DE LEVENSLANGE GEVANGENISSTRAF IN HET LICHT VAN ARTIKEL 3 EVRM SONJA MEIJER, UNIVERSITAIR DOCENT STRAF(PROCES)RECHT

Transcriptie

1 DE LEVENSLANGE GEVANGENISSTRAF IN HET LICHT VAN ARTIKEL 3 EVRM SONJA MEIJER, UNIVERSITAIR DOCENT STRAF(PROCES)RECHT

2 DISCUSSIE OVER DE LEVENSLANGE GEVANGENISSTRAF 2 Faculteit der Rechtsgeleerdheid

3 DE WET Art. 10 Sr: 1. De gevangenisstraf is levenslang of tijdelijk. 2. De duur van de tijdelijke gevangenisstraf is ten minste een dag en ten hoogste vijftien achtereenvolgende jaren. 3. Zij kan voor ten hoogste dertig achtereenvolgende jaren worden opgelegd in de gevallen waarin op het misdrijf levenslange en tijdelijke gevangenisstraf ter keuze van de rechter zijn gesteld, en in die waarin wegens strafverhoging ter zake van samenloop van misdrijven, terroristische misdrijven, herhaling van misdrijf of het bepaalde bij artikel 44, de tijd van vijftien jaren wordt overschreden. 4. Zij kan in geen geval de tijd van dertig jaren te boven gaan. 3

4 ZAKEN WAARIN LEVENSLANG WERD OPGELEGD 4 Faculteit der Rechtsgeleerdheid

5 DE DRENTSE ROOFMOORDEN 5 Faculteit der Rechtsgeleerdheid

6 AANTAL VEROORDELINGEN Aantal in Nederland opgelegde onherroepelijke veroordelingen* : ca. 51x : 6x : 7x : 2x : : 3x : 7x : 25x Op dit moment zitten 38 personen een levenslange gevangenisstraf uit ( uit buitenland overgenomen levenslange gevangenisstraffen). *Het betreft straffen die zijn opgelegd aan gewone delinquenten. De 159 levenslange straffen opgelegd aan oorlogsmisdadigers wegens delicten begaan in de WOII zijn niet meegeteld. 6 Faculteit der Rechtsgeleerdheid

7 GESCHIEDENIS LEVENSLANGE GEVANGENISSTRAF 1870: invoering levenslange gevangenisstraf ter vervanging van de doodstraf 1881/1886: handhaving levenslange gevangenisstraf 1957: Samkaldenregeling: gratie mogelijk voor langgestraften (>6 jaar) 1978: circulaire Volgprocedure langgestraften 1988: inwerkingtreding Gratiewet : afschaffing Volgprocedure langgestraften 2016:? 7

8 GRATIEBELEID IN DE PRAKTIJK Uit het oude gratiebeleid blijkt: Levenslange gevangenisstraf werd vrijwel nooit tot het einde ten uitvoer gelegd; Gratie werd verleend ter voorkoming van de verstoring van reclasseringskansen. De gratieverlening hield in dat de levenslange gevangenisstraf werd omgezet naar een tijdelijke gevangenisstraf. De omzetting vond plaats gemiddeld na 15 tot 17 jaar. Daadwerkelijke detentieduur (na aftrek VI) was ca. 17 jaar. 8

9 LEVENSLANG ANNO 2016 wet vs. praktijk 9 Faculteit der Rechtsgeleerdheid

10 WETTELIJK KADER Wettelijke mogelijkheden tot verkorting van de levenslange gevangenisstraf Gratie (art. 2 Gratiewet 1987) Gratie kan worden verleend: a.op grond van een omstandigheid, waarmede de rechter op het tijdstip van zijn beslissing geen of onvoldoende rekening heeft gehouden of kunnen houden en die, ware zij op dat tijdstip wel of voldoende bekend geweest, hem aanleiding zou hebben gegeven tot het opleggen van een andere straf of maatregel, of tot het afzien daarvan; dan wel b.indien aannemelijk is geworden dat met de tenuitvoerlegging van de rechterlijke beslissing of de voortzetting daarvan geen met de strafrechtstoepassing na te streven doel in redelijkheid wordt gediend. 10

11 WETTELIJK KADER Civielrechtelijk kort geding theoretische mogelijkheid (Minister van Justitie in: Aanhangsel Handelingen II 2003/04, nr. 1972, p. 1470) 11

12 DE PRAKTIJK Staatssecretaris Teeven in 2011: Uitgangspunt bij het opleggen door de rechter van een levenslange gevangenisstraf is dat de veroordeelde niet meer terugkomt in de maatschappij. Soms is een misdrijf zo ernstig en is het risico dat de veroordeelde na invrijheidsstelling opnieuw een ernstig gevaar voor de samenleving zal vormen zo groot, dat blijvende uitsluiting uit de maatschappij noodzakelijk is. Dan is de levenslange gevangenisstraf gepast. Beantwoording Kamervragen over de wijze waarop Nederland invulling geeft aan de levenslange gevangenisstraf d.d. 1 december 2011 (Aanhangsel Handelingen II 2011/12, nr. 832). Staatssecretaris Teeven in 2012: Levenslang is levenslang. Van terugkeer in de samenleving is geen sprake, tenzij in een uitzonderlijk geval aan een levenslanggestrafte gratie wordt verleend. Brief van 16 april 2012, Modernisering penitentiaire arbeid, Samenplaatsing (levens)langgestraften. De facto : eenmaal gratie verleend (juni 2009) 12 Faculteit der Rechtsgeleerdheid

13 RECHTSVERGELIJKING Een aantal EU landen kennen geen levenslange gevangenisstraf (Noorwegen, Spanje, Portugal) Andorra, Bosnia and Herzegovina, Croatia, Montenegro, Norway, Portugal, San Marino, Serbia and Spain. Het merendeel kent een levenslange gevangenisstraf die na een bepaalde minimumperiode kan worden herzien. Albania (25 years), Armenia (20), Austria (15), Azerbaijan (25), Belgium (15 with an extension to 19 or 23 years for recidivists), Bulgaria (20), Cyprus (12), Czech Republic (20), Denmark (12), Estonia (30), Finland (12), France (normally 18 but 30 years for certain murders), Georgia (25), Germany (15), Greece (20), Hungary (20 unless the court orders otherwise), Ireland (an initial review by the Parole Board after 7 years except for certain types of murders), Italy (26), Latvia (25), Liechtenstein (15), Luxembourg (15), Moldova (30), Monaco (15), Poland (25), Romania (20), Russia (25), Slovakia (25), Slovenia (25), Sweden (10), Switzerland (15 years reducible to 10 years), the former Yugoslav Republic of Macedonia (15), and Turkey (24 years, 30 for aggravated life imprisonment and 36 for aggregate sentences of aggravated life imprisonment). Vijf landen zonder herzieningsmechanisme. De levenslanggestrafte kan in aanmerking kan komen voor een vorm van gratie. Iceland, Lithuania, Malta, the Netherlands and Ukraine. 13

14 EUROPEES VERDRAG VOOR DE RECHTEN VAN DE MENS Art. 3 EVRM "No one shall be subjected to torture or to inhuman treatment or punishment." = Verbod op foltering en onmenselijke behandeling 14

15 EUROPESE HOF VOOR DE RECHTEN VAN DE MENS EHRM 9 juli 2013, appl.nos /09 and 130/10 and 3896/10, (Cases of Vinter and others v. The United Kingdom) The imposition of a sentence of life imprisonment on an adult offender is not in itself prohibited by or incompatible with Article 3 or any other Article of the Convention 15

16 EUROPESE HOF VOR DE RECHTEN VAN DE MENS the imposition of an irreducible life sentence on an adult may raise an issue under Article 3 First, a life sentence does not become irreducible by the mere fact that in practice it may be served in full. No issue arises under Article 3 if a life sentence is de jure and de facto reducible Second, in determining whether a life sentence in a given case can be regarded as irreducible, the Court has sought to ascertain whether a life prisoner can be said to have any prospect of release. 16

17 DE ZAAK C 17 Faculteit der Rechtsgeleerdheid

18 DE ZAAK Y 18 Faculteit der Rechtsgeleerdheid

19 DE LEVENSLANGE GEVANGENISSTRAF IN HET LICHT VAN ARTIKEL 3 EVRM Levenslange gevangenisstraf is de iure verkortbaar. De facto verkortbaar? Perspectief op invrijheidstelling? - Geen volgprocedure - Gratieprocedure politiek instrument en daarmee kwetsbaar - Vereist is dat dat met de voortzetting van de straf geen met de strafrechtstoepassing na te streven doel in redelijkheid wordt gediend (beveiliging + vergelding) > hoe toon je dat aan zonder resocialisatiepogingen? 19 Faculteit der Rechtsgeleerdheid

20 HOE VERDER? Hoger beroep in Drentse roofmoorden. Uitspraak Hoge Raad over levenslang in Uitspraak Europees Hof voor de Rechten van de Mens in 2016: Murray vs. NL. Staatssecretaris van Justitie Dijkhof: levenslang op de schop: Beoordeling door commissie na 25 jaar Tijdelijke GS verhoogd naar 40 jaar? Faculteit der Rechtsgeleerdheid

21 VRAGEN?

22 DANK VOOR UW AANDACHT SONJA MEIJER