Dossier toetsing tuincentra

Transcriptie

1 Dossier toetsing tuincentra Barbara Creemers Dossier toetsing tuincentra Pagina 1 van 13

2 1 Inleiding Half mei lanceerde Velt, de vereniging voor ecologisch leven en tuinieren, de campagne 2020pesticidevrij. Doelstelling van die campagne is alle pesticiden uit de winkelrekken te hebben tegen De campagne focust zich op drie sporen: ze wil de consument bewustmaken van de gevaren van pesticiden en heel duidelijke en werkbare alternatieven aanbieden. De verkopers wil ze op een activistische manier aansporen om in te zetten op de alternatieven. Al jaren werkt Velt samen met andere partners om ook op het beleid te kunnen wegen. In de eerste fase van de campagne richtte Velt zich vooral op de consument, vertrekkend vanuit de eigen achterban. Zij waren immers vragende partij voor deze campagne na de schaamteloze reclame van Hubo vorig jaar. Zowel Hubo als Aveve zetten schadelijke pesticiden in de uitverkoop omdat ze enkele maanden later niet meer zouden verkocht worden, met de boodschap: Bevoorraad u nu het nog kan! 2 Aanleiding De campagne 2020pestidicevrij is onderverdeeld in verschillende mini-campagnes, waarvan dit dossier er Nee jongen, papa heeft net tegen één is. De mystery shopping kwam na enkele richtlijnen onkruid gespoten. aan de verkopers van pesticiden, verschenen in het Belgisch Staatsblad van 24 november Daarin staat letterlijk vermeld dat verkopers algemene informatie ter beschikking moeten stellen over het volgende: risico s van pesticidegebruik voor gezondheid en milieu, met name wat betreft gevaren, blootstelling, correcte opslag, hantering, toepassing en veilige verwijdering in Laat je kinderen spelen in een gezonde tuin. overeenstemming met de communautaire afvalwetgeving, alsmede over alternatieven met minder risico s. In het besluit staat voorts dat de volgende informatie ter beschikking moet gesteld worden: een communicatiemiddel voor de consument, met hierin minstens de wettelijk verplichte informatie (goed gebruik van pesticiden, alternatieven met minder risico), maar ook een communicatie inzake de alternatieve bestrijdingsmiddelen die te vinden zijn in het verkooppunt. Deze communicatiemiddelen moeten volgens het KB duidelijk zichtbaar en leesbaar opgesteld worden, ter hoogte van de rayon pesticiden of in de nabijheid van elke pesticide. Deze verplichting is van toepassing op alle gewasbeschermingsmiddelen, evenals op biociden die verkocht worden op plaatsen waar ook gewasbeschermingsmiddelen verkocht worden. Pesticiden horen niet thuis in de tuin, ze maken meer kapot dan je denkt. Wij willen ze uit de winkelrekken. Jij ook? Registreer jouw gifvrije tuin, vraag je tuinbordje aan en steun ons op Dossier toetsing tuincentra Pagina 2 van 13

3 Het KB gaat echter verder dan enkel verplichten om een A4 tje met richtlijnen op te hangen in de winkel. Het vermeldt dat deze informatie zal worden overgebracht door een actief advies dat op de plaats van verkoop wordt gegeven of via een call-center. Voor zover zij beschikken over een fytolicentie moeten de verkopers in staat zijn om deze informatie te verschaffen. Eveneens worden zij geacht de consument correct te informeren over het gebruik van alternatieven voor chemische bestrijding. Productenten van pesticiden vertellen vaak dat hun producten slechts beperkte gezondheidsrisico s hebben, op voorwaarde dat de gebruiker de veiligheidsmaatregelen strik toepast.hoe zit het met die veiligheidsmaatregelen? Kennen de verkopers de richtlijnen? En wijzen zij hun klanten hierop? Velt is verheugd over deze nieuwe, recente wetgeving. Om in de praktijk te verifiëren hoe deze wetgeving gehanteerd wordt en hoe het advies van de verkopers luidt, ging Velt op bezoek in dertig tuincentra in Vlaanderen en Brussel. 3 Bezochte tuincentra 3.1 Tuincentra aangesloten bij een keten Aveve Wilsele Vlaams-Brabant Sint-Niklaas Ninove Blankenberge West-Vlaanderen Intratuin Maldegem West-Vlaanderen Lovendegem Aarschot Vlaams-Brabant Horta Dilsen-Stokkem Limburg Oudenaarde Borsbeek Ternat Osmaal Antwerpen Vlaams-Brabant Vlaams-Brabant Dossier toetsing tuincentra Pagina 3 van 13

4 3.2 Doe-het-zelfzaken Hubo Genk Limburg Lier Sint-Niklaas Blankenberge Antwerpen West-Vlaanderen Gamma Genk Limburg Lier Sint-Niklaas Antwerpen Brico Genk Limburg Sint-Niklaas Laken Brussel 3.3 Onafhankelijke tuincentra Van Diest nv Halle Vlaams-Brabant Erica Gardens Ninove Eurotuin Merelbeke Vijver- en Tuincentrum Pelckmans Turnhout Antwerpen t Serreke Ham Limburg Plantencentrum Maréchal Turnhout Antwerpen Tuincentrum Claes Edegem Antwerpen itek Osmaal Vlaams-Brabant Dossier toetsing tuincentra Pagina 4 van 13

5 4 Aanpak Negen medewerkers en vrijwilligers van Velt trokken als mystery shopper naar de geselecteerde tuincentra tussen 15 juni en 10 juli In eerste instantie controleerden ze of de wettelijk verplichte documenten in het rayon van de pesticiden of in de buurt daarvan ophingen. borstels voegenkrabbers branders herbiciden Daarna maakten ze een inventaris van het aanbod materialen en producten om met onkruid aan de slag te gaan: Pas dan stapten ze naar een verkoper toe om advies te vragen. Zij kozen telkens één van deze casussen: Onkruid tussen de voegen van de klinkers op de oprit. Onkruid tussen de dolomietsteentjes op het trottoir langs de straat. Onkruid tussen de voegen van de tegels op het terras. In het adviesgesprek vroegen ze in eerste instantie gewoon advies: wat zou jij in mijn plaats doen? Te verwachten antwoorden waren: het onkruid wieden of uittrekken, het onkruid maaien, het onkruid branden, het onkruid bespuiten met een herbicide. Werd er een herbicide geadviseerd, vroegen ze ook door over veiligheidsmaatregelen: Is het nodig dat ik handschoenen draag? Is het nodig dat ik extra beschermkledij draag? Mogen mijn kinderen meteen na het aanbrengen van het product spelen op de oprit / terras / steentjes? Zo nee, hoe lang houd ik ze best weg? Kan de afwatering in de buurt kwaad (duiker, riolering, afwateringsputje)? Na deze adviezen, vroegen de mystery shoppers ook naar wat ze konden doen om te vermijden dat het onkruid zou terug komen. Hierbij verwachtten we te horen dat: Dossier toetsing tuincentra Pagina 5 van 13

6 we voegen best dicht zouden maken, we dolomietsteentjes misschien beter opnieuw zouden aanleggen, we onkruid ook regelmatig handmatig kunnen verwijderen, we regelmatig zouden kunnen branden, we regelmatig terug zouden moeten spuiten met het herbicide. Bij een pesticidespuit een busje RoundUp meegeven, is dat niet even frappant als een pakje sigaretten geven aan iemand die een aansteker komt kopen? een mysteryshopper Dossier toetsing tuincentra Pagina 6 van 13

7 5 Resultaten 5.1 Advies van de verkopers: wat te doen bij onkruid? Of we nu raad vroegen over onze oprit, dolomietsteentjes of terras: het advies was overal: spuiten. En bijna overal kregen we een herbicide op basis van glyfosaat in onze handen gestopt. De verkopers zijn duidelijk ook geen fan van branders. Waar ze al ter sprake kwamen, was het op onze vraag. In een Hubo-vestiging hoorden we zelfs dat branden niet werkt. In één winkel was het zodanig druk dat advies vragen onmogelijk was. ADVIEZEN VAN DE VERKOPERS NA EEN CONCRETE VRAAG M.B.T. ONKRUID: Dossier toetsing tuincentra Pagina 7 van 13

8 Het advies voor wat te doen met onkruid is duidelijk. Maar kunnen we iets doen om te voorkomen dat het onkruid terugkomt? Ook die vraag legden we voor aan de verkopers. Het antwoord is duidelijk: nee, je kan het niet voorkomen. Heraanleggen, voegen dichtmaken, regelmatig uittrekken, regelmatig branden Het zijn niet de voorstellen die de verkopers geven. Ook daar luidt hun enige advies weer: spuiten met een herbicide. ADVIEZEN VAN DE VERKOPERS NA DE VRAAG: WAT ALS HET ONKRUID TERUGKOMT?: Dossier toetsing tuincentra Pagina 8 van 13

9 5.2 Veiligheidsmaatregelen Veiligheidsvoorschriften behoren niet tot de parate kennis van de verkopers. Vraag je als klant naar informatie hierover, dan moeten ze quasi altijd zelf op de verpakking gaan lezen. Frappant, zeker omdat ze ook niet spontaan adviseren om kinderen uit te buurt te houden. Enkele markante feiten: - In een Aveve-vestiging kreeg je al het advies van een video, die erg schreeuwerig in het rek met pesticiden de veiligheidsvoorschriften overliep. - Eén van de drie cases was de oprit met klinkers waardoor onkruid groeit. In geen enkel geval vroeg de verkoper of deze oprit op openbaar terrein ligt (gemeente- of gewestweg). In dat geval zou hij / zij de klant erop moeten wijzen dat pesticiden gebruiken daar verboden is. - Ook de afwatering doet bij de meeste verkopers geen belletje rinkelen: het kan allemaal geen kwaad, anders zouden we dat toch niet mogen verkopen? Ook werd er in geen enkel tuincentrum gevraagd of de oppervlakte die we wilden behandelen, in de buurt van een waterloop ligt. ANTWOORDEN VAN DE VERKOPERS NA VRAGEN OVER VEILIGHEID: Verplichte communicatie Dossier toetsing tuincentra Pagina 9 van

10 Ook op vlak van de verplichte communicatie scoren de verkopers pover. Bepaalde ketens, zoals Aveve en Brico, hebben de inhoud van de verplichte fiches in hun eigen lay-out gezet. Vaak verliezen de verplichte fiches daarenboven hun effect in schreeuwerige kleuren van het pesticiderayon, of hangen ze veel te hoog of uit het zicht. SCREENING VERPLICHTE COMMUNICATIE: Bij Intratuin in Maldegem hangen de verplichte fiches zeer hoog op een glazen deur, waar ook nog eens materiaal voor stond. Op die manier zijn ze helemaal onleesbaar. Dossier toetsing tuincentra Pagina 10 van 13

11 5.3 Inventaris materialen Ook hier weer blijken de tuincentra en doe-het-zelfzaken geen fan van de branders. Wel lijkt er een nieuw toestel de markt te veroveren: een elektrische onkruidborstel. Met dit elektrisch toestel veeg je zonder te bukken het vuil uit voegen, waardoor het zich niet kan opstapelen en er dus ook geen onkruiden kunnen groeien. Helaas bieden de winkels het enkel aan zonder er ook echt advies over te geven of het te promoten. INVENTARIS VAN ALTERNATIEVEN: Dossier toetsing tuincentra Pagina 11 van 13

12 6 Conclusies 1. Vraag je in een tuincentrum of doe-het-zelfzaak naar advies over onkruid, dan hoor je enkel spuiten, spuiten en spuiten. Er is geen aandacht voor andere mogelijkheden, laat staan ecologische opties. 2. Verkopers in de onderzochte winkels vestigen zijn onvoldoende op de hoogte van veiligheidsmaatregelen voor de gebruiker (handschoenen, extra beschermende kledij), hun kinderen en het milieu (water). Ze vermelden de richtlijnen niet spontaan en als de klant ernaar vraagt, moeten de verkopers meestal zelf de verpakking raadplegen. 3. De wettelijke verplichtingen worden pover nageleefd. Waar de verplichte communicatie uithangt, wordt ze vaak verdrongen door schreeuwerige verpakkingen enerzijds en reclamespots anderzijds, waardoor de impact ervan vaak verloren gaat of heel beperkt blijft. Werk aan de winkel dus voor de tuincentra en voor de federale overheid die instaat voor de handhaving van deze wetgeving. 7 Wallonië & Brussel Gelijktijdig met het de Vlaamse toetsing, gingen de collega s van de Fédération Inter- Environnement Wallonie (IEW) op bezoek bij 14 Waalse en 12 Brusselse tuincentra. Enkele conclusies: - Slechts in 6 van de 26 bezochte tuincentra was de verplichte communicatie zichtbaar, maar ook daar niet altijd even duidelijk en efficiënt. - In 3 tuincentra werd de mystery shopper spontaan een niet-chemische manier van onkruidbestrijding aangeraden. - In de helft van de gevallen werd aangeraden handschoenen te dragen, maar een mystery shopper hoorde daar ook deze quote: Zolang je niet met het product aan je mond komt, kan het geen kwaad. Het volledige rapport kan je opvragen bij Valérie Xhonneux, chargée de mission politique des produits, substances chimiques et pesticides - Fédération Inter-Environnement Wallonie 150 associations au service de l environnement - 98 rue Nanon Namur - Tel.: 081/ Fax: 081/ v.xhonneux@iew.be - Dossier toetsing tuincentra Pagina 12 van 13

13 8 Hulp nodig? Velt, de vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren, toont al meer dan 40 jaar dat pesticidevrij tuinieren een vanzelfsprekendheid moet zijn. De vereniging telt leden in Vlaanderen en Nederland. Via vormingen, publicaties en het tijdschrift Seizoenen (6x/jaar) wil Velt ecologisch leven en tuinieren toegankelijk maken voor het grote publiek. Op vind je alvast heel wat tips om jouw tuin pesticidevrij aan te pakken. Op vind je heel wat informatie m.b.t. de nieuwe campagne. Ecologische tuiniers kunnen er hun m2 pesticidevrije tuin registreren, maar ook nieuws volgen over pesticiden, tuinieren e.d. (Foto (c) Swa De Heel) Dossier toetsing tuincentra Pagina 13 van 13