kop op munt Lesmateriaal over munten

Transcriptie

1 kop op munt Lesmateriaal over munten

2 Inhoud 1. Hoe het koninkrijk Nederland ontstond en de munt zijn intrede deed 2. Koning-koopman Willem 1 en de komst van de gulden 3. Koning Willem 2 held van Waterloo en de grote hermunting 4. Koning-gorilla Willem 3 en het gouden tientje 5. Koningin Wilhelmina en de inlevering van de zilveren munten 6. Koningin Juliana en de bronzen centen 7. Koningin Beatrix en de overgangsmunt 8. Koning Willem Alexander en de aangepaste euromunt

3 terug naar inhoudsopgave 1 Hoe het koninkrijk nederland ontstond en de munt zijn intrede deed

4 Lodewijk was een Franse koning, maar hij had HAHA HAHA HAHA het goed voor met de Nederlanders. Hij wilde populair zijn en deed zijn best om de Nederlandse taal te leren. Hij was de jongste broer van de Franse Keizer Napoleon Bonaparte en Iek ben konijn van olland! HAHA HAHA noemde zich Lodewijk de Eerste. De Nederlanders noemden hem ook wel Lodewijk de Goede. Omdat hij koning was liet hij een serie munten ontwerpen met zijn portret erop. Van die serie zijn de 50 stuiver munten van 1808 en gouden dukaten geslagen. Dankzij zijn kromme uitspraak is hij beroemd geworden als Konijn van Holland. Verdieping Koninkrijk Holland Film Lodewijk Bonaparte een mooie kop op een mooie munt Muntenfeit De muntslag

5 het rijk napoleon Lodewijk is populair bij het Nederlandse volk, maar zijn broer, de keizer Napoleon, is niet zo tevreden. Napoleon wil de macht in Europa en zoveel mogelijk gebieden veroveren. Voor de veldslagen heeft hij geld en soldaten nodig. Bovendien staat Lodewijk het handelen met Engeland stiekem toe terwijl Napoleon niet wil dat het vaste land (het continent) handel drijft met Engeland. Hij wil Engeland verzwakken door alle handel te verbieden zodat de Engelsen zich moeten overgeven. (Continentaal Stelsel) Nou, dan ka iek maar In 1810 ontslaat Napoleon zijn broer Lodewijk als koning. Napoleon lijft het Koninkrijk Holland in bij zijn Franse keizerrijk en elke Nederlandse onderdaan wordt Frans. Nederland wordt een stukje Frans grondgebied. In slaat de Koninklijke Nederlandse Munt in Utrecht Franse francs met het portret van Napoleon Bonaparte erop. Maar de Nederlanders blijven toch gewoon met hun eigen geld rekenen en betalen. Verdieping armoede Film Franse tijd Film Lodewijk Bonaparte 1 Opdracht

6 terug naar inhoudsopgave 2 Koning koopman Willem I en de komst van de gulden

7 de gulden als nationale munt Ik toon u de gulden Film Komst van Willem I Verdieping Koning Willem I In 1815 verliest Napoleon de slag bij Waterloo. De overwinnende landen vinden dat de grenzen van de gebieden in Europa opnieuw moeten worden vastgesteld. Nederland, België en Hertogdom Luxemburg worden samengevoegd in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. In het noorden van het koninkrijk betalen ze met de gulden en in het zuiden met de Franse franc. Eén van de beide munten moet het symbool worden van het Koninkrijk der Nederlanden. Koning Willem I en zijn regering kiezen de gulden De gulden wordt de nationale munt voor het hele land, en niet de franc. Vanaf 1825 mag er niet meer met de Franse franc betaald worden. Willem Frederik van Oranje (de zoon van de laatste stadhouder Willem V), zet voet aan wal op 30 november 1813 en wordt met groot gejuich ontvangen op het strand van Scheveningen. Willem I vindt de economie belangrijk en richt de Nederlandsche Bank op in 1814, ook al zien de meeste mensen de bank helemaal niet zitten. Ook richt hij de Nederlandse Handelmaatschappij in 1824 op. Zij drijft handel met Indië. Film Slag bij Waterloo Muntenfeit De muntwet van 1816

8 Zakken met goud, zilver of papier? 0 6g0ulden kom op 0en 0 6 ld gu 6gu0ld0en 600 6u0ld0en gulde n g g en ul d ze Blij dat ld papierge hebben den uitgevon lden gu 600 g uld 600 g uld en 60 gu ld 0 en 600 gulde n en 600 guld en 6g0ul0den Kooplieden betalen hun handelswaar met muntgeld. Soms is de handelswaar wel 600 gulden waard. Een zak met 600 gulden is zwaar. Het is daarom handig als er vormen van geld gaan ontstaan waardoor het zeulen met zakken geld niet meer nodig is. De bankbiljetten worden uitgevonden. Verdieping Kooplieden Biljet of Muntenfeit geen biljet

9 De Belgische opstand De zuiderlingen hebben genoeg van de Oranjes en de kaaskoppen. Ze zijn verplicht om tegen hun zin met de gulden te betalen en ze vinden de koning erg autoritair. De tegenstellingen tussen zuid en noord zijn groot. Er komt een opstand voor het gebouw van de Brusselse Munt tijdens de uitvoering van een opera die toevallig gaat over een vrijheidsstrijd. De bezoekers worden hierdoor aangestoken. Willem I stuurt het leger erop af, maar de Belgen krijgen hulp van de Fransen. Willem I trekt zijn leger terug. Aanvallen Oja Joh De Belgen moeten niets meer hebben van de Nederlandse gulden. Zij noemen dit pecunia non grata. België wordt een onafhankelijk land in Dat is een zware klap voor het noorden. Het meeste geld wordt namelijk in België verdiend. Muntenfeit Staatsschuld Muntenfeit Waar komt de gulden vandaan Film Belgische opstand Wij moeten die gulden niet 2 Opdracht

10 terug naar inhoudsopgave 3 Koning Willem II held van Waterloo en de grote hermunting

11 Ik ben ee held!! n Koning Willem II neemt, voordat hij koning is, in het leger deel aan belangrijke veldslagen zoals de slag van Waterloo. Het levert hem de bijnaam Held van Waterloo op. en het levert een aardig zakcentje op. Maar je kunt er wel de doodstraf voor krijgen! Bij de grote hermunting is men bang dat veel mensen al de munten die ingetrokken worden, nog snel even zouden snoeien. Daarom moet het snel gebeuren. De mensen moeten in 5 dagen tijd al hun kleine zilvergeld inleveren want anders wordt het ongeldig. De nieuwe munten krijgen de beeltenis van Koning Willem II. inhuldiging Onder Willem II vervangt Nederland eindelijk alle oude zilveren munten uit de vorige eeuwen door nieuwe munten. De oude munten zijn erg afgesleten en hebben dus veel zilver verloren. Om er nieuwe munten van te maken, moet er veel zilver bij gedaan worden. Gelukkig begint Nederland langzaam weer een rijk land te worden. In een paar jaar wordt van het zilver van de oude munten voor tachtig miljoen gulden aan nieuwe munten geslagen. Men noemt dit de grote hermunting. De oude munten zijn niet alleen door slijtage lichter geworden. Sommige mensen hebben de gewoonte om van alle munten die ze in handen krijgen, een klein beetje zilver af te knippen of vijlen. Dat heet snoeien Verdieping nieuwe grondwet nog t f e u he dagen vijf Verdieping De grote hermunting de beeltenis Muntenfeit van Willem II Papieren Muntenfeit munten 3 Opdracht

12 terug naar inhoudsopgave 4 Koning Willem III Koning Gorilla en het gouden tientje

13 Willem III wil geen koning zijn, hij heeft geen veldslagen gewonnen en is niet te spreken over de grondwetswijziging. Maar ze kunnen hem overhalen om toch koning te worden (1849). Er heerst nog steeds armoede. Rond 1860 is er in Europa veel zilvergeld nodig voor de import van katoen. Dat is nodig voor de textielindustrie. Arbeiders moeten rondkomen van ietsmeer dan een gulden per dag. En ook kinderen werken soms wel 14 uur per dag. De wet van Van Houten verbiedt het werken van kinderen onder de 12 jaar. Kinderen hangen daardoor op straat want vaak is er geen geld voor school. NEE, ik wil niet Willem kom nou maar Buitenlands geld in Nederland Vanaf ongeveer 1870 komt er in de hele wereld steeds meer zilver op de markt, omdat dat met de moderne techniek steeds makkelijker en goedkoper te winnen is. De zilverprijs zakt enorm. Alle ministers van Financiën van alle Europese landen schrikken hiervan. Duitsland wil al het zilver afstoten. De Nederlandsche Bank profiteert ervan want zij koopt heel goedkoop zilver in en laat daar munten van slaan. Muntenfeit Buitenlands geld

14 Verdieping Willem III Het gouden tientje Het portret van Koning Willem III op het gouden tientje (1875) heeft een bolle kop, brede nek en het lijkt op een mensaap. Hierdoor en vanwege zijn woede-aanvallen noemt men hem Koning Gorilla. Op de eerste tientjes is het portret zo bol dat de munt niet plat op tafel kan liggen, maar wiebelt. Daardoor kunnen er geen stapeltjes van worden gemaakt en moet het model veranderd worden. Alleen de rijkere mensen gebruiken het gouden tientje. Muntenfeit Muntenfeit Goudkoorts in Amerika en Nederland De waarde van een munt 4 Opdracht

15 terug naar inhoudsopgave 5 Koningin Wilhelmina en de inlevering van de zilveren munten...

16 De eerste wereldoorlog Koningin Wilhelmina is 10 jaar als haar vader overlijdt. Ze is te jong om zelf te kunnen regeren. Haar moeder Emma is regentes totdat Wilhelmina 18 jaar is. ( ) Ze krijgt een strenge opvoeding en mag niet met onderdanen omgaan. Ze heeft geen speelkameraadjes. Op haar 18e wordt ze ingehuldigd als koningin. Ze trouwt met prins Hendrik en zij krijgen in 1909 een dochter, Juliana. Verdieping eerste wereldoorlog Film inflatie Van 1914 tot 1918 is er een grote oorlog, de Eerste Wereldoorlog. Er zijn twee partijen die vechten. Aan de ene kant onder andere Duitsland en Oostenrijk en aan de andere kant de geallieerden: Amerika, Engeland, Frankrijk en nog enkele landen. Nederland is neutraal. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog vertrouwen de burgers de bankbiljetten niet meer. Iedereen wil klinkende munt. De mensen wisselen hun biljetten in voor munten bij de bank. De bodem van de geldvoorraad bij de Nederlandsche bank is snel in zicht. Het is een vreemde situatie; er is een tekort aan voedsel, maar iedereen heeft veel geld in huis. Duitsland en Oostenrijk verliezen de Eerste Wereldoorlog en Duitsland wordt heel arm. Duitsland moet veel schadevergoeding betalen aan de overwinnaars en doet er 92 jaar over om dit te betalen. In 2010 betaalt Duitsland het laatste restje schuld. In het interbellum (de tijd tussen de Eerste en de Tweede Wereldoorlog) ontstaat er crisis in heel de wereld. Duitsland heeft niet genoeg geld om te betalen. Er ontstaat een hyperinflatie in Duitsland; alles is enorm duur. De Duitse burgers zijn ontevreden. In 1921 kost een kilo brood nog 4 mark, maar door de hyperinflatie in 1923 kost een kilo brood wel mark!

17 Tweede wereldoorlog zink is voor emmers In 1939 begint de Tweede Wereldoorlog. De Duitse legers vallen Oostenrijk, Tsjechië, Slowakije en Polen binnen. Dan verklaren Engeland en Frankrijk de oorlog aan Duitsland. Nederland wil opnieuw neutraal blijven, maar in 1940 vallen de Duitsers ook Nederland binnen. Er werdt vernomen dat de Duitse bezetter de metaalvoorraad van de Munt in beslag wil nemen en daarom besluit men er snel munten van te slaan. Deze munten zijn voor de burgers. Film geld en goud Verdieping de bevrijding Nog 42,476 kisten te tillen Zinken Muntenfeit munten De Nederlandse regering laat aan het eind van de oorlog voor ongeveer 200 miljoen gulden aan zilveren guldens, kwartjes en dubbeltjes slaan in de Verenigde Staten. Er zijn meer dan kisten geld nodig, verdeeld worden over 40 schepen die van de VS naar Nederland varen. De Verenigde Staten schieten het zilver voor en de Nederlandse regering betaalt binnen vijf jaar terug. Je kunt die muntstukken herkennen aan het andere muntteken. De Geldzuivering Na de oorlog moest iedereen zijn papiergeld inleveren en elk gezinshoofd ontvangt papiergeld ter waarde van 10 gulden. Dit is het beroemde tientje van Lieftinck, genoemd naar de Minister van Financiën. Dit bedrag is bedoeld om er zes dagen van te leven totdat de nieuwe bankbiljetten komen. Het mislukt bijna omdat het om zo n grote hoeveelheid gaat. Een gemiddeld gezin heeft ongeveer 33 gulden per week nodig. Iedereen is verplicht om aan te tonen dat het geld op een eerlijke manier gekregen of verdiend is. Je geld op de bank wordt geblokkeerd totdat je aantoont dat je er op eerlijke wijze aan gekomen bent. Alle kluizen gaan open en worden gecontroleerd. De regering verklaart heel veel papiergeld ongeldig. Herstel Muntenfeit Europa 5 Opdracht

18 terug naar inhoudsopgave 6 Koningin juliana en de bronzen centen...

19 Heel plotseling draagt Wilhelmina in 1948 de regering over aan Juliana. Er worden op dat moment zelfs nog munten met Wilhelmina gemaakt. De Munt slaat twee jaar lang munten met een koningin die geen koningin meer is. Deze munten krijgen het jaartal 1948! Pas als het portret in 1950 klaar is, kunnen de eerste nieuwe munten worden geslagen. Dat zijn bronzen centen en stuivers en nikkelen dubbeltjes en kwartjes. De nieuwe zilveren gulden verschijnt pas in U bent nu de koningin oja? is dat zo? De Welvaart Vanaf de jaren vijftig gaat het erg goed met Nederland en de economie. De industrie en de export nemen toe. Mensen kunnen van alles kopen want de meesten krijgen een goed salaris. Er is welvaart. Iedereen heeft werk en er zijn zelfs meer banen dan werknemers. Maar er zijn mensen die werk zoeken uit landen waar de economie minder goed is zoals Italië, Turkije en Spanje. Werkgevers in Nederland zorgen dat deze werkzoekenden uit andere landen bij ons komen werken. Dit zijn de gastarbeiders. In 1958 richten Europese landen de Europese Economische Gemeenschap op: de EEG. Ze maken afspraken over hoe ze samenwerken en handelen met elkaar en met landen die geen lid zijn. Het gaat over een gezamenlijke markt. Ze besluiten dat één gemeenschappelijke munt gemakkelijker is voor de handel. Vanaf 1969 besluit de EEG om te gaan werken aan een Europese munteenheid. Bij invoering zou de waarde van één euro gelijk zijn aan de waarde van één ECU. ECU staat voor European Currency Unit, ofwel Europese rekeneenheid. De Fransen hopen dat deze ecu European Currency Unit zou heten want zo heette ook een oude Franse munt. Muntenfeit De nieuwe munt van Juliana Muntenfeit De waarde van de gulden 6 Opdracht

20 terug naar inhoudsopgave 7 Koningin Beatrix en de komst van de euromunt

21 de verdwenen centen Sinds de jaren 60 zijn er altijd te weinig centen. Elk jaar moet de Munt er centen bij maken. En dat is kostbaar want het maken van één cent kost drie cent. In 1967 zijn er zelfs 140 miljoen centen bij gemaakt. En toch blijft er een tekort. Niemand weet waarom er altijd een tekort was aan centen. Een verklaring is dat er veel mensen zijn die centen bewaren of verzamelen. In 1980 wordt de laatste cent gemaakt en vanaf 1983 is de cent ongeldig. Alle eindbedragen in de winkels worden afgerond op 5 cent. De stuiver wordt de munt met de laagste waarde. Zouden hier nog centen liggen? In 1980 bestijgt Beatrix de troon. Er wordt een speciale munt uitgebracht met Juliana en Beatrix erop. Ze noemen deze de dubbele kop, een munt met de vertrekkende en de nieuwe koningin erop. Muntenfeit Munten kunst

22 In 1980 gaat het niet goed met Nederland, De Nederlandse Bank voorspelt een sombere toekomst. Het aantal werklozen stijgt. Nederland is een verzorgingsstaat en steunt werklozen, ouderen en zieken die niet kunnen werken. Dit wordt te duur omdat er zoveel werklozen zijn en hun aantal blijft stijgen. Maar er wordt een oplossing gevonden. De hele wereld is verbaasd over de oplossing: Het Akkoord van Wassenaar. Alle werknemers gaan iets minder werken en leveren zo een deel van hun salaris in. Hierdoor krijgen andere mensen de kans om te werken. Ze noemen dit ook het poldermodel Ondertussen wordt er verder gewerkt aan een centrale Europese munt. De EEG wordt in 1992 Europese Unie en Europese landen verenigen zich in de Monetaire Unie. De invoering van de euro in alle landen is een de grootste omwisselingsacties ooit! De koers van de euro ten opzichte van de munten van alle landen die meedoen wordt vastgesteld in De koers van de euro is 2,20371 gulden. In 1999 besluiten de aangesloten landen dat de euro in 2002 moet zijn ingevoerd. Daarom beginnen ze in 1999 al met het slaan van de euro s zodat er zeker genoeg zijn in Eerst worden er munten geslagen voor twaalf landen die meedoen. Later sluiten er steeds meer landen aan. ik ook... ik ook... ik ben mijn baan kwijt!! ik ook!! Muntwet 2002 Natuurlijk komt er een nieuwe muntwet waarin staat dat de euro wordt ingevoerd en dat de gulden verdwijnt als wettig betaalmiddel. Er staat in de wet dat dit met ingang van 28 januari 2002 is. Film ik ook... Muntenfeit Een afgesproken waarde gulden naar euro 7 Opdracht

23 terug naar inhoudsopgave 8 Koning Willem alexander en de aangepaste euromunt

24 Zo ware helpe mij god almachtig Het is heel bijzonder om de troonswisseling mee te maken. Het is een belangrijk gebeuren in de Nederlandse geschiedenis. Nederland maakt deel uit van de eurozone, dat zijn alle landen waar met de euro wordt betaald. Nederland heeft veel last van de schulden van andere landen binnen de eurozone. De regering doet er alles aan om de economie weer op orde te krijgen. De koning vertegenwoordigt Nederland en is belangrijk voor de handelsrelaties met andere landen. Nederland is nog steeds één van de meest welvarende landen van de wereld. Film inhuldiging Verdieping Troonrede Op 30 april 2013 is Koning Willem Alexander ingehuldigd als koning van Nederland en treedt Beatrix af: de abdicatie. Beatrix zet haar handtekening en doet officieel afstand van de troon. Koning of koningin in Nederland ben je vanaf je geboorte. Je wordt niet gekozen. Als Willem Alexander 26 is, zegt hij over het koningsschap: Ik denk dat je je er eerst tegen verzet, omdat niemand echt iets wil hebben vastliggen in zijn leven. Ik in ieder geval niet. Je wilt toch zelf je weg vinden. Opdracht

25 Colofon Copyright 2014 NVMH Kop op Munt Onderwijskundig ontwerp en projectleiding: Drs Jacqueline Koster met medewerking van: TOT ZIENS! Piet Coumans, Romunt B.V., Roermond; Marcel van der Beek, Instituut voor Monetaire Geschiedenis en Numismatiek; Karel de Geus, Muntenhandel, Veldhoven; Rik Koster; Theo Peters, Numismatiek en Filatelie, Amsterdam; Jacco Scheper, Munten en Postzegelorganisatie (MPO), IJsselstein. Eindredactie: Drs Henk Scheper Technisch en functioneel ontwerp: Webia, Arnhem Ontwerp en Lay-out: Doks ontwerpburo, Arnhem Literatuur 200 jaar monarchie, Gids bij de viering van tweehonderd jaar koninkrijk der Nederlanden: De geschiedenis van de jaren , Elsevier. Povée H., De Gulden. Geschiedenis van Nederlandse nationale munt, Amsterdam, Jacobi H., van Beek B., Geld van het Koninkrijk, Amsterdam Jacobi H., van Beek B., Scharloo M., Geld door de eeuwen heen, Amsterdam, Muntalmanak 2013

26 Muntenfeit De muntslag Als Lodewijk in 1806 koning wordt, laat elke Nederlandse provincie nog haar eigen munten maken in haar eigen muntfabriek. Als snel sluit Koning Lodewijk al die munthuizen behalve dat van Utrecht. Dat wordt het munthuis van het hele Rijk: s Rijks Munt. De directeur van zo n munthuis heet muntmeester. Munten zijn van goud, zilver of koper. In het munthuis wordt goud en zilver eerst gesmolten en dan met zoveel koper vermengd, dat het metaal precies het goede gehalte heeft. Daarna walsen de munters het metaal tot dunne platen en persen daar machinaal ronde plaatjes uit. Die moeten allemaal met een vijl precies op het goede gewicht worden gebracht. Op die ronde plaatjes wordt met een schroefpers, tussen twee stempels, aan beide zijden tegelijk een afbeelding ingeperst. Onder Koning Lodewijk is moderne Franse muntapparatuur aangeschaft, waarmee men sneller kon werken. Er komen ook machines om woorden op de rand van de munten aan te brengen (een randschrift). Het maken van muntstempels is een speciaal beroep. Het allereerste stempel van een nieuw type kost de meeste moeite. De stempelsnijder of graveur moet dat met beiteltjes uit een klomp ijzer hakken. Als dat eenmaal klaar is, kan men nieuwe stempels maken door van de eerste moeder - stempel er een afdruk van metaal in te persen.

27 Muntenfeit De muntwet van 1816 In 1816 zijn er in Nederland veel oude zilveren muntsoorten in gebruik die elk hun waarde hebben in guldens en stuivers (Eén gulden is twintig stuivers). De munten hebben namen als: schelling (6 stuivers) florijn (1gulden en 8 stuivers), en een gulden De oude munten waren nooit ingetrokken en vele waren door het langdurige gebruik erg afgesleten. In het zuidelijk deel van het nieuwe koninkrijk, het tegenwoordige België, gebruiken ze vooral Franse gouden en zilveren munten (francs). De laatste Franse munten waren al decimaal verdeeld, dat wil zeggen dat de onderdelen van een franc te schrijven waren als eenvoudige tiendelige breuken. Dat maakt het rekenen met geld véél makkelijker. ducaton (3 gulden en 3 stuivers) duit (1/8 stuiver), De Nederlandse muntwet van 1816 voert een gulden in die eveneens decimaal verdeeld is. Naast munten van 1, 3 en 10 gulden komen er als onderdelen van de gulden muntstukken van 0,50, 0,25, 0,10, 0,05, 0,01 en 0,005 gulden (halve gulden, kwartje, dubbeltje, stuiver, cent en halve cent). Het duurt nog lang voordat de nieuwe munten voor het eerst in omloop komen. Voorlopig mogen in het noorden de oude zilveren muntstukken nog gebruikt worden en in het zuiden de Franse munten. dubbeltje (2 stuivers) driegulden Vanaf 1816 (de eerste Nederlandse muntwet) tot 2002 (de afschaffing van de gulden) heeft elke Nederlandse vorst of vorstin één of meer eigen guldens gekregen, met zijn of haar kop er op èn de tekst koning(in) der Nederlanden. Ook wordt in 1816 het randschrift God zij met ons ingevoerd.

28 Muntenfeit Biljet of geen biljet betalingen te verrichten door geld van die rekening over te maken, met een wisselbrief of een kassiersbriefje. Als de Nederlandsche Bank vanaf 1814 papiergeld gaat uitgeven, hebben ze daar helemaal geen behoefte aan. Als ze zo n biljet krijgen, brengen ze het weer snel bij de Bank om het in te wisselen. De gewone man heeft ook niets aan de bankbiljetten die de Bank uitgeeft. Want het kleinste biljet heeft een waarde van vijfentwintig gulden. Een handwerksman verdient in 1820 zo n 13 tot 15 stuivers per dag. Een bankbiljet van 25 gulden is voor hem dus enorm veel. Pas later zullen de mensen bankbiljetten echt gaan gebruiken.

29 Muntenfeit Staatsschuld Willem I blijft koppig volhouden dat hij ook koning is van de zuidelijke Nederlanden. Pas 7 jaar later in 1839 geeft hij de strijd op en erkent de afscheiding van België. Hij laat Nederland achter met een grote staatsschuld. Vanwege zijn koppigheid groeide de staatsschuld omdat hij al die tijd een groot leger moet betalen. Koning Willem I is de enige die weet hoe slecht Nederland er financieel voor staat. Zelfs de minister van financiën weet het niet precies! Dat komt omdat de koning alle beslissingen in zijn eentje mag nemen. Het koningsschap van Willem eindigt in 1840 als hij trouwt met Henriëtte d Oultremont, een hofdame. Het land reageert verontwaardigd omdat Jetje Dondermond een katholieke Belgische is. Ze verhuizen naar Berlijn.

30 Muntenfeit Waar komt de gulden vandaan? In de Middeleeuwen zijn eeuwenlang geen gouden munten gemaakt. Dat begint kort na het jaar 1200 weer in Italië. De gouden munten die men sinds 1252 in de stad Florence maakt en die fiorino d oro heten (gouden florijn, naar het woord Florence) raken ook in ons land bekend. Gouden munten worden ook wel gewoonweg gulden genoemd, wat gouden (munt) betekent. In Nederland is men later alle geldbedragen in guldens gaan uitdrukken. Op papier noteerde men die dan als Fl of ƒ en dat was de afkorting van het woord florijn.

31 Muntenfeit De beeltenis van Willem II Hij ziet eruit als een vriendelijke man met een baardje. Er is veel discussie over de beeltenis van Koning Willem II op de munten. De ontwerper Royer ontwerpt het portret en de stempelsnijder Van der Kellen graveert het moederstempel. Door fouten in het ontwerp slijten de muntstempels te snel en wordt de muntslag te duur. De stempelsnijder Van der Kellen verhelpt dit. Ook zijn er klachten omdat het portret niet zo goed lijkt op de koning, maar ook dat wordt opgelost.

32 Muntenfeit Papieren munten Tijdens de Grote Hermunting ligt een groot deel van al het Nederlandse zilvergeld een tijdlang bij het munthuis om daar verwerkt te worden. Om te zorgen dat er geen tekort aan geld komt, worden er gedurende die tijd papieren munten uitgegeven. Die kunnen later weer tegen zilveren munten worden ingewisseld. Dat papiergeld heet daarom muntbiljet. Maar de Nederlanders wennen in deze tijd zó aan het gebruik van het papieren geld, dat ze voortaan niet meer zonder willen. En uiteindelijk wil iedereen de biljetten van de Nederlandsche Bank gebruiken!

33 Muntenfeit Buitenlands geld De grote geldsanering kan niet alle problemen oplossen. Er wordt veel betaald met buitenlands kleingeld in Nederland. De textielondernemers in de grensstreken betalen hun personeel nog wel eens in Duits geld uit. In Brabant en Limburg krijgen werknemers soms rolletjes met 50 Belgische centiemen. Ze lijken op de Nederlandse koperen centen, maar zijn minder waard. In Nederland accepteert bijna iedereen ze omdat ze zo op de cent lijken. De overheid neemt daarom alle Nederlandse koperen munten in en vervangt ze voor bronzen munten. Die verschillen meer van de Belgische door hun kleur, dikte en diameter. Frankrijk, Zwitserland, Italië en België (en heel kort Griekenland) gaan samenwerken in de Latijnse Muntunie. Ze gaan allemaal dezelfde gouden en zilveren munten gebruiken, al komen daar in elk land andere afbeeldingen op te staan. De Franse, Zwitserse en Belgische franc en de Italiaanse lire bevatten evenveel zilver en zijn dus evenveel waard. Nederland doet niet aan de muntunie mee.

34 Muntenfeit Goudkoorts in Amerika en Nederland In Amerika kun je goud vinden! In 1848 wordt er in de nieuwe wereld (Amerika) vooral in Californië goud gevonden. Vele mensen trekken naar het nieuwe land op zoek naar goud, omdat ze rijk willen worden: zij hebben de goudkoorts. In dezelfde tijd wordt ook in Australië veel goud gevonden, en kort daarvoor ook al in Rusland (in de Oeral). Goud wordt nu minder waard, want als er ergens meer van komt dan wordt de waarde minder. Dat is de reden waarom er bij de munten soms wordt overgegaan op een ander edelmetaal. Maar ook in Nederland is er goud te vinden! Bijna 200 jaar geleden vergaat op 9 oktober 1799 het Britse fregat de Lutine tussen Vlieland en Terschelling. De reden dat de ramp met de Lutine niet vergeten is? Aan boord was een grote lading goud en zilver. En ze denken dat er ook juwelen bij waren voor stadhouder Willem V. [AFB fregat met lading die vergaat] De Engelsen sturen een schip naar de plek waar de Lutine is gezonken en waarschijnlijk hebben zij toen een deel van de schat gevonden. De Terschellingers verkennen in 1800 het zeewrak en vinden enkele vaatjes goud en zilver. De waarde is zo n gulden. Maar er ligt nog steeds veel goud en zilver op de bodem van de zee! Het wrak en de vaten zilver en goud zijn door de stroming en golven helemaal uit elkaar gevallen en verspreid over de zeebodem en onder het zand. Eén jongen vond een keer een gouden munt op het strand. ] Het goud en zilver is soldij voor de Engelse soldaten en voor het Duitse vorstendom Hannover. In 1799 voeren de Engelsen en de Russen veldslagen tegen de Bataafse Republiek en de Fransen. De Engelsen en de Russen verliezen. Niemand weet hoeveel goud en zilver er aan boord was. Maar in 1821 schat de Nederlandse regering de waarde op twintig miljoen gulden! Sommigen zeggen dat er nog steeds enorme hoeveelheden goud en zilver onder het zand verborgen liggen. Onmiddellijk na het vergaan van de Lutine breekt de goudkoorts uit.

35 Muntenfeit De waarde van een munt Stel je bent koopman en koopt zilver om er een zilveren gulden van te laten slaan. Plotseling wordt er veel zilver gevonden en de waarde van het zilver daalt. Jouw gulden kun je nog steeds gebruiken want er staat op dat hij een gulden waard is. Ook al is het zilver van jouw gulden minder waard dan erop staat. Maar stel dat er een tekort is aan zilver. Dan wordt jouw gulden ineens meer waard. Als je er iets voor koopt dan is het een gulden. Maar als je slim bent en de munt verkoopt dan krijg je voor het zilver meer geld dan een gulden. De waarde die op de munt staat, noemen we de nominale waarde. Bijvoorbeeld 1 gulden. De waarde van het goud of zilver zelf noemen we de intrinsieke waarde. Maar er is nog een waarde. Dat heet intrinsieke waarde. Dat is de waarde van het goud of zilver waar de munt van is gemaakt. De intrinsieke waarde kan dus veranderen. De munt kan dus meer waard worden dan de nominale waarde. Slimme burgers verdienen hieraan. Zij verkopen hun zilveren munten tegen een hoger bedrag aan gouden munten en verdienen op die manier geld. Er komt een nieuwe muntwet. Er staat in dat de nieuwe munten minder zilver krijgen dan de munt waard is. De gulden krijgt minder zilver. Men verlaagt het zilvergehalte van 9,613 naar 9,45 gram. Voor koperen munten is het niet zo erg want koper is niet zo kostbaar als zilver en goud. Maar in de periode tussen 1870 en 1905 halveert de zilverprijs en daarna stijgt de zilverprijs zo veel dat in de 20e eeuw het goud en zilver wordt vervangen door nikkel. De waarde van een munt is dan dus niet meer de waarde van een bepaalde hoeveelheid zilver of goud. We zeggen ook wel eens dat de band tussen munten en goud is verbroken. De bank is ook niet meer verplicht om bankbiljetten om te kunnen ruilen voor goud. Het is een afspraak van de overheid en de banken. Nikkel is veel minder waard dan zilver of goud. En toch spreken we af dat dit stukje nikkel die waarde heeft. ] In 1816 wordt bepaald dat de gulden de waarde van 9,613 gram aan zuiver zilver krijgt. Ze noemen dat een standaard Maar niet lang daarna stijgt de prijs van het zilver. Voor 9,613 gram zilver moet je meer dan een gulden betalen. Dat is meer dan het eerst waard was. De nominale waarde van 9,613 gram zilver is dus een gulden, maar de prijs van 9,613 gram zilver is meer dan een gulden.

36 Muntenfeit Zinken munten De Nederlandse munten worden tijdens de oorlog van zink gemaakt. De Nederlanders zijn verplicht om hun eigen zilveren munten in te leveren. De Duitsers hebben de Nederlandse munten nodig om de oorlogsindustrie te betalen. Ook willen ze dat er geen munten met Wilhelmina meer worden gebruikt. Ze willen dat de banden met het huis van Oranje worden verbroken. Veel Nederlanders verstoppen hun munten of maken er sieraden van. Zink is geen edelmetaal en nauwelijks iets waard. Zink wordt veel gebruikt om dakgoten en emmers van te maken.

37 Muntenfeit Herstel na de oorlog De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken George C. Marshall bedenkt een plan om Europa te herstellen van de oorlog. De hulp bestaat uit geld, goederen, grondstoffen en levensmiddelen. De totale waarde van de Marshallhulp is 12,4 miljard dollar. 1,5 miljard is voor het verwoeste Duitsland. Andere Europese landen kunnen hiermee hun economie opbouwen. 20/% van de hulp is een lening, 80% van is een gift.

38 Muntenfeit De nieuwe munt van Juliana De minister van Financiën presenteert de nieuwe munt van Juliana, maar het portret is naar links afgebeeld en Juliana vindt dat het naar rechts moet zijn. Want de traditie is dat elke nieuwe vorst naar de andere kant kijkt. Het ontwerp moet aangepast worden. Dit levert vertraging op en er dreigt een tekort aan munten te ontstaan. Om die reden worden voor een korte periode (tot dat er nieuwe munten zijn) papieren guldens gemaakt met het portret van Juliana erop. Pas zes jaar na haar aantreden krijgen we een zilveren gulden met Juliana er op in De zilverprijs is hoog en blijft maar stijgen. De overheid is ongerust want het gevaar dreigt dat mensen hun zilveren munten verkopen als oud zilver. Daarom vervangt de regering in 1967 alle zilveren munten voor nikkelen munten. In vele landen worden gouden en zilveren munten vervangen door munten van andere metalen. De minister van Financiën dr. Anne Vondeling zorgt voor een wet die het mogelijk maakt dat zilveren munten worden vervangen door nikkelen munten. Vele mensen bewaren de mooie oude zilveren rijksdaalders en guldens in speciale buizen pieken- of knakenpijpen. zelfs meer banen dan werknemers. Maar er zijn wel mensen die werk zoeken uit landen waar de economie minder goed is zoals Italië, Turkije en Spanje. Bedrijven in Nederland zorgen dat deze werkzoekenden uit andere landen bij ons komen werken. Dit zijn de gastarbeiders. In 1958 richten Europese landen de Europese Economische Gemeenschap op: de EEG. Ze maken afspraken over hoe ze samenwerken en handelen met elkaar en met landen die geen lid zijn. Het gaat over een gezamenlijke markt. Ze besluiten dat het voor de handel makkelijker is dat er één gemeenschappelijke munt is. Maar in de jaren 60 begint het minder goed te gaan met de economie. Er zijn bedrijven die de hoge lonen niet meer kunnen betalen en naar het buitenland verhuizen omdat de productie daar goedkoper is. Vanaf 1969 besluit de EEG om te gaan werken aan een Europese munteenheid, de EURO Vanaf de jaren vijftig gaat het erg goed met Nederland en de economie. De industrie en de export nemen toe. Er worden nieuwe elektrische apparaten uitgevonden als de koelkast, de wasmachine en andere huishoudelijke apparaten. Mensen kunnen van alles kopen want de meesten krijgen een goed salaris. Er is welvaart. Iedereen heeft werk en er zijn

39 Muntenfeit De waarde van de gulden De belangrijkste munt op aarde voor de handel was de dollar. Dat komt omdat de Verenigde Staten in het interbellum en na de Tweede Wereldoorlog een belangrijke rol spelen in de internationale handel en de wederopbouw van Europa. De dollar wordt daardoor reservevaluta of reservemunt. Amerika heeft de meeste reserves dus de dollar is daardoor de reservemunt. De afgesproken waarde van de gulden heeft te maken met de waarde van het goud en de dollar in Amerika. De afspraak is dat 35 dollar voor een ounce goud kan worden ingewisseld. Dit heet de gouden standaard. Dollarreserves werden dus de goudreserves. Maar toch ontstaat er in 1971 valuta-onrust. De Amerikaanse president Nixon wil de gouden standaard loslaten. De dollar dekt niet meer de hele goudvoorraad. De dollar daalt in waarde en de gulden stijgt in waarde. De EEG landen spreken af dat koersschommelingen van Europese landen niet te hoog mogen worden.

40 Muntenfeit een afgesproken waarde In plaats van echte waarde werken we nu met een afgesproken waarde. Deze afspraken worden gemaakt door de centrale banken van ieder land. In Nederland is dit De Nederlandsche Bank (= DNB) en in Europa de Europese Centrale Bank (= ECB). De Nederlandsche Bank is geen gewone bank. Je kunt er geen rekening openen, geld lenen, sparen of pinnen. Het is een bank die veel doet voor jouw geld. Ze letten er bijvoorbeeld op dat banken zorgvuldig omgaan met het geld dat op jouw rekening staat. DNB zorgt ervoor dat de prijzen in ons land niet teveel stijgen. En er wordt gecontroleerd of er vals geld in omloop is. Het is eigenlijk de geldcontroleur van Nederland.

41 Muntenfeit Muntenkunst Voor het ontwerp van de overgangsmunt dient een aantal kunstenaars een ontwerp in. Het ontwerp moet aan een aantal voorwaarden voldoen: Waarde Jaartal randschrift Muntteken Muntmeesterteken Verder zijn de kunstenaars vrij in hun ontwerp. Ze moeten natuurlijk wel rekening houden met de andere munten in hun ontwerp. Koningin Beatrix kiest uit een aantal ontwerpen het ontwerp van een bekende kunstenaar. Hij ontwerpt het rijkswapen op de munt met lijnen en blokjes waardoor blinden kunnen voelen welke munt ze in handen hebben. De 12-jarige Tim van Melis uit Gemert ontwerpt de laatste gulden. Hij wint de ontwerpwedstrijd die was uitgeschreven door de minister van Financiën voor leerlingen van de bovenbouw van het basisonderwijs. Zijn meester geeft hem een 6, maar hij wint toch! Op de voorkant staat een vlaggende leeuw te juichen. Deze laatste gulden wordt geslagen in juni Speciale munten mogen geslagen worden. Ze zijn voor bepaalde gelegenheden. Zoals de dubbele kop rijksdaalder of de rijksdaalder voor de Unie van Utrecht. En ook de gulden van Tim. Voor elke speciale munt wordt een aparte muntwet gemaakt. Op de meeste munten staat een portret van een koning of keizer omdat die belangrijk is voor een land. Ook op de euromunten staan koningen afgebeeld. Zij staan op de nationale zijde van de euromunt. Elk land bepaalt zelf wat ze daarop afbeelden. Op de nieuwste Nederlandse euromunten staat het portret van Koning Willem Alexander. De andere zijde is voor elk land hetzelfde. Daar staat Europa en de waarde van de munt afgebeeld. Als landen geen koning of koningin hebben kiezen ze voor een ander nationaal symbool zoals een gebouw of een portret van een beroemd persoon. Munten hebben verschillende maten zodat wij en ook de geldautomaten ze beter herkennen. De euromunten zijn in drie series verdeeld. 1, 2 en 5 cent is de laagste serie. Dan komt de serie van 10, 20 en 50 cent. En dan de serie van 1 en 2 euro. Elke serie heeft zijn eigen kleur. De laagste serie is roodkleurig, gemaakt van staal met een laagje koper. De volgende serie is gemaakt van koper, aluminium, zink en tin en is geelkleurig. De 1 en 2 euromunten zijn gemaakt van twee verschillende materialen, namelijk nikkel met koper (zilverkleurig) en koper met zink (goudkleurig). De binnenring van de 1 euromunt is zilverkleurig en buitenste ring is goudkleurig. Bij de 2 euro munt is het juist andersom.

42 Verdieping Koninkrijk Holland Stadhouders en regenten regeren in de 18e eeuw het land, maar de burgers vinden dat ze dit niet goed doen. Ze bepalen teveel. De patriotten komen tegen hen in opstand en worden geholpen door de Fransen. Het heet de Franse Revolutie Patriotten willen dat de bestuurders worden gekozen door het volk. Door de Franse Revolutie ontstaat de Bataafse Republiek in Er komt voor het eerst een grondwet (1798) waarin staat dat mannen boven het 20 kiesrecht hebben. En er is vrijheid van godsdienst. Vrijheid, gelijkheid en broederschap wordt de leuze. In 1806 komt er een einde aan de republiek want Napoleon zorgt ervoor dat Holland een koning krijgt: zijn broer Lodewijk. Op die manier kan Napoleon zelf invloed houden over Holland, via zijn broer, de Koning.

43 Verdieping Armoede Er heerst armoede omdat vele gezinnen hun kostwinner kwijt zijn. Die is soldaat in het leger van Napoleon. Ook ronselt Napoleon veel kinderen uit de weeshuizen voor zijn leger. Vele Nederlandse soldaten verliezen hun leven in de veldslagen en er zijn zware belastingen. Napoleon is niet populair. De burgers protesteren. Als de Fransen de oorlog verliezen, komt Nederland in opstand. De Nederlanders steken Franse douanehuisjes in brand en er zijn rellen. Want ze willen een eigen bestuur en eigen koning. De Fransen vertrekken één voor één en Napoleon geeft op. Drie vooraanstaande, belangrijke Nederlanders laten Willem Frederik van Oranje, die in ballingschap in Engeland woont, terugkeren naar Nederland om vorst te worden.

44 Verdieping Koning Inhuldiging Willem I Hij stelt zich eerst afwachtend op omdat de patriotten zijn familie dertig jaar geleden nog hadden verjaagd. Zij waren immers toen regenten. Koning Willem I heeft veel verstand van regeren. Hij wint vanwege zijn bescheidenheid het vertrouwen van het volk. Vooral de economie heeft zijn aandacht.

45 Verdieping Kooplieden De kooplieden zijn gewend om hun metaalgeld bij een kassier in bewaring te geven en betalingen te verrichten door geld van die rekening over te maken, met een wisselbrief of een kassiersbriefje. Als de Nederlandsche Bank vanaf 1814 papiergeld gaat uitgeven, hebben ze daar helemaal geen behoefte aan. Als ze zo n biljet krijgen, brengen ze het weer snel bij de Bank om het in te wisselen. De gewone man heeft ook niets aan de bankbiljetten die de Bank uitgeeft. Want het kleinste biljet heeft een waarde van vijfentwintig gulden. Een handwerksman verdient in 1820 zo n 13 tot 15 stuivers per dag. Een bankbiljet van 25 gulden is voor hem dus enorm veel. Pas later zullen de mensen bankbiljetten echt gaan gebruiken.

46 Verdieping Inhuldiging De inhuldiging van de koning (1840) is een schitterende gebeurtenis met een (nieuwe) Kroon, speciaal voor deze gelegenheid gemaakt. Maar ze kunnen er niet teveel geld aan uitgeven want Koning Willem I had grote staatsschulden gemaakt. Ze brengen daarom een dun laagje bladgoud aan over de zilveren kroon want een gouden kroon is te duur. De kroon heeft bovendien glazen juwelen (dus geen edelstenen!). Totaal kost deze kroon slechts ongeveer 500 gulden.

47 Verdieping Nieuwe Willem grondwet III De burgers zijn niet tevreden omdat de koningen teveel macht hebben. Het was natuurlijk niet goed dat Koning Willem I de enige was, die wist hoe leeg de schatkist van Nederland was. Maar daar wordt een einde aan gemaakt in de grondwet door Thorbecke in Willem II is het er eigenlijk niet mee eens, maar is bang voor revolutie. Thorbecke weet Willem II te overtuigen en hij wordt liberaal. Hij geeft uiteindelijk Thorbecke de opdracht een liberale Grondwet te ontwerpen. De Grondwetsherziening van 1848 legt de basis voor de democratie in Nederland. De koning krijgt minder macht. Nederland krijgt een kabinet met ministers die verantwoordelijk zijn. `De koning is onschendbaar, de ministers zijn eindverantwoordelijk voor het landsbestuur`

48 Verdieping Koning Eerste Willem III Wereldoorlog Koning Willem III scheidt van zijn echtgenote Sophie von Württemberg en trouwt met een Duitse prinses van 19 jaar, Emma von Waldeck Pyrmont. Ze krijgen een dochter, Wilhelmina. Zij wordt op 10-jarige leeftijd koningin als de koning overlijdt.

49 Verdieping Eerste Troonrede Wereldoorlog De Nederlandsche Bank koopt zo veel mogelijk zilver om nieuw geld van te maken, maar dat helpt niet. Elke zilveren munt die beschikbaar komt, wordt door de ontvanger meteen opgepot. Sommige gemeenten drukken noodgeld en de regering staat dit toe omdat er een groot tekort is. Eigenlijk is dit alleen toegestaan aan de bank. De overheid geeft zilverbonnen uit die de zilveren munten moeten vervangen. Het is dan wel papiergeld, maar de overheid probeert ze populairder te maken door ze zilverbonnen te noemen in plaats van bankbiljet. In 1917 breekt in Amsterdam het aardappeloproer uit. Geld is er wel, maar eten niet

50 Verdieping Troonrede De Bevrijding Op 5 mei 1945 geven de Duitsers zich over. Nederland is bevrijd en overal zijn bevrijdingsfeesten. Elk jaar vieren wij nog steeds bevrijdingsdag op 5 mei. Op 4 mei worden nog altijd de doden herdacht. De Verenigde Naties worden opgericht om te voorkomen dat er ooit nog een wereldoorlog uitbreekt en dat vrede en veiligheid bewaard blijven. Amerika, Rusland, Engeland, Frankrijk, China zijn belangrijke leden en vanaf 2013 zijn er al meer dan 190 landen lid van.

51 Verdieping Troonrede Stukje van de troonrede 2013 Nederland is in sociaal en economisch opzicht een sterk land, gebouwd op een lange traditie van internationaal ondernemerschap, hard werken en solidariteit tussen bevolkingsgroepen en generaties. Op beslissende momenten in onze geschiedenis heeft Nederland de veerkracht getoond waarover al bij het ontstaan van het Koninkrijk in 1813 werd gesproken. Generaties vóór ons hebben bewezen onder moeilijke omstandigheden in goed overleg verschillen te kunnen overbruggen ten dienste van een verstandig sociaal-economisch beleid. Uit die voorbeelden mogen we vertrouwen putten voor de toekomst.

52 1 Het rijk van Napoleon. Hoe koninkrijk Holland ontstaat. 1. Hoe komt het dat Nederlanders de 50 stuivers en de dukaten van Lodewijk wel gebruiken en de Franse franc van Napoleon niet? 2. Wat betekent de krans op de franc? 3. Hoe komt het dat ze Lodewijk ook wel de Goede noemen? 4. Wat staat er op de muntzijde van de 50 stuivers?

53 2 Koning Koopman Willem I 1. Als je mag kiezen tussen een gouden tientje en een briefje van tien euro. Wat zou je kiezen en waarom? 2. Wat denk je, hoeveel is de 50 stuivers nu waard? Zoek het eens op? Klopt het met wat je dacht? 3. Noem eens drie zaken waardoor Willem I zo belangrijk was voor de economie?

54 3 Koning Willem II Held van Waterloo 1. Wat is het doel van de grondwet van Thorbecke? Wat verandert er voor de koning? 2. Er waren veel problemen met het ontwerp van de munten van Willem II. Vind je het uiteindelijke ontwerp van het portret op de munt goed lijken? 3. Wat zou jij doen tegen het snoeien van munten? 4. Waarom is de grote hermunting nodig?

55 4 Koning Willem III, Koning Gorilla 1. Hoe zou je met een munt van Italië kunnen betalen in Zwitserland in 1870? 2. Hoe komt het dat de zilverwaarde daalt? 3. De zilverwaarde daalt en de Nederlandse Bank koopt veel zilver in. Zij profiteren van de lage zilverwaarde. Hoe profiteert zij hiervan?

56 5 Koning Wilhelmina Krijgshaftige Koningin 1. Wat valt je op aan het portret van de gulden met Wilhelmina uit 1892? 2. Hoe komt het dat Wilhelmina ook wel Krijghaftige Koningin wordt genoemd? 3. Zou jij ook liever klinkende munt hebben dan bankbiljetten? 4. Welke edelmetalen ken je?

57 6 Koningin Juliana 1. Moeders en vaders hebben de troonswisseling van Juliana en Beatrix meegemaakt. Sommige opa s en oma s hebben de 2e wereldoorlog meegemaakt. Hebben zij nog munten uit die tijd? Zo ja, welke? Wat weten zij van die tijd? 2. Ken jij uitdrukkingen over geld? 3. Wat is het voordeel van een gezamenlijke munt?

58 7 Koningin Beatrix 1. In de jaren 80 verzamelt bijna elke Nederlander munten in albums. Hoe zou dat komen denk je? 2. Wat staat er allemaal op een munt? En wat betekent het? 3. Hebben je ouders of grootouders munten uit de tijd van Beatrix, Juliana of Wilhelmina (of misschien wel nog oudere munten)? Zoek eens op de website wat ze waard zijn?

59 8 Koning Willem Alexander 1. Ken jij meerdere soorten munten (of iets dat op munten lijkt) maar waar niet mee betaald wordt? 2. Denk jij dat het muntgeld ooit plaats maakt voor plastic geld? Ja waarom, zo nee waarom? 3. De opvolger van Koning Willem Alexander is prinses Amalia. Als jij de ontwerper zou zijn van de nieuwe munt waar moet je dan op letten? Stel dat jij het ontwerp mag maken voor de nieuwe euro munt. Wat zou jij erop zetten?