Verantwoord Beleggen Rapportage H Syntrus Achmea Beleggingspools

Transcriptie

1 Verantwoord Beleggen Rapportage H Syntrus Achmea Beleggingspools

2

3 Inhoud Inleiding verantwoord beleggen 5 Uitsluitingsbeleid 7 Engagement 9 Collectief engagement 16 Corporate Governance 17 Bijlagen 21 Syntrus Achmea is een handelsnaam van Syntrus Achmea Pensioenbeheer N.V. gevestigd te Amsterdam kvk Syntrus Achmea Vermogensbeheer B.V. gevestigd te Tilburg kvk Syntrus Achmea Vastgoed B.V. gevestigd te Amsterdam kvk

4 Verantwoord Beleggen Rapportage H Syntrus Achmea Beleggingspools 4 / 24

5 01 Inleiding verantwoord beleggen Syntrus Achmea Vermogensbeheer beheert beleggingspools waar verschillende pensioenfondsen in participeren. Sinds 2008 past Syntrus Achmea verantwoord beleggen instrumenten toe bij het beheren van het vermogen in deze beleggingspools. In deze halfjaarlijkse rapportage leest u over de laatste stand van zaken met betrekking tot deze instrumenten en vindt u terug welke activiteiten er voor de beleggingspools zijn ondernomen. Beleidsdocumenten en de rapportages zijn terug te vinden op de website van Syntrus Achmea Vermogensbeheer. Eerst nog een kort overzicht waar Syntrus Achmea voor staat. Wat houdt verantwoord beleggen in? Syntrus Achmea staat voor een goed en betaalbaar pensioen. Syntrus Achmea is van mening dat verantwoord beleggen bijdraagt aan het realiseren van een goed en betaalbaar pensioen voor huidige en toekomstige generaties. Daarom besteedt Syntrus Achmea waar nodig en mogelijk binnen de fiduciaire verantwoordelijkheid aandacht aan ecologische, sociale en governance onderwerpen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen door ondernemingen waarin belegd wordt speelt een belangrijke rol. Wat zijn de uitgangspunten? Voor het verantwoord beleggen beleid hanteert Syntrus Achmea de principes van het Global Compact van de Verenigde Naties als uitgangspunt. Deze principes hebben betrekking op vier hoofdthema s: Mensenrechten Arbeidsnormen Milieu Anticorruptie Het VN Global Compact bestaat uit tien breed geaccepteerde principes (zie bijlage 1). Deze principes vinden hun oorsprong in internationale verdragen zoals de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en principes van de International Labour Organisation (ILO). Het VN Global Compact verlangt van bedrijven dat zij binnen hun eigen invloedsfeer kernwaarden op het gebied van mensenrechten, arbeidsnormen, milieu en anticorruptie omarmen, ondersteunen en uitoefenen. Wat doet Syntrus Achmea? Bij het in praktijk brengen van het Syntrus Achmea verantwoord beleggen wordt gebruik gemaakt van vier instrumenten: 1. Uitsluiting, van producenten van controversiële wapens; 2. Engagement, het aangaan van de dialoog met ondernemingen; 3. Corporate governance en stemmen op aandeelhoudersvergaderingen 4. Landenbeleid geënt op de Sanctiewet 1977 Hoe legt Syntrus Achmea verantwoording af? Transparantie is onafscheidelijk verbonden aan een goed verantwoord beleggen beleid. Syntrus Achmea rapporteert daarom tweemaal per jaar over hoe zij de afgelopen periode invulling gaf aan het verantwoord beleggen beleid. Ook rapporteert Syntrus Achmea over de wijze waarop instrumenten zijn ingezet op sociale, governance en milieuthema s. Syntrus Achmea rapporteert via een verantwoord beleggen rapportage. Met behulp van een zogenoemd vote disclosure system geven wij inzicht in het stemgedrag. De rapportages en het systeem zijn toegankelijk via de website van Syntrus Achmea. Daarnaast staan op deze website de volgende documenten: 1. Verantwoord beleggen beleid 2. Uitsluitingsbeleid ten aanzien van controversiële wapens 3. Corporate governance en stembeleid Wat is de scope van deze rapportage? Het verantwoord beleggen beleid is van toepassing op de volgende beleggingsfondsen: Syntrus Achmea Aandelenpool Europa Syntrus Achmea Aandelenpool Noord Amerika Syntrus Achmea Aandelenpool High Conviction Europa Syntrus Achmea Aandelenpool Multi Manager Europa Syntrus Achmea Vastrentende Waarden Pool Syntrus Achmea Global high Yield Pool Syntrus Achmea Geldmarkt Pool In deze rapportage wordt verantwoording afgelegd voor het in de beleggingspools gevoerde verantwoord beleggen beleid. De instrumenten, de gemaakte keuzes en de recente ontwikkelingen worden ieder in afzonderlijke hoofdstukken besproken. Verantwoord Beleggen Rapportage H Syntrus Achmea Beleggingspools 5 / 24

6 ESG Integratie Voor de gangbare beleggingscategorieën zijn er nog andere ontwikkelingsmogelijkheden. Vanuit de overtuiging dat in de markt het belang van ontwikkelingen op milieu en sociaal gebied niet voldoende wordt onderkend wordt er waarde gehecht aan informatie op dit gebied. Voor de door Syntrus Achmea beheerde beleggingspools worden daarom daar waar mogelijk duurzaamheidsfactoren op een systematische en consistente manier geïntegreerd in het reguliere beleggingsproces. Dit vanuit de overtuiging dat het inzichtelijk maken van relevante ecologische, sociale en goed bestuur (ESG) factoren, en daarmee verbonden bedrijfsspecifieke risico s, bijdraagt aan het maken van beter geïnformeerde beleggingsbeslissing. Het draagt bij aan het behalen van een goed rendement en het streven naar een goed en betaalbaar pensioen. Aandelen Voor de aandelenportefeuilles waar een fundamenteel beleggingsproces van toepassing is wordt een ESG integratie strategie toegepast. Sinds 2011 worden duurzaamheidsfactoren op een systematische en consistente manier geïntegreerd in het beleggingsproces. Dit vanuit de overtuiging dat het inzichtelijk maken van relevante ecologische, sociale en goed bestuur (ESG) factoren en daarmee verbonden bedrijfsspecifieke risico s bijdraagt aan het maken van beter geïnformeerde beleggingsbeslissing. Na uitvoerig testen van beschikbare data is de voorlopige conclusie dat huidige datasets zich niet lenen voor het doel van ESG integratie in de portefeuilles die beheerd worden middels een kwantitatief beleggingsproces. De kwaliteit van de onderliggende data en het ontbreken van betrouwbare tijdsreeks gegevens maken dat de datasets momenteel geen toegevoegde waarde hebben voor de beleggingsportefeuille. Bedrijfsobligaties Bij het beheer van de bedrijfsobligatieportefeuille binnen de Vastrentende Waarden Pool is in de afgelopen jaren op ad-hoc basis een ESG-integratiestrategie in het beleggingsproces toegepast op het moment dat daar nadrukkelijk aanleiding toe was. Voor ondernemingen waar risico s vanuit een ecologische, sociale en goed bestuur (ESG) perspectief het meest dreigend waren is er aandacht geschonken aan ESG informatie met gebruikmaking van de MSCI ESG Research. Naast het evalueren van invloed van ESG factoren op bestaande bedrijfsobligaties werd bij nieuwe bedrijfsobligatieuitgevende instellingen ook op ad hoc basis ESG informatie meegenomen in het beoordelingsproces. Door aanpassingen in het Syntrus Achmea waarderingsmodel is in het tweede kwartaal van 2014 de stap gezet naar een structurele ESG integratie voor het credits bedrijfsobligatiemandaat. Staatsobligaties Voor de staatsobligatieportefeuille binnen de Vastrentende Waarden Pool worden bestuurlijke, milieu en sociale risico s waar van toepassing en relevant meegewogen in de kwantitatieve en kwalitatieve landenanalyses. In de bepaling van het risico of een land de uitgeleende hoofdsom en bijhorende rente volledig en op tijd terug kunnen betalen zijn ESG risico s dus meegewogen. Bij het identificeren van deze risico s maken de SAVB portefeuillemanagers gebruik van ESG landenanalyses van de onafhankelijke dataleverancier Camradata. Syntrus Achmea zal naast de interne activiteiten de ontwikkelingen in de markt op dit gebied blijven monitoren, onderzoeken en toepassen indien gepast. Dit met het doel een goed rendement te behalen zodat een goed en betaalbaar pensioen voorop blijft staan. 6 / 24 Verantwoord Beleggen Rapportage H Syntrus Achmea Beleggingspools

7 02 Uitsluitingsbeleid Er zijn verschillende redenen waarom een belegger er voor kiest om niet te beleggen in bepaalde ondernemingen. Zo kan men ervoor kiezen om niet te beleggen in ondernemingen die ongewenst gedrag vertonen of ondernemingen die bepaalde controversiële producten produceren. Wanneer een onderneming betrokken is bij een controversieel product, veelal een kernactiviteit van de onderneming, is een engagementbeleid niet reëel. Het is immers lastig de onderneming over te halen een ander product te produceren. In dat geval hanteert Syntrus Achmea op voorhand een uitsluitingsbeleid. Het uitsluitingsbeleid van de beleggingspools richt zich op één enkel product, namelijk controversiële wapens. Wat zijn controversiële wapens? Voor Syntrus Achmea zijn wapens controversieel wanneer deze wapens onevenredig veel leed en slachtoffers veroorzaken en geen onderscheid maken tussen burger- en militaire doelen. Ook na afloop van een conflict veroorzaken deze wapens nog op aanzienlijke schaal slachtoffers en ontwrichten deze de maatschappij en de economie. In de praktijk gaat het om de volgende typen wapens: 1. Nucleaire wapens 2. Biologische wapens 3. Chemische wapens 4. Antipersoonsmijnen 5. Clustermunitie Bij het bepalen van de definitie van controversiële wapens zoekt Syntrus Achmea aansluiting bij internationale verdragen die door Nederland zijn ondertekend en bij het beleid van de Nederlandse overheid. Het volledige uitsluitingsbeleid kunt u terugvinden op de website van Syntrus Achmea. Hoe wordt de uitsluitingslijst samengesteld? De Syntrus Achmea beleggingspools beleggen direct in Europese en Noord-Amerikaanse aandelen en bedrijfsobligaties. Het uitsluitingsbeleid is van toepassing op deze beleggingen. Het onafhankelijke Zweedse onderzoeksbureau Ethi stelt ieder halfjaar vast welke ondernemingen betrokken zijn bij de productie van controversiële wapens (tabel 02.1). Daartoe bekijkt het onderzoeksbureau het gehele belegbaar universum. Wanneer het onderzoeksbureau betrokkenheid vaststelt leidt dit tot uitsluiting. Uitsluiting controversiële wapens Verbod beleggen in clustermunitie Met betrekking tot het verbod tot beleggen in clustermunitie heeft de AFM in september 2013 geïnventariseerd welke ondernemingen per 1 januari 2014 voldoen aan de criteria geformuleerd in artikel 21a Besluit Marktmisbruik. Uit deze inventarisatie blijkt dat de onderstaande beursgenoteerde ondernemingen in ieder geval onder de wettelijke definitie van een verboden onderneming als bedoeld in artikel 21a Besluit Marktmisbruik vallen. Deze ondernemingen blijven gehandhaafd op de uitsluitingslijst van de beleggingspools: Aeroteh SA Alliant Techsystems Hanwha Corporation Poongsan Corporation Singapore Technologies Tetron Veranderingen in de uitsluitingslijst Op basis van onderzoeksresultaten van Ethi evenals de indicatieve AFM-lijst zijn er geen wijzigingen doorgevoerd in de uitsluitingslijsten. Op basis van corporate actions is er 1 wijziging doorgevoerd: European Aeronautic Defence & Space Co. (EADS N.V.) heeft de naam gewijzigd in Airbus Group NV. Verantwoord Beleggen Rapportage H Syntrus Achmea Beleggingspools 7 / 24

8 Tabel 02.1 Uitsluitingslijst controversiële wapens per 1 juli Bron: Ethi SRI Advisors + indicatieve AFM lijst Onderneming Controversiële wapens Aeroteh* Airbus Group NV Alliant Techsystems* Areva S.A. Babcock International Group PLC BAE Systems PLC Boeing Co. Doosan Co Ltd Finmeccanica S.p.A. Fluor Corp. General Dynamics Corp. Hanwha Corp.* Honeywell International Inc. Huntington Ingalls Industries Jacobs Engineering Group Inc. Kratos Defence and Security Solutions Inc. L-3 Communications Holdings Inc. Larsen & Toubro Ltd. Leidos Holdings Inc Lockheed Martin Corp. Moog Inc. Northrop Grumman Corp. Poongsan* Raytheon Co. Rolls-Royce Group PLC SAFRAN S.A. Serco Group Singapore Technologies Engineering Ltd.* Temasek Holdings Tetron Inc.* Thales S.A. United Technologies URS Corp. Per 1 juli 2014 is geen van de ondernemingen in het beleggingsuniversum betrokken bij de productie van biologische- en/of chemische wapens. Ondernemingen met een asterisk zijn aanvullende namen vanuit de indicatieve AFM lijst ten aanzien van clustermunitieproducenten. 8 / 24 Verantwoord Beleggen Rapportage H Syntrus Achmea Beleggingspools

9 03 Engagement Een onderneming is gericht op het maken van winst. Het streven naar winstmaimalisatie kan op bepaalde momenten op gespannen voet staan met internationale richtlijnen voor verantwoord ondernemen, zoals het VN Global Compact. In een contet waar ondernemingen deze internationale richtlijnen systematisch schenden wordt gedrag onverantwoord. Onverantwoord gedrag vormt een risico voor winstmaimalisatie op de lange termijn en het is dus in het belang van de onderneming en al haar belanghebbenden dat richtlijnen voor verantwoord ondernemen worden gerespecteerd. Daarom gaat Syntrus Achmea de dialoog aan met ondernemingen. Het doel van deze dialoog is het duidelijk stellen van kaders, het ontwikkelen van kennis bij ondernemingen en het definiëren van 'good practices'. Op deze manier draagt Syntrus Achmea bij aan het bewaken van het juiste evenwicht en beschermt het haar belangen. Syntrus Achmea en de dialoog Engagement is het aangaan van de dialoog met ondernemingen. Het is het centrale middel in het verantwoord beleggen beleid van Syntrus Achmea. Met het aangaan van de dialoog willen wij het duurzame gedrag van ondernemingen verbeteren en tegelijkertijd aandeelhouderswaarde vergroten. De dialoog kan op diverse manieren gevoerd worden: 1. proactief; een onderneming wordt aangesproken op de (neven)effecten van haar bedrijfsprocessen; 2. reactief; een onderneming wordt aangesproken op ongewenste activiteiten en gedragingen; 3. ter bevordering van een algemene standaard op bijvoorbeeld sectorniveau. De minimale uitgangspunten De beginselen van het VN Global Compact vormen een minimaal uitgangspunt voor verantwoord ondernemen. Structurele schendingen van het VN Global Compact vergroten het risico op nadelige gevolgen voor de onderneming, haar directe omgeving zoals lokale gemeenschappen of het milieu en voor andere belanghebbenden. Activiteiten die (mogelijk) leiden tot een schending van de principes van het VN Global Compact staan veelal in de belangstelling van niet-gouvernementele organisaties (NGO s) en de media en schaden het milieu, lokale gemeenschappen en daarmee de reputatie van de ondernemingen. In de praktijk leiden deze schendingen ook vaker tot rechtszaken, die boetes of het uitbetalen van schadeclaims door de ondernemingen tot gevolg kunnen hebben. Dit zijn directe negatieve financiële effecten, die ook de belangen van aandeelhouders schaden. Ondernemingen dienen te voorkomen dat zij zich schuldig maken aan structurele schendingen van de beginselen van het VN Global Compact. Mochten zij zich daaraan wel schuldig maken, dan is het noodzakelijk dat zij deze schendingen opheffen en voorkomen dat de schendingen in de toekomst opnieuw zullen optreden. Dit zijn belangrijke aandachtspunten bij het voeren van een dialoog. Daarnaast kan ook de dialoog worden aangegaan over onderwerpen die gerelateerd zijn aan maatschappelijk verantwoord ondernemen, de rapportage daarvan en aan corporate governance gerelateerde onderwerpen. Dit met het doel de kansen en risico s van een onderneming beter in kaart te krijgen en met als doel het duurzame gedrag van ondernemingen te verbeteren en aandeelhouderswaarde op de langere termijn te creëren. Het engagementproces Ieder jaar bepaalt Syntrus Achmea in samenspraak met haar klanten welke twee thema s centraal staan in het engagementtraject. Om goed geïnformeerd en gedegen een dialoog te voeren worden namens de beleggingspools op de gekozen onderwerpen themaonderzoeken uitgevoerd. Op basis van onderstaande thema s zijn in het recente verleden dialogen met ondernemingen gestart: 1. Energie en basismaterialen in controversiële regimes (afgerond medio 2014) 2. Waterbeheer bij voedings- dranken- en tabaksondernemingen (afgerond medio 2014) 3. Global Compact schendingen arbeidsomstandigheden (o.a. kinderarbeid) 4. Global Compact milieuschendingen 5. Global Compact schendingen corruptie 6. Global Compact schendingen mensenrechten 7. Eco-efficiëntie in de metaal- en cementindustrie 8. Veilige arbeidsomstandigheden in de kledingsector 9. CO 2 management in de vastgoedsector (Q1 2014) 10. Kwaliteit van bestuur en toezicht (Q1 2014) Engagementthema s 2014 Aan het begin van 2014 hebben de klanten van Syntrus Achmea aangeven op welk thema zij graag in 2014 de dialoog zouden willen voeren. Het zijn de volgende thema s geworden: 1. Sociale kwesties in de voedingsmiddelen- en landbouwketen; 2. Kwaliteit van bestuur en toezicht Verantwoord Beleggen Rapportage H Syntrus Achmea Beleggingspools 9 / 24

10 Engagement namens Syntrus Achmea Engagement is een zaak van lange adem. Voor de diverse trajecten wordt uitgegaan van een looptijd van drie jaar. Tijdens deze doorlooptijd zijn er ook periodes zonder noemenswaardige voortgang in de dialoog. Vaak is dit het geval tijdens het opstarten van een dialoog of bij herbezinning van een gekozen strategie, in geval de voortgang niet de gewenste resultaten laat zien. Anders dan bij het instrument uitsluiting waarbij pensioenfondsen of beleggingspools op voorhand niet beleggen in ondernemingen, geldt voor engagement dat er wel belegd wordt in ondernemingen die ter discussie staan. Syntrus Achmea heeft namens haar beleggingspools dan als aandeelhouder de mogelijkheid om het management aan te sporen het beleid of activiteiten te wijzigen. Ondernemingen in engagementprogramma Per eind juni 2014 voert Syntrus Achmea op de vijf vaste thema s (de vier Global Compact aandachtsgebieden en goed ondernemingsbestuur) en op acht milieuthema s, drie sociale thema s en drie goed bestuur thema s 123 dialogen met 83 ondernemingen. Hiervan worden 56 dialogen gevoerd op thema s die mede door klanten van Syntrus Achmea gekozen zijn. Onderstaande tabel geeft inzicht in het aantal dialogen uitgesplitst naar: 1. thema (milieu, sociaal en governance); 2. regio. 3.1a Totaal aantal activiteiten per thema en regio Bron: Robeco en Syntrus Achmea activiteiten van ondernemingen in landen met controversiële regimes. Door hun activiteiten in deze landen genereren de ondernemingen inkomsten voor de betreffende regimes, die deze inkomsten vervolgens vaak niet ten goede laten komen aan de lokale bevolking. Daarnaast komt het voor dat lokale gemeenschappen direct worden geschaad door de activiteiten van de ondernemingen. Andere voorbeelden van schendingen op het gebied van mensenrechten zijn onrechtmatigheden tegen de lokale bevolking door personeel of ingehuurde veiligheidsdiensten van ondernemingen. De onderneming moet aantonen dat de schending van de VN Global Compact principes is opgeheven. Het is wenselijk dat een eterne, onafhankelijke partij vaststelt dat de schending is opgeheven. 3.2 Voortgang Global Compact schendingen Mensenrechten Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming Voortgang Anglo American Eon Mobil Corp. Newmont Mining Corp. nieuw Rio Tinto Stora Enso Oyj Syngenta AG (zwart=gewijzigde status, grijs=status quo) Global Compact schendingen arbeidsomstandigheden Het doel van dit engagementthema is het opheffen van de gevonden schendingen van het VN Global Compact en het ontwikkelen van beleid, systemen en rapportages die verband houden met het voorkomen van nieuwe schendingen. Global Compact schendingen Mensenrechten Het doel van dit engagementthema is het opheffen van de geconstateerde mensenrechtenschendingen en het ontwikkelen van beleidssystemen en rapportages die verband houden met het voorkomen van nieuwe schendingen. Structurele schendingen van de beginselen van mensenrechten kunnen betrekking hebben op de Structurele schendingen van het VN Global Compact, in het bijzonder de principes die gaan over arbeidsnormen, vormen financiële en reputatierisico s voor de onderneming en voor belanghebbenden zoals aandeelhouders. Ondernemingen dienen te voorkomen dat zij zich schuldig maken aan structurele schendingen van deze beginselen van het VN Global Compact. Mochten zij zich daaraan wel schuldig maken, dan is het wenselijk dat zij deze schendingen opheffen en voorkomen dat schendingen in de toekomst opnieuw zullen optreden. Structurele schendingen van de beginselen over arbeidsomstandigheden kunnen betrekking hebben op kinderarbeid en andere vormen van gedwongen arbeid in de ketens van toeleveranciers van ondernemingen. Ook discriminatie van bijvoorbeeld zwangere vrouwen of personeel van een bepaalde etnische achtergrond 10 / 24 Verantwoord Beleggen Rapportage H Syntrus Achmea Beleggingspools

11 komt voor, zowel binnen bedrijven zelf als binnen de ketens. Om een schending effectief te verhelpen wordt op basis van SMART-doelstellingen de dialoog gevoerd op onder meer de volgende aandachtsgebieden; beleid voorkomen schendingen, implementatie, dialoog belanghebbenden, rapportages dialoog, eterne verificatie en transparantie. 3.3 Voortgang Global Compact schendingen arbeidsomstandigheden Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming Voortgang Berkshire Hathaway Inc British American Tobacco Plc Cintas Corp. Coca-Cola Co. Ericsson LM Shs B FedE Corp. Kohl's Corp. Koninklijke Ahold N.V. Mattel nieuw VINCI SA nieuw Vodafone Group PLC (zwart=gewijzigde status, grijs=status quo) Global Compact milieuschendingen Het doel van dit engagementthema is het opheffen van de gevonden schendingen van het VN Global Compact en het ontwikkelen van beleid, systemen en rapportages die verband houden met het voorkomen van nieuwe milieuschendingen. Structurele schendingen van het VN Global Compact, in het bijzonder de principes die gaan over milieu, vormen financiële, operationele en reputatierisico s voor de onderneming en voor haar belanghebbenden zoals aandeelhouders. Ondernemingen dienen daarom te voorkomen dat zij zich schuldig maken aan structurele schendingen van deze beginselen van het VN Global Compact. Mochten zij zich daaraan wel schuldig maken, dan is het wenselijk dat zij deze schendingen opheffen en voorkomen dat de schendingen in de toekomst opnieuw optreden. De dialoog wordt gevoerd aan de hand van SMARTdoelstellingen. De onderneming moet aantonen dat schending van de VN Global Compact principes structureel is opgeheven waarbij het wenselijk is dat een eterne onafhankelijke partij vaststelt dat de schending is opgeheven. Bij het opheffen van de schending moet ook gedacht worden aan het nemen van corrigerende maatregelen, schadeloosstelling van betrokkenen en het opzetten en uitvoeren van herstelplannen. 3.4 Voortgang Global Compact milieuschendingen Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming AES Corp. Chevron Corp. Eon Mobil Corp. Freeport-McMoRan Copper & Gold GDF Suez S.A. Newmont Mining Corp. Rio Tinto PLC Royal Dutch Shell PLC (zwart=gewijzigde status, grijs=status quo) Voortgang Global Compact schendingen corruptie Omkoping en corruptie zijn niet verenigbaar met goed ondernemingsbestuur en hebben een negatieve invloed op de (creatie van) aandeelhouderswaarde. Het leidt tot nadelige economische, sociale en politieke uitkomsten. Overtredingen van internationale principes op het gebied van anticorruptie kunnen schadelijk zijn voor de reputatie van een bedrijf en de waarde van merken. Eén van de universele principes van het VN Global Compact is gericht op corruptie. Dit principe roept bedrijven op om preventieve en handhavingmaatregelen in te stellen en een effectief systeem op te zetten voor de bestrijding van corruptie. Dit engagementthema heeft als doel het anticorruptiebeleid en de maatregelen tegen corruptie bij bedrijven te verbeteren. Daarnaast moet ook voldoende duidelijk worden gemaakt welke acties worden ondernomen tegen werknemers, agenten en onderaannemers die betrokken zijn bij beschuldigingen in verband met corruptie. Hierbij is het belangrijk dat er transparant wordt gecommuniceerd over verrichte onderzoeken en over doorgevoerde veranderingen. 3.5 Voortgang Global Compact schendingen corruptie Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming Voortgang Eni SpA nieuw GlaoSmithKline nieuw Royal Philips NV Total S.A. Tyco International Vedanta Resources (zwart=gewijzigde status, grijs=status quo) Verantwoord Beleggen Rapportage H Syntrus Achmea Beleggingspools 11 / 24

12 Eco-efficiëntie in de Metaal- en Cementindustrie Eco-efficiëntie in de metaal- en cementindustrie is een belangrijke stap op weg naar een koolstofarme, grondstofefficiënte economie. In de afgelopen decennia is de vraag naar vrijwel alle metalen wereldwijd toegenomen. Het proces van etractie en verwerking van erts naar metaal wordt gekenmerkt door een grote energiebehoefte. Cement is een belangrijk bestandsdeel van beton. Beton is na water de meest gebruikte grondstof ter wereld. De productie van beton wordt eveneens gekenmerkt door een hoog energieverbruik, met name bij het stoken en vermalen van de grondstoffen. Dit thema is gericht op het verhogen van de ecoefficiëntie in de sectoren. Dit kan leiden tot kostenbesparingen, minder verbruik van nietduurzame energie, lagere uitstoot en besparingen van delfstoffen. De dialoog zal zich richten op vier doelstellingen: energie- en CO 2-efficiëntie, recycling, mijnbouw en emissie-intensiteit. Het doel van de dialoog is te waarborgen dat ondernemingen uit de sectoren energie en basismaterialen hun activiteiten in landen met een controversieel regime op een transparante en verantwoorde manier uitvoeren. Hierdoor worden risico s voor ondernemingen, lokale gemeenschappen en uiteindelijk de aandeelhouders zichtbaar en beheersbaar. 3.6 Voortgang Eco-efficiëntie in de metaal- en cementindustrie Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming Voortgang Anglo American PLC ArcelorMittal SA CRH Plc HeidelbergCement AG Lafarge S.A. Energie en basismaterialen in controversiële regimes Het doel van deze dialoog is te waarborgen dat ondernemingen uit de sectoren energie en basismaterialen hun activiteiten in landen met een controversieel regime op een transparante en verantwoorde manier uitvoeren. Hierdoor worden risico s voor ondernemingen, lokale gemeenschappen en uiteindelijk de aandeelhouders zichtbaar en beheersbaar. De dialoog wordt gevoerd aan de hand van SMARTdoelstellingen op de volgende aandachtsgebieden; mensenrechtenbeleid, stakeholdermanagement, rapportage, risicoanalyse, beveiliging en nationalisatie. 3.7 Voortgang Energie en basismaterialen in controversiële regimes Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming Voortgang Alcoa Inc. on Anglo American PLC BG Group PLC BHP Billiton PLC BP PLC Chevron Corp. ConocoPhillips ENI S.p.A. Eon Mobil Corp. Freeport-McMoRan Copper & Gold Repsol S.A. Rio Tinto PLC Royal Dutch Shell PLC (CL A) Total S.A. (zwart=gewijzigde status, grijs=status quo) Waterbeheer bij tetielgerelateerde ondernemingen Het doel van dit engagementthema is het beleid, de systemen en de transparantie van tetielgerelateerde ondernemingen op het gebied van waterbeheer te verbeteren. Het verschil tussen de vraag naar en aanbod van water kan, ondanks het feit dat dit veelal een lokale kwestie is, gevolgen hebben voor de wereldwijde activiteiten van een onderneming. De productie van eindproducten binnen de tetielindustrie is afhankelijk van de beschikbaarheid van water. Goed en effectief waterbeheer is niet alleen van belang voor de lokale bevolking en het milieu, het is ook belangrijk voor de winstgevendheid en continuïteit van ondernemingen en dus voor aandeelhouderswaarde op de lange termijn. De vraag naar water door de tetielindustrie is hoog en vormt een grote uitdaging aangezien waterschaarste een toenemend probleem is in bepaalde gebieden van de wereld. Op de diverse elementen in bijvoorbeeld de katoenketen van productie van de grondstoffen tot en met de eindgebruiker heeft water een grote impact. Deze impact geldt niet alleen voor de ondernemingen zelf, maar ook voor de lokale gemeenschappen waarin ondernemingen opereren en het milieu. Op al deze elementen is het waterbeheer van een onderneming potentieel van invloed. Het wegvallen van productie door waterschaarste of het verliezen van overheidslicenties voor watergebruik kan vergaande operationele en financiële gevolgen 12 / 24 Verantwoord Beleggen Rapportage H Syntrus Achmea Beleggingspools

13 hebben voor ondernemingen en hun omgeving. Daarom is het ook voor de aandeelhouders in deze ondernemingen van cruciaal belang dat het waterbeheer op orde is. Onderzoek heeft uitgewezen dat katoen één van de meest waterintensieve grondstoffen is. Aangezien katoen wijdverspreid gebruikt wordt in de tetielindustrie, richt het engagement zich nadrukkelijk op de katoenketen. 3.8 Voortgang waterbeheer bij tetielgerelateerde ondernemingen Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming Voortgang Abercrombie & Fitch Adidas Burberry Group Gap Hennes & Mauritz LVMH Moet Hennesey Louis Vuitton NIKE Succesvol Polo Ralph Lauren on The TJX Cos. on VF (zwart=gewijzigde status, grijs=status quo) Goed ondernemingsbestuur De corporate governance structuur van een onderneming specificeert de rechten en verantwoordelijkheden van de verschillende belanghebbenden, zoals de directie, commissarissen, aandeelhouders en overige belanghebbenden. Een adequaat functionerend corporate governance systeem richt zich op de lange termijn continuïteit van een onderneming en beschermt de belangen van aandeelhouders. Een goed functionerend corporate governance systeem kan bijdragen aan lange termijn aandeelhouderswaarde. Internationale en nationale principes en codes verschaffen richtlijnen voor goede corporate governance. Corporate governance kent vele aspecten die van belang zijn waaronder: beloningsbeleid, aandeelhoudersrechten, transparantie, effectief toezicht op management, onafhankelijke audit en risk management. In de aanloop naar het stemseizoen voor aandeelhouders is met elf Nederlandse ondernemingen en één Duitse onderneming de dialoog aangegaan rond de kwestie goed bestuur. In de meeste gevallen vond de dialoog plaats op het vlak van beloningsbeleid, maar ook is regelmatig gesproken over de borging van aandeelhoudersrechten, het functioneren Raad van Commissarissen, en de auditfunctie bij de onderneming. Voor een volledig overzicht verwijzen we naar de bijlage. 3.9 Voortgang Goed ondernemingsbestuur Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming Voortgang Akzo Nobel Deutsche Bank DSM Heineken Holding KPN Philips Randstad Reed Elsevier Royal Dutch Shell Unilever TNT Epress nieuw Wolters Kluwer (zwart=gewijzigde status, grijs=status quo) Veilige arbeidsomstandigheden in de kledingsector Ondanks de grote verscheidenheid aan spelers in de productieketen van kleding, wordt de retailmarkt gekenmerkt door een relatief klein aantal aanbieders van eindproducten. De aanbieders, de grote multinationals, houden zich bezig met ontwerp, marketing en verkoop en hebben de beste kansen om goede winstmarges te realiseren. De tetielsector is wereldwijd enorm competitief, met een keten die bijzonder gelaagd is en daardoor comple. Hoewel de productketen lang kan zijn, hebben deze multinationals over het algemeen slechts een relatie met de eerstvolgende schakel in de toeleveringsketen. Hierdoor ontbreekt het toezicht op activiteiten in de productieketen. Een bijkomende factor is dat in veel landen met hoge activiteiten in de toeleveringsketen voor de tetielindustrie de wet- en regelgeving ten aanzien van veilige arbeidsomstandigheden niet goed is ontwikkeld. Het is dan ook belangrijk om beleid en managementsystemen te ontwikkelen die verder gaan dan enkel voldoen aan de lokale wet- en regelgeving. Dit is noodzakelijk om zowel directe risico s op het gebied van veiligheid voor medewerkers als ook indirecte risico s op het gebied van bijbehorende reputatieschade in te perken. Specifieker zijn risico s op het gebied van brandveiligheid, constructieveiligheid van gebouwen, het gebruik van chemicaliën, hygiëne en sanitatie in de toeleveringsketen van belang in beeld te hebben. Het doel van dit engagement thema is het verbeteren van beleid en gedrag van ondernemingen met betrekking tot de veilige arbeidsomstandigheden in de Verantwoord Beleggen Rapportage H Syntrus Achmea Beleggingspools 13 / 24

14 kledingsector. Er zijn doelen gesteld op de volgende gebieden: beleid en risicoanalyse, risicobeheersing, transparantie. De rol en invloed van kleding en tetielbedrijven binnen de markt is ontoereikend om alle misstanden op te lossen die zich voordoen in de keten. Samenwerking (tussen overheid, leveranciers, retail en NGO s) en controle op onderaannemers is dan ook een belangrijk aandachtsgebied Veilige arbeidsomstandigheden in de kledingsector Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming Voortgang Associated British Foods Burberry Group Hennes & Mauritz Indite geen Kering LVMH Moet Hennesey Louis Vuitton geen Marks & Spencer Group VF (zwart=gewijzigde status, grijs=status quo) CO2 management in de vastgoedsector Een andere thema dat zich in de opstartfase bevindt is CO 2 management in de vastgoedsector. Een groot deel van de menselijke CO 2-uitstoot is afkomstig van de gebouwde omgeving. In de vastgoedsector is dus veel potentie aanwezig om CO 2-uitstoot in te perken en de impact op het milieu te verlagen. Een minstens zo belangrijke motivatie om noodzakelijke CO 2 besparingen te realiseren is de overtuiging dat duurzaam vastgoed op termijn beter zal renderen dan vastgoed dat niet duurzaam is. Gebouwen met gunstige energielabels zijn eenvoudiger in de markt te zetten en hebben betere verwachting ten aanzien van de bezettingsgraad. Daarnaast wordt minder risico gelopen op het vlak van aanpassingen in het door de overheid gevoerde milieubeleid. Op basis van de 'Global Real Estate Sustainability Benchmark' (GRESB) score kunnen fondsmanagers hun duurzaamheidbeleid tegen het licht houden en verbeteringen doorvoeren. GRESB maakt scores voor ongeveer 350 vastgoedfondsen en rangschikt deze in vier kwadranten. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen starters op het gebied van duurzaamheidbeleid en de best presterende ondernemingen, waarbij ondernemingen prestatie-indicatoren volledig hebben geïntegreerd bij het beheer van de vastgoedportefeuille. De best presterende fondsen bevinden zich met name in Australië en Nieuw Zeeland, gevolgd door de Europese vastgoedfondsen. De Noord-Amerikaanse fondsen volgen en de Aziatische vastgoedfondsen scoren het slechtst. De eerste set ondernemingen waarmee het engagement wordt opgestart bevat acht vastgoedfondsen. Het is mogelijk dat hieraan later additionele fondsen worden toegevoegd. De doelstellingen binnen dit engagementthema zijn onderverdeeld in: 1. het beleid op het gebied van klimaatverandering; 2. de verankering van duurzaamheidsindicatoren binnen bedrijfsprocessen; 3. prestaties ten aanzien van energie en CO 2 reductiedoelstellingen; 4. de mate van transparantie daarin; 5. dialoog met huurders. Deze laatste doelstelling is toegevoegd vanuit de gedachte dat klimaatverandering een zaak is van zowel verhuurders als huurders Voortgang CO 2 management in de vastgoedsector Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming Voortgang Hammerson Plc Unibail-Rodamco Corio NV geen Macerich Co. geen Simon Property Group, Inc. geen (zwart=gewijzigde status, grijs=status quo) Diepwater eploratie en ontwikkeling Diepzeeprojecten maken een belangrijk onderdeel uit van de investeringsportefeuille bij olie- en gasmaatschappijen. Het is van belang voor investeerders om te weten in welke mate deze ondernemingen adequaat risicomanagement toepassen om sociale- en milieurisico s te mitigeren. Het niet onderkennen van deze risico s kan negatieve gevolgen hebben op mens en milieu, maar ook op de reputatie en financiële positie van de onderneming. De milieuramp in de Golf van Meico heeft dit laten zien. De sector en haar toezichthouders hebben het operationele beleid van diepzee eploratie en ontwikkeling na dit zogenaamde Macondo-incident herijkt. Hieruit blijkt duidelijk dat het voorkomen van incidenten, tijdige interventie en de adequate respons bij een calamiteit cruciale managementthema s zijn in deze sector. Ook toezichthouders stellen nieuwe wettelijke eisen aan diepwaterboringen. In deze contet zijn voor dit engagementthema de volgende doelen geformuleerd: 1. controlemaatregelen van diepe waterbron; 2. crisismanagement; 3. management van onderaannemers; 4. transparantie over toezichteisen. 14 / 24 Verantwoord Beleggen Rapportage H Syntrus Achmea Beleggingspools

15 3.12 Voortgang diepwater eploratie en ontwikkeling Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming Anadarko Petroleum Corp. Chevron Repsol Statoil Total Voortgang (zwart=gewijzigde status, grijs=status quo) Verantwoord Beleggen Rapportage H Syntrus Achmea Beleggingspools 15 / 24

16 04 Collectief engagement Waar mogelijk en gewenst is Syntrus Achmea betrokken bij andere vormen van engagement. Met andere beleggers worden dan bijvoorbeeld de krachten gebundeld voor een collectief engagement. Deze dialogen zijn vaker gericht op sectoren, bepaalde onderwerpen (bijvoorbeeld CO2-uitstoot) of overheden en andere regelgevende instanties. Het gaat daarbij om de volgende initiatieven: 1. Carbon Disclosure project 2. VN Global Compact De verschillende initiatieven, ondernomen acties en (tussentijdse) resultaten worden hierna kort toegelicht. Carbon Disclosure Project Gegevens over klimaatverandering vormen in toenemende mate een belangrijk element bij besluitvorming over investeringen. Betrouwbare, bruikbare en vergelijkbare klimaatgegevens spelen hierbij een essentiële rol. Daarom hecht Syntrus Achmea belang aan het Carbon Disclosure Project (CDP). Dit project stuurt jaarlijks een vragenlijst uit naar ondernemingen waarin wordt gevraagd naar relevante informatie over de uitstoot van broeikasgassen, de voorbereiding op klimaatverandering, en corporate governance en de strategie om te reageren op klimaatproblematiek. Gecoördineerd vanuit de Principles for Responsible Investment (PRI) ondersteunen investeerders jaarlijks via een collectief engagement de vragenlijst van het CDP. Hierbij wordt de vragenlijst etra onder de aandacht gebracht bij alle aangeschreven ondernemingen en benadrukken de investeerders het belang van betrouwbare gegevens voor het beleggingsproces. Op basis van de beschikbare gegevens stelt het CDP de Carbon Disclosure Leadership Inde (CDLI) samen. In afwachting van de nieuwe CDP onderzoeksgegevens worden voor dit collectief engagement momenteel geen werkzaamheden verricht. Rapportageverplichting VN Global Compact Het VN Global Compact biedt ondernemingen een kader voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. Ondernemingen kunnen zich vrijwillig bij het VN Global Compact aansluiten. Ze kiezen er dan voor zich openbaar te committeren aan de tien principes van het Compact (zie bijlage 1). Door deelname committeert de onderneming zich aan het in gang zetten van veranderingen in de bedrijfsvoering. Zo gaan het VN Global Compact en de tien principes onderdeel uitmaken van het beleid, de strategie, de cultuur en de dagelijkse praktijk van de onderneming. Verder laat de onderneming in haar publicaties (jaarverslag, duurzaamheidsverslag of de website) zien welke voortgang zij op het VN Global Compact en de principes boekt. Tevens dient de onderneming het VN Global Compact in publieke uitingen te steunen. In de praktijk blijkt dat ondernemingen die aan het VN Global Compact deelnemen dit op zeer verschillende wijze doen. De ene onderneming neemt haar deelname zeer serieus en voldoet aan alle afspraken, terwijl de andere onderneming minder aandacht besteedt aan het uitvoeren van de principes. Deze laatste groep kan de geloofwaardigheid van het VN Global Compact ondermijnen. Door middel van een collectief engagement zetten institutionele beleggers zich in, om ondernemingen aan te sporen zo snel mogelijk te voldoen aan de principes van het VN Global Compact en de bijbehorende rapportageverplichtingen. Door samen te werken met andere institutionele beleggers wordt er etra druk uit geoefend op de ondernemingen om op deze manier bij te dragen aan het succes van het VN Global Compact. Syntrus Achmea heeft zich aangesloten bij de het PRI voor Rio initiatief. In afwachting van de nieuwe onderzoeksgegevens zijn voor dit collectief engagement geen werkzaamheden de afgelopen 6 maanden. Belangenbehartiging Om de belangen van de beleggingspools beter te vertegenwoordigen neemt Syntrus Achmea, naast de collectieve engagementactiviteiten, actief deel aan samenwerkingsverbanden van institutionele beleggers op het gebied van Corporate governance, Eumedion en het International Corporate Governance Network. Daarnaast heeft Syntrus Achmea zich verbonden aan de Principles for Responsible Investment. Binnen dit initiatief committeren institutionele beleggers zich aan het stimuleren van verantwoord beleggen, zowel intern als etern. Ook heeft Syntrus Achmea Vermogensbeheer zich verbonden aan het eerder genoemde Carbon Disclosure Project. 16 / 24 Verantwoord Beleggen Rapportage H Syntrus Achmea Beleggingspools

17 05 Corporate Governance Corporate governance wordt vaak vertaald met goed ondernemingsbestuur. Het heeft betrekking op de verhoudingen tussen de verschillende organen van de onderneming zoals de raad van bestuur, de raad van commissarissen, aandeelhouders en andere belanghebbenden. Rekenschap, transparantie en toezicht spelen hierbij een centrale rol. De beleggingspools beleggen onder andere in beursgenoteerde ondernemingen en zijn daardoor ook aandeelhouder. Door actief gebruik te maken van aandeelhoudersrechten kunnen de beleggingspools invloed uitoefenen op de onderneming. Het gaat hierbij om het benoemen van bestuurders, het goedkeuren van jaarstukken en in sommige gevallen kan het zich uitspreken over het beloningsbeleid. De beleggingspools doen dit onder andere door deel te nemen aan de besluitvorming op de aandeelhoudersvergadering (stemmen). Institutionele belegger als actief aandeelhouder De Nederlandse Corporate Governance Code schrijft voor dat institutionele beleggers zoals pensioenfondsen een beleid moeten hebben ten aanzien van het stemmen op aandeelhoudersvergaderingen van beursgenoteerde ondernemingen waarin zij beleggen. Daarbij wordt van de institutionele belegger gevraagd om minstens eenmaal per jaar aan te geven hoe hij invulling geeft aan het stembeleid. Daarnaast stelt de Corporate Governance Code dat de institutionele belegger minimaal eenmaal per kwartaal moet aangeven hoe hij stemde op de aandeelhoudersvergaderingen. In bijlage 2 vindt u de volledige tekst van de relevante bepalingen voor institutionele beleggers van de Nederlandse Corporate Governance code. Syntrus Achmea voldoet aan de bepalingen van de Corporate Governance Code. Op de website van Syntrus Achmea zijn de volgende documenten te vinden: 1. Stembeleid 2. Stemverslag van de voorgaande kwartalen en het afgelopen jaar 3. Rapportagetool waarbij gerapporteerd wordt hoe gestemd is per aandeelhoudersvergadering. Stemgedrag Syntrus Achmea In het eerste halfjaar vinden de meeste aandeelhoudersvergaderingen plaats, waarin ondernemingen de jaarverslagen publiceren en de jaarrekening ter goedkeuring voorleggen aan de aandeelhouders. Syntrus Achmea stemde in de eerste helft van 2014 voor de Europa Pool tijdens 240 vergaderingen op totaal agendapunten. Voor de Noord-Amerika Pool is tijdens 321 vergaderingen op totaal agendapunten gestemd. Voor de Multi Manager Pool is tijdens 194 vergaderingen op punten gestemd. Voor de High Conviction Pool is tijdens 101 vergaderingen op totaal agendapunten gestemd. Syntrus Achmea maakt bij het uitoefenen van stemrechten mede gebruik van stemanalyses en stemadviezen van Institutional Shareholder Services (ISS). De ISS aanbeveling dient dus als advies. Voordat Syntrus Achmea haar definitieve stem geeft beschouwt het alle voorstellen op individuele basis. De strikte criteria in het eigen stembeleid leiden met name bij controversiële agendapunten tot een afwijking van het advies van ISS. Het uiteindelijke besluit wordt genomen op basis van de specifieke feiten en omstandigheden van een dergelijk agendapunt. Het betekent ook dat Syntrus Achmea niet altijd met het management van de onderneming meestemt. Zo werd in de eerste helft van 2014 op 8,4% van alle agendapunten tegen het management gestemd. Het ging hier vooral om de benoeming van bestuurders van ondernemingen (niet onafhankelijk waar dit wel geëist of gewenst is) en beloningsstructuren (ecessief, onvoldoende toegelicht, of niet transparant genoeg). Op aandeelhoudersresoluties over milieu, sociale en governance kwesties wordt ook relatief vaak tegen management gestemd. Tabel 05.1 Overzicht stemactiviteiten H Bron: ISS en Syntrus Achmea Pool Europa Management ISS beleid Agendapunten Voor Tegen Voor Tegen ,9% 9,1% 98,2% 1,8% Pool Noord- Management ISS beleid Amerika Agendapunten Voor Tegen Voor Tegen ,2% 7,8% 99,4% 0,6% Pool Multi- Management ISS beleid Managers Agendapunten Voor Tegen Voor Tegen ,2% 8,8% 98,7% 1,3% Pool High Management ISS beleid Conviction Agendapunten Voor Tegen Voor Tegen ,3% 7,7% 98,3% 1,7% Verantwoord Beleggen Rapportage H Syntrus Achmea Beleggingspools 17 / 24

18 Vertegenwoordiging op aandeelhoudersvergaderingen Syntrus Achmea Vermogensbeheer heeft in april de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA) van Wolters Kluwer bijgewoond. Hier heeft Syntrus Achmea het woord gevoerd en een aantal vragen aan de raad van commissarissen gesteld, o.a. op het gebied van successieplanning in de raad van commissarissen en raad van bestuur. Ook werd gevraagd om meer transparantie rondom de Key Audit Matters tijdens de controle door de accountant en naar de reden voor het jaarlijks oplopende aantal stemmen tegen een nieuwe uitgifte van aandelen (2014: 40% tegen). Agenderingsrecht aandeelhouders Op aandeelhoudersvergaderingen kunnen aandeelhouders een voorstel agenderen, mits wordt voldaan aan de voorwaarden van het lokaal geldende agenderingsrecht. Hieronder volgt een aantal voorbeelden van dergelijke in de eerste helft van 2014 ingebrachte voorstellen op het gebied van milieu, sociale en governance kwesties. Op de aandeelhoudersvergadering van Caterpillar Inc. werd door een aandeelhouder een voorstel ingediend om de onderneming haar mensenrechtenbeleid te laten herzien en aanpassen. Syntrus Achmea heeft voor dit voorstel gestemd, omdat Caterpillar momenteel geen overzichtelijk en transparant mensenrechtenbeleid heeft en geen systeem voor de monitoring van het beleid lijkt te hebben. Op 22 april was de aandeelhoudersvergadering van The PNC Financial Services Group (PNC), waar de onderneming gevraagd werd om te rapporteren over de blootstelling aan risico's van klimaatverandering in haar kredietverlening, beleggings-, en financieringsactiviteiten. De aandeelhouder stelde dat PNC financieringen verstrekt aan ondernemingen die activiteiten hebben met een hoge uitstoot van broeikasgassen, zoals in de olie- en gaswinningsindustrie. Beleggers hebben niet voldoende informatie om een zinvolle beoordeling van de risico's van de financiering van broeikasgas intensieve bedrijven mogelijk te maken. Daarom dient de onderneming er meer aandacht aan te besteden in haar risicoparagraaf in de rapportage. Ruim 23% van de aandeelhouders stemde voor, inclusief Syntrus Achmea, maar daarmee is er geen meerderheid voor het voorstel behaald. Ook werd een aandeelhoudersvoorstel ingediend om te bewerkstelligen dat Eon Mobil kwantitatieve doelstellingen vastlegt voor de beperking van de uitstoot van broeikasgassen bij in haar producten en bij de productiewerkzaamheden. Syntrus Achmea steunde dit voorstel. In totaal kreeg het voorstel slechts steun van 17% van de aandeelhouders. Wel werd hiermee een duidelijk signaal afgegeven aan de onderneming dat een groot aantal aandeelhouders de beheersing en monitoring van broeikasgassen een belangrijk thema vindt. Tijdens een groot aantal aandeelhoudersvergaderingen, waaronder die van General Electric, Bank of America Corporation en JP Morgan Chase & Co, is door een aandeelhouder een voorstel ter stemming gebracht voor de verplichtstelling van cumulative voting voor de (her)benoeming van bestuurders. Bij cumulative voting kunnen aandeelhouders bij slecht presterende bestuurders stemmen onthouden om juist meerdere stemmen uit te kunnen brengen voor een kandidaat bestuurder. Dit biedt aandeelhouders een bescherming van hun belangen. In de Verenigde Staten komt het nog met regelmaat voor dat een bestuurder kan worden benoemd zonder een meerderheid van stemmen te behalen. Dit door het systeem van plurality voting. Bij plurality voting kunnen aandeelhouders slechts kiezen tussen instemmen met een voorstel, of het onthouden van het stemrecht. Hiermee kan een voorstel (bijvoorbeeld een (her)benoeming van een bestuurder) ook wanneer slechts een minderheid instemt aangenomen worden. Deze geringe zeggenschap voor aandeelhouders is een onwenselijke praktijk. Omdat de benoeming van bestuurders een fundamenteel aandeelhoudersrecht is heeft Syntrus Achmea in alle gevallen voorgestemd. Corporate Governance ontwikkelingen Internationaal Europese Commissie publiceert aanpassing richtlijn aandeelhoudersrechten Op 9 april 2014 presenteerde de Europese Commissie (EC) een voorstel ter versterking van aandeelhoudersbetrokkenheid bij ondernemingen die aan een Europese beurs genoteerd zijn. Dit voorstel tot herziening van de richtlijn betreffende aandeelhoudersrechten adresseert gebreken in de corporate governance bij beursgenoteerde ondernemingen en ondernemingsbesturen, aandeelhouders, tussenpersonen en stemadviesbureaus. Het doel is de bevordering van meer dialoog tussen institutionele beleggers en vermogensbeheerders met de ondernemingen. Ook signaleert de EC een te beperkt zicht van aandeelhouders op mogelijke belangenverstrengelingen, een te laag niveau van transparantie door stemadviesbureaus en te hoge kosten voor het uitoefenen van aandeelhoudersrechten door investeerders. 18 / 24 Verantwoord Beleggen Rapportage H Syntrus Achmea Beleggingspools

19 Juridische Procedures Namens de beleggingspools voert Syntrus Achmea een class actions beleid uit. Het betekent dat bij vermoeden dat ondernemingen verantwoordelijk zijn voor geleden financiële schade, bijvoorbeeld als gevolg van: fraude, het verzwijgen van nadelige informatie of het te rooskleurig voor stellen van de situatie er aanspraak gemaakt kan worden op eventueel uit te keren schadevergoedingen of schikkingsbedragen. Class actions beleid in het kort Het class actions beleid bestaat uit twee componenten: 1. Class actions filing: nadat door de rechter een schadevergoeding of schikkingsbedrag is vastgesteld die de onderneming moet betalen, kunnen alle beleggers die in gelijksoortige aandelen belegde aanspraak maken op dit bedrag. Hiervoor moet Syntrus Achmea kenbaar maken dat de beleggingspool in de betreffende onderneming belegt of belegde. Dit proces wordt automatisch gestart door de bewaarder. De opbrengsten worden automatisch bijgeschreven op de rekening van de desbetreffende beleggingspool. 2. Class actions procedure: Dit betreft een juridische procedure die tegen een onderneming en/of bestuurders wordt gestart door Syntrus Achmea namens de beleggingspools (eventueel samen met andere belanghebbende). De uitkomst of er een schadevergoeding of schikkingsbedrag toegekend wordt is dan onzeker. Deze procedures kunnen uitsluitend met goedkeuring van de beheerder van de beleggingspools worden gestart. Op dit moment zijn er geen lopende juridische procedures. Verantwoord Beleggen Rapportage H Syntrus Achmea Beleggingspools 19 / 24

20 20 / 24 Verantwoord Beleggen Rapportage H Syntrus Achmea Beleggingspools