Slotconcert De Vrijdag van Vredenburg

Transcriptie

1 serie: utrecht centraal tros klassiek avro klassiek premières muzikale meesterwerken brahms & utrecht tros vocaal 31 mei 2013, uur inleiding Philip Ruitenberg uur Slotconcert De Vrijdag van Vredenburg Dit is het laatste concert van De Vrijdag van Vredenburg 2012/13. Wij wensen u een heel mooie zomer toe, en zien u graag weer terug bij de eerste Vrijdag van Vredenburg van het volgend seizoen, op 20 september. Radio Filharmonisch Orkest Groot Omroepkoor Nationaal Jeugdkoor Markus Stenz dirigent Michael Gläser dirigent Groot Omroepkoor Wilma ten Wolde dirigent Nationaal Jeugdkoor Heidi Melton sopraan Gerhild Romberger alt Roman Sadnik tenor Vladimir Baykov bas Franz Schubert Achtste symfonie in b Unvollendete D759 (1822) Allegro moderato Andante con moto PAUZE Jan van Gilse Eine Lebensmesse (1904) Vorspiel. Sehr Langsam I. Teil. Wenn der Mensch II. Teil. Ich kenne keinen, der mich will leben sehn Jurjen Stekelenburg boventiteling de concertseries van

2 2 Drankje na afl oop Na het concert is er gelegenheid om een drankje te nuttigen. CulturaTV De Vrijdag van Vredenburg van 5 april (Florence en Isabelle Lafi tte speelden Poulencs Concert twee piano s) zal te zien zijn op zaterdag 22 juni, om uur. Live-uitzending Jong talent Het Berlage Saxophone Quartet won de Dutch Classical Talent Award De vier jonge musici verwelkomen u om uur. uur in het paviljoen met een programma vol ver rassingen. De AVRO en TROS zenden dit concert vanuit Vredenburg Leidsche Rijn live uit op Radio 4. Denkt u eraan dat uw mobiele telefoon uitstaat en uw horloge geen geluid kan maken? Dan kan iedereen in de zaal en bij de radio volop genieten van het concert juli: Afscheidsconcert Radio Kamer Filharmonie zondag 14 juli uur - Amsterdam, Concertgebouw (grote zaal) Radio Kamer Filharmonie Frans Brüggen dirigent Lenneke Ruiten sopraan Olivia Vermeulen mezzosopraan Robert Getchell tenor Andre Morsch bas Bach Cantate nr..80 Ein feste Burg ist unser Gott BWV 80 Mendelssohn Symfonie nr.5 op.107 in D Reformatie Nog goed een maand en dan zal de Radio Kamer Filharmonie zijn opgeheven. Dit veelzijdige toporkest heeft ook in deze serie tal van bijzondere concerten gespeeld. Als blijvende herinnering is er een uniek boek in de maak, waarin naast een prachtige fotoreportage van fotograaf Hans van der Woerd ook teksten, een complete repertoirelijst en een drietal cd s zijn opgenomen met hoogtepunten uit acht jaar RKF. Voor muziekliefhebbers en fans van dit orkest een absolute aanrader. Sebastiaan van Eck (cellist), voorzitter Orkest Commissie RKF.

3 vrijdag 31 mei 2013, uur 3 Schubert en Van Gilse Onhoorbaar fluisterend, in een duister b-klein, alsof de schimmen van de onderwereld voor ons opdoemen zo opent Schuberts Achtste symfonie. Alleen de celli en de contrabassen geen componist had ooit zoiets gewaagd. Onwaarschijnlijk origineel. En dan te bedenken dat deze fantastische symfonie bijna verloren was gegaan! In 1865, decennia na Schuberts dood, bevond de partituur zich bij een jeugdkameraad van Schubert, Anselm Hüttenbrenner. Bejaard en dementerend was deze vastbesloten om allerlei herinne- silhouet van Franz Schubert ringen mee het graf in te nemen en ze met niemand te delen. De Unvollendete die hij in 1823 van Schubert cadeau had gekregen als dank voor bewezen diensten, behoorde daar ook toe. Gelukkig wist een dirigent de oude man net op tijd tot rede te brengen en kon een afschrift worden gemaakt. Het originele handschrift van de Achtste ligt tegenwoordig veilig in de archieven van de Gesellschaft der Musikfreunde in Wenen. Compleet of niet? Dat manuscript laat zien dat Schubert maar twee delen in partituur bracht. Daarom kennen we de symfonie als de Onvoltooide. Op de laatste pagina staan echter ook nog wat maten van een derde deel, die afbreken. Daarom is wel eens gedacht dat de symfonie ooit compleet is geweest en dat de rest zich wellicht elders bevindt. Inmiddels weten we zeker dat dat niet zo is: door de ontdekking van een blad met summiere vervolgaantekeningen voor het derde deel, dat Schubert uit zijn partituur scheurde vóórdat hij deze naar Hüttenbrenner zond, weten we zeker dat er geen andere voltooide

4 4 Was het tijdgebrek? Werd hij plotseling in beslag genomen door iets anders? Werd hij ziek? We zullen het nooit weten. Hij schreef het werk zes jaar voor zijn dood, tijd genoeg dus om de draad nog eens op te pakken. Dat liet hij echter na. Morgen niet meer weten wat je gisteren hebt gedaan zo iemand was Schubert. Elke dag een nieuwe uitdaging aangaan. En zo zitten we dus met twee delen, die zoveel vragen oproepen. delen waren. De bijnaam Unvollendete is correct. Maar het blijft natuurlijk vreemd dat Schubert het na twee ideeënrijke, uniek georkestreerde delen voor gezien hield. Zelfs als we in aanmerking nemen dat hij slordig was met zijn composities, veel weggaf aan vrienden en vaak stukken onaf terzijde legde, blijft het een raadsel dat hij stopte. Was het tijdgebrek? Werd hij plotseling in beslag genomen door iets anders? Werd hij ziek? We zullen het nooit weten. Hij schreef het werk zes jaar voor zijn dood, tijd genoeg dus om de draad nog eens op te pakken. Dat liet hij echter na. Morgen niet meer weten wat je gisteren hebt gedaan zo iemand was Schubert. Elke dag een nieuwe uitdaging aangaan. En zo zitten we dus met twee delen, die zoveel vragen oproepen. Alleen al die adembenemende opening, die donkere, diepe, kale bassen, beantwoord door die milde hobo. Het riekt naar programmamuziek, alsof iets wordt uitgebeeld. Maar Schuberts symfonieen zijn geheel zonder verhaal, ze behoren tot de absolute muziek waarbij het enkel om het spel met de materie gaat. Die bassen zijn er niet zomaar voor de sfeer, ze maken deel uit van het muzikale exposé en verkondigen een motief dat later terugkeert. Met name in de doorwerking leidt dat tot extatische momenten. Daar ligt dan ook Schuberts kracht: hetzelfde materiaal brengen in een wisselende context, binnen een overkoepelende cyclische structuur. Dat procedé had hij van Beethoven overgenomen, de man die bij wijze van spreken bij hem om de hoek woonde, maar die hij in zijn bescheidenheid niet durfde benaderen. Er is wel geopperd dat dát de verklaring is voor het onvoltooid blijven van deze Achtste symfonie. Schubert zou door de huiveringwekkende originaliteit van Beethoven gedemoraliseerd zijn geraakt. Hij wenste zich niet te schikken in de rol van imitator en wilde een eigen artistieke koers gaan. Toen hij merkte dat er niettemin Beethoviaanse trekjes in zijn muziek waren geslopen, gooide hij het bijltje erbij neer. De lezing mag worden betwijfeld. Weliswaar was Schubert zelfkritisch (nog luttele weken voor zijn dood nam hij les in het componeren van fuga s), maar hij vertrouwde wel degelijk op

5 Jan van Gilse zijn muzikale intuïtie zeker in zijn laatste jaren. Hij moet zelf ook gevoeld hebben dat beide delen van de Unvollendete het uitvloeisel waren van zowel talent, een melancholieke persoonlijkheid en een genetisch verankerde typisch Oostenrijkse Volkstümlichkeit elementen die Beethoven allemaal vreemd waren. Eine Lebensmesse Intuïtie dat woord speelt ook een sleutelrol in Eine Lebensmesse van Jan van Gilse. Dit werk is allesbehalve een mis. Evenmin is het een oratorium of een cantate. Zulke aanduidingen roepen associaties op iets traditioneelschristelijks, terwijl dit grootschalige werk daar juist een felle aanklacht tegen vormt. Woelige tijden waren het, aan het begin van de twintigste eeuw. De Umwertung aller Werte van filosoof Friedrich Nietzsche had de intellectuele en artistieke wereld in haar greep. God is dood, was het devies, en evenzo de braaf-christelijke moraal. Een zoektocht naar een nieuw houvast in het leven begon, naar nieuwe normen en waarden. De anarchistische dichter Richard Dehmel, enfant terrible van de Duitse literaire wereld, gooide in 1896 olie op het vuur met zijn blasfemische Weib und Welt. Moraal, wetten en religie zijn betrekkelijk en vergankelijk, stelde Dehmel, want die zijn verzonnen door mensen. Seksuele gevoelens echter zijn echt en onloochenbaar, want natuurlijk. Weg daarom met idealistische praatjes van moralisten. Laten we als mens aanvaarden dat we een diersoort zijn. Weliswaar met een beetje verstand en zogenaamde beschaving, maar in de grond bepalen instincten en biologische verlangens ons gedrag. Laten we daar trots op zijn. Laten we niet langer vechten tegen onze neigingen en voortaan ja zeggen tegen het leven. Laten we een Lebensmesse vieren. Dehmels expressionistische gedichten raakten bij menig componist een snaar. Richard Strauss, Max Reger, Alexander von Zemlinsky, Arnold Schönberg, Anton Webern, Kurt Weill allen lieten zich erdoor betoveren. Voor Schönberg werd Weib und Welt de inspiratiebron voor zijn befaamde Verklärte Nacht. Vreemd is het daarom niet dat ook in ons land Duits-georiënteerde componisten enthousiast raakten. Jan van Gilse, van origine Rotterdammer, bezocht in Keulen het conservatorium en leerde het Duitse muziekleven van binnenuit kennen hetgeen hem in 5

6 6 zijn latere leven (als dirigent van het Utrechts Stedelijk Orkest en leider van het Genootschap van Nederlandse Componisten) zeer van pas kwam. Die latere carrière (met inbegrip van de befaamde controverse met Willem Pijper en zijn kritische houding jegens Hitler-Duitsland) kan hier geheel buiten beschouwing blijven. Eine Lebensmesse werd namelijk gecomponeerd toen Van Gilse in 1904 als drieëntwintigjarige jongeman nog maar nauwelijks onder de vleugels van zijn docenten vandaan was ofschoon hij al twee symfonieën had geschreven. Eerste deel Drieëntwintig? Wie de partituur ziet, meent het werk van een gelouterd meester voor zich te hebben. Hier is een zelfverzekerd componist aan het werk. Uiterste nauwgezetheid valt op en een explosie van subtiele kleurschakeringen. Al in maat 5 van het Vorspiel spelen de altviolen hun akkoord vierfach geteilt een effect à la Richard Strauss. Dit Vorspiel behoort tot de indrukwekkendste pagina s Nederlandse orkestmuziek. Na deze inleiding zet Van Gilse zich aan Dehmels lange, inhoudelijk complexe tekst. Met het openingskoor van grijsaards wordt de toon gezet: zonneschijn en optimisme. De oudjes bezingen de menselijke onschuld. Dat wil zeggen de kindertijd, als de mens nog niet in een moreel keurslijf is gedrongen en hij de waarheid nur noch in sich sucht en de sterren aan de hemel nog zijn speelgerei vormen. Die sterren laat Van Met het openingskoor van grijsaards wordt de toon gezet: zonneschijn en optimisme. De oudjes bezingen de menselijke onschuld. Dat wil zeggen de kindertijd, als de mens nog niet in een moreel keurslijf is gedrongen en hij de waarheid nur noch in sich sucht en de sterren aan de hemel nog zijn speelgerei vormen. Die sterren laat Van Gilse fonkelen als triolen in fl uit en hobo. Gilse fonkelen als triolen in fluit en hobo. Vervolgens doet eine Jungfrau haar intrede, ingeleid door een vioolsolo. Vol enthousiasme bejubelt zij de lente, die haar in een zodanige staat van extase brengt dat mijn borsten er pijn van doen. Als een wulpse bacchante vlijt het meisje zich neer in het gras om het noodlot te omarmen, dem ich doch gewachsen bin. Een martiaal koor van vaders spoort de mens dan aan om Festen Fuss zu fassen! en te bedenken dat je de macht hebt om te kiezen in het leven. Hun gezang vormt de introductie van een Held (tenor), die hierna trots zijn aria aanheft. Hier klinkt Nietzsche s Übermensch in al zijn glorieuze onversaagdheid. Vrienden, vrouwen, allen willen me inkapselen en tot een braaf burgerbestaan verleiden, klaagt hij, maar daar komt niets van in.

7 Kommt mir nicht mit Eurem Treiben! In een losgebroken stier herkent hij zijn bestemming: de wijde wereld in en grootse daden verrichten. Van Gilse kiest hier voor stürmisch en geeft de held zijn passende orkestrale ambiance. Een koor der moeders besluit het eerste deel. Het benadrukt dat het zinloos is om kinderen Vorsicht en Nachsicht bij te brengen, omdat met al dat leerwerk het echte gevoelsleven alleen maar wordt onderdrukt. Genieten we niet meer van een kind dat uit eigen beweging über die Erde hinstürmt ohne Vorsicht, ohne Nachsicht en dat lak heeft aan kleinburgerlijke morele instituties? Na ruim een eeuw doet deze oproep tot een antiautoritaire opvoeding nog steeds uiterst modern aan. Tweede deel In het Zweither Theil, dat net als het eerste spannend en ingetogen opent, zingt een weesmeisje (alt) klaaglijk en recitativisch over de liefdeloze wereld, waarna zwei erfahrene Sonderlinge haar ieder voor zich proberen in te palmen. In canon verleiden ze haar, de één met rust en stilte, de ander juist met gevaar en drukte. Van Gilse is hier op zijn best: hij accentueert het onheilspellende van de onuitgesproken, maar twijfelachtige motieven van de heren. Het meisje kan maar niet kiezen. Ohne Einfalt ist am Ende alle Weisheit taub und blind, besluiten de twee opponenten dan gezamenlijk. Wat Dehmel hier bedoelt is raadselachtig. Het meisje moet niet nadenken maar op haar gevoel vertrouwen, lijkt hij te willen zeggen. Maar andere interpretaties zijn mogelijk tegenwoordig worden nog hele congressen gewijd aan de betekenis van Dehmels teksten. Dan een merkwaardige kentering. De Held treedt naar voren en blijkt plotseling wel wat voor een gezinsleven te voelen. Hij wil het weesje tot vrouw hebben en Sie soll mir Kinder schenken. Als vervolgens het (op zeker ogenblik in jongens en meisjes verdeelde) kinderkoor een idyllische hymne op Kerstmis aanheft ( du stiller Weihnachtsengel ) lijkt Dehmel ineens een zoetsappige romanticus te zijn geworden. Maar schijn bedriegt. In feite waarschuwt hij: burgerlijke gezapigheid ligt altijd en overal op de loer. In een ferm slotkoor bezingen de grijsaards en vrouwen de Seele der Menschheit die, zoals in het openinsgkoor al uiteengezet, vooral tot uiting komt in de reine kinderziel. Het niet-rationele en gevoelsmatige dat den weisesten Mann empören moet (steeds weer die kritiek op het denken en zogenaamde wijsheid ) en dat ons tot kinderen maakt die alles in hun omgeving aanvaarden dáár ligt het geheim van het menselijk geluk. Van Gilse maakt er een machtige apotheose van in een stralend maar ten opzichte van alles wat geweest is ook wat boers aandoend Es-groot. Alsof hij besloten heeft zelf ook maar Dehmel te volgen: niet langer nadenken maar gekozen voor de naïeve eenvoud. Jos van der Zanden 7

8 8 uitvoerenden Markus Stenz, dirigent Tot de zomer van 2014 is Markus Stenz Generalmusikdirektor van de stad Keulen en Gürzenich-Kapellmeister (chef-dirigent van het Gürzenich- Orchester en de Opera van Keulen). Hij is eerste gastdirigent van het Hallé Orchestra en (met ingang van dit seizoen) chef-dirigent van het Radio Filharmonisch Orkest. Eerder was Markus Stenz artistiek leider van het Montepulciano Festival ( ) en chefdirigent van London Sinfonietta ( ). Beide functies vervulde hij bij het Melbourne Symphony Orchestra ( ), dat hij in 2000 leidde tijdens de eerste tournee door Europa. Stenz bracht het Gürzenich-Orchester in 2008 naar China, en dirigeerde in datzelfde jaar het eerste optreden dat het orkest maakte tijdens de BBC-Proms in de Londense Royal Albert Hall. In 2010 leidde hij in China de Keulse Opera in de complete Ring des Nibelungen in Sjanghai en Don Giovanni in Peking, plus nog concerten in beide steden. Om het 25-jarige bestaan van het gebouw van de Kölner Philharmonie luister bij te zetten, dirigeerde hij tweemaal Mahlers Achtste symfonie met het Gürzenich-Orchester en 400 zangers uit de regio Keulen/Bonn. Markus Stenz Stenz trad op in de Scala in Milaan, in de Munt in Brussel, bij de English National Opera, San Francisco Opera, de opera s van Stuttgart en Frankfurt, bij de Glyndebourne Festival Opera en tijdens de festivals van Edinburgh en Salzburg. Sinds zijn debuut als operadirigent in La Fenice in Venetië met Elegy for Young Lovers van Hans Werner Henze leidde hij vele (wereld-)premières, waaronder Henze s Das verratene Meer in Berlijn, Venus und Adonis bij de Bayerische Staatsoper in München, L Upupa und der Triumph der Sohnesliebe tijdens de Salzburger Festspiele, Detlef CATRIN MORITZ

9 Glanerts Caligula in Frankfurt en Solaris tijdens de Bregenzer Festspiele. In Keulen bracht Stenz onder andere de Ring des Nibelungen, Lohengrin, Tannhäuser en Die Meistersinger von Nürnberg, Jen ufa en Kát a Kabanová, Don Giovanni, en Love and other Demons van Peter Eötvös. Ook bij de Lyric Opera of Chicago leidde hij Kát a Kabanová, en in december 2009 bracht hij Mahlers Vierde symfonie met het Chicago Symphony Orchestra. Markus Stenz dirigeerde orkesten als het Koninklijk Concertgebouworkest, de Münchner Philharmoniker, het Gewandhausorchester Leipzig, de Berliner Philharmoniker, het Tonhalle-Orchester Zürich, Chicago Symphony, Los Angeles Philharmonic, Boston Sym phony, Minnesota Orchestra en de symfonieorkesten van Dallas, Houston en Seattle. In het huidige seizoen ( ) dirigeert hij in Keulen Glanerts Solaris, Die Frau ohne Schatten van Strauss, Die Gezeichneten van Strauss en Wagners Parsifal. Het voorbije seizoen dirigeerde hij voor het eerst het London Philharmonic. Dit jaar verscheen het laatste deel van Stenz cd-opnamen met Mahlers symfonieën en Des Knaben Wunderhorn. Veel opnamen van Stenz en het Gürzenich-Orchester verschenen op het huislabel GO live van dat orkest: cd s die binnen vijf minuten na elk concert aan het publiek uit de zaal worden aangeboden. Markus Stenz studeerde aan de Hochschule für Musik in Keulen bij Volkert Wangenheim en in Tanglewood bij Leonard Bernstein en Seiji Ozawa. Michael Gläser Michael Gläser, dirigent GOK Michael Gläser, geboren in Chemnitz, was lid van het koor van de Thomasschule in Leipzig van 1967 tot Zijn muzikale loopbaan stond al vroeg in het teken van zang en koordirectie. Hij studeerde vervolgens zang en directie in Leipzig en Berlijn. Hij was actief als koorleider, onder meer bij het koor van de Leipziger Hochschule, het Gewandhauschor in Leipzig, de Berliner Singakademie en het Rundfunkchor Leipzig. In 1986 werd Michael Gläser directie-assistent bij het Rundfunkchor Berlin. Vervolgens was hij van 1990 tot 2005 artistiek leider van het koor van de Beierse Omroep. Zijn belangrijkste taak was om het koor voor te bereiden op gezamenlijke optredens met beide orkesten van de Beierse omroep. Daarnaast presenteert hij het koor sinds 1998 in een eigen WAGNER FOTOGRAFIE, MURNEAU 9

10 10 abonnementserie in het Prinzregententheater. Michael Gläser oogstte succes met uitvoeringen van werken van onder anderen Bach, Reger en Rachmaninov. Sinds 1994 is hij professor koordirectie van de Musikhochschule in München. Ook leidt hij hier de afdeling Evangelische Kirchenmusik. Daarnaast is hij geregeld te gast bij gerenommeerde koren in Duitsland en andere Europese landen. Sinds 2005 treedt Michael Gläser regelmatig op als gastdirigent bij het Groot Omroepkoor. In maart 2008 maakte hij zijn debuut bij het Choeur de Radio France, waar hij Mendelssohns Elias instudeerde voor de uitvoeringen met Kurt Masur. In oktober 2009 studeert Michael Gläser het Groot Omroepkoor in voor concerten in Arnhem, Utrecht en Nijmegen met op het programma onder meer Bruckners Grote Mis. Met ingang van het seizoen is Gläser vaste gastdirigent van het Groot Omroepkoor. Wilma ten Wolde MARCO BORGGREVE Wilma ten Wolde, dirigent NJK Wilma ten Wolde is artistiek leider van Vocaal Talent Nederland en dirigent van het Nationaal Jeugdkoor. Zij studeerde koordirectie, kerkmuziek en muziekwetenschap en specialiseerde zich na haar studie in het vocaal onderwijs voor jongeren en jeugd. Ze was docent aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag op de vakgebieden solfège en ensemble-zang. Ze trad op met het Nationaal Kinderkoor bij de doop van Prinses Amalia en werkte met het Nationaal Jeugdkoor vijf jaar achtereen mee aan de Nationale Herdenking op 4 mei in de Nieuwe Kerk te Amsterdam. Ze bereidde vele producties voor met de koren van Vocaal Talent Nederland voor dirigenten als Ed Spanjaard, Jaap van Zweden, Riccardo Chailly, Ivan Fischer, Mariss Jansons, Sir Simon Rattle, Mstislav Rostropovitch, Bernard Haitink en Nikolaus Harnoncourt. Zij coacht koordirigenten in hun dagelijkse praktijk, organiseert symposia over het belang van zingen met kinderen en jongeren, geeft kadertrainingen voor muziekdocenten en jureert bij internationale koorfestivals. Heidi Melton, sopraan De agenda van de Amerikaanse sopraan Heidi Melton vermeldt dit seizoen een terugkeer naar het Badisches Staatstheater in Karlsruhe voor de dubbelrol van Venus en Elisabeth in Tannhäuser, en ook optredens als Ellen Orford in Christopher Aldens productie van Peter Grimes. Verder zong zij in Les Troyens en

11 11 Heidi Melton Gerhild Romberger CHRISTINE SCHNEIDNER Der Ring des Nibelungen, en keerde zij terug naar de Deutsche Oper in Berlijn als Fata Morgana in Robert Carsens productie van De liefde voor de drie sinaasappelen en als Amelia in Un ballo in maschera. In de Metropolitan Opera in New York zong ze bovendien in Der Ring des Nibelungen. Onlangs maakte Heidi Melton haar Italiaanse debuut in een concertuitvoering van Götterdämmerung als Gutrune met het Orchestra Sinfonica Nazionale della RAI in Turijn onder leiding van Kirill Petrenko. Komende zomer maakt ze haar debuut bij de BBC Proms als Elisabeth in een concertuitvoering van Tannhäuser met Donald Runnicles en het BBC Scottish Symphony Orchestra. Gerhild Romberger, alt De carrière van de Duitse alt Gerhild Romberger speelt zich voornamelijk af in de concertzaal. Zij geeft veel recitals, vertolkt veel eigen tijds repertoire, maar ook de grote alt-mezzosopraanpartijen in oratoria uit de barok, de klassieke en romantische periode, en de twintigste eeuw. Zij zong in Mahlersymfonieën, Beethovens Missa solemnis en de Grosse Messe van Braunfels, maar ook Rihms Drei späte Gedichte von Heiner Müller, Bachs Passionen en Verdi s Messa da Requiem. Gerhild Romberger trad op met het Gewandhausorchester Leipzig onder Riccardo Chailly, het orkest van de Bayerische Rundfunk (Das Buch mit sieben Siegeln

12 12 van Schmidt en Elias van Mendelssohn onder Thomas Hengelbrock) en het Orchestre des Champs-Elysées onder Philippe Herreweghe. Gerhild Romberger doceert aan de Hochschule für Musik in Detmold. Roman Sadnik, tenor De in Wenen geboren tenor Roman Sadnik zong rollen als Herodes in Salome, Bacchus in Ariadne auf Naxos, de titelrol van Tannhäuser, Siegmund in Die Walküre, Gregor in Več Makropulos, Radames in Aida, Cavaradossi in Tosca, en de titelrol in Alfano s Cyrano de Bergerac. Bij de Wiener Staatsoper trad hij op in Die Soldaten van Bernd Alois Zimmermann en in Die Blinden Roman Sadnik van Beat Furrer, in München in Die verkaufte Braut en Was Ihr wollt van Manfred Trojahn, en bij de De Nederlandse Opera als Menaldo Negroni in Schrekers Die Gezeichneten. Roman Sadnik zong in Jake Heggie s Dead Man Walking in Wenen, in Glucks Iphigenie auf Tauris in München, in Mahlers Das Lied von der Erde in Krakau, in Verdi s Requiem in München en in Křeneks Kehraus in Bregenz en Wenen. De afgelopen seizoenen zong Roman Sadnik als Siegmund in Die Walküre (Palermo), als Arvino in I Lombardi (Macerata), en als Mephistopheles en Agrippa in Prokofjevs De vuurengel (ZaterdagMatinee, Concertgebouw, Amsterdam). Vladimir Baykov, bas De agenda van de Russische bas Vladimir Baykov voor dit seizoen vermeldt de rol van Gunther in Götterdämmerung onder leiding van Valery Gergiev in het Mariinsky Theater in St. Petersburg, bij de Nederlandse Opera de rol van Donner, en verder zijn debuut als Hertog Blauwbaard in Helsinki. De afgelopen seizoenen zong hij als Ruprecht in Prokofjevs De vuurengel onder leiding van Leif Segerstam tijdens de ZaterdagMatinee in het Concertgebouw in Amsterdam (2010), als Salieri in Rimski-Korsakovs Mozart en Salieri in Lugano en Turijn, als Pimen (Boris Godoenov) in Turijn, en als Sandoval in Donizetti s Le duc d Albe in Antwerpen en Gent. In 2006 zong hij de titelrol in Boris Godoenov in Brussel, afwisselend met José van Dam. In de operahuizen

13 Vladimir Baykov van Bonn en Mannheim zong hij in 2010 zijn eerste Wagnerrollen, als Kothner en Gunther. Optredens brengen Vladimir Baykov naar concertzalen in Rusland, Duitsland, België en Japan. Baykov is winnaar van talrijke vocale wedstrijden. Na een technische studie studeerde hij in 2001 af aan het Tsjaikovski Conservatorium in Moskou. Radio Filharmonisch Orkest Het Radio Filharmonisch Orkest (RFO) werd in 1945 opgericht door Albert van Raalte. Het orkest werd nadien geleid door achtereenvolgens Paul van Kempen, Bernard Haitink, Jean Fournet, Willem van Otterloo, Hans Vonk, Sergiu Comissiona, Edo de Waart en Jaap van Zweden. In het seizoen treedt Markus Stenz aan als chefdirigent. De Amerikaanse dirigent James Gaffigan is vaste gastdirigent sinds het seizoen Het RFO werkte samen met befaamde gastdirigenten als Leopold Stokowski, Kirill Kondrasjin, Antal Doráti, Riccardo Muti, Kurt Masur, Mariss Jansons, Michael Tilson Thomas, Gennady Rozhdestvensky en Valery Gergiev. Het orkest speelde de (Nederlandse) premières van werken van onder anderen Messiaen, Berio, Boulez, Henze, Carter, Adams, Birtwistle, Adès, Janáček, De Raaff, Oestvolskaja, Verbey, Vriend en Rijnvos. Het RFO levert belangrijke bijdragen aan de NTR ZaterdagMatinee en Het Zondagochtend Concert in het Amsterdamse Concertgebouw, en De Vrijdag van Vredenburg te Utrecht. Het RFO onderscheidt zich door bijzonder geprogrammeerde symfonische concerten en concertante operauitvoeringen. Eerste uitvoeringen in Nederland en wereldpremières zijn daarbij regel matig aan de orde. Naast de concerten in de omroepseries was het RFO te horen op het Festival Musica 2008 in Straatsburg onder leiding van Reinbert de Leeuw, op het Sun Festival 2009, tijdens concertreizen naar Groot-Brittannië, Duitsland en Oostenrijk onder leiding van Jaap van Zweden, in de Keulse Philharmonie en de Royal Albert Hall tijdens de BBC Proms Het Radio Filharmonisch Orkest heeft een indrukwekkende plaat- en cdcatalogus opgebouwd. Op verschillende labels verschenen vanaf de jaren 70 legendarische grammofoonplaten met dirigenten als Leopold Stokowski en Antal Doráti. Onder leiding van 13

14 14 Jean Fournet werd een serie cd s gerealiseerd met Frans repertoire. Opnamen van onder meer de complete symfonieën van Mahler onder leiding van Edo de Waart verschenen op cd, alsook een unieke Wagner-box en de complete orkestwerken van Rachmaninov. Cd s met werken van hedendaagse componisten als Jonathan Harvey, Klas Torstensson en Jan van Vlijmen werden onderscheiden met prijzen en eervolle vermeldingen. Onder leiding van Mark Wigglesworth wordt al enige jaren gewerkt aan de opname van een Sjostakovitsj-serie en onder leiding van Jaap van Zweden aan die van de symfonieën van Bruckner. Lovend ontvangen opnamen, gemaakt tijdens de NTR ZaterdagMatinee, van Wagners Lohengrin en Die Meistersinger von Nürnberg werden in het seizoen gevolgd door de live-registratie van Parsifal, die is onderscheiden met de Edison Klassiek 2012 in de categorie Opera. volg het Radio Filharmonisch Orkest op twitter (@radiofilhorkest) en facebook. Groot Omroepkoor Het Groot Omroepkoor is met 74 vocalisten het grootste professionele koor van Nederland. Sinds de oprichting in 1946 voert het koor een breed repertoire, uiteenlopend van barok tot en met eigentijdse muziek. Voor de uitvoering van dit repertoire werkt het koor in wisselende bezettingen, afhankelijk van het werk en de wens van de dirigent. Het Groot Omroepkoor werkte samen met gastdirigenten als Marcus Creed, Peter Dijkstra, Stefan Parkman en Kaspars Putni nš, met oude-muziekspecialisten als Frans Brüggen, Philippe Herreweghe, Nikolaus Harnoncourt en Ton Koopman, en in het grote koor-symfonische repertoire met onder anderen Jaap van Zweden, Riccardo Chailly, Peter Eötvös, Sir Simon Rattle en Mariss Jansons. Het Groot Omroepkoor treedt veelal op met het Radio Filharmonisch Orkest en de Radio Kamer Filharmonie in de series van de publieke omroep, en wordt daarnaast geregeld uitgenodigd door het Koninklijk Concertgebouworkest, het Rotterdams Philharmonisch Orkest en de Berliner Philharmoniker. Vanaf de jaren 80 is het Groot Omroepkoor geregeld te gast in de NTR ZaterdagMatinee in het Amsterdamse Concertgebouw. In deze concerten voerde het koor wereldpremières uit en werken van hedendaagse componisten als Ligeti, Boulez, Birtwistle, Kagel, Reich, Wagemans, Adès en Adams. Op cd s schittert het Groot Omroepkoor in een breed repertoire met opnamen van onder

15 meer Keuris, MacMillan, Mahler, Poulenc, Rossini en Wagner. De eerste officiële chef-dirigent van het Groot Omroepkoor was Kenneth Montgomery. Na hem waren respectievelijk Robin Gritton, Martin Wright, Simon Halsey en Celso Antunes chef-dirigent van het koor. Vanaf het seizoen is Gijs Leenaars chef-dirigent. Michael Gläser is vaste gastdirigent van het koor sinds september volg het Groot Omroepkoor op twitter en facebook Nationaal Jeugdkoor Het Nationaal Jeugdkoor bestaat uit jonge vrouwen tussen de 18 en 29 jaar, afkomstig uit heel Nederland. Het koor treedt op in series als de NTR ZaterdagMatinee, De Vrijdag van Vredenburg en bij het Edinburgh International Festival, met orkesten als het Koninklijk Concertgebouworkest, het Budapest Festival Orchestra en de Berliner Philharmoniker. Onder leiding van de Zweedse koordirigent Eric Ericson werd in 2006 de cd Hjärtans Fröjd uitgebracht. Het Nationaal Jeugdkoor wordt georganiseerd door stichting Vocaal Talent Nederland, een nationaal opleidingsinstituut dat als missie heeft om muzikaal getalenteerde jongeren op te leiden en tot bloei te brengen. Dat doet zij door haar zangers lessen, repetities en podiumervaring aan t e bieden. Het onderwijs wordt procesgericht gegeven waarbij vaardigheden worden ontwikkeld om zelfstandig te musiceren. De ambachtelijke vakken zoals solfège, ensemblezang, algemene muziekleer en stemvorming nemen een belangrijke plaats in. Irene Verburg is als vocal coach verbonden aan de koren. De stichting organiseert drie nationale koren; het Nationaal Jeugdkoor (18-29 jaar), het Nationaal Kinderkoor (12-16 jaar), het Nationaal Jongenskoor (10 jaar tot de stemmutatie). In de herfst van 2011 start ook een Nationaal Jeugdkoor GEMENGD o.l.v. David Wilson-Johnson. Daarnaast zijn er diverse opleidingskoren voor jonge kinderen. Artistiek leider is Wilma ten Wolde. Beschermheer van de stichting is Sir Simon Rattle, chef-dirigent Berliner Philharmoniker. 15

16 16 Radio Filharmonisch Orkest BESCHERMHEER Bernard Haitink CHEF-DIRIGENT Markus Stenz HONORARY CHIEF CONDUCTOR Jaap van Zweden EREDIRIGENT Edo de Waart VASTE GASTDIRIGENT James Gaffigan ASSISTENT-DIRIGENT Wouter Padberg EERSTE VIOOL Bart Vandenbogaerde Semjon Meerson Fred Gaasterland Alexander Baev Alberto Facanha Johnson Natalia Gabunia Mariska Godwaldt Masha Iakovleva Kerstin Kendler Anna Korpalska Pamela Kubik Leonie Mensink Theo Ploeger Pieter Vel Ankie van Ommeren TWEEDE VIOOL Casper Bleumers Andrea van Harmelen Sarah Loerkens Michiel Eekhof Yvonne Hamelink Annemarie van Helderen Robbert Honorits Esther Kövy Dana Mihailescu Renate van Riel Alexander van den Tol Laura Frenkel Edwin Blankestijn ALTVIOOL Francien Schatborn Huub Beckers Arjan Wildschut Igor Bobylev Annemijn den Herder Ben Joles Annemarie Konijnenburg Erik Krosenbrink Robert Meulendijk Ewa Wagner Maartje van Lent CELLO Michael Stirling Anton Istomin Eveline Kraayenhof Harm Bakker Mirjam Bosma Crit Coenegracht Ansfried Plat Arjen Uittenbogaard Jan Bastiaan Neven CONTRABAS Rien Wisse Walter van Egeraat Annika Hope Edward Mebius Sjeng Schupp Stephan Wienjus Eduard Zlatkin FLUIT Carla Meijers Adeline Salles Maike Grobbenhaar HOBO Hans Wolters Yvonne Wolters Gerard van Andel KLARINET Arno van Houtert Nanette Bakker Diede Brantjes Sergio Hamerslag FAGOT Jos Lammerse Freek Sluijs Desirée van Vliet HOORN Annelies van Nuffelen Toine Martens Fréderick Franssen Anneke Vreugdenhil TROMPET Hans van Loenen Rik Knarren Jacco Groenendijk Hans Verheij TROMBONE Herman Nass Peter Saunders Brandt Attema TUBA Bernard Beniers PAUKEN Paul Jussen Bas Voorter SLAGWERK Hans Zonderop Henk de Vlieger HARP Petra van der Heide

17 Groot Omroepkoor Nationaal Jeugdkoor 17 CHEF-DIRIGENT Gijs Leenaars VASTE GASTDIRIGENT Michael Gläser SOPRANEN Reina Boelens Annelie Brinkhof Mar Codina Isabelle Delemarre Kathelijn van Dongen Elma van den Dool Daphne Druijf Loes Groot Antink Anitra Jellema Mariëlle Kirkels Margo van Laack Marianne van Laarhoven Simone Manders Judith Petra Margo Post Maja Roodveldt Annette de Rozario Mijke Sekhuis Henda Strydom Liesbeth Vanderhallen Dorien Verheijden Anne Christine Wemekamp Sabine Wüthrich Claudia Wijers ALTEN Yvonne Benschop Femke de Boer Nicoline Bovens Daniëlla Buijck Ans van Dam Marjan van Eldik Elsbeth Gerritsen Kazue Goto José Kamminga Anneke Leenman Ekaterina Levental Els Liebregt Susanne Meessen Netty Otter Annemieke van der Ploeg Anjolet Rotteveel Adélaïde Rouyer Janneke Vis Lisinka de Vries Harda van Wageningen Anke Zuithoff Pierrette de Zwaan TENOREN Ambrož Bajec-Lapajne Alan Belk Sebastian Brouwer Kevin Doss Eyjólfur Eyjólfsson Boguslaw Fiksinski Mattijs Hoogendijk Gerben Houba Peter-Paul Houtmortels Matevž Kajdiž Johannes Klügling Rein Kolpa Marius Kwaks Falco van Loon Matthew Minter Albert van Ommen Geraint Roberts Henk Vels John Vredeveldt Steven de Vries Deniz Yilmaz Richard Zook BASSEN Gert-Jan Alders Joep Bröcheler Erks Jan Dekker Marcel van Dieren Math Dirks Peter Duyster Joep van Geffen Geert van Hecke Kees van Hees Henk van Heijnsbergen Pieter Hendriks Daniël Hermán Mostert Itamar Lapid Gilad Nezer Ludovic Provost Mitchell Sandler Menno van Slooten Lars Terray Luuk Tuinder Hans de Vries Jan van Zelm VASTE PIANIST Ben Martin Weijand ARTISTIEK LEIDER Wilma ten Wolde VOCAL COACH Irene Verburg ZANGERS Veronika Akmetchina Anke de Boer Hanneke Hommes Michal de Jong Marjolijn Katerberg Clara Mak Eva Oosterveld Josja de Ridder Tal Shasha Bernet Wilms Isa Berix Margot Bongenaar Veronica Clarke Romy Gansevoort Fernanda Haneveld Iris Holleman Rosalie de Kloe Florine Marinelli Leonie Masselink Neeltje Rosenberg Irene Spoelman Inge Stok Amber Therèse Hilde van Zandbergen Indra van de Bilt Elizabeth Egarr Wieneke Jansen Sarai Keestra Jorika Schoonenberg Noah Siebrand Maria Tchistiakova Sophie van Weeren Lauren Wessel Jetske Wiegers Vera Tolk Sarah Harell

18 KOMENDE CONCERTEN IN 18 SERIE RICHARD STRAUSS / MUZIKALE MEESTERWERKEN 20 september 2013, uur inleiding uur Openingsconcert De Vrijdag van Vredenburg Richard Strauss en de Tsjechen Radio Filharmonisch Orkest Groot Omroepkoor Jakub Hr ºuša dirigent Katrien Baerts sopraan Pavel Černoch tenor Andrew Schroeder bariton SERIE TROS KLASSIEK 27 september 2013, uur inleiding uur Hemelse lengte met Herreweghe Radio Filharmonisch Orkest Philippe Herreweghe dirigent Alexander Lonquich piano Schumann Ouverture Manfred Schumann Pianoconcert Schubert Symfonie nr. 9 Grote Strauss Also sprach Zarathustra Janáček Otče náš Janáček Věčné Evangelium Dvořák Te Deum Jakub Hr ºuša ZBYNEK MADERYC Philippe Herreweghe RIITA INCE

19 CONCERTEN IN DE 19 E 8 juni 2013, uur Concertgebouw Amsterdam Het evangelie volgens Adams Radio Filharmonisch Orkest Groot Omroepkoor Markus Stenz dirigent Edward Caswell koordirigent Kelley O Connor mezzosopraan Elizabeth DeShong mezzosopraan Zach Borichevsky tenor Dan Bubeck countertenor Brian Cummings countertenor Nathan Medley countertenor Adams The Gospel According to the Other Mary (opdrachtwerk Los Angeles Philharmonic Association, Lincoln Center for the Performing Arts, Barbican Centre, Lucerne Festival, Cité de la Musique- Salle Pleyel en NTR ZaterdagMatinee NEDERLANDSE PREMIÈRE The Gospel According to the Other Mary is geen gewone passie. John Adams betrekt nu eenmaal altijd associatief actuele hedendaagse thema s in zijn werk. Voeg dat bij zijn gewoonte de luisteraar bij de strot te grijpen, en alle voorwaarden voor een meeslepende passie van de toekomst liggen klaar. B 15 juni 2013, uur Concertgebouw Amsterdam Memorabele ontmoetingen Radio Kamer Filharmonie Michael Schønwandt dirigent Janine Jansen viool Schumann Ouverture Manfred Bruch Eerste vioolconcert Strauss Der Bürger als Edelmann Max Bruch is vooral de componist van hét wereldberoemde Vioolconcert (hoewel hij er eigenlijk drie schreef). Wanneer violisten bij Bruch langskwamen om zijn Eerste concert voor te spelen, joeg hij ze weg en schreeuwde hij ze na dat hij veel meer had geschreven dan dat ene stuk. Wie het verrukkelijke werk kent of nu, met Janine Jansen, voor het eerst hoort, begrijpt waarom het zo geliefd kon worden. Het begint als een Vorspiel van een romantische opera en past perfect bij Strauss toneelmuziek voor Molières blijspel Bourgeois Gentilhomme Der Bürger als Edelmann, dus.

20 20 Het Radio 4 Concerthuis Le Sacre du printemps Honderd jaar geleden draaide de première uit op een schandaal. Igor Stravinsky zet met zijn Sacre de gehele kunstwereld op z n kop. Ga naar radio4.nl/concerthuis en bezoek de Orkestmuziek zaal. Daar vindt u een aantal bijzondere archiefopnames van het compromisloze stuk, onder leiding van wereldberoemde dirigenten n als Bernard Haitink, Jaap van Zweden en Riccardo Chailly. Alle recente concerten uit de Radio 4 concertseries de Vrijdag van Vredenburg en de NTR ZaterdagMatinee- kunt u terugluisteren in het Radio 4 Concerthuis. Ook duiken wij historische opnames voor u op uit het rijke omroeparchief en presenteren deze, altijd voorzien van mooi beeld- en tekstmateriaal. Zo kunt u op elk gewenst moment kiezen uit het wisselende en altijd actuele aanbod van ruim 100 concerten. Bovendien kunt u uw persoonlijke playlist samenstellen met daarin uw favoriete werken uit het Concerthuis. In het Radio 4 Concerthuis bepaalt u wat u wilt horen, wanneer u maar wilt. RADIO4.NL/CONCERTHUIS colofon PROGRAMMERING Astrid in t Veld PRODUCTIE Manon Tuynman en Hanna Schreuders PUBLICITEIT EN PRODUCTIE JONG TALENT Sipke Hoekstra en Judith van Vugt ADMINISTRATIE EN FINANCIËN Anneke de Vries PRESENTATIE RADIO 4 Mark Brouwers, Ab Nieuwdorp en Maartje Stokkers RANDPROGRAMMERING TROS EN AVRO RADIO4 Thea Derks en Victor Striker EINDREDACTIE RADIO Hans van den Boom en Petra Koks CASTING DIRECTOR Mauricio Fernández ARTISTIEK LEIDER Kees Vlaardingerbroek PROGRAMMATOELICHTING Jos van der Zanden REDACTIE PROGRAMMABOEK Clemens Romijn EINDREDACTIE Onno Schoonderwoerd VORMGEVING Dorine Verharen DRUK Van der Weij BV Hilversum OMSLAGILLUSTRATIE Mouvement héroïque, 1916, Theo van Doesburg; Collectie Centraal Museum, Utrecht