Jaarverslag Weidevogelbescherming en -beheer in Nederland 2005

Transcriptie

1 Jaarverslag Weidevogelbescherming en -beheer in Nederland 25

2 Tekst Aad van Paassen en Wanne Roetemeijer Redactie Paul Jacobs Foto s Mark Kuiper en Aad van Paassen Grafische vormgeving Studio Hans Lemmens, Amsterdam Druk Drukkerij Spinhex & Industrie, Amsterdam Samengesteld met behulp van gegevens van het ministerie van LNV, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, De Landschappen, agrarische natuurverenigingen/natuurlijk Platteland Nederland, Vanellus vanellus/sbnl en Landschapsbeheer Nederland. Uitgave van Landschapsbeheer Nederland Kaap Hoorndreef 26, 3563 AT Utrecht Postbus 9756, 356 GT Utrecht Tel: fax: post@landschapsbeheer.nl Oplage: 2. stuks Utrecht, december 26 Overname gegevens uitsluitend met bronvermelding

3 1 Voorwoord Weidevogels zijn het vlaggenschip van de open weide- en akkergebieden in ons cultuurlandschap. Ondanks alle inspanningen op gebied van bescherming en beheer gaan weidevogels echter nog steeds achteruit. Deze achteruitgang moet conform afspraken in het kader van het biodiversiteitsverdrag in 21 zijn gestopt. Het ministerie van LNV heeft in 25 dan ook besloten tot een herijking van het rijks weidevogelbeleid. Aan deze herijking leveren alle maatschappelijke organisaties die bij het beheer en de bescherming van weidevogels zijn betrokken een bijdrage. Een cruciale taak ligt in handen van agrariërs: als pachter/grondgebruiker binnen weidevogelreservaten en als eigenaar/beheerder van gronden erbuiten. Maar de landbouw staat stevig onder druk. Landbouwgrond wordt in groeiende mate omgezet in stedelijk gebied, bedrijventerrein en recreatiegebied. In EU-verband is besloten de prijsondersteuning van landbouwproducten af te schaffen en om te zetten in directe inkomenssteun gekoppeld aan voorwaarden rond goede landbouwpraktijk. Om toch boer te kunnen blijven moet er een meerprijs voor producten via verbreding van de bedrijfsdoelstelling, of de kostprijs moet omlaag. Dat laatste gebeurt door schaalvergroting en rationalisering. Ondanks alle argumenten vóór globalisering is het belangrijk om niet té afhankelijk te worden van voedselproductie, maar ook zelf zoveel mogelijk voedsel te blijven produceren voor de eigen (en Europese) markt. Daarom is het wenselijk de landbouw zoveel mogelijk in stand te houden in Nederland. Maar dan wel een landbouw die naast verantwoord geproduceerd voedsel ook een mooi genietbaat landschap oplevert met weidevogels en bloemrijke vergezichten. Dit dient mede gerealiseerd te worden in het kader van het nieuwe weidevogelbeleid van het ministerie van LNV. Eén van de kernpunten van het nieuwe weidevogelbeleid is samenwerking van alle betrokken partijen, niet alleen op gebiedsniveau maar ook op provinciaal en landelijk niveau. Dat is nodig om te komen tot de noodzakelijke trendbreuk in de achteruitgang. Deze samenwerking is van harte onderschreven door alle partijen en geformaliseerd middels de ondertekening van het actieprogramma Een rijk weidevogellandschap op 15 juni 26. Dat actieprogramma benadrukt ook het belang van een integrale monitoring van alle instrumenten. Het doet me daarom veel genoegen u dit jaarverslag te kunnen doen toekomen. Dit jaarverslag laat voor het eerst zien wat landelijk èn provinciaal in 25 de omvang is geweest van de inzet van de instrumenten (reservaatbeheer, beheerovereenkomsten en vrijwillige weidevogelbescherming). Dat levert soms verrassende inzichten op, onder andere dat de oppervlakte uitgesteld maaien in collectieve contracten sterk uiteen loopt per provincie. Daarnaast geeft het jaarverslag ook inzicht in het resultaat van het instrument nestbescherming in de vorm van gevonden legsels, uitkomstresultaat en verliesoorzaken. Doel voor de toekomst is het optimaliseren van de monitoring van alle instrumenten. Zo weten we straks exact wat deze instrumenten bijdragen aan het behoud van het weidevogellandschap. Mieke van Heuven Directeur Landschapsbeheer Nederland

4 2

5 Inhoud Kenschets instrumenten weidevogelbescherming en -beheer 2 Omvang Landelijk totaalbeeld De provincies op een rij 3 Resultaten per provincie 4 Resultaten nestbescherming in 25 5 Overige activiteiten op weidevogelgebied in 25 Bijlagen 33 Tabel gevonden legsels en uitkomstresultaat in Aantal gevonden legsels per provincie in Resultaten belangrijkste beschermingsmaatregelen in Samenstelling landelijk weidevogelplatform in Adressen van natuurbeschermingsorganisaties en coördinatoren weidevogelbescherming

6 4 1 Kenschets instrumenten weidevogelbescherming en -beheer Weidevogelbescherming en -beheer in Nederland krijgt vorm via drie instrumenten: aankoop en beheer van weidevogelreservaten door natuurbeschermingsorganisaties beheerovereenkomsten tussen boeren en overheid (binnen begrensde gebieden) nestbescherming door boeren en vrijwilligers/nazorgers (binnen en buiten begrensde gebieden) Aankoop en beheer van weidevogelreservaten door natuurbeschermingsorganisaties Vanaf begin 2ste eeuw kopen natuurbeschermingsorganisatie landbouwgrond aan, onder andere voor het beheer van weidevogelpopulaties. Zij geven de aangekochte grond onder voorwaarden (beperkte mestgift, uitstel van maaien, extensief weiden met vee) en vaak tegen verlaagde pacht uit aan boeren. In enkele gebieden is gekozen voor beheer met eigen personeel en eigen vee. Sinds 1998 kunnen de organisaties met het ministerie van LNV per gebied in het kader van de Subsidieregeling Natuur (SN) een overeenkomst sluiten voor het realiseren van natuurdoelen (weidevogels of botanisch). De terreinbeherende organisaties zijn: Vereniging tot behoud van Natuurmonumenten Staatsbosbeheer twaalf provinciale Landschappen, verenigd in De Landschappen In toenemende mate sluiten ook particulieren (boeren, landgoedeigenaren) overeenkomsten af in het kader van de Subsidieregeling Natuur. Beheerovereenkomsten tussen boeren en overheid Al vanaf 1975 hebben boeren de mogelijkheid om in daartoe begrensde gebieden met de rijksoverheid contracten te sluiten om tegen vergoeding het beheer van percelen af te stemmen op weidevogels. Dat kan vooral door uitstel van maaien tot in juni. Vanaf 1998 gebeurt dit via de (tijdelijke) Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer (TRAN/SAN). Vanaf 1995 en met name sinds 1998 hebben boeren zich steeds meer georganiseerd in agrarische natuurverenigingen. Daarvan zijn er in 25 circa 15. Er zijn vijf regionale koepels: Natuurlijk Platteland West (Noord-Holland, Zuid-Holland, Utrecht) BoerenNatuur (Friesland, Groningen, Drenthe en Flevoland) Natuurlijk Platteland Oost (Overijssel en Gelderland) Natuurlijk Platteland Limburg (Limburg) Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie (Zeeland en Noord-Brabant) De regionale koepels werken samen in Natuurlijk Platteland Nederland. Nestbescherming door boeren en vrijwilligers/nazorgers Onder nestbescherming verstaan we het zoeken en waar nodig beschermen van legsels (en waar mogelijk jongen) tegen verlies door landbouwkundige activiteiten. In Friesland gebeurt dat sinds 1943; in Noord- en Zuid-Holland sinds 1982, in Overijssel vanaf 1991 en in de overige provincies vanaf Sinds 1998 worden op steeds meer plaatsen agrarische natuurverenigingen opgericht die collectieve contracten sluiten voor maatregelen zoals zoeken en beschermen van weidevogellegsels. Vanaf die tijd groeit de overlap in de gegevensverzameling van nestbescherming door natuurverenigingen en door vrijwilligersgroepen. In 25 zijn (excl. Friesland) circa 38 lokale groepen vrijwilligers/nazorgers actief geweest. Overkoepelende organisaties zijn: Bond van Friese Vogelbeschermingswachten: provinciaal (vanaf 1947) Landschapsbeheer Nederland: landelijk (provinciale coördinatie vanaf 1981; landelijk vanaf 1994) Vanellus vanellus/sbnl: landelijk (actief vanaf 1987) Vanwege de negatieve uitspraak van de rechter over het kievitseierenzoeken heeft de Bond van Friese Vogelbeschermingswachten in 25 besloten geen overzicht uit te brengen met gegevens over de nazorg in Friesland.

7 5

8 6 2 Omvang Oppervlakte weidevogelbescherming en -beheer in ha Nestbescherming (met en zonder SAN*) SAN*-overeenkomsten uitgesteld maaien Reservaatbeheer Overige SAN*-overeenkomsten Oppervlakte overige SAN*- weidevogelpakketten (excl. nestbescherming) in ha Vluchtheuvels Voorbeweiden Plasdras Oppervlakte weidevogelreservaat in ha Natuurmomenten/De Landschappen e.a. Staatsbosbeheer Oppervlakte SAN*-pakketten uitgesteld maaien in ha 23 mei 1 juni 8 juni 15 juni 22 juni Oppervlakte nestbescherming met en zonder SAN*-pakketten in ha Via SAN* en met vrijwilligers Zonder SAN* en met vrijwilligers (excl. BFVW) *SAN: Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer

9 7 2.1 Landelijk totaalbeeld In 25 is op ruim 284. ha aan weidevogelbescherming 2.8 of weidevogelbeheer gedaan. Dit is exclusief gegevens van de 17.1 BFVW in Friesland en gecorrigeerd voor de overlap tussen natuurverenigingen en vrijwilligersgroepen ten aanzien van nestbescherming. Als we aannemen dat de omvang van de nazorg door de BFVW-leden in 25 gelijk is geweest aan 24, bedraagt de totale omvang circa 39. ha. De oppervlakte weidevogelreservaat van terreinbeherende organisaties en particulieren (soortenrijk en zeer soortenrijk weidevogelgrasland) is in 25 ruim 17. ha. Reservaat gericht op het beheer van botanische waarden en (half) natuurlijk grasland en beheerovereenkomsten met een botanische doestelling (tezamen circa 8. ha) is niet meegenomen omdat weidevogels daar formeel geen na te streven natuurdoel zijn. Maar zulke gebieden herbergen soms echter nog wel hoge weidevogeldichtheden. De oppervlakte met overeenkomsten voor weidevogelbeheer via de SAN anders dan nestbescherming is ruim 27. ha waarvan ruim 25. ha uitgesteld maaien en ruim 2. ha overige beheerpakketten. Het gaat hier om collectieve én individuele beheerovereenkomsten. De oppervlakte betaalde en onbetaalde nestbescherming (via collectieve SAN-pakketten en buiten SAN-gebieden en bijna overal met hulp van vrijwilligers/nazorgers) was in 25 (exclusief BFVW) ruim 24. ha. figuur 1 Omvang weidevogelbescherming en -beheer in ha Nestbescherming (met en zonder SAN) SAN-overeenkomsten uitgesteld maaien Reservaatbeheer Overige SAN-overeenkomsten figuur 2 Oppervlakte weidevogelreservaat in ha Natuurmomenten/De Landschappen e.a. Staatsbosbeheer figuur 1 Omvang weidevogelbescherming en -beheer in ha Nestbescherming (met en zonder SAN) SAN-overeenkomsten uitgesteld maaien Reservaatbeheer Overige SAN-overeenkomsten figuur 2 Oppervlakte weidevogelreservaat in ha Natuurmomenten/De Landschappen e.a. Staatsbosbeheer

10 Overige SAN-overeenkomsten figuur figuur 2 Oppervlakte Oppervlakte weidevogelreservaat weidevogelreservaat in in ha ha Natuurmomenten/De Natuurmomenten/De Landschappen Landschappen e.a. e.a. Staatsbosbeheer Staatsbosbeheer Weidevogelreservaten De totale oppervlakte weidevogelreservaat (soortenrijk en zeer soortenrijk weidevogelgrasland) van terreinbeherende organisaties bedraagt in 25 ruim 17. ha. Staatsbosbeheer is eigenaar van meer als de helft (ruim 9.5 ha). De overige weidevogelreservaten (bijna 7.5 ha) zijn eigendom van Natuurmonumenten (6.2 ha) en van De Landschappen en private terreinbeheerders zoals landgoedeigenaren. Het beheer van reservaten bestaat uit een mix van uitgesteld maaien, voorweiden met rustperiode tot in juni, extensief weiden en creëren van plasdras situaties en met een beperkte mestgift als basismaatregel. Vaak is gestreefd naar een relatief klein deel (voor- en extensief) weiden en een relatief groot deel uitgesteld maaien SAN-pakketten uitgesteld maaien De oppervlakte met beheerovereenkomsten met boeren voor uitgesteld maaien (collectief en individueel) bedraagt in 25 in totaal ruim 25. ha. Daarbij is het 15 juni-pakket het grootste met ruim 9. ha. De oppervlakte met een 22 juni-pakket is bijna 6.5 ha. De 23 mei, 1 juni en 8 juni pakketten bedragen elk ongeveer een oppervlakte van 3. ha figuur 2 Oppervlakte weidevogelreservaat in ha Natuurmomenten/De Landschappen e.a figuur Staatsbosbeheer 2 Oppervlakte weidevogelreservaat in ha Natuurmomenten/De Landschappen e.a Staatsbosbeheer figuur figuur 3 Oppervlakte Oppervlakte SAN-pakketten SAN-pakketten uitgesteld uitgesteld maaien maaien in in ha ha mei mei 1 juni juni 8 juni juni juni juni juni juni figuur 3 Oppervlakte SAN-pakketten uitgesteld maaien in h mei 2.93 figuur 3 Oppervlakte SAN-pakketten uitgesteld maaien in h 1 juni juni mei juni juni juni juni 15 juni 22 juni figuur figuur 4 Oppervlakte Oppervlakte overige overige SAN-weidevogelpakketten SAN-weidevogelpakketten (excl. (excl. nestbescherming) nestbescherming) in in ha ha Vluchtheuvels Vluchtheuvels Voorbeweiden Voorbeweiden Plasdras Plasdras

11 Overige SAN-weidevogelpakketten SAN-pakketten gericht op vluchtheuvels beslaan ruim 1.5 ha, gericht op voorbeweiden 46 ha en ingericht als plasdras 15 ha. Nestbescherming De oppervlakte met nestbescherming is in 25 ruim 24. ha (excl. BFVW, en incl. ruim 3. ha nestbescherming via de SAN in Friesland). Contracten voor nestbescherming via de SAN zijn aanwezig op bijna 117. ha en onbetaalde nestbescherming (veelal buiten SAN-gebieden) heeft plaatsgevonden op ruim 123. ha. Vrijwilligers gecoördineerd door Landschapsbeheer Nederland zijn actief geweest op 165. ha en nazorgers van Vanellus vanellus/sbnl op ha. Dat is in beide gevallen een stijging ten opzichte van Voor Vanellus vanellus/sbnl ligt dit duidelijk lager dan het niveau in 1999: 9. ha. De omvang van de nazorg door leden van de BFVW is niet bekend juni 22 juni figuur 4 Oppervlakte overige SAN-weidevogelpakketten (excl. nestbescherming) in ha figuur 4 Oppervlakte overige SAN-weidevogelpakketten (excl. nestbescherming) in ha 9 Vluchtheuvels Vluchtheuvels Voorbeweiden Voorbeweiden Plasdras Plasdras figuur 4 Oppervlakte overige SAN-weidevogelpakketten (excl. nestbesch Vluchtheuvels figuur 4 Oppervlakte overige SAN-weidevogelpakketten (excl. nestbesch Voorbeweiden Vluchtheuvels Plasdras Voorbeweiden Plasdras figuur 5 Oppervlakte nestbescherming met en zonder SAN-pakketten in ha figuur 5 Oppervlakte nestbescherming met en zonder SAN-pakketten in ha Via SAN en met vrijwilligers Via SAN en met vrijwilligers Zonder SAN en met vrijwilligers Zonder SAN en met vrijwilligers figuur 5 Oppervlakte nestbescherming met en zonder SAN-pakketten in figuur 6 Aantal bij nestbescherming betrokken bedrijven in 25 figuur 6 Aantal bij nestbescherming betrokken bedrijven in 25 Vanellus vanellus Vanellus vanellus LBN LBN Via SAN en met vrijwilligers figuur 5 Oppervlakte nestbescherming met en zonder SAN-pakketten in Zonder SAN en met vrijwilligers Via SAN en met vrijwilligers Zonder SAN en met vrijwilligers

12 1 figuur 6 Aantal bij nestbescherming betrokken bedrijven in 25 figuur 6 Aantal bij nestbescherming betrokken bedrijven in 25 Vanellus vanellus Vanellus vanellus LBN LBN Aantal bij nestbescherming betrokken agrarische bedrijven Op basis van gegevens van Landschapsbeheer Nederland en Vanellus vanellus/sbnl is vastgesteld dat in totaal in 25 circa 9. agrarische bedrijven betrokken zijn geweest bij nestbescherming (excl. BFVW). Dat betekent een stijging van 4 ten opzichte van 24. Het werkelijke aantal heeft hoger gelegen, onder andere omdat de agrariërs via Landschapsbeheer Nederland en Vanellus vanellus/sbnl niet konden worden onderscheiden van agrariërs met contracten nestbescherming via de SAN Aantal vrijwilligers/nazorgers Het totaal aantal vrijwilligers/nazorgers is in 25 (excl. BFVW) circa 5.9. Bij Landschapsbeheer Nederland blijft het aantal vrijwilligers gelijk aan 24 (ruim 5.5). Vanellus vanellus/sbnl groeit van bijna 2 tot ruim 3 vrijwilligers maar is nog niet terug op het niveau van 1999 (1.3). figuur 7 Aantal vrijwilligers/nazorgers in 25 figuur 7 Aantal vrijwilligers/nazorgers in 25 Vanellus vanellus Vanellus vanellus LBN LBN

13 De provincies op een rij Weidevogelreservaten per organisatie Staatsbosbeheer blijkt in Noord-Holland twee maal zoveel oppervlakte weidevogelreservaat te beheren dan Natuurmonumenten en De Landschappen samen, maar blijkt afwezig als eigenaar van weidevogelreservaten in Drenthe en Flevoland. Natuurmonumenten en De Landschappen beheren geen weidevogelreservaten in Gelderland, Noord-Brabant en Limburg figuur 8 Oppervlakte reservaten in de provincies in 25 in ha Natuurmomenten/De Landschappen e.a. Staatsbosbeheer DR FL FR GL GR LB NB NH OV UT ZL ZH 1. figuur 9 SAN-pakketten (excl. nestbescherming) en reservaatbeheer in 25 in ha Uitgesteld maaien via de SAN Reservaten

14 SAN-weidevogelpakketten en reservaatbeheer SAN-pakketten uitgesteld maaien en reservaatbeheer gericht op weidevogels vinden we vooral in Friesland en Noord-Holland. Deze twee provincies nemen samen de helft van de totale oppervlakte van deze instrumenten voor hun rekening. Uitgesteld maaien met oppervlaktes rond 2. ha per provincie treffen we aan in Gelderland, Groningen, Overijssel, Utrecht en Zuid-Holland. Weidevogelreservaten tussen de 2. en 1. ha kunnen we in aflopende volgorde vinden in Zuid- Holland, Groningen en Utrecht. figuur 8 Oppervlakte reservaten in de provincies in 25 in ha Natuurmomenten/De Landschappen e.a. Staatsbosbeheer DR FL FR GL GR LB NB NH OV UT ZL ZH figuur 9 SAN-pakketten (excl. nestbescherming) en reservaatbeheer in 25 in ha Uitgesteld maaien via de SAN Reservaten Overige SAN-overeenkomsten DR FL FR GL GR LB NB NH OV UT ZL ZH 3. figuur 1 Oppervlakte overeenkomsten uitgesteld maaien via de SAN in ha 23 mei 1 juni

15 DR FL FR GL GR LB NB NH OV UT ZL ZH SAN-pakketten uitgesteld maaien Pakketten uitgesteld maaien zijn vooral afgesloten in Friesland en Noord-Holland. Zuid-Holland, Groningen en Utrecht vormen een middengroep. Opvallend is dat in Drenthe en Overijssel vooral pakketten zijn afgesloten voor uitstel van maaien tot 15 en 22 juni. Dat is ook het geval in Noord-Holland en Friesland. figuur 9 SAN-pakketten (excl. nestbescherming) en reservaatbeheer in 25 in ha Uitgesteld maaien via de SAN Reservaten Overige SAN-overeenkomsten DR FL FR GL GR LB NB NH OV UT ZL ZH figuur 1 Oppervlakte overeenkomsten uitgesteld maaien via de SAN in ha 23 mei 1 juni 8 juni 15 juni 22 juni DR FL FR GL GR LB NB NH OV UT ZL ZH 8 figuur 11 Overige SAN-weidevogelpakketten in 25 in ha

16 14 Verhouding oppervlakte uitgesteld maaien t.o.v. oppervlakte nestbescherming via de SAN Nestbescherming is effectief om legselverliezen door landbouwactiviteiten te beperken. Voor het vliegvlug worden van voldoende gruttokuikens is echter ook een voldoende oppervlakte lang en insectenrijk gras nodig, met name via uitgesteld maaien. Het oppervlakteaandeel uitgesteld maaien in collectieve SAN-pakketten loopt uiteen van,4% in Flevoland tot 12,4% in Noord-Holland. Het gemiddelde bedraagt 7,1%. Rekenen we de individuele SAN-pakketten mee (liggen veelal verspreid in dezelfde gebieden als de collectieve SAN-pakketten), dan loopt het aandeel uitgesteld maaien in Friesland op tot 2,5% en in Noord-Holland tot 21,5%. Het gemiddelde komt nu uit op 14,9%. oppervlakte nestbescherming via collectieve SAN-pakketten aandeel uitgesteld maaien (incl. vluchtheuvels en excl. 23 mei) t.o.v. oppervlakte san nestbescherming per provincie via collectieve via individuele san-pakketten san-pakketten totaal dr* f l 2.248,4% %,4% fr ,4% 14,1% 2,5% gl** ,5% - - gr ,3% 5,4% 8,7% lb* - - nb** ,4% - - nh ,4% 9,1% 21,5% ov* ut ,3%,9% 9,2% zl* - - zh ,3% 4,5% 11,8% totaal ,1% 7,8% 14,9% * In Drenthe, Limburg, Overijssel en Zeeland zijn amper SAN contracten nestbescherming afgesloten. ** In Gelderland en Noord-Brabant liggen naar verhouding erg veel individuele contracten uitgesteld maaien.

17 Overige SAN-weidevogelpakketten Bij de overige pakketten is met name het pakket Vluchtheuvels van belang: in Friesland gaat het om ruim 7 ha en in Zuid-Holland om bijna 4 ha. Het pakket plasdras is een pakket dat ondanks een geringe omvang van grote betekenis kan zijn voor weidevogels. Zo zijn in een plasdras gebied in Noord-Holland in maart 25 circa 4. grutto s geteld. figuur 1 Oppervlakte overeenkomsten uitgesteld maaien via de SAN in ha 23 mei 1 juni 8 juni 15 juni 22 juni 15 DR FL FR GL GR LB NB NH OV UT ZL ZH 8 7 figuur 11 Overige SAN-weidevogelpakketten in 25 in ha Vluchtheuvels Voorbeweiden Plasdras DR FL FR GL GR LB NB NH OV UT ZL ZH 4. figuur 12 Netto oppervlakte nestbescherming per provincie in 25 in ha

18 DR FL FR GL GR LB NB NH OV UT ZL ZH Oppervlakte nestbescherming Onderstaand is per provincie de oppervlakte nestbescherming via Landschapsbeheer Nederland en Vanellus vanellus/sbnl opgeteld bij de oppervlakte nestbescherming via de SAN en gecorrigeerd voor overlap. Dat geeft een netto oppervlakte nestbescherming. We hebben aangenomen dat alle agrariërs met een SAN-pakket nestbescherming hulp hebben van vrijwilligers/nazorgers. We hebben verder aangenomen dat van oppervlakte nestbescherming via de SAN 95% ook wordt geregistreerd via de vrijwilligers/nazorgers van Landschapsbeheer Nederland en Vanellus vanellus/sbnl. figuur 11 Overige SAN-weidevogelpakketten in 25 in ha Vluchtheuvels Voorbeweiden Plasdras Overijssel heeft in 25 (vanwege het ontbreken van BFVW-gegevens) de grootste oppervlakte nestbescherming (ruim 38. ha). Friesland is tweede dankzij de SAN-pakketten nestbescherming en Drenthe derde met ruim 32. ha nestbescherming. De grote animo voor nestbescherming in Drenthe is opmerkelijk, want Drenthe staat niet bekend als weidevogelprovincie. Daarna volgen Noord-Holland, Groningen en Zuid-Holland met ieder ruim 2. ha. In Drenthe, Limburg, Overijssel en Zeeland vindt bijna uitsluitend onbetaalde nestbescherming plaats. In Noord- en Zuid-Holland heeft een groot deel van de boeren met een SAN-pakket hulp van vrijwilligers (zie figuur 13). DR FL FR GL GR LB NB NH OV UT ZL ZH 4. figuur 12 Netto oppervlakte nestbescherming per provincie in 25 in ha DR FL FR GL GR LB NB NH OV UT ZL ZH

19 DR FL FR GL GR LB NB NH OV UT ZL ZH figuur 13 Oppervlakte nestbescherming in 25 in ha (betaald via de SAN en niet betaald) figuur 13 Oppervlakte nestbescherming in 25 in ha (betaald via de SAN en niet betaald) Via SAN en met vrijwilligers Via SAN en met vrijwilligers Zonder SAN en met vrijwilligers Zonder SAN en met vrijwilligers ? DR FL FR GL GR LB NB NH OV UT ZL ZH DR FL FR GL GR LB NB NH OV UT ZL ZH Aantal vrijwilligers De meeste vrijwilligers zijn actief in de provincies met veel weidevogels: Noord-en Zuid-Holland. Daarnaast zijn ook relatief veel vrijwilligers actief in Overijssel, Noord-Brabant, Utrecht en Drenthe. Leden van Vanellus vanellus/sbnl blijken vooral actief in oostelijke provincies en in Utrecht figuur 14 Aantal vrijwilligers per provincie in 25 figuur 14 Aantal vrijwilligers per provincie in 25 LBN LBN Vanellus Vanellus ? DR FL FR GL GR LB NB NH OV UT ZL ZH DR FL FR GL GR LB NB NH OV UT ZL ZH

20 18 3 Resultaten per provincie Aantallen broedparen zijn voor tureluur, scholekster en kievit op basis van gegevens van SOVON-tellingen in de periode , voor de grutto op basis van gegevens van de SOVON-telling in 24.

21 Drenthe Gelderland 35. Het aantal broedparen Getelde broedparen in Drenthe op 38. is ha bij tureluur en grutto % van de landelijke 3. Getelde nesten op 17.5 ha populatie, bij de scholekster 7% en bij de kievit 8%. Er is dan ook slechts 17 ha weidevogelreservaat 25. maar er zijn wel overeenkomsten voor uitstel van maaien op Gelderland 35. bijna 1.3 ha. Op slechts 89 ha is een SAN-overeenkomst voor nestbescherming Getelde broedparen op 38. ha afgesloten. 3. Opvallend Getelde nesten is de op grote 17.5 haanimo voor onbetaalde nestbescherming: circa 8 agrariërs 15. en 5 vrijwilligers zoeken en beschermen weidevogellegsels op 25. ruim 32. ha. In 25 hebben zij legsels gevonden en waar nodig beschermd 1. van onder 2.andere ca. 25% van de grutto- en tureluurparen in Drenthe oppervlakte in ha netto nestbescherming uitgesteld maaien tot 1, 8, en 22 juni vluchtheuvels overige san-pakketten (23 mei, voorweiden, plasdras) 12 weidevogelreservaat 17 Groningen 25. Getelde broedparen op 192. ha Getelde nesten op 24. ha Flevoland 2. Het aantal broedparen in Flevoland bedraagt bij tureluur, grutto Groningen 25. scholekster slechts 15. 1% en bij Getelde kievit broedparen 3% van op 192. de landelijke ha populatie. Toch 22.75is er 24 ha weidevogelreservaat 2. en zijn er overeenkomsten voor nestbescherming afgesloten op Getelde nesten op 24. ha ha. Op slechts 1 ha ligt een overeenkomst voor uitstel van maaien. Opvallend is 15. de relatief grote animo voor (grotendeels onbetaalde) nestbescherming: agrariërs en 18 vrijwilligers zoeken en beschermen weidevogellegsels op bijna 11. ha. In 25 hebben zij de 1.56 legsels gevonden en waar nodig beschermd van 549 ca. 5% van de gruttoparen en 25% van kievit- en scholeksterparen oppervlakte in ha netto nestbescherming uitgesteld Tureluur maaien tot 1, 8, 15 Grutto en 22 juni Scholekster Kievit 1 vluchtheuvels 8. overige san-pakketten Getelde broedparen (23 op mei, 135. voorweiden, ha plasdras) 7. Getelde nesten op 3. ha weidevogelreservaat Getelde broedparen op 135. ha Getelde nesten op 3. ha Limburg Limburg Drenthe Getelde broedparen op 194. ha Getelde nesten op 32. ha Drenthe Getelde broedparen op 194. ha Getelde nesten op 32. ha Flevoland Getelde broedparen op 12. ha Getelde nesten op 11. ha Flevoland Getelde broedparen op 12. ha Getelde nesten op 11. ha Friesland Getelde broedparen op 265. ha Friesland Getelde broedparen op 265. ha

22 2 Friesland Limburg 8. Friesland herbergt Getelde nog broedparen altijd op het 135. grootste ha deel van onze weidevogels: van de tureluur 26%, grutto Getelde 32%, nesten op scholekster 3. ha 28% en kievit 19% van de landelijke populatie. Er 6. is dan ook 5. ha weidevogelreservaat, ruim 6.5 ha uitgesteld maaien en ruim ha (betaalde) nestbescherming via de SAN. De omvang van de nazorg via de BFVW (incl. overlap met SAN-nestbescherming) wordt geschat op ha oppervlakte in ha nestbescherming via bfvw 964? nestbescherming via san netto nestbescherming? uitgesteld maaien tot 1, 8, 15 en 22 juni vluchtheuvels 725 overige san-pakketten (23 mei, voorweiden, plasdras) weidevogelreservaat Friesland Getelde broedparen op 265. ha Gelderland Het aantal broedpaar in Gelderland van grutto, tureluur en scholekster is 7% van de landelijke populatie, van de kievit is dat 11% en van de wulp 12%. Er is 375 ha weidevogelreservaat en er zijn SAN-overeenkomsten voor uitstel van maaien afgesloten op bijna 1.8 ha en voor nestbescherming op ruim 1.5 hectare. De animo voor (grotendeels onbetaalde) nestbescherming is groot: bijna 1.3 agrariërs en ruim 45 vrijwilligers zoeken en beschermen weidevogellegsels op ruim 17.5 ha. In 25 hebben zij de legsels gevonden en waar nodig beschermd van 15-2% van de broedparen tureluur, grutto, kievit en wulp in Gelderland. netto nestbescherming uitgesteld maaien tot 1, 8, 15 en 22 juni vluchtheuvels overige san-pakketten (23 mei, voorweiden, plasdras) weidevogelreservaat oppervlakte in ha Gelderland Getelde broedparen op 38. ha Getelde nesten op 17.5 ha Groningen Getelde broedparen op 192. ha Getelde nesten op 24. ha

23 Groningen Het aantal broedpaar in Groningen van de grutto, tureluur, scholekster en kievit is respectievelijk 11%, 5%, 13% en 8% van de landelijke populatie. Er is ruim 1.5 ha weidevogelreservaat aanwezig en er zijn SAN-overeenkomsten voor uitstel van maaien afgesloten op ruim 1.7 ha en voor nestbescherming op ruim 21. hectare. De animo voor nestbescherming is groot: ruim 62 agrariërs en ruim 25 vrijwilligers zoeken en beschermen weidevogellegsels op ruim 24. ha. In 25 hebben zij de legsels gevonden en waar nodig beschermd van circa 3% van de broedparen grutto en 5% van de broedparen kievit en tureluur. netto nestbescherming uitgesteld maaien tot 1, 8, 15 en 22 juni vluchtheuvels overige san-pakketten (23 mei, voorweiden, plasdras) weidevogelreservaat Limburg Het aantal broedpaar weidevogels in Limburg is per soort gelijk of lager dan 3% van de landelijke populaties. Er is slechts 76 ha weidevogelreservaat en er zijn SANovereenkomsten voor uitstel van maaien afgesloten op bijna 12 ha. Er zijn geen overeenkomsten voor nestbescherming afgesloten. De animo voor (onbetaalde) nestbescherming is relatief groot: ruim 2 agrariërs en 114 vrijwilligers zoeken en beschermen weidevogellegsels op ruim 3. ha. In 25 hebben zij de legsels gevonden en waar nodig beschermd van circa 25% van de broedparen grutto en 1% van de broedparen kievit en scholekster in Limburg. netto nestbescherming uitgesteld maaien tot 1, 8, 15 en 22 juni vluchtheuvels overige san-pakketten (23 mei, voorweiden, plasdras) weidevogelreservaat oppervlakte in ha oppervlakte in ha Groningen Getelde broedparen op 192. ha Getelde nesten op 24. ha Groningen Getelde broedparen op 192. ha Getelde nesten op 24. ha Limburg Getelde broedparen op 135. ha Getelde nesten op 3. ha Limburg Getelde broedparen op 135. ha Getelde nesten op 3. ha

24 Noord-Brabant Drenthe 25. Het aantal broedpaar Getelde broedparen in Noord-Brabant op 194. ha bedraagt bij de tureluur en grutto 2% van de landelijke populatie, Getelde nesten bij op de 32. scholekster ha 6%, bij de kievit 12% en de wulp maar liefst 2. 17%. Er is ruim 5 ha weidevogelreservaat aanwezig, er zijn SAN-overeenkomsten Drenthe voor 25. uitstel van maaien afgesloten op bijna 5 ha en voor nestbescherming 15. Getelde broedparen op 194. ha op ha. De animo Getelde nesten voor op 32. (grotendeels ha onbetaalde) nestbescherming is verrassend 2. groot: ruim 1. agrariërs en bijna 75 vrijwilligers zoeken en beschermen 1. weidevogellegsels op ruim 13. ha. In hebben zij de legsels gevonden en waar 15. nodig beschermd van circa 1% van de broedparen grutto, kievit en wulp in 5. Noord-Brabant Gelderland Gelderland Kievit Kievit Groningen.75 Groningen Kievit Kievit Limburg.764 Limburg oppervlakte in ha netto 5. nestbescherming uitgesteld maaien tot 1, 8, en 22 juni vluchtheuvels 21 overige san-pakketten (23 mei, voorweiden, plasdras) Flevoland weidevogelreservaat Getelde broedparen op 12. ha 7. Getelde nesten op 11. ha Noord-Holland Flevoland 8. Het aantal 5. broedpaar Getelde broedparen in Noord-Holland op 12. ha bedraagt bij tureluur en grutto ongeveer Getelde nesten 11. ha 2% van 4. de landelijke populatie, bij de scholekster is dat 13% en bij de kievit 9%. Er is dan ook ruim 4.5 ha weidevogelreservaat aanwezig, er zijn SAN-overeenkomsten voor 5.uitstel van maaien afgesloten op ruim 4.3 ha en voor nestbescherming op ruim 2. ha. De animo voor nestbescherming is groot: ruim 95 agra riërs en 1. bijna 1.2 vrijwilligers zoeken en beschermen weidevogellegsels op bijna ha. In 25 hebben zij de legsels gevonden en waar nodig beschermd van maar liefst 2. ongeveer 3% van de broedparen tureluur, grutto en kievit en 2% van de scholekster in Noord-Holland oppervlakte in ha netto nestbescherming Friesland 6. uitgesteld maaien Getelde broedparen tot 1, 8, 15 op 265. en 22 juni ha vluchtheuvels overige san-pakketten (23 mei, voorweiden, plasdras) Friesland weidevogelreservaat Getelde broedparen op 265. ha Noord-Brabant Getelde broedparen op 316. ha Getelde nesten op 13. ha Noord-Brabant Getelde broedparen op 316. ha Getelde nesten op 13. ha Getelde broedparen op 165. ha Getelde nesten op 26. ha Getelde broedparen op 165. ha Getelde nesten op 26. ha Noord-Holland Noord-Holland Overijssel Getelde broedparen op 243. ha Getelde nesten op 39. ha Overijssel Getelde broedparen op 243. ha Getelde nesten op 39. ha

25 Overijssel Friesland 6. Het aantal broedpaar Getelde broedparen in Overijssel op 265. bedraagt ha bij tureluur 4% van de landelijke populatie, bij de grutto 7%, bij de scholekster 8% en bij de kievit 12% Bij de wulp is dit zelfs 25%. Er is ruim 4 ha weidevogelreservaat en er zijn SAN-overeenkomsten voor uitstel 4. van maaien afgesloten op bijna 2.4 ha. Er zijn geen overeenkomsten voor nestbescherming mogelijk. De animo voor onbetaalde nestbescherming is enorm: 3. bijna 2.3 agrariërs en circa 8 vrijwilligers zoeken en beschermen weidevogellegsels op bijna 39. ha. In hebben zij de legsels gevonden en waar nodig beschermd van maar liefst 5% van de broedparen tureluur, 2% van de broedparen grutto 1. en kievit en 1% van de broedparen scholekster en wulp in Overijssel oppervlakte in ha netto nestbescherming uitgesteld maaien tot 1, 8, 15 en 22 juni vluchtheuvels 2 overige san-pakketten (23 mei, voorweiden, plasdras) 2 weidevogelreservaat Overijssel Getelde broedparen op 243. ha Getelde nesten op 39. ha Utrecht Noord-Brabant 35. Het aantal broedpaar Getelde broedparen in Utrecht op 316. bedraagt ha bij de tureluur % van de landelijke populatie, 3.bij de Getelde grutto nesten 9%, op bij 13. de ha scholekster 4% en bij de kievit 5%. Er is wel ruim 95 ha weidevogelreservaat aanwezig, er zijn SAN-overeenkomsten voor uitstel 25. van maaien afgesloten op bijna 1.3 ha en overeenkomsten voor nestbescherming op bijna 14.5 ha. De animo voor nestbescherming is groot: tezamen met 2. ruim agrariërs zijn circa 56 vrijwilligers actief met zoeken en beschermen weidevogellegsels op ruim 16. ha. In 25 hebben zij de legsels gevonden en 1. waar nodig beschermd van ongeveer 3% van 6.713het aantal broedpaar tureluur en % van 5. het aantal broedpaar grutto en kievit in Utrecht Tureluur Grutto Scholekster oppervlakte Kievit in ha netto nestbescherming uitgesteld maaien tot 1, 8, 15 en 22 juni vluchtheuvels overige san-pakketten (23 mei, voorweiden, plasdras) weidevogelreservaat 3. Getelde broedparen op 165. ha Getelde nesten op 26. ha 25. Noord-Holland Utrecht Getelde broedparen op 85. ha Getelde nesten op 16. ha Zeeland Getelde broedparen op 141. ha Getelde nesten op 1.3 ha

26 Kievit Flevoland 24 Zeeland Noord-Holland 3. Hoewel Zeeland Getelde niet broedparen bekend op staat 165. als ha weidevogelprovincie bedraagt het aantal Getelde nesten op 26. ha broedpaar 25.tureluur toch 11% van de landelijke populatie, bij de grutto is dat 1%, bij de scholekster 6% en bij de kievit 3%. Er ligt maar liefst 637 ha weidevogelreservaat Flevoland 2. Noord-Holland in Zeeland 3.en er zijn SAN-overeenkomsten voor uitstel van maaien afgesloten op Getelde broedparen op 165. ha bijna 3 ha. Er zijn geen beheerovereenkomsten afgesloten voor nestbescherming. 15. Getelde nesten op 26. ha De animo voor (onbetaalde) nestbescherming 11.7 is toch aanzienlijk: circa 11 agrariërs 1.3 en ruim vrijwilligers zoeken en beschermen weidevogellegsels op bijna 13 ha In 25 hebben zij de legsels gevonden en waar nodig beschermd van circa 3% van de broedparen 15. kievit en scholekster in Zeeland. Kievit Kievit Friesland 9.73 Friesland 9.73 Kievit Tureluur Grutto Scholekster oppervlakte Kievit in ha netto nestbescherming uitgesteld maaien 1.58 tot 1, 8, 15 en 22 juni vluchtheuvels overige san-pakketten (23 mei, voorweiden, plasdras) weidevogelreservaat 35. Getelde broedparen op 243. ha 3. Getelde nesten op 39. ha Overijssel Zuid-Holland 25. Overijssel Het aantal 2.broedpaar Getelde broedparen in Zuid-Holland op 243. ha bedraagt bij de tureluur ongeveer 1% van de landelijke 3. populatie, Getelde nesten bij op de 39. scholekster ha en kievit 7% en bij de grutto is dat zelfs %. Er is dan ook ruim 2.35 ha weidevogelreservaat aanwezig, er zijn SAN-overeenkomsten voor uitstel van maaien afgesloten op circa 2.15 ha en voor nestbescherming op ruim 2. ha De animo voor nestbescherming is groot: ruim agrariërs 15. en bijna 1. vrijwilligers zoeken en beschermen weidevogellegsels op ruim 2. ha. In 25 hebben zij de legsels gevonden en waar 9.2 nodig beschermd 1. van maar liefst ongeveer 5% van de broedparen tureluur, 3% van de broedparen 4.17 grutto 5. en kievit en 2% van de broedparen scholekster in Zuid-Holland Kievit Tureluur Grutto Scholekster oppervlakte Kievit in ha netto nestbescherming uitgesteld maaien tot 1, 8, 15 en 22 juni vluchtheuvels 346 overige san-pakketten (23 mei, voorweiden, plasdras) 58 weidevogelreservaat Zeeland Getelde broedparen op 141. ha Getelde nesten op 1.3 ha Zeeland Getelde broedparen op 141. ha Getelde nesten op 1.3 ha Zuid-Holland Getelde broedparen op 175. ha Getelde nesten op 2. ha Zuid-Holland Getelde broedparen op 175. ha Getelde nesten op 2. ha

27 25

28 26 4 Resultaten nestbescherming Gegevens over aantallen legsels worden bijgehouden door met name vrijwilligers maar in toenemende mate ook door boeren. Aantallen legsels worden opgeteld door agrarische natuurverenigingen voor de eigen jaarrapportage en het uitbetalen van legselbeloning (met name in West-Nederland). Het zorgvuldig bijhouden van het uitkomstresultaat van legsels en van verliesoorzaken en beschermingshandelingen is een continu punt van aandacht en vindt vooral plaats door vrijwilligers en nazorgers. De provinciale en landelijke vrijwilligersorganisaties tellen de resultaten van de lokale groepen op en verwerken die in hun jaarverslagen. Dit hoofdstuk bevat de optelsom van die verslagen figuur 15 Gevonden legsels in 25 Landschapsbeheer Nederland / ANV-en Vanellus vanellus / ANV-en Aantal gevonden legsels In 25 zijn in totaal ruim 88. legsels van weidevogels gevonden van 43 soorten. Het merendeel van legsels is van kievit (ca. 58.), van grutto (ca. 11.5), scholekster (bijna 8.8) en van tureluur (ruim 4.4). Van de wulp zijn 66 legsels gevonden waarvan het merendeel in Oost- en Zuid-Nederland. Opvallend is het ontbreken van legsels van de kemphaan in 25 (24: 6 legsels buiten Friesland) en de toename van de kleine plevier (van 26 naar 43 legsels) en kluut (van 46 naar 124 legsels) n =

29 luur Grutto Scholekster Kievit Uitkomstresultaat gevonden legsels Van 83% van 653 alle gevonden legsels is het uitkomstresultaat bekend: 73% van de legsels komt met succes uit. Het percentage predatie is,75% hoger dan in 24 en stijgt daarmee van 15,1% in 22 tot 17,5% in 25. Verlies door agrarische activiteiten is met 3% het laagst in 1 jaar. Ruim 7% gaat verloren door overige oorzaken zoals het voortijdig stoppen met broeden of door onbekende oorzaak. Grutto Scholekster Kievit n = % 1% 8% 6% n = % figuur 16 Uitkomst- en verliespercentages gevonden legsels 7% 4% 8% 3% 2% 73% 17,5% 6% % % 1% 2% figuur 16 Uitkomst- en verliespercentages gevonden legsels Percentage uitgekomen legsels Door overige oorzaken verloren gegane legsels 73% 8% 6% % Door agrarische activiteiten verloren gegane legsels Door predatie verloren gegane legsels n = % 4% 8% 2% Percentage uitgekomen legsels Door overige oorzaken verloren gegane legsels 76% 6% n = % Door agrarische activiteiten verloren gegane legsels figuur 17 Uitkomstpercentages beschermde Door legsels predatie verloren gegane legsels 1% % 4% 8% 4% 2% 76% 13% 6% %

30 28

31 6% % % 1% 2% figuur 16 Uitkomst- en verliespercentages gevonden legsels Percentage uitgekomen legsels Door overige oorzaken verloren gegane legsels 29 73% n = % 8% 6% 4% 2% % % Uitkomstresultaat beschermde legsels Van 84% van de ruim 1. daadwerkelijk beschermde legsels is het uitkomstresultaat bekend: bijna 76% van de legsels is met succes uitgekomen. Het percentage predatie is,9% hoger dan in 24 en daarmee gestegen van 12,3% in 22 tot 13,5% in 25. Verlies door agrarische activiteiten is 3,6% en ruim 7% is verloren gegaan door overige oorzaken zoals het voortijdig stoppen met broeden of door onbekende oorzaak. Deze cijfers geven aan dat het beschermen van legsels daadwerkelijk zin heeft 1% bij het beperken van legselverliezen door landbouwactiviteiten. Jonge vogels vervolgens vliegvlug laten worden vraagt natuurlijk meer dan nestbescherming: namelijk lang gras voor jonge grutto s en tureluurs en kort (liefst beweid) gras voor jonge kieviten en 8% scholeksters Door agrarische activiteiten verloren gegane legsels Door predatie verloren gegane legsels Percentage uitgekomen legsels Door overige oorzaken verloren gegane legsels Door agrarische activiteiten verloren gegane legsels figuur 17 Uitkomstpercentages beschermde legsels Door predatie verloren gegane legsels 7% 4% 13% n = % 1% 8% 6% 4% 2% 6% % % 1% 2% figuur 17 Uitkomstpercentages beschermde legsels Percentage uitgekomen legsels Door overige oorzaken verloren gegane legsels 8% Door agrarische activiteiten verloren gegane legsels 76% 6% % Door predatie verloren gegane legsels 4% 2% % Percentage uitgekomen legsels Door overige oorzaken verloren gegane legsels Door agrarische activiteiten verloren gegane legsels Door predatie verloren gegane legsels

32 3 5 Overige activiteiten in 25 Nederland Gruttoland/Boerenland Vogelland Van 23 tot en met 25 hebben boeren in 6 gebieden in Nederland zich ingezet voor het bevorderen van het broedsucces van weidevogels door het realiseren van een mozaïek in het graslandgebruik. De grutto is hierbij gebruikt als boegbeeld (met name in de communicatie) in de veronderstelling dat het na te streven mozaïek een lappendeken aan grond- en graslandgebruik oplevert dat voor een grote groep weidevogels de mogelijkheden biedt om zich voort te planten. Het project is met geld van de Nationale Postcode Loterij uitgevoerd door de coalitie Nederland Gruttoland bestaande uit Natuurlijk Platteland Nederland, Vogelbescherming Nederland en Landschapsbeheer Nederland. Op 3 november 25 is de eerste fase van het project afgesloten met een goed bezocht Gruttogala. De resultaten van het Alterra onderzoek laten zien dat het principe van het mozaiekbeheer werkt: hoe meer lang gras, hoe groter de overleving van de gruttokuikens. Maar gemiddeld over de drie jaren is de reproductie niet hoog genoeg geweest om sterfte onder oudervogels op te vangen. Daarom wordt in 26 geprobeerd om meer hectare lang gras te realiseren en zal speciale aandacht uitgaan naar de onderlinge verbinding van percelen met lang gras. Ook is onderzoek bepleit naar het insectenaanbod voor jonge grutto s op percelen met lang gras. Na een draagvlakverkenning komt in het najaar de coalitie Boerenland Vogelland tot stand waaraan naast de partners uit Nederland Gruttoland ook De Landschappen deelnemen. Doel is het bevorderen van de algehele vogeldiversiteit in het boerenland. Hiervan zullen ook andere plant- en diersoorten van het boerenland profiteren. In 26 zal een plan van aanpak worden geschreven en een start gemaakt met activiteiten. Afstemmen Instrumenten Weidevogelbeheer/Opschaling Mozaiekbeheer 25 In 25 hebben in 6 gebieden boeren, vrijwilligers en terreinbeheerders zich ingespannen om met gebiedsgerichte samenwerking de beschikbare instrumenten voor weidevogelbeheer zo effectief mogelijk in te zetten. In begin 25 is besloten in deze gebieden ook middelen ter beschikking te stellen voor aanvullende, 1-jarige beheerovereenkomsten zodat ook hier (naast de 6 gebieden van Nederland Gruttoland) optimalisering van het mozaiekbeheer kan plaatsvinden. Daarnaast zijn ook boeren in nog 5 andere gebieden in staat gesteld om aanvullende beheerovereenkomsten af te sluiten. Eind 25 is een eindrapportage opgeleverd waaruit blijkt dat op de circa 6. ha ruim 3 ha extra beheerovereenkomsten zijn afgesloten. Om het effect van het beheer te bepalen zijn gebiedsdekkend zogenaamde alarmtellingen uitgevoerd door professionele tellers met in enkele gebieden hulp van vrijwilligers en boeren. Uit de resultaten van deze indicatieve tellingen blijkt dat 25 een slecht jaar is geweest voor veel weidevogels. De alarmtelling blijkt een veel belovend hulpmiddel om niet alleen een indicatie van het broedsucces te krijgen maar ook inzicht te krijgen in het perceelsgebruik van grutto s met jongen. Deze wijze van tellen zal in 26 verder worden gestandaardiseerd.

33 Ontwikkelingen in monitoringsystemen Het computerprogramma van Landschapsbeheer Nederland voor het op bedrijfsniveau invoeren en bewerken van gegevens van weidevogellegsels is in 25 omgezet in een internetapplicatie. Dit bespaart de groepsgegevensverwerkers veel werk doordat in 25 reeds honderden individuele vrijwilligers en boeren mee hebben geholpen circa 8. legsels en hun lotgevallen in te voeren via internet. De database bevat nu legselgegevens vanaf 2. Natuurlijk Platteland west geeft in 25 cursussen voor het gebruik van haar GIS-applicatie die speciaal voor agrarische natuurverenigingen is ontwikkeld. De vereniging kan hiermee de contractgegevens van boeren invoeren en op kaart uitprinten voor de aanvraag bij Dienst Regelingen. Ook gevonden legsels kunnen worden ingevoerd maar geen lotgevallen. De BFVW in Friesland werkt sinds 22 met een internetapplicatie waarmee gegevens op rayonniveau (circa 1 ha) worden ingevoerd. De implementatie van de applicatie bij de wachten verloopt voorspoedig. Predatieonderzoek In 25 vond het laatste jaar veldonderzoek plaats van het vijfjarige onderzoek van Alterra, SOVON en Landschapsbeheer Nederland naar het effect van predatie op weidevogels. Provincies, natuurbeschermingsorganisaties en het ministerie van LNV financierden het project. De resultaten laten zien dat weidevogeleieren en -jongen worden gegeten door een breed scala aan diersoorten. In de nestfase zijn het vooral zoogdieren en in de kuikenfase vooral vogels. Gemiddeld over alle gebieden is er niet één bepaalde diersoort die er uit springt. Per gebied bestaan grote verschillen in hoogte van predatie en type predator. Bij zeer hoge predatie van legsels (soms meer dan 9%) is ook sprake van hoge nachtelijke predatie. De eindrapportage zal worden gepresenteerd tijdens het slotsymposium op 11 maart 26. Landelijk weidevogelplatform en actieprogramma Een rijk weidevogellandschap Het landelijk weidevogelplatform is in 24 opgericht om alle activiteiten rond weidevogelbescherming en -beheer op één punt bij elkaar te laten komen. Het bestaat uit vertegenwoordigers van terreinbeherende organisaties, Vogelbescherming Nederland, Landschapsbeheer Nederland, provincies en het ministerie van LNV. Het platform heeft in 25 overlegd over lopende projecten (zoals het AIW/Opschaling Mozaïekbeheer 25) en andere activiteiten op weidevogelgebied zoals de herijking van het weidevogelbeleid door de directie Natuur van het ministerie van LNV. In dat kader hebben de betrokken organisaties deelgenomen aan bijeenkomsten op niveau van beleidsmedewerkers en op bestuurlijk niveau. In 26 zal dit Weidevogelverbond verder werken aan het actieprogramma Een rijk weidevogellandschap. Verder heeft o.a. Landschapsbeheer Nederland ook deelgenomen aan bijeenkomsten van de Directie Kennis van het ministerie van LNV ter voorbereiding van de oprichting van de Kenniskring Weidevogels. In 26 wordt beoordeeld of er naast de Kenniskring voldoende bestaansgrond overblijft voor het landelijk weidevogelplatform. Overleg van provinciale coördinatoren weidevogelbescherming De coördinatoren weidevogelbescherming van de provinciale organisaties Landschapsbeheer zijn in 25 drie maal bijeen geweest, eenmaal met de BFVW als gast. Gespreksonderwerpen waren o.a.: herijking van het rijks weidevogelbeleid; implementatie internetapplicatie voor invoeren van legselgegevens; uniforme informatieverstrekking aan vrijwilligers over vogelgriep; de (niet verplichte) gedragscode voor weidevogelvrijwilligers; deelname aan landelijke projecten op weidevogelgebied; voorlichtings- en beschermingsmateriaal. Opkrikplan reservaten De terreinbeherende organisaties in Noord-Nederland hebben in 25 invulling gegeven aan de aanbevelingen van het rapport Opkrikplan weidevogelreservaten dat in hun opdracht door het bureau Altenburg en Wymenga in 24 is opgesteld. Van een aantal reservaten is in 25 een uitgebreide analyse opgesteld om te bepalen of en zo ja welke maatregelen op welk gebied getroffen moeten worden om de omstandigheden voor weidevogels te verbeteren. Hierbij is gekeken naar abiotische en biotische bodemomstandigheden, waterpeil, aanwezigheid van beplantingen, het beheer van percelen en de mate van verstoring. In de komende jaren zullen alle reservaten worden doorgelicht en de omstandigheden voor weidevogels worden verbeterd. 31