Werkprotocol Flora en fauna. Sloop Tollensstraat Nijmegen

Transcriptie

1 Werkprotocol Flora en fauna Sloop Tollensstraat Nijmegen

2 Werkprotocol flora en fauna Sloop Tollensstraat Nijmegen Titel Uitvoering Opdrachtgever Contactpersoon Werkprotocol flora en fauna Sloop Tollensstraat Nijmegen Bureau Bleijerveld/Ruimte voor Advies Buro Boot Plesmanstraat AM Veenendaal Dhr. W.J. Franken Datum 21 maart 2012 Status Definitief (3) Andringastrjitte JZ Aldeboarn tel fax mbleijerveld@planet.nl

3 1 INLEIDING Aan de Tollensstraat 211 in Nijmegen staat een voormalig fabrieksgebouw. Het voornemen bestaat om het gebouw te slopen ten behoeve van nieuwbouw. Met het oog op de sloop is in 2011 een quick scan flora en fauna uitgevoerd door De Groene Ruimte BV (Quickscan Tollensstraat 211 (Nijmegen), Projectnr juli 2011.). Omdat de mogelijkheid bestond op vaste verblijfplaatsen van vleermuizen en vogels, is aanvullend onderzoek verricht. Hieruit bleek dat in het gebouw Gewone dwergvleermuis en Huismus voorkomen. Verder was mogelijk een nest van Eekhoorn in een boom aanwezig was. De Flora- en faunawet schrijft voor dat het project geen negatieve gevolgen mag hebben voor deze soorten. Dit betekent dat de normale werkwijze moet worden aangepast. In dit werkprotocol worden maatregelen beschreven die negatieve gevolgen op korte en lange termijn voorkomen. Figuur 1: Ligging plangebied (rood). 2 AANWEZIGE NATUURWAARDEN Gewone dwergvleermuis Het aanvullend onderzoek heeft een kleine zomerverblijfplaats van Gewone dwergvleermuis aangetoond onder de daklijst van zuidgevel van het gebouw. Het ging om twee tot vijf exemplaren. Winter-, kraam- en paarverblijven zijn niet aangetoond. Foto 1. Locatie zomerverblijf Gewone dwergvleermuis (rood). Werkprotocol flora en fauna Tollensstraat Nijmegen 1

4 Huismus In het centrum van het gebouw komen zaagdaken voor. Onder de daklijsten van de oostelijke gevels zijn zeven tot tien nesten van Huismus vastgesteld. Foto 2. Oostelijke gevel van één van zaagdaken met nesten van Huismus. Figuur 2: Locaties verblijfplaatsen. Geel: Huismus Groen: conifeer Rood: Gewone dwergvleermuis Eekhoorn In het plangebied komt één grotere boom voor. Het betreft een hoog opgesnoeide conifeer (Chamaecyparis sp.). Door De Groene Ruimte is in de kruin een mogelijk Eekhoornnest waargenomen. Tijdens het veldbezoek voor het werkprotocol is een dergelijk bolvormig nest niet gevonden, waarbij de kanttekening moet worden gemaakt dat de kroon van de boom erg dicht is. Onderin de kroon was wel een groot onbewoond vogelnest aanwezig (duif, kraai e.d.). Hoewel Eekhoorn in Nijmegen voorkomt, lijkt het vaste voorkomen rond het plangebied niet heel waarschijnlijk. In de wijk is zeer weinig openbaar en particulier groen aanwezig. Volwassen bomen ontbreken. Wel ligt ten oosten van de Tollensstraat een spoortalud met oudere bomen. Uit een gesprek met de voorzitter van wijkvereniging Willemskwartier bleek dat het naar zijn weten tweeëntwintig jaar geleden is dat een Eekhoorn in de wijk is gezien. Een nest van Eekhoorn is niet geheel uit te sluiten, maar lijkt onwaarschijnlijk. Omdat Eekhoorns over meerdere nesten beschikken verspreid over het territorium van minimaal enkele hectaren, kan bovendien worden gesteld dat de ene boom niet van cruciaal belang is. Anders zou het zijn als bijvoorbeeld een park geheel wordt gekapt. Er wordt daarom voorgesteld bij het kappen van de boom voor de zekerheid rekening te houden met de mogelijkheid dat een Eekhoorn in de boom aanwezig is (zie Mitigerende maatregelen). Broedvogels zonder vaste verblijfplaats In het groen langs de oostrand en het tuintje aan de zuidzijde zijn algemene tuinvogels te verwachten, zoals Merel, Zanglijster, Zwartkop, Roodborst, Heggenmus en Winterkoning. Werkprotocol flora en fauna Tollensstraat Nijmegen 2

5 3 JURIDISCHE KADER De verblijfplaatsen van vleermuizen, Huismus en Eekhoorn zijn jaarrond beschermd. De nesten van vogels zonder vaste verblijfplaats zijn beschermd zolang ze in gebruik zijn. De soorten zelf zijn ook beschermd. In het onderhavige project is dit vooral belangrijk wat vleermuizen betreft. Deze groep is overdag inactief en zit dan in besloten ruimten van een gebouw. Door sloopwerkzaamheden kan sterfte optreden. Voor vaste verblijfplaatsen geldt dat ze in de periode dat ze gebruikt worden beschikbaar moeten blijven. Voor het project betekent dit het volgende: Tijdens de sloop mogen geen vleermuizen in het gebouw aanwezig zijn. Tijdens de sloop mogen geen broedsels aanwezig zijn. Tussen sloop en nieuwbouw moeten alternatieve vaste verblijfplaatsen in de directe omgeving beschikbaar zijn. De nieuwbouw moet weer geschikt worden voor de soorten met een vaste verblijfplaats. 4 OMGEVINGSCHECK Op 8 februari is de directe omgeving geïnspecteerd op mogelijke alternatieven voor Gewone dwergvleermuis en Huismus. Voor beide soorten bleken ruim voldoende alternatieven voorhanden te zijn. De woningblokken ten oosten van het plangebied bestaan uit oudere nieuwbouw (ca. 1980). De woningen beschikken over een pannendak zonder ongediertewerende voorzieningen. De daken zijn dus toegankelijk voor Huismus en Dwergvleermuis. Tijdens de inspectie werd duidelijk dat Huismus al gebruikmaakt van de daken. Op sommige plaatsen waren nesten zichtbaar. Daarnaast beschikken de gevels over open stootvoegen, waarvan velen ruim voldoende breed zijn voor dwergvleermuis. Ten slotte zijn in de wijk recent vervangende voorzieningen opgehangen voor vleermuizen en Huismus, waaronder op korte afstand van het plangebied. Dit is gebeurt in verband met de sloop van woningen aan de Jan Luykenstraat, ten zuiden van het plangebied. Hieruit volgt dat in het kader van de sloop van de Tollensstraat geen tijdelijke voorzieningen hoeven worden gerealiseerd. Figuur 3: Alternatieve verblijfplaatsen. Foto 3. Alternatieve voorzieningen voor Huismus en vleermuizen n.a.v. de sloop van de Jan Luykenstraat. Geel: Geschikt voor Dwergvleermuis en Huismus Rood: Alternatieve voorzieningen Dwergvleermuis en Huismus n.a.v. sloop Jan Luykenstraat Werkprotocol flora en fauna Tollensstraat Nijmegen 3

6 5 MITIGERENDE MAATREGELEN 5.1 Maatregelen bij sloop Gewone dwergvleermuis De gevonden verblijfplaats betreft een zomerverblijf. Het is niet zeker waar de eigenlijk verblijfplaats zich bevindt. Dit kan de daklijst zelf zijn, maar ook een spouw die bereikbaar is via de daklijst. Het actieve seizoen beslaat de periode half maart half november. Buiten deze periode zijn voor de sloop geen maatregelen nodig. Binnen de periode half maart half november dient de daklijst en eventuele afdekkende constructies van het zuidelijke blok handmatig te worden verwijderd. Wanneer het gebouwtje over een spouw beschikt, dan moet deze ook worden opengewerkt. Als het verwijderen van de daklijst een eventuele spouw niet blootlegt, dan dienen zowel onder als boven in de gevel gaten worden gehakt met een horizontale onderlinge afstand van circa drie meter. De gaten dienen minimaal drie baksteenlengten hoog en breed te zijn (ca. 50 cm). Dergelijke maatregelen worden over het algemeen genomen in de minst kwetsbare perioden, namelijk in de periode half maart april of oktober half november. Omdat het in dit geval om een zomerverblijf zonder kraam-, winter- of paarverblijf gaat, kan het verwijderen van de daklijst in principe het gehele jaar plaatsvinden. Om verstoring algeheel te voorkomen heeft de periode half november half maart de voorkeur. Er zijn dan geen vleermuizen aanwezig. Sloop half maart half november: werende maatregelen in de periode half november half maart Sloop half november half maart: geen maatregelen noodzakelijk Huismus Huismus broedt onder de oostelijke daklijsten van zaagdaken. Er kan niet uitgesloten worden dat er ook onder de pannen van die daken wordt gebroed of dat de mussen zich daar naartoe verplaatsen. Het broedseizoen van Huismus beslaat de periode maart augustus. Binnen deze periode mogen geen acties ondernomen worden. De daklijsten en de pannen van de zaagdaken moeten daarom in de periode september februari verwijderd. Bij sloop in de periode september februari zijn geen maatregelen nodig. Sloop maart augustus: daklijsten en pannen zaagdaken verwijderen in de periode september - februari Sloop september februari: geen maatregelen noodzakelijk Eekhoorn Het is niet waarschijnlijk dat zich in de conifeer een Eekhoorn bevindt. Het kan echter ook niet geheel worden uitgesloten. Daarom wordt voorgesteld om de boom in geval van kap niet te laten vallen, maar neer te leggen en gesloten nestachtige constructies te openen. Een eventuele Eekhoorn kan zich dan op eigen kracht in veiligheid brengen. Voor alle zekerheid dient het kappen van de boom buiten de voortplantingstijd plaats te vinden. Een veilige periode is half november half februari. Kap conifeer: periode half november half februari, boom neerleggen en gesloten nestachtige constructies openen Broedvogels zonder vaste nestplaats De piek van het broedseizoen ligt in de periode half maart half juli. Eerdere en latere broedsels zijn geen uitzondering, met name wat duiven betreft. Het is veiliger om het groen in de periode half september februari te verwijderen. In de periode november februari is de kans op broedsel nihil. Groen verwijderen: periode half september februari Werkprotocol flora en fauna Tollensstraat Nijmegen 4

7 5.1 Tijdelijke voorzieningen Gewone dwergvleermuis De soortenstandaard stelt ten aanzien van tijdelijke voorzieningen dat deze binnen 100 à 200 meter van de oorspronkelijke verblijfplaats moet liggen. Wanneer er bestaande alternatieven in de omgeving beschikbaar zijn, is het aanbrengen van tijdelijke voorzieningen niet noodzakelijk. Gewone dwergvleermuis stelt aan kleine zomerverblijven zonder kraamfunctie veel minder eisen dan aan kraamverblijven. Kleine zomerverblijven kunnen zich bijvoorbeeld ook achter vensterluiken bevinden. De beschikbaarheid van potentiële kleine zomerverblijven is in een stedelijke omgeving geen beperkende factor voor het voorkomen van Gewone dwergvleermuis. Uit de omgevingscheck (Hfd 4) blijkt dat ook rond het plangebied geen probleem te zijn. Binnen een straal van 100 meter zijn de daken en spouwen van verschillende woningblokken toegankelijk en geschikt als zomerverblijf. De beschikbare locaties kennen verschillende exponeringen (noord, zuid, west en oost) en bevinden zich op diverse hoogten. Een groot deel daarvan bevindt zich boven de 3 meter vanaf de grond. Daarnaast zijn in de directe omgeving van het plangebied vleermuiskasten opgehangen in verband met de sloop van woningen in de Jan Luykenstraat. Strikt genomen zijn deze kasten bedoeld voor vleermuizen uit de Jan Luykenstraat en mogen daarom niet worden beschouwd als alternatief voor de Tollensstraat. De beschikbare alternatieven in de zojuist genoemde woningblokken zijn echter ruim voldoende. De aangebrachte kasten kunnen gezien worden als een extra uitwijkmogelijkheid. Op basis van de omgevingscheck is het beschikbaar stellen van tijdelijke voorzieningen gedurende de sloop en bouw niet noodzakelijk. Huismus De soortenstandaard stelt ten aanzien van tijdelijke voorzieningen dat deze binnen 200 meter met een maximum van 500 meter van de oorspronkelijke broedplaats moet liggen. Wanneer er bestaande alternatieven in de omgeving beschikbaar zijn, is het aanbrengen van tijdelijke voorzieningen niet noodzakelijk. Uit de omgevingscheck (Hfd 4) blijkt dat alternatieven in de omgeving van het plangebied aanwezig zijn. Binnen een straal van 100 meter zijn de daken van verschillende woningblokken toegankelijk en geschikt als broedlocatie. De beschikbare locaties kennen verschillende exponeringen (noord, zuid, west en oost) en bevinden zich boven de 3 meter vanaf de grond. Tijdens het veldbezoek is vastgesteld dat de daken al in gebruik zijn. Op enkele locaties bevonden zich nesten onder de pannen en ook werd waargenomen dat exemplaren onder de dakrand verdwenen. De in totaal 150 meter beschikbare dakrand is ruim voldoende om tien paar Huismussen te huisvesten. Daarnaast zijn in de directe omgeving van het plangebied nestkasten voor Huismus opgehangen in verband met de sloop van woningen in de Jan Luykenstraat. Strikt genomen zijn deze kasten bedoeld voor Huismussen uit de Jan Luykenstraat en mogen daarom niet worden beschouwd als alternatief voor de Tollensstraat. De beschikbare alternatieven in de zojuist genoemde woningblokken zijn echter ruim voldoende. De aangebrachte kasten kunnen gezien worden als een extra uitwijkmogelijkheid. Op basis hiervan is het beschikbaar stellen van tijdelijke voorzieningen gedurende de sloop en bouw niet noodzakelijk. 6 COMPENSERENDE MAATREGELEN Gewone dwergvleermuis De soortenstandaard Gewone dwergvleermuis van het Ministerie van EL & I schrijft het volgende voor met betrekking tot compensatie: In nieuwe situatie op te nemen voorzieningen voor de gewone dwergvleermuis om permanent het aanbod en functioneren van verblijfplaatsen te garanderen: Werkprotocol flora en fauna Tollensstraat Nijmegen 5

8 Voor elke aangetaste of verwijderde verblijfplaats moeten vier nieuwe verblijfplaatsen worden gerealiseerd. De permanente voorzieningen bevinden zich allen inwendig in het gebouw of als combinatie van inwendig en uitwendig, met uitzondering van de vervangende voorzieningen voor zomerverblijfplaatsen (zonder kraamfunctie) van < 10 dieren of vervanging van paarplaatsen, waarbij deze permanente voorzieningen zich ook allen uitwendig aan het gebouw mogen bevinden. Deze verblijfplaatsen moeten een vergelijkbare spreiding in het gebouw hebben als de oorspronkelijke verblijfplaatsen zoveel mogelijk dezelfde eigenschappen hebben als de oorspronkelijke verblijfplaatsen verschillende microklimaten aanbieden (clustering met verschillende richtingen) van een met de oorspronkelijke verblijfplaats vergelijkbare materiaalsoort en volume zijn met een vergelijkbare bufferwaarde wat betreft opwarmen en afkoelen een locatie hebben die gelijk of beter van kwaliteit is aan de oorspronkelijke situatie wat betreft hoogte (bij voorkeur op minimaal 3 meter hoogte), aanvliegroute, vrije vliegruimte en moeten lichtvrij en vrij zijn van verstoring en buiten bereik van predatoren zo mogelijk geïntegreerd in het bouwplan worden opgenomen. In het kort volgt uit de voorschriften dat er vier voorzieningen moeten worden gerealiseerd met verschillende exponeringen op een minimale hoogte van drie meter, die geschikt zijn als zomerverblijfplaats voor maximaal negen exemplaren. Vanwege de bouwwijze zijn inbouwkasten niet mogelijk. De soortenstandaard schrijft inbouwkasten niet voor in geval van zomerverblijven. Geadviseerd wordt de Vleermuiswandsteen 1GS ( die aan de gevel bevestigd kan worden. Op onderstaande bouwtekeningen zijn de locaties aangegeven van de aan te brengen kasten. De kasten dienen op vier tot vijf meter hoogte geplaatst te worden. Figuur 5: Waveka vleermuiswandsteen 1GS. Werkprotocol flora en fauna Tollensstraat Nijmegen 6

9 Huismus De soortenstandaard Huismus van het Ministerie van EL & I schrijft het volgende voor met betrekking tot compensatie: In nieuwe situatie op te nemen voorzieningen voor de huismus om permanent het aanbod en functioneren van verblijfplaatsen te garanderen: Maatregelen moeten zich richten op het in stand houden van voldoende nestgelegenheid voor een volledige kolonie: maken van spleten tussen laatste rij dakpannen en dakgoten, plaatsen van neststenen, vogelvides, e.d. Voor elke aan te tasten of te verwijderen verblijfplaats moeten minimaal twee nieuwe permanente verblijfplaatsen worden gecreëerd in de vorm van bijvoorbeeld neststenen of vogelvides: - voor vervanging van nestgelegenheid die zich in muren bevonden zijn neststenen het beste alternatief - voor vervanging van nesten die zich onder dakpannen bevonden komen vogelvides of vergelijkbare voorzieningen het meest in aanmerking. Deze verblijfplaatsen moeten niet te heet worden in de middagzon: voorkeur heeft een noord of oost expositie of een ligging in de schaduw van een dakgoot of iets desgelijks. Biedt meerdere nestplekken bij elkaar aan. Zorg dat de openingen minimaal 50 centimeter uit elkaar liggen; dit kan dichter bijeen, maar zorg er dan voor dat de nestingang niet zichtbaar is voor de huismus die in de andere nestingang zit. Belangrijk is dat in de omgeving van de nieuwe nestplaats voldoende dekking aanwezig is en dat er voldoende voedsel (continu) beschikbaar is. In het kort volgt uit de voorschriften dat er minimaal vijftien voorzieningen moeten worden gerealiseerd op minimaal drie meter hoogte met een oostelijke of noordelijke exponering en een onderlinge afstand van vijftig centimeter. De bouwstijl van de nieuwbouw verschilt van de oudbouw. Nestvoorzieningen onder pannen of daklijsten zijn niet mogelijk. De enige andere optie is dan een neststeen. Vanwege de bouwwijze zijn inbouwstenen niet toepasbaar. Daarom wordt de Mussenkoloniekast 1SP ( geadviseerd. Dit type aan de gevel te bevestigen. Omdat deze kast meerdere ingangen heeft, zijn zeven kasten voldoende. De enige geschikte locatie lijkt de blinde oostgevel van het zuidelijke blok. Op onderstaande bouwtekening is de locatie aangegeven van de aan te brengen kasten. Als daar ruimte voor is zou binnen het plangebied ook ruimte gereserveerd moeten worden voor opgaande begroeiing. Figuur 5: Waveka mussenkoloniekast 1SP. Werkprotocol flora en fauna Tollensstraat Nijmegen 7

10 7 CONCLUSIES De veilige perioden en de te nemen maatregelen verschillen per soort of soortgroep. Voor vleermuizen en Huismus zijn relatief ingrijpende maatregelen nodig. Wel is een periode aan te geven waarin, behalve voor Eekhoorn, geen aanvullende maatregelen nodig zijn. Dit is de periode half november half februari. In onderstaande tabel is per soort een overzicht gegeven van de mitigerende en compenserende maatregelen. Onderdeel Soort Actie Maatregelen bij sloop Vleermuis Huismus Eekhoorn Broedvogels Aanvang sloop: Half november half maart geen maatregelen Half maart half november Gebouw vleermuisonaantrekkelijk maken in de periode half november half maart Aanvang sloop: September februari geen maatregelen Maart augustus Gebouw huismusonaantrekkelijk maken in de periode half september februari Kap conifeer: periode half november half februari, boom neerleggen en gesloten nestachtige constructies openen Groen verwijderen: periode half juli half maart Tijdelijke voorzieningen Vleermuis Huismus Eekhoorn Broedvogels Geen tijdelijke voorzieningen nodig; voldoende alternatieven omgeving Geen tijdelijke voorzieningen nodig; voldoende alternatieven omgeving Niet van toepassing Niet van toepassing Voorzieningen nieuwbouw Vleermuis Huismus Eekhoorn Broedvogels Toepassen 4 stuks Vleermuiswandsteen 1GS ( Toepassen 15 stuks Mussenkoloniekast 1SP ( Niet van toepassing Niet van toepassing Werkprotocol flora en fauna Tollensstraat Nijmegen 8

11