Beheerplan bijzondere natuurwaarden Solleveld & Kapittelduinen

Transcriptie

1 Beheerplan bijzondere natuurwaarden Solleveld & Kapittelduinen Samenvatting van het Ontwerpbeheerplan Oktober 2011 Een bijdrage aan het Europese programma Natura 2000

2 Het Ontwerpbeheerplan is opgesteld door de Provincie Zuid-Holland en in 2011 vastgesteld door Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland, de minister van Infrastructuur en Milieu en de minister van Defensie. Het volledige beheerplan voor het gebied Solleveld & Kapittelduinen kunt u vinden op de site Foto voorkant: Kalkarm grijs duin in Solleveld, Leo Loyenga (Dunea)

3 BELEVEN, GEBRUIKEN EN BESCHERMEN Nederland beschermt al meer dan honderd jaar natuurgebieden. Natuurbeheer gebeurt vooral door organisaties als Vereniging Natuurmonumenten, de provinciale Landschappen, Staatsbosbeheer en particulieren. De lidstaten van de Europese Unie (EU) hebben een aantal jaren geleden besloten om de meest belangrijke natuurgebieden gezamenlijk te beschermen. Planten en dieren houden zich nu eenmaal niet aan landsgrenzen. Denk maar aan trekvogels, die hier in het voorjaar broeden en in het najaar weer vertrekken. Gezamenlijk beschermen is veel effectiever dan ieder land voor zich. Wat is Natura 2000? In Europees verband zijn afspraken gemaakt over welke natuurgebieden zodanig belangrijk zijn dat deze een internationale bescherming verdienen. Eerder was al een lijst van planten- en diersoorten opgesteld die zo specifiek en zeldzaam zijn dat ze extra bescherming nodig hebben. In Nederland heeft het ministerie van Economie, Landbouw en Innovatie (EL&I) 166 van dergelijke gebieden aangewezen, 23 daarvan liggen in Zuid-Holland. Soms zijn het heel grote gebieden, zoals de Biesbosch maar soms ook kleinere moerasgebieden of graslanden met bijzondere planten- en diersoorten. Alle andere EU-landen hebben hetzelfde gedaan. Al deze natuurgebieden samen heten het Natura 2000-netwerk. Dit vormt een internationaal netwerk van natuurgebieden met een rijke diversiteit aan planten en dieren, waarin de mens kan recreëren en soms wonen en werken, zij het soms onder bepaalde voorwaarden waardoor de natuurwaarden zich kunnen handhaven. Het levert een bijdrage aan de kwaliteit van leven in deze provincie. Het aanwijzen van een Nederlands Natura 2000-gebied gebeurt met een aanwijzingsbesluit door de minister van EL&I. In dit aanwijzingsbesluit staat de begrenzing van het Natura 2000-gebied en de planten- en diersoorten die in dit gebied beschermd moeten worden. Voor Solleveld & Kapittelduinen zijn dat helmduinen, kalkrijke en kalkarme duingraslanden, duinheide, vochtige duinvalleien, duinstruwelen en duinbossen. Daarnaast is het gebied ook aangewezen voor de nauwe korfslak. Wat is een Natura 2000-beheerplan? Voor elk Natura 2000-gebied in Nederland maakt de overheid (het ministerie of de provincie) een beheerplan. In een beheerplan staat waarom dat gebied beschermd moet worden, of het goed gaat met de natuur, welk natuurbeheer er moet worden uitgevoerd, wie dat doet en wat de kosten zijn. En ook staat er in wat er wel en wat er niet mag in dat gebied. De overheid betrekt daarbij altijd de eigenaren en gebruikers van het gebied en de lokale of regionale natuur- en belangenorganisaties. Wat kenmerkt het natuurgebied Westduinpark & Wapendal? Solleveld & Kapittelduinen is ongeveer 800 hectare groot en ligt tussen Den Haag (Kijkduin) en Hoek van Holland, in de provincie Zuid-Holland. Het gebied bestaat uit twee deelgebieden: Solleveld en Kapittelduinen. Beheerplan bijzondere natuurwaarden Solleveld & Kapittelduinen Samenvatting 1

4 Het Natura 2000-gebied Solleveld & Kapittelduinen In het grootste deel van Solleveld (gelegen tussen Kijkduin en Ter Heijde) ligt het Oude Duinlandschap zichtbaar in de vorm van een ontkalkte strandwal aan de oppervlakte (4000 jaar oud). Alleen in een smalle strook aan de zeezijde en in het zuidwesten liggen Jonge Duinen. Het gebied is al zeer lang bewoond. De walletjes- en akkertjescomplexen zijn vermoedelijk landbouwvormen uit de late Middeleeuwen of uit de periode kort daarna. De walletjes liggen in het open duin en bos, de akkertjes in het open duin. Op veel plaatsen is het oorspronkelijke eikenhakhout nog in uitgegroeide vorm op de wallen aanwezig. Ook het landgoed Ockenburgh kent een zeer oude bewoningsgeschiedenis. In de omgeving van het landgoed zijn bewoningssporen uit de Bronstijd en uit de Romeinse tijd gevonden. Veel later, in de 17e eeuw, lag op deze plaats een open, grotendeels ontgonnen duingebied afgewisseld door "wildernisse", waarin enkele boerenhofsteden waren gelegen. De Kapittelduinen zijn het restant van een eertijds zeer uitgestrekt gebied aan de monding van de Maas. Het duingebied is in de loop der eeuwen ontstaan op de zogeheten haakwallen : zandplaten, die zich in de monding van de Maas en de Rijn in de 14e en 15e eeuw steeds verder zuidwaarts hebben verplaatst. In de afgelopen eeuwen is een groot deel van het haakwallenlandschap in zee verdwenen of ontgonnen voor huizenbouw, akkerbouw en veeteelt. Het Staelduinse Bos en de Hoekse Bosjes zijn restanten van het oorspronkelijke haakwallenlandschap. Het Vinetaduin is de oudste duinkern; het is het laatste stuk van een destijds veel groter duingebied bij (het toen nog niet bestaande) Hoek van Holland. Het Vinetaduin is militair erfgoed. Beheerplan bijzondere natuurwaarden Solleveld & Kapittelduinen Samenvatting 2

5 Deze duinen zijn in het verleden vergraven voor de aanleg van bunkers ten behoeve van de kustverdediging. Na de Tweede Wereldoorlog diende het gebied als oefenterrein voor militairen. De Van Dixhoorndriehoek is begin jaren 70 ontstaan door opspuiting van het toenmalige brede strand Welke natuurwaarden worden in Solleveld & Kapittelduinen beschermd? Nederland heeft een dynamische kust, opgebouwd uit invloeden van zand, zee en wind. Dit heeft geleid tot een uniek duinlandschap dat zich uitstrekt van de kop van de Zeeuwse eilanden via de Zuid- en Noord-Hollandse kust tot de Waddeneilanden waar vele honderden planten- en diersoorten leven. Solleveld & Kapittelduinen is een van de duinlandschappen langs de kust en is aangewezen als Natura 2000-gebied vanwege het voorkomen van helmduinen (witte duinen), kalkrijke en kalkarme duingraslanden (grijze duinen), duinheide, vochtige duinvalleien, duindoornstruwelen, duinbossen en de nauwe korfslak. Helmduinen (Foto M. Kallisvaart, vrijwilliger Zeetoren, Stichting ARK) Mozaïek van open zand, duingraslanden en duindoornstruwelen (Foto T. van Schie, 2007) In de zeereep (de buitenste duinenrij langs het strand) liggen de helmduinen of witte duinen. Helm is hier, zoals de naam al aangeeft, de belangrijkste plantensoort en zorgt ervoor dat stuivende zand wordt vastgelegd waardoor deze een belangrijke rol speelt bij de kustbescherming. Vanwege die functie zijn helmduinen in het verleden kunstmatig vastgelegd en op sommige plaatsen versterkt door stuifdijken. Er komen een aantal specifieke planten, paddenstoelen en diersoorten voor in deze zandige duinstrook zoals bijvoorbeeld zandhagedis. Achter de helmduinen liggen de bloemrijke duingraslanden of grijze duinen. Duingraslanden zijn Europees gezien zeer bijzonder en bestaan uit grote hoeveelheden zeldzame planten-, mossenen diersoorten. Sommige delen worden gekenmerkt door kleinschalige menselijke invloeden, zoals betreding en beweiding. Deze vormen van kleinschalig landgebruik hebben tot een interessante mozaïek van biodiversiteit geleid. De kalkarme duingraslanden zijn alleen te vinden in Solleveld. Beheerplan bijzondere natuurwaarden Solleveld & Kapittelduinen Samenvatting 3

6 Duinheiden met struikhei (Foto D. van der Est, 2009) Vochtige duinvallei vol met parnassia (Foto M. Kallisvaart, vrijwilleger Zeetoren, Stichting ARK) Bijzonder is het voorkomen van duinheide in Solleveld. Zonder (begrazings)beheer zou de duinheide hier uiteindelijk verdwijnen en overgaan in bos. In de laaggelegen delen van het gebied liggen vochtige duinvalleien. In deze duinvalleien komen veel bijzondere plantensoorten voor zoals, parnassia en verschillende orchideeen. Fraaie voorbeelden van deze duinvalleien zijn te vinden in de Banken en in het zuiden van De Van Dixhoorndriehoek. De beschermde duindoornstruwelen bestaan naast duindoorn ook uit struiken als gewone vlier, wilde liguster en éénstijlige meidoorn. In deze struwelen komen allerlei vogelsoorten tot broeden, zoals bijvoorbeeld de nachtegaal. Duindoornstruwelen breiden zich vrij snel uit en overwoekeren in de meeste duingebieden de duingraslanden. Dit heeft in de Kapittelduinen op grote schaal plaatsgevonden. De meeste duinbossen zijn te vinden in de valleien en aan de binnenduinrand. In de negentiende eeuw waren bossen nog zeer schaars in de duinen. Rond 1900 werden op enkele plaatsen in dit gebied naaldbosjes aangeplant. De laatste tijd vindt er omvorming plaats naar meer natuurlijk loofbos. Hier zijn onder meer grote bonte specht en boombewonende vleermuizen te vinden. De nauwe korfslak is een heel klein landslakje dat niet groter wordt dan 1,9 mm. De soort leeft in en onder het bodemstrooisel en tussen de begroeiing op vochtige, vaak min of meer kalkrijke terreinen. In Nederland wordt deze soort vooral, maar niet uitsluitend, aangetroffen in kalkrijke duinen. Onlangs is ontdekt dat in dit gebied diverse populaties aanwezig zijn. Hoe worden de aanwezige natuurwaarden beheerd? In het gebied zijn Dunea, het Zuid-Hollands Landschap en het hoogheemraadschap van Delfland de belangrijkste terreinbeheerders. Beheerplan bijzondere natuurwaarden Solleveld & Kapittelduinen Samenvatting 4

7 De duingraslanden en duinheide worden vooral in Solleveld begraasd. Dit wordt in de toekomst mogelijk uitgebreid naar andere duingraslanden. In de duinbossen zal hier en daar groei van gebiedsvreemde soorten worden tegengegaan, zodat de oorspronkelijke soorten meer kans krijgen zich uit te breiden. Andere delen van het duingebied worden zoveel mogelijk met rust gelaten omdat hier de natuurwaarden al voldoende aanwezig zijn. In de Van Dixhoorndriehoek zullen grootschalige ingrepen in het gebied gaan plaatsvinden en hebben ook al grootschalige ingrepen plaatsgevonden. In 2010 is de vochtige duinvallei hersteld en uitgebreid en zijn kalkrijke grijze duinen beter beschermd tegen overbetreding. De komende jaren zullen in het gebied (duindoorn)struwelen verwijdert gaan worden zodat er weer ruimte ontstaat voor duingraslanden. Ook zal de recreatie anders georganiseerd gaan worden om ervoor te zorgen dat de natuur een betere kans krijgt. Wat mag wel en wat mag niet? De 166 gebieden zijn in de meeste gevallen nu ook al beschermd. Maakt het veel uit dat er nu Natura 2000-beheerplannen komen? Ja, in sommige gevallen verandert er wel degelijk iets. En soms zijn die gevolgen ook best groot voor betrokkenen. Volgens de EU-regels moeten de aangewezen leefgebieden en soorten in Natura 2000-gebieden beschermd worden tegen negatieve invloeden van menselijke activiteiten. Dat geldt ook voor menselijke activiteiten die buiten het natuurgebied plaatsvinden. In het beheerplan komt dan ook te staan voor welke activiteiten maatregelen moeten worden genomen om die negatieve invloed in het natuurgebied te voorkomen. Ook is aangegeven welke vormen van gebruik wel mogen plaatsvinden of onder bepaalde voorwaarden kunnen worden uitgevoerd zodat een eventuele negatieve invloed op de natuurwaarden achterwege blijft. In het geval van Solleveld & Kapittelduinen verandert er door het nieuwe Natura 2000 beheerplan eigenlijk niet zo veel in de meeste gebieden. Wandelen en fietsen blijft mogelijk op de bestaande paden en ook de Duinenmars kan gewoon plaatsvinden. Alleen in de Van Dixhoorndriehoek zal in de toekomst niet meer onbeperkt gestruind mogen worden. Beheerplan bijzondere natuurwaarden Solleveld & Kapittelduinen Samenvatting 5