Hoe het werkt met kinderen

Transcriptie

1 Hoe het werkt met kinderen Moeders over kinderopvang en werk Bilage Verklaringsmodellen Wil Portegis Mariëlle Cloïn Evelien Eggink Ingrid Ooms Inhoud: De verklaringsmodellen van Hoe het werkt met kinderen Model 1: arbeidsdeelname en soort kinderopvang Model 2: arbeidsdeelname en uren werk Techniek... 5 Sociaal en Cultureel Planbureau Den Haag, maart 2006

2 De verklaringsmodellen van Hoe het werkt met kinderen In hoofdstuk 7 van de SCP-publicatie Hoe het werkt met kinderen (Portegis et al. 2006) worden de resultaten van een tweetal verklaringsmodellen besproken. Deze bilage bevat de achterliggende theorie en de schattingsresultaten voor deze modellen. In paragraaf 1 geven we de schattingsresultaten voor het multinomiale model. Dit model verklaart de gecombineerde keuze van arbeidsparticipatie en soort kinderopvang (zie 7.2 van de publicatie). Paragraaf 2 gaat over de schattingsresultaten voor het verklaringsmodel van het aantal uren werk (zie 7.3 van de publicatie). De laatste paragraaf ( 3) geeft de technische specificaties van de modellen weer. 1 Model 1: arbeidsdeelname en soort kinderopvang In het model in paragraaf 7.2 van de publicatie onderscheiden we vier mogelikheden voor de combinatie arbeid en zorg: 1 de moeder werkt niet (en maakt geen gebruik van kinderopvang); 2 de moeder werkt, maar maakt geen gebruik van kinderopvang; 3 de moeder werkt en maakt uitsluitend gebruik van informele opvang; 4 de moeder werkt en maakt gebruikt van formele opvang (eventueel in combinatie met informele opvang). We bestuderen de relatie tussen de gekozen combinatie en de verklarende variabelen over kinderopvang (opvattingen, aanbod en kosten), het huishouden en de sociale omgeving. Hiervoor gebruiken we een multinomiaal logit model. Zie paragraaf 3 voor de technische achtergrond van dit model. De schattingsresultaten staan in tabel 1. Hierbi dient de eerste keuze (niet werken) als referentie. De en bi de andere vergelikingen geven het verschil aan met de referentiecategorie. Bivoorbeeld, de positieve en van het belang dat gehecht wordt aan betaalde arbeid in de drie vergelikingen geven aan dat vrouwen die het hebben van een baan belangrik vinden (er wordt veel belang gehecht aan betaalde arbeid) vaker werken dan vrouwen die, met overigens dezelfde kenmerken, minder belang hechten aan betaald werk. Zi werken zowel vaker zonder opvang, als met informele opvang en formele opvang.

3 Tabel 1 Invloed van opvattingen, aanbod en kosten (en achtergrondvariabelen) op keuze ten aanzien van kinderopvang in combinatie met werk werk, geen werk, informele werk, formele opvang kinderopvang kinderopvang deviatie deviatie deviatie opvattingen over kinderopvang belang opvang in eigen omgeving door eigen ouders a 0,136 (0,088) 0,628* (0,095) 1,056* (0,144) opvang door derden/in groep is goed a 0,175* (0,081) 0,010 (0,093) 0,446* (0,151) vertrouwen in formele opvang 0,173 (0,166) 0,053 (0,181) 2,504* (0,393) aanbod kinderopvang aanbod informele netwerkopvang b 0,513* (0,166) 1,681* (0,245) 0,422 (0,287) kosten formele opvang uurpris formele opvang voor ouders c 0,032 (0,115) 0,096 (0,136) 0,172 (0,222) perceptie van de kosten formele opvang 0,079 (0,150) 0,192 (0,166) 0,138 (0,249) oriëntatie op werk en herverdeling belang dat gehecht wordt aan betaalde arbeid a 1,061* (0,085) 1,238* (0,098) 1,240* (0,156) werkte voor zwangerschap meer dan 3 dagen 0,509* (0,147) 0,716* (0,167) 0,845* (0,278) belang dat gehecht wordt aan herverdeling van betaalde en onbetaalde arbeid a 0,086 (0,078) 0,039 (0,087) 0,016 (0,128) kenmerken van het huishouden aanwezigheid partner 2,257* (0,438) 1,243* (0,442) 0,658 (0,549) leeftid ongste kind 0,194* (0,030) 0,017 (0,033) 0,246* (0,053) aantal kinderen 0-12 aar 0,330* (0,104) 0,065 (0,115) 0,502* (0,170) aantal kinderen van 13 aar of ouder 0,150 (0,117) 0,066 (0,163) 0,617 (0,372) hoogte van het inkomen partner of overig inkomen 1,056* (0,200) 0,902* (0,202) 0,942* (0,216) moeder is laag opgeleid d 0,248 (0,158) 0,564* (0,181) 1,050* (0,336) moeder is hoog opgeleid d 0,394 (0,237) 0,596* (0,254) 0,968* (0,324) leeftid moeder 0,013 (0,018) 0,036 (0,020) 0,008 (0,029) omgevingsfactoren stedelikheidsniveau 0,049 (0,153) 0,290 (0,172) 0,065 (0,242) veel werkende moeders in omgeving 0,520* (0,166) 0,824* (0,189) 1,009* (0,318) veel fulltime werkende vaders in omgeving 0,426 (0,240) 0,263 (0,276) 0,002 (0,360) moeder kent in haar omgeving veel kinderen die naar formele opvang gaan 0,439* (0,157) 0,508* (0,170) 0,406 (0,245) moeder kent in haar omgeving veel kinderen die naar informele opvang gaan 0,047 (0,153) 0,451* (0,176) 0,412 (0,243) overige variabelen constante 3,631* (1,415) 4,404* (1,460) 3,863* (1,734) aantal waarnemingen 1857 χ 2 test 1601,51 p-waarde χ 2 0,000 loglikelihood 1673,1 a Deze variabele is een schaal waarin de antwoorden op verschillende vragen met een principale componentenanalyse zin samengenomen. Zie Ooms et al. (2006) voor details. b Familieleden, vrienden of bekenden die aanbieden op te passen c De uurpris van formele opvang is op basis van huishoudkenmerken geschat voor gebruikers. Voor alle huishoudens is hieruit een geschatte uurpris afgeleid. Zie Ooms et al. (2006) voor details. d De opleidingsvariabelen meten het effect ten opzichte van de referentiecategorie middelbaar opgeleiden. * Significant op het 0,05 niveau. Bron: SCP (GKO 04) Tabel 1 geeft aan dat de keuze voor een combinatie van arbeidsparticipatie en kinderopvang met name wordt beïnvloed door de opvattingen over werk, kinderopvang en het combineren hiervan. Daarnaast spelen het aanbod van informele opvang en enkele huishoud- en achtergrondkenmerken een

4 rol. De pris van formele opvang heeft geen significante invloed op de keuze van moeders. De χ 2 toets (Wald toets) geeft aan dat dit model veel beter verklaart dan een model zonder de verklarende variabelen (dus met alleen een constante term). 2 Model 2: arbeidsdeelname en uren werk In paragraaf 7.3 in de publicatie is een model opgenomen dat de relatie tussen kinderopvang en arbeidsparticipatie beschrift. Hierbi bepalen we de relatie van opvattingen, aanbod en kosten van kinderopvang, en huishouden omgevingskenmerken met de keuze om te werken en het aantal uren dat wordt gewerkt. Dit doen we door middel van een Heckman-regressiemodel (zie verder 3). Hierbi wordt de werkbeslissing voor alle moeders bestudeerd, en de arbeidsduur voor alleen de werkende moeders. De resultaten van dit model staan in tabel 2. Tabel 2 Invloed van opvattingen, aanbod en kosten (en achtergrondvariabelen) op keuze ten aanzien van betaalde arbeid moeder werkt log(uren werk) deviatie deviatie opvattingen over kinderopvang belang opvang in eigen omgeving door eigen ouders a 0,244* (0,045) 0,062* (0,016) opvang door derden/in groep is goed a 0,041 (0,043) 0,013 (0,016) vertrouwen in formele opvang 0,168 (0,088) 0,053 (0,031) aanbod kinderopvang aanbod informele netwerkopvang b 0,423* (0,089) 0,005 (0,037) aanbod formele opvang 0,019 (0,082) 0,004 (0,031) kosten formele opvang uurpris formele opvang voor ouders c 0,030 (0,062) 0,014 (0,023) perceptie van de kosten formele opvang 0,103 (0,078) 0,064* (0,029) oriëntatie op werk en herverdeling belang dat gehecht wordt aan betaalde arbeid a 0,648* (0,043) 0,153* (0,022) werkte voor zwangerschap meer dan 3 dagen 0,352* (0,077) 0,100* (0,031) belang dat gehecht wordt aan herverdeling van betaalde en onbetaalde arbeid a 0,023 (0,040) 0,064* (0,015) kenmerken van het huishouden aanwezigheid partner 0,981* (0,214) 0,008 (0,069) leeftid ongste kind 0,047* (0,016) 0,003 (0,006) aantal kinderen 0-12 aar 0,037 (0,053) 0,099* (0,020) aantal kinderen van 13 aar of ouder 0,060 (0,064) 0,033 (0,026) hoogte van het inkomen partner of overig inkomen 0,571* (0,113) 0,070* (0,012) moeder is laag opgeleid d 0,233* (0,083) 0,076* (0,034) moeder is hoog opgeleid d 0,342* (0,121) 0,123* (0,038) leeftid moeder 0,012 (0,009) 0,000 (0,004) omgevingsfactoren stedelikheidsniveau 0,041 (0,080) veel werkende moeders in omgeving 0,400* (0,087) 0,010 (0,035) veel fulltime werkende vaders in omgeving 0,170 (0,120) 0,074 (0,047) moeder kent in haar omgeving veel kinderen die naar formele opvang gaan 0,207* (0,082) moeder kent in haar omgeving veel kinderen die naar informele opvang gaan 0,034 (0,080) overige variabelen constante 3,103* (0,790) 3,338* (0,151) ρ 0,037 (0,097) aantal waarnemingen 1857

5 χ 2 test 291,1 p-waarde χ 2 0,000 loglikelihood 1626,0 a Deze variabele is een schaal waarin de antwoorden op verschillende vragen met een principale componentenanalyse zin samengenomen. Zie Ooms et al. (2006) voor details. b Familieleden, vrienden of bekenden die aanbieden op te passen c De uurpris van formele opvang is op basis van huishoudkenmerken geschat voor gebruikers. Voor alle huishoudens is hieruit een geschatte uurpris afgeleid. Zie Ooms et al. (2006) voor details. d De opleidingsvariabelen meten het effect ten opzichte van de referentiecategorie middelbaar opgeleiden. * Significant op het 0,05 niveau. Bron: SCP (GKO 04) Ook in dit model bliken de opvattingen van moeders over werken en kinderopvang de belangrikste bepalende factoren voor de arbeidsparticipatie en de arbeidsduur, en spelen aanbod en kosten van opvang een ondergeschikte rol. De laatste in tabel 2 (ρ ) geeft de mate aan waarin de groep werkenden afwikt van de groep niet werkenden op kenmerken die we niet in het model (kunnen) opnemen maar mogelik wel van belang zin voor de gemaakt keuzes. 1 Deze verschilt niet significant van 0. Hieruit volgt dat er geen selectiviteit gemeten is; degenen die niet werken zouden de urenbeslissing op dezelfde wize maken als degenen die nu wel werken. De χ 2 toets (Wald toets) geeft aan dat ook dit model veel beter verklaart dan een model met alleen een constante term. 3 Techniek Arbeidsdeelname en soort kinderopvang We ontwikkelen een model dat zowel de arbeidsparticipatiebeslissing en de keuze van soort kinderopvang bevat. In navolging van Powell (2002) onderscheiden we vier mogelikheden die geliktidig zullen worden geschat. We gebruiken hiervoor een multinomiaal logit model. In het multinomiale logit model is het nut van moeder i bi keuze gegeven door: met V i X i β 0,β ε i = 1,, 4 keuzemogelikheden = het nut van moeder i bi keuze = algemene kenmerken van moeder i = te schatten parameters = storingsterm V i = β 0 + β X + ε (1) i i De kenmerken van de moeder bevat individuele eigenschappen, zoals leeftid, maar ook huishoudkenmerken zoals het aantal kinderen en de arbeidsmarktpositie van een eventuele partner. Daarnaast spelen opvattingen van de moeder over kinderopvang, werk en de combinatie hiervan een rol. Ook de kosten die zi voor kinderopvang moet maken en het aanbod van opvang in haar omgeving wordt hierbi meergenomen. De moeder zal keuze maken als deze het meeste nut oplevert, met andere woorden, als V i > V ik voor alle k. Onder bepaalde veronderstellingen 2 wordt de kans dat moeder i de keuze maakt dan: P i = Pr( V i > V ik k ) = exp( β0 + β X i ). (2) exp( β0 + βl X i ) l 1 In technische termen hebben we het dan over de correlatie tussen de storingstermen van de twee vergelikingen in het model (zie paragraaf 3). 2 We veronderstellen dat de ε i s onafhankelik zin en een Type I Extreme Value verdeling hebben.

6 Arbeidsdeelname en uren werk Voor de verklaring van de arbeidsdeelname van moeders en het aantal uren werk per week schatten we een zogenaamd Heckman selectiemodel dat rekening houdt met het feit dat we alleen arbeidsuren kunnen schatten voor degenen die deelnemen aan het arbeidsproces (zie bivoorbeeld Connelly, 1992 of Buddelmeyer, 2004). Het aantal uren dat de moeder werkt wordt uitgedrukt in een functie van allerlei kenmerken van de opvang, de moeder en het huishouden (X): H = β 0 + β1x + ε1 (3) met: H X β 0, β 1 ε 1 = de logaritme van het aantal uren werk van moeder = kenmerken van moeder = te schatten parameters = storingsterm Om de uren te kunnen schatten moeten we de waarnemingen selecteren van werkende moeders. We kennen immers alleen het aantal uren voor degenen die werken. De arbeidsdeelname (I) is als volgt gedefinieerd: en met: I * Y * I = 1 als I I = 0 als I * > 0 0 * I = α 0 + α1y + ε 2 = een niet waargenomen variabele die bepaalt of iemand werkt = kenmerken van moeder α 0, α 1 = te schatten parameters ε 2 = storingsterm (4) (5) De kenmerken Y in dit model zin vergelikbaar met de kenmerken X die in het eerste model zin opgenomen (vergeliking (1) en (2)). De beide vergelikingen ((3) en (5)) worden vervolgens gezamenlik geschat, waarbi de correlatie tussen de twee storingstermen wordt weergegeven door de parameter ρ. De significantie van de schatting van deze parameter geeft aan in hoeverre de groep werkenden inderdaad een selectieve groep is, ofwel of deze groep afwikt van de niet-werkenden op kenmerken die niet in het model zin opgenomen (zie Heckman 1979).

7 Literatuur Buddelmeyer, H. (2004). The Effects of Childcare Costs on the Labour Market Participation and Hours Worked by Australian Mothers. Paper gepresenteerd op de 18e ESPE-conferentie, uni in Bergen, Noorwegen. Connelly, R. (1992). The Effect of Child Care Costs on Married Women s Labor Force Participation. In: The Review of Economics and Statistics (74) 1, p Heckman, J.J. (1979). Sample Selection Bias as a Specification Error. In: Econometrica (47) 1, p Kennedy, P. (1998). A Guide to Econometrics. Cambridge, MA: The MIT Press. Ooms, I., E. Eggink en E. van Gameren (2006). Verklaringsmodellen kinderopvang en arbeidsparticipatie (werktitel). Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau (Verschint in de loop van 2006). Portegis, W., M. Cloïn, I. Ooms, E. Eggink (2006). Hoe het werkt met kinderen; Moeders over kinderopvang en werk. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau, (SCP-publicatie 2006/5). Powell, L.M. (2002). Joint Labor Supply and Childcare Choice Decisions of Married Mothers. In: The Journal of Human Resources (37) 1, p