Extreem lage jeugdlonen in Nederland. Jongeren tot wel 70% gekort

Transcriptie

1 Extreem lage jeugdlonen in Nederland Jongeren tot wel 70% gekort

2 Extreem lage jeugdlonen in Nederland Jongeren tot wel 70% gekort Veel jongeren in Nederland hebben een (bij)baan. Het is meer regel dan uitzondering om al vanaf jonge leeftijd aan de slag te zijn op de arbeidsmarkt. De meesten doen dit naast hun school of studie, maar er zijn ook veel jongeren die volledig werken omdat ze al uitgeleerd zijn. Uiteindelijk is voor de meeste jongeren geld de doorslaggevende factor om de mouwen op te stropen. Uiteraard spelen werkervaring, het opdoen van kennis en sociale contacten voor velen ook een belangrijke rol. Werknemers hebben in Nederland recht op het wettelijk minimumloon (WML). Voor jongeren tot 23 jaar gelden minimum speciale minimumjeugdlonen. Met deze factsheet geeft FNV Jong informatie over de wettelijk minimumjeugdlonen zoals we die in Nederland kennen. Op basis van de feiten volgt een conclusie en een voorstel tot verbetering. Kern van dit voorstel is om het wettelijk minimumjeugdloon (WMJL) meer in lijn te trekken met het reguliere minimumloon waardoor de inkomenspositie van jongeren verbetert, verdringing aan de onderkant van de arbeidsmarkt wordt beperkt en Nederland voldoet aan internationale maatstaven én regelgeving. De facts op een rij Het jeugdloon ligt ver achter het mediane loon - Het WMJL kent voor iedere leeftijdscategorie tussen de 15 en 23 jaar een apart percentage dat een afgeleide is van het WML. Leeftijd % van het minimumloon 23 jaar e.o jaar jaar 72,5 20 jaar 61,5 19 jaar 52,5 18 jaar 45,5 17 jaar 39,5 16 jaar 34,5 15 jaar 30 - Een 15-jarige verdient hiermee 2,56 per uur. Voor een 18-jarige is dit 3, Een jongvolwassene van 18 jaar had in 2010 recht op een bruto jaarinkomen van 8.300,23, terwijl het bruto mediane jaarinkomen in datzelfde jaar ,- bedroeg. Het 1 Wettelijk minimumlonen (bruto) per 1 juli

3 minimumjeugdloon blijft in vele opzichten achter bij het mediane loon. Hierdoor ontstaat een zeer steile looncurve, vooral op jongere leeftijd. - Het sociaal minimum voor alleenstaanden bedraagt 70% van het minimumloon. Een jongvolwassene van 18 jaar verdient 45,5% van het minimumloon. Volwassenen van 18 t/m 20 jaar kunnen wettelijk gezien onder het sociaal minimum vallen. Nederland uitzondering in Europa - Nederland hanteert als enige land in Europa de hoge leeftijdsgrens van 23 jaar. Pas vanaf 23 jaar komen jongeren in aanmerking voor het reguliere minimumloon. In andere landen lopen de jeugdlonen tot 18 of 21 jaar. In oktober 2010 verlaagde Groot-Brittannië de maximumleeftijd voor jeugdlonen nog van 21 naar 20 jaar in verband met gelijkebehandelingswetgeving. Op korte termijn zijn er geen aanzienlijke werkgelegenheidseffecten te meten naar aanleiding van deze wijziging, ook niet op de deelname aan het onderwijs onder 21-jarigen Tot welke leeftijd geldt het jeugdloon GB BEL LUX IER FR NL - Nederland neemt bovendien ook een uitzonderingspositie in als het aankomt op de hoogte van de jeugdlonen. Nergens bedraagt het minimumloon voor een 15-jarige slechts 30% van het wettelijk minimumloon. De hoogte van het minimumjeugdloon bedraagt nergens minder dan 62% van het volwassenen minimumloon (zie grafiek volgende pagina). 3 2 C. Crawford e.a., The impact of the minimum wage regime on the education and labour market choices of young people: a report to the Low Pay Commission, december Pay Developments 2010, Eurofound 2

4 Percentage van WML jaar 17 jaar 21 jaar 22 jaar 20 GB BEL LUX IER FR NL Doelgroep - Momenteel ontvangen ruim jongeren tussen de 15 en 25 jaar niet meer dan het WMJL. - Jongeren werken 4 keer zo vaak voor het wettelijk minimum(jeugd)loon dan oudere werknemers. 4 - In 2010 woonde bijna 1/3 van de jongeren tussen de 18 en 23 jaar op zichzelf. 5 - Ongeveer jongeren tussen de 18 en 23 jaar woont op zichzelf en verdient niet meer dan het WMJL. 6 Forse tijdelijke verlaging jeugdlonen nooit teruggedraaid - Het WMJL is in 1974 ingevoerd om ook voor jongeren van 15 tot 23 jaar een rechtsbescherming ten aanzien van het loon te creëren. Het WML, dat in 1969 is ingevoerd, gold immers alleen voor werknemers vanaf 23 jaar. - Het WMJL is in verband met de oplopende jeugdwerkloosheid in de jaren 80 tot twee maal toe fors verlaagd (in totaal met 22%). Deze tijdelijke ingreep voor de aanpak van jeugdwerkloosheid is nooit meer teruggedraaid. - Een verband tussen deze sterke verlaging van de jeugdlonen en de jeugdwerkloosheid is nooit aangetoond. Ook na deze verlaging is het niveau van de jeugdwerkloosheid significant boven de gemiddelde werkloosheid gebleven. 4 Bron CBS Statline: werkgelegenheid en minimumloon 2010; kenmerken werknemer, cao (SBI2008) 5 Bron CBS Statline: personen in huishoudens naar leeftijd en geslacht, Bron FNV Jong 3

5 Verdragsschending - De Commissie Gelijke Behandeling heeft in 2005 geoordeeld dat onderscheid naar leeftijd bij het van rechtswege laten eindigen van het contract en het niet verlengen van een arbeidsverhouding discriminatie is en dus verboden is. 7 - Het deskundigencomité, horende bij de Raad van Europa, heeft meerdere keren uitgesproken dat Nederland met het niveau van het minimumjeugdloon voor werknemers tussen 18 en 23 jaar niet voldoet aan de eis van fair remuneration. Artikel 7 lid 5 van het Europees Sociaal Handvest (ESH) richt zich specifiek op de rechtsbescherming van jeugdige personen. In dit artikel worden lidstaten verplicht het recht van jeugdige werknemers op een billijke beloning te erkennen. Nederland trekt zich tot nu toe stelselmatig niets aan van de waarschuwingen van het deskundigencomité en ontneemt daarmee het recht op een billijke beloning voor jongeren. Verstorende effecten op de arbeidsmarkt en sociale zekerheid - In 2010 werkte 69% van de 15- tot 24-jarigen. Vergeleken met andere EU-landen is dat relatief hoog. 8-2/3 van de vacatures in de detailhandel wordt opgevuld door jongeren onder de 20 jaar. Een kwart hiervan wordt opgevuld door scholieren en studenten, die een baan in deze sector als tijdelijk zien. De rest (60%) bestaat uit jongeren, die een dergelijke baan niet als tijdelijk zien. 9 - Ondanks de lage jeugdlonen ligt de jeugdwerkloosheid in Nederland twee keer zo hoog dan de algemene werkloosheid. - Verdringing op de arbeidsmarkt door bijbaantjes van (te) goedkope scholieren en studenten leidt vooral in tijden van hoge werkloosheid tot meer WW- en bijstandsuitkeringen. - De bijzonder lage jeugdlonen maken het voor jongeren in uitkeringsposities minder aantrekkelijk om te werken (hoge marginale druk). Doordat het WMJL voor 21- en 22 jarigen slechts 72,5% respectievelijk 85% van het minimumloon bedraagt, ontstaat de situatie dat de bijstandsnorm van die leeftijden doorgaans hoger ligt. Werken loont nu dus niet. Door de leeftijdsgrens van het WML te verlagen, zal er minder snel een beroep worden gedaan op de bijstand en zal de motivatie om weer te gaan werken onder jongeren in de bijstand vergroten. Conclusies Productiviteit jongeren op peil Bij de invoering van het WMJL heerste het idee dat jongeren een lagere productiviteit hebben en in beginsel niet als vakvolwassen kunnen worden beschouwd. Deze gedachte is achterhaald. Zo blijkt uit onderzoek dat jongeren een hogere belastbaarheid hebben waardoor zij harder kunnen werken. 10 Daarnaast hebben ze vernieuwende ideeën, zijn ze op de hoogte van de laatste technologische snufjes en beschikken over veel digitale vaardigheden wat voor bedrijven grote voordelen kan hebben. Jongeren hebben in de moderne samenleving, waarin ICT een onmisbare rol speelt, een veel grotere toegevoegde waarde op de snel veranderende arbeidsmarkt dan voorheen. Het CPB maakt 7 CGB Eurostat Activity rates 9 W. Salverda, M. van Klaveren, M. Vermeer, Low-Wage Work in THE NETHERLANDS, New York, Russel Sage Foundation CBS, J. de Vries, Lichamelijke belasting op het werk en ziekteverzuim 4

6 in haar rapport Het wettelijk minimumjeugdloon en de arbeidsmarkt voor jongeren nergens hard dat jongeren minder productief zijn dan ouderen. Verdringingseffect De staffeling in de minimumjeugdlonen laat door de relatief grote stappen tussen de 30 en 100% een zeer steile looncurve zien, waardoor het huidige minimumjeugdloonbeleid verdringing in de hand werkt. De lage jeugdlonen creëren aan de onderkant van de arbeidsmarkt oneerlijke concurrentie tussen jonge, goedkope scholieren/studenten en mensen die afhankelijk zijn van laaggeschoold werk. Dit leidt tot onnodig veel WW- en bijstandsuitkeringen aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Voor laaggeschoold werk geven werkgevers de voorkeur aan studenten en scholieren, omdat zij goedkoper zijn. Vanwege de lage jeugdlonen zijn veel studenten en scholieren genoodzaakt om meer uren te werken dan ze eigenlijk zouden willen of hun studie toelaat. Aannemelijk is dat dit de studieresultaten negatief beïnvloedt. De komst van een leenstelsel zal de noodzaak om te werken nog groter maken, waardoor - in combinatie met de hoge werkloosheid - er nog meer verdringing zal gaan plaatsvinden. Een meer gelijk speelveld creëert banen aan de onderkant van de arbeidsmarkt en meer kansen op werk voor mensen die van laaggeschoold werk afhankelijk zijn. Nederland grootste buitenbeentje van Europa Uit de feiten hierboven blijkt dat Nederland in Europees opzicht buitensporig uit de pas loopt. Dit geldt zowel voor de uitzonderlijk hoge leeftijd tot waarop het minimumjeugdloon wordt toegepast als voor het uitzonderlijk lage niveau van de hoogte van het jeugdloon. Nederland neemt op dit gebied een grote, niet te verklaren uitzonderingspositie in. Daar waar de Europese jeugdloonnormen op minimaal 62% van het volwassen minimumloon en op de maximaal 21 jaar liggen, wijkt Nederland met haar regels enorm af. Jeugdlonen niet proportioneel Het WMJL leidt tot leeftijdsdiscriminatie op grond van de Wet gelijke behandeling op grond van leeftijd bij de arbeid (WGBL). Deze wet verbiedt zowel direct als indirect leeftijdsonderscheid, tenzij de wet de toets der objectieve rechtvaardiging van de WGBL kan doorstaan. Het volgende onderscheid is volgens de Commissie Gelijke Behandeling (CGB) niet objectief gerechtvaardigd: 11 - onderscheid bij het van rechtswege laten eindigen van een contract en het niet verlengen van een arbeidsverhouding; - het nadelig inplannen van arbeidsuren op grond van de leeftijd van de werknemer; - het drukken van de loonkosten (financiële overwegingen zijn geen objectieve rechtvaardiging). Het doel achter het Beluit minimumjeugdloonregelingen (het tegengaan van jeugdwerkloosheid) is op basis van de WGBL legitiem, maar het is zeer de vraag of de regeling ook in een redelijke verhouding staat tot het doel (proportionaliteit). Ons inziens is dat met een korting die oploopt tot 70% evident niet het geval en worden zowel werkende jongeren als mensen die afhankelijk zijn van laaggeschoold werk disproportioneel benadeeld door de regeling. 11 CGB

7 Wat moet er veranderen? FNV Jong vindt dat het huidige minimumjeugdloonbeleid zich op het randje van uitbuiting bevindt en daarom hard en snel aan vernieuwing toe is. Het WMJL biedt werkgevers de geoorloofde mogelijkheid jonge werknemers onevenredig laag te belonen en ze eruit te gooien wanneer ze te duur worden. Dit is regelrechte discriminatie naar leeftijd, leidt tot oneerlijke concurrentie aan de onderkant van de arbeidsmarkt en maakt het volwassen jongeren onmogelijk om economisch zelfstandig te zijn. Bij volwassen plichten, zoals het moeten betalen van de maandelijkse zorgpremie, horen volwassen rechten. FNV Jong wil dat jongeren vanaf 18 jaar in aanmerking komen voor het reguliere wettelijk minimumloon en dat jongeren tussen de 15 en 18 jaar beloond worden met een hoger wettelijk minimumjeugdloon. Effecten Een herziening van het WMJL versterkt de inkomenspositie van jonge werknemers aanzienlijk en biedt hen de mogelijkheid economisch zelfstandig te zijn of te worden. Jongeren zullen door hogere jeugdlonen eerlijker worden beloond, waardoor Nederland dan wel voldoet aan de internationale maatstaven voor fatsoenlijk werk. Een hoger WMJL brengt ook economische voordelen met zich mee, zo zullen er positieve productiviteitseffecten zijn. Hogere lonen zetten werknemers aan zich meer in te spannen waardoor de productiviteit toeneemt. Daarnaast zullen werkgevers bij een hoger loon meer uit hun werknemers willen halen ofwel door het werk anders in te richten en te investeren in scholing/training ofwel door technologische- en productinnovatie wat in beide gevallen ten goede zal komen aan de mate van productiviteit. Een hoger WMJL levert extra budgettaire inkomsten en minder uitgaven op voor de overheid door: - positieve bestedingseffecten; jongeren verdienen meer, waardoor zij meer uit te geven hebben. Dit levert meer BTW op; - meer loon- en inkomstenbelasting vanwege hogere inkomsten; - minder WW- en bijstandsuitkeringen door verkleinen verdringingseffect onderkant arbeidsmarkt. Wij zijn ons ervan bewust dat ophoging van de minimumjeugdlonen mogelijk leidt tot minder marginale banen (kleine (oproep) baantjes). Een beperkte verhoging van het WMJL zal echter geen grote werkgelegenheidseffecten hebben, omdat er relatief weinig jongeren zijn (1 op de 6) die feitelijk het WMJL ontvangen en er ook positieve werkgelegenheidseffecten te verwachten zijn door het beperken van de verdringing. Uitwerking voorstel Om eventuele negatieve effecten te voorkomen, pleiten wij voor een gefaseerde invoering van het verlagen van de leeftijdsgrens van 23 naar 18 jaar ingaande per januari 2016 gecombineerd met flankerend arbeidsmarktbeleid (maximale inzet voortijdig schoolverlaten, kleine banenregeling scholieren en studenten zoals genoemd in het Sociaal Akkoord, bredere invoering Startersbeurs, etc.). 6

8 De eerste stap die genomen wordt om bij de einduitkomst te komen is door de percentages voor de leeftijden 15 t/m 21 jaar in de staffeling met 7,5% te verhogen. 22-jarigen vallen met deze eerste stap niet meer onder het WMJL, maar onder het reguliere minimumloon. Leeftijd % van het minimumloon (huidig) % van het minimumloon (eerste stap) % van het minimumloon (einduitkomst) 23 jaar e.o. 22 jaar jaar 72, jaar 61, jaar 52, jaar 45, jaar 39, jaar 34, jaar 30 37,5 60 De gefaseerde wijziging vindt plaats door elk jaar één leeftijdscategorie (te beginnen bij 22 jaar en te eindigen bij 18 jaar) te verhogen naar 100 procent WML en het percentage van de overige leeftijden met 7,5% te verhogen. Dit betekent dat de eindsituatie wordt bereikt na 5 jaar. 7