voor de buitengevels, het vervangen van de conventionele verlichting door LED en het vervangen van enkel glas door HR++ glas. Deze drie maatregelen bij elkaar zorgen voor een CO2 besparing van bijna 30% en hiermee wordt een energielabel B bereikt. Het vergt een investering van ruim en heeft een terugverdientijd van 5.1 jaar. Het pand Het clubhuis van golfclub De Dommel heeft relatief veel verliesgevend oppervlakte. Het oorspronkelijk deel van het pand stamt uit 1928 en is vrijstaand. Het heeft grote schuine daken, ongeïsoleerde spouwmuren en vloeren, en de ramen zijn voorzien van enkelglas. Aan de linkerkant is tien jaar geleden een deel aangebouwd waar zich de kleedkamers bevinden. Dit gedeelte is goed geïsoleerd en daar valt weinig energie te besparen. De CV ketels zijn twee HR107 hoogrendementsketels die er goed onderhouden uitzien. De 300 ltr. boiler die aan de ketels gekoppeld is voor het warm tapwater is efficiënt en daar valt ook weinig op aan te merken. De verlichting is onzuinig en bestaat voornamelijk uit conventionele TL verlichting en halogeenspots. Energiebesparende maatregelen Van alle bouwkundige maatregelen is het na-isoleren van een ongeïsoleerde dak de meest renderende maatregel. Warmte stijgt op en als dat niet wordt tegengehouden door een goed geïsoleerd dak verdwijnt het naar buiten. Het clubhuis De Dommel heeft meer dan 750m² ongeïsoleerd schuin dak. Dit isoleren is een ingrijpende operatie met een grote investering maar het verdient zich in iets meer dan 6 jaar terug. Hiermee wordt een energielabel A bereikt en wordt 30% CO2 uitstoot bespaard. Het isoleren van de buitenmuren is ook een interessante bouwkundige maatregel. De muren hebben wel een spouw maar in 1928 werden ze niet geïsoleerd en daardoor gaat er veel energie verloren. Het beste zou zijn om spouwmuurisolatie toe te passen. Belangrijk daarbij is dat het wel goed wordt uitgevoerd om later vochtproblemen te voorkomen. Wij raden aan om een VENIN aangesloten spouwmuurspecialist in te schakelen. VENIN is de brancheorganisatie voor isolatiespecialisten en zorgt voor kwaliteitsborging. Belangrijk bij spouwmuurisolatie is dat het secuur wordt uitgevoerd in een aantal stappen. Eerst moet de gevel onderzocht worden. De spouw moet schoongemaakt worden. Vervolgens moet de spouwmuurisolatie overal goed dekkend aangebracht worden. Als laatste zou met behulp van een infraroodcamera uitgesloten moeten worden dat er plekken of ruimtes zijn waar geen spouwmuurisolatie is aangebracht. Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 21

22 Enkelglas is niet meer van deze tijd, het zorgt voor ongewenste koudeval en condensvorming. Het vervangen van de ramen door HR++ glas is een interessante maatregel die wel een forse investering vergt. De houten kozijnen zijn niet voorzien van een goed sluitende kierdichting wat onaangename tocht en warmteverlies kan veroorzaken. Om dit te verhelpen zou het interessant zijn om het enkel glas in het pand te vervangen door HR++ glas met nieuwe-, kierdichte kozijnen. LED verlichting is de laatste jaren enorm in trek. Dat heeft ermee te maken dat de huidige generatie LED lampen haast niet te onderscheiden zijn van de conventionele verlichting qua kleur en lichtintensiteit. Maar wel met de voordelen die LED kan bieden, namelijk 75% minder energieverbruik dan conventionele verlichting en een levensduur van branduren of meer. Tegenwoordig bestaat er voor elke type fitting ook een LED variant. Investeren in LED verlichting is financieel heel aantrekkelijk. De lampen zijn niet heel duur en de terugverdientijd is vaak korter dan 2 jaar. De laatste maatregel die ook in maatregelpakket variant 1 is aangedragen is het toepassen van mechanische ventilatie. Op dit moment wordt het clubhuis natuurlijk geventileerd door middel van te openen ramen. Omdat het een oud gebouw betreft ventileert het van nature ook veel door naden en kieren waar (ongewenste) tocht en lucht doorheen gaat. Op het moment dat u beslist voor variant 1 te gaan en het pand zodanig gaat isoleren dat dit laatste effect wegvalt (het ventileren van nature). Is het belangrijk dat u voorzieningen treft voor de ventilatie om ongezonde situaties te voorkomen. Daarom hebben wij mechanische ventilatie opgenomen als maatregel. De maatregel is niet energiezuinig en zal zich niet terugverdienen. Maar het zorgt er wel voor dat er in het pand altijd voldoende verse lucht is. De energiezuinige variant van mechanische ventilatie zou zijn om bijvoorbeeld een CO2 regeling te hebben. Dit is een CO2 sensor, bijvoorbeeld in het restaurantgedeelte, die bijhoudt hoe hoog de CO2 gehalte is in de ruimte. Als deze te hoog wordt, zet hij automatisch de motor van de ventilatie aan. Hierdoor draait de ventilator niet constant maar alleen wanneer daar behoefte aan is. Dit zou in combinatie kunnen met een vochtmeter in de kleedruimtes. Op het moment dat het vocht gehalte te hoog wordt bij de douches (omdat ze in gebruik zijn) dan zal ook de ventilatie aanslaan. Overige maatregelen die wel overwogen zijn maar verder niet uitgewerkt in dit rapport zijn het isoleren van de vloer en de opwekking van energie bijvoorbeeld met zonnepanelen. Van de bouwkundige maatregelen is het isoleren van de vloer de maatregel die het minst oplevert. Om dezelfde reden dat het isoleren van het dak zo belangrijk is, heeft het isoleren van de vloer juist weinig impact. Reden om toch voor vloerisolatie te kiezen is bijvoorbeeld omdat er vocht optrekt uit de grond of uit comfort overwegingen (lopen op blote voeten binnenshuis). Voor het clubhuis vonden wij dat geen relevante maatregel. Zonnepanelen zijn een mooi en duurzaam product. De Zuid-Oost oriëntatie aan de voorzijde van het clubhuis zou een geschikte richting zijn voor het plaatsen van zonnepanelen op het dak. Maar om esthetische redenen wellicht niet wenselijk. Ook het beschikbare oppervlakte voor het plaatsen van zonnepanelen is niet groot genoeg om voldoende op te wekken. Daar komt bij dat zonnepanelen niet goedkoop zijn, gezien het lage tarief dat het clubhuis betaalt voor de elektriciteit zou de terugverdientijd van de zonnepanelen dermate lang worden dat het financieel niet interessant is. Dus om verschillende redenen hebben wij zonnepanelen buiten dit onderzoek gelaten. Wij hopen dat het rapport u meer inzicht in uw situatie en mogelijkheden heeft gegeven. Mocht u nog aanvullende vragen hebben, dan horen wij die graag. Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 22

23 Bijlage 1. Bouwkundige constructies Aangetroffen constructies In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de aangetroffen constructies in de gebouwschil. De Rc-waarde wordt gebruikt voor dichte constructies: hoe hoger de waarde, hoe hoger de isolatiegraad. Voor ramen (en soms voor dichte constructies) wordt de U-waarde gehanteerd: hoe lager de U-waarde, hoe hoger de isolatiegraad. Tenslotte staat de ZTA-waarde voor het percentage zonlicht dat door een raam naar binnen kan komen. Tabel 27. Bouwkundige constructies in het gebouw Constructie Type Rc [m 2 /K W] U [m 2 /K W] Buitengevel (Oud) Wand 0,36 Buitengevel (Nieuw) Wand 2,53 Vloer (oud) Vloer 0,15 Vloer (nieuw) Vloer 2,53 Plat dak (oud) Dak 0,39 Plat dak (nieuw) Dak 2,53 Schuindak (Oud) Dak 0,39 Schuindak (Nieuw) Dak 2,53 Enkel glas Raam 5,20 80 Enkel glas gr. luifel Raam 5,20 80 Enkel glas met zonwering Raam 5,20 80 Dubbel glas Raam 2,90 70 Dubbel glas kl. luifel Raam 2,90 70 Deur Deur 0,12 Daklicht Raam 5,20 80 Voor het bepalen van het energiecertificaat voor het gebouw, moet het ISSO beslisdiagram worden toegepast op de bouwkundige constructies. Hieronder staan de beslissingen per constructie samengevat. Tabel 28. Verantwoording ISSO-beslisdiagram voor constructies Constructie Beslissingen Buitengevel (Oud) Isolatie onbekend Bouwperiode <1965 spouw Buitengevel (Nieuw) Isolatie onbekend Bouwperiode Vloer (oud) Isolatie onbekend Bouwperiode <1965 Vloer (nieuw) Isolatie onbekend Bouwperiode Plat dak (oud) Isolatie onbekend Bouwperiode <1965 spouw Plat dak (nieuw) Isolatie onbekend Bouwperiode Schuindak (Oud) Isolatie onbekend Bouwperiode <1965 spouw Schuindak (Nieuw) Isolatie onbekend Bouwperiode Enkel glas Hout of kunststof Enkel glas Enkel glas gr. luifel Hout of kunststof Enkel glas Enkel glas met zonwering Hout of kunststof Enkel glas Dubbel glas Hout of kunststof Dubbel glas zonder coating Dubbel glas kl. luifel Hout of kunststof Dubbel glas zonder coating Deur D01 Deur Daklicht Hout of kunststof Enkel glas ZTA [%] Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 23

24 Overzicht afmetingen en bouwkundige constructies Onderstaande tabel geeft aan welke constructies gebruikt zijn bij het bepalen van de warmteverliezen per energiesector. Tabel 29. Afmetingen, oriëntaties en begrenzingen van de bouwkundige constructies Energiesector Opp [m 2 ] Constructie Orientatie Begrenzing Sector 1 185,1 Buitengevel (Oud) Zuid-Oost Buitenlucht 3,8 Enkel glas Zuid-Oost Buitenlucht 6,8 Deur Zuid-Oost Buitenlucht 8,3 Enkel glas gr. luifel Zuid-Oost Buitenlucht 32,0 Buitengevel (Nieuw) Zuid-Oost Buitenlucht 2,2 Deur Zuid-Oost Buitenlucht 2,3 Dubbel glas kl. luifel Zuid-Oost Buitenlucht 7,9 Dubbel glas Zuid-Oost Buitenlucht 44,0 Buitengevel (Oud) Noord-Oost Buitenlucht 5,4 Enkel glas Noord-Oost Buitenlucht 48,1 Buitengevel (Nieuw) Noord-Oost Buitenlucht 7,6 Dubbel glas Noord-Oost Buitenlucht 111,9 Buitengevel (Oud) Noord-West Buitenlucht 16,2 Enkel glas met Noord-West Buitenlucht zonwering 4,7 Enkel glas Noord-West Buitenlucht 4,5 Dubbel glas Noord-West Buitenlucht 44,8 Buitengevel (Nieuw) Noord-West Buitenlucht 4,4 Dubbel glas Noord-West Buitenlucht 68,9 Buitengevel (Oud) Zuid-West Buitenlucht 4,4 Deur Zuid-West Buitenlucht 5,7 Enkel glas Zuid-West Buitenlucht 14,6 Buitengevel (Nieuw) Zuid-West Buitenlucht 4,2 Dubbel glas Zuid-West Buitenlucht 41,1 Plat dak (oud) Horizontaal Buitenlucht 27,3 Plat dak (nieuw) Horizontaal Buitenlucht 0,6 Daklicht Horizontaal Buitenlucht 245,8 Schuindak (Nieuw) Horizontaal Buitenlucht 763,6 Schuindak (Oud) Horizontaal Buitenlucht 415,8 Vloer (oud) Horizontaal Grond 143,5 Vloer (nieuw) Horizontaal Grond Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 24

25 Bijlage 2. Gegevens klimaatinstallaties Eén of meer klimaatinstallaties hebben als taak het gebouw behaaglijk te houden. Voor dit energieonderzoek is het gebouw in één of meer energiesectoren onderverdeeld. Elke energiesector is aangesloten op een klimaatinstallatie. De kwaliteit van de klimaatinstallatie bepaalt voor een belangrijk deel uw energiegebruik. In Tabel 30 wordt een overzicht gepresenteerd van de klimaatinstallaties in het gebouw. In de volgende subparagrafen worden deze installaties nader omschreven. Tabel 30. Overzicht klimaatinstallaties in het gebouw Klimaatinstallatie Opp. Ventilatie Verwar Koeling Tap Bev Zon [m2] ming Installatie 858,8 Natuurlijke ventilatie X X Ventilatievoorzieningen Ventilatie is noodzakelijk voor een gezond gebouw. Naast aanvoer van verse lucht, kan de ventilatielucht ook worden gebruikt om het gebouw te verwarmen, koelen of bevochtigen. Ventilatie kan op natuurlijke wijze bijvoorbeeld met te openen ramen of luchtroosters plaatsvinden. Daarnaast kunnen ook ventilatoren worden ingezet, men spreekt dan van een mechanisch ventilatiesysteem. Wanneer sprake is van zowel mechanische toevoer als afvoer, dan is er warmteterugwinning mogelijk: de warmte uit de afvoerlucht kan worden gebruikt om de toevoerlucht voor te verwarmen. In Tabel 31 wordt het ventilatiesysteem van het gebouw samengevat. Tabel 31. Ventilatievoorzieningen in het gebouw Klimaatinstallatie Systeem Voorziening in gevel Warmteterugwinning Installatie Natuurlijke ventilatie Draairamen Geen Ruimteverwarming Om de ruimtes in het gebouw te verwarmen, is er een warmte-opwekker nodig. Voorts moet de warmte naar de ruimtes worden gedistribueerd, waar het door middel van bijvoorbeeld radiatoren, convectoren of luchtroosters wordt afgegeven. In Tabel 32 vindt u de belangrijkste gegevens van de verwarmingsinstallatie. Tabel 32. Ruimteverwarming in het gebouw Klimaatinstallatie Opwekking Distributie Pompregeling Installatie HR107-gasketel Water >50% autom. aan/uitregeling Ruimtekoeling In veel utiliteitsgebouwen is koeling aanwezig om te voorkomen dat het gebouw in de zomer te warm wordt. Net als bij ruimteverwarming, moet voor ruimtekoeling de koude worden opgewekt en getransporteerd naar de gekoelde ruimtes (zie Tabel 33). Tabel 33. Ruimtekoeling in het gebouw Klimaatinstallatie Opwekking Distributie Pompregeling Installatie Geen koeling Warm tapwater Voor het bereiden van warm tapwater kunnen allerlei opwekkers worden gebruikt. Hoe verder de tappunten van deze opwekker verwijderd zijn, hoe meer energie verloren gaat in de warmwaterleidingen. In Tabel 34 wordt de warm tapwaterinstallatie beschreven. Tabel 34. Warm tapwaterbereiding in het gebouw Klimaatinstallatie Opwekking Distributie Installatie HR-ketel met cv-boiler Circulatieleiding Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 25

26 Inventarisatie verlichting Bij verlichting wordt onderscheid gemaakt tussen drie typen verlichting: Basisverlichting (zie Tabel 35), dit is de verlichting van de werkplekken, gangen, kantines en dergelijke. Deze verlichting staat aan tijdens gebruikstijden en geeft warmte af in het gebouw. Tabel 35. Basisverlichting in de energiesectoren Energiesector Verlichtingsgroep Perc. sector Vermogen Regeling Sector 1 Groep TLD 36W 100,0 % 10,0 x 47,0 W Vertrek Groep TLD 58W 100,0 % 2,0 x 70,0 W Vertrek Groep TLD 58W aanw. detectie 100,0 % 28,0 x 70,0 W Vertrek; met aanw. detectie Groep halogeenspots 50W 100,0 % 37,0 x 50,0 W Centraal aan/uit Groep peertjes 60W 100,0 % 9,0 x 60,0 W Vertrek Buro Bentheimer EPA-U Maatwerkadvies P a g i n a 26