Onkruidbeheersing in biologische groenteteelt. Een realisatie in het kader van

Transcriptie

1 Onkruidbeheersing in biologische groenteteelt Een realisatie in het kader van Union européenne - Fonds Européen de Développement Régional Europese Unie - Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling

2 de biologische groenteteelt beschutte teelt Uit een VETABIO-rondvraag bij biologische groentetelers blijkt dat onkruidbestrijding een belangrijk aandachtspunt blijft voor veel biologische telers. Deze fiche wil een leidraad bieden bij het opstellen van een efficiënte strategie voor onkruidbeheersing. Onkruidbestrijding begint vóór het teeltseizoen Grootte van de bedrijfsstructuur en mogelijkheid voor mechanisatie Uw ervaring en uw kennis niveau Ken uw bodem Beter voorkomen dan genezen! Maak de balans : oppervlakte geplant/geoogst + balans van de afgelopen teeltseizoenen Standaardiseren van de afstand tussen de rijen Herverdeling van de werktijd Tijdens het teeltseizoen > Grijp in als het onkruid nog heel klein is. > Stel nooit een onkruidbestrijding uit als ze in goede omstandigheden kan worden uitgevoerd. > Het materiaal moet klaar staan zodat het indien nodig snel kan gebruikt worden. > Zorg voor een maximale bodembedekking en een snelle opeenvolging van gewassen (hoofd- of nateelten). Hoe beter en preciezer het werk georganiseerd is, des te minder zal onkruid een probleem zijn tijdens het teeltseizoen. > Wiedeg, vaste tandeg of rotoreg Voor het bewerken van een vals zaaibed en zo de zaadvoorraad uit te putten in de bovenste laag. > Wiedeg In te zetten vóór opkomst (vb. erwten) of na opkomst (vb. Prei, ajuin) in kleine planten. > Aanaarder Vervolledigt de onkruidbestrijding in de rij bij groenten die aanaarden toelaten. > Schoffel Deze wordt gebruikt in combinatie met de wiedeg of voor het verwijderen van groter onkruid (curatief). > Hak Eenvoudig werktuig waarmee je onkruiden op moeilijk te bereiken plaatsen kan verwijderen, maar vraagt veel handarbeid. Leer uw onkruiden goed (her)kennen Hierdoor zal je ze gerichter kunnen aanpakken! Bovendien bieden onkruiden een goede indicatie van uw bodemtoestand en indirect van uw bodembeheer. > Thermische onkruidbestrijding (brander) > aanzetstukken met vinger - of borstelwieders die in de rijwerken. Principe Voordeel INadeel Opmerking Braak > Minst arbeidsintensief > Zaadvorming onkruid > Watergift bevordert bodemleven maar ook onkruidgroei Valse zaaibedden > Verschillende kiemingen van het onkruidzaad worden verwijderd > Watergift zorgt voor stimulans bodemleven > Attent blijven dat zaadvorming voorkomen wordt > Extra druk op bodem door meerdere malen bewerken > Meest milieubelastend > Grote investering indien mechanisatie niet voorhanden op het bedrijf > Na elke kieming vollevelds branden of oppervlakkig frezen Afdekking > Watergift mogelijk : stimulans bodemleven zonder bevordering onkruidgroei > Alle lichtkiemers uitgeschakeld > Arbeid: na voorjaarsteelt en vóór najaarsteelt > Geen effect donkerkiemers (maar deze zijn beperkt) > Onkruid reeds laten kiemen vóór het plaatsen van doek. > Beste afdekmateriaal: antiworteldoek min 90 g/m > Meerdere malen doek open af plaatsen en telkens laten kiemen geeft nog betere resultaten, maar is arbeidsintensiever. Groenbemester > Door wortelontwikkeling en verplichte > Bij slechte opkomst toch onkruidgroei dus extra arbeid wieden > Risico zaadvorming groenbemester > Slaagkans afhankelijk van teeltverloop groenbemester > Niet geschikt bij onkruidgevoelige najaarsteelt > Mogelijke groenbemester: phacelia (snelle kiemer), zomerhaver (uitstoelen maar moeilijker fijn in te werken), > Hogere zaaidichtheid voor beter onkruiddrukkend effect > Voldoende aandacht voor fijn leggen zaaibed najaarsteelt, eventueel extra bewerking noodzakelijk Pluimvee > Distels en brandnetels worden minder opgegeten > Bijvoederen indien te weinig onkruid, water dient altijd beschikbaar te zijn (ev met vlotter aan waterleiding gekoppeld) > Mogelijk mestvorming en aantrekken ongedierte rond voederbak > Beste combinatie: enerzijds kippen (bij voorkeur zijdehoenders) of kwartels: eten insecten en klein onkruid, en anderzijds maneganzen eten gras en onkruid > Ook ander pluimvee is mogelijk: vb. kalkoen, fazant En soms groeit het onkruid toch over je hoofd Wat dan? Soms overheerst het onkruid reeds bij opkomst van het gewas. Het is dan aan te raden om alles onder te werken en opnieuw te zaaien. Naargelang de situatie is het soms beter om een deel van de oogst op te offeren om zich dan op een ander perceel te kunnen concentreren. Op die manier blijft de onkruiddruk op dit perceel onder controle om niet in een vicieuze cirkel te komen. Nadat alles geoogst is wat kan geoogst worden dient het probleemveld zo snel mogelijk aangepakt te worden. Vernietig het onkruid zodat geen kiemkrachtig zaad kan gevormd worden. Nadien kan er een goede bodembedekkende groenbemester ingezaaid worden. Verschillende technieken voor het onkruidvrij houden van een koepel : Andere meer specifieke machines: Basisuitrusting voor een goede onkruidbeheersing: > Ploeg Maakt het mogelijk onkruidzaden onder te werken en nieuwe kieming te voorkomen. Tijdens de zomer is het minder interessant te telen onder beschutting door het breed gamma aan producten afkomstig van open lucht teelten. Daarenboven is mechanisatie in koepel minder vanzelfsprekend. Er zijn verschillende mogelijkheden om de zomerperiode te overbruggen. Belangrijk is hierbij dat voldoende aandacht besteed wordt aan de onkruidontwikkeling tijdens deze periode aangezien zaadvorming van onkruid nog vele jaren gevolgen met zich mee zal dragen. watergift: positief effect op structuur bodem en bodemleven > Extra bemesting op lange termijn > Watergift blijft mogelijk bij watervogels (manegans) > Stimuleren bodemleven > Extra financieel inkomen of voor eigen gebruik (eieren, vlees) > Zeker succesvol bij lage onkruiddruk bij de start en voldoende inzetting pluimvee > Opruiming insecten: pissebedden, mieren, > Extra aantrekking bij thuisverkoop

3 wortelen PCBT wortelen is een delicate zaak. Belangrijk is dat wortelen in de teeltrotatie volgen na een zuiverende teelt die zorgt voor een sterke onkruidonderdrukking. Er wordt bij voorkeur gewied in periodes dat er geen wortelvlieg voorkomt. Vluchten van wortelvlieg komen doorgaans tot uur voor zonsondergang voor. Richtlijnen voor een goede onkruidbeheersing Nauwgezette perceelskeuze Kies bij voorkeur een historisch proper perceel. Leg een vals zaaibed ongeveer één maand vóór zaai aan. De onkruiden die hierin kiemen kunnen regelmatig mechanisch (met wiedeg of schoffel) of met een brander vernietigd worden. Pak het onkruid aan in het witte draden stadium tot maximaal -bladstadium. Een vals zaaibad is absoluut noodzakelijk voor een goede wortelteelt. Let wel op de bodemstructuur! Berijd het veld enkel onder goede omstandigheden en raadpleeg de weersvoorspellingen voor elke bewerking (één tot twee dagen droog weer nodig na elke werkgang). Tips bij zaai > Een fijn zaaibed is nodig voor een goede thermische onkruidbestrijding in vooropkomst. > Zorg voor een snelle kieming van het gewas. Hiervoor is het belangrijker onder goede omstandigheden te zaaien (bodem, temperatuur en vochtigheid) dan te snel te willen zaaien. Hoe onregelmatiger het gewas bovenkomt, hoe moeilijker de onkruidbestrijding zal zijn. > Zorg voor aangepaste zaaidata. Voor bewaarwortelen (oogst oktober november) wordt gemikt op zaai half mei - begin juni. Hoe later je zaait hoe meer tijd je hebt voor onkruidbestrijding in het vals zaaibed. > Uitstel van de zaai: het is wenselijk om de zaai met enkele dagen uit te stellen na de laatste grondbewerking. Hierdoor zal meer onkruid gekiemd zijn bij het branden in vooropkomst. Tijdens de teelt > Voorzie één of twee werkgangen met een brander in vooropkomst. De tijdspanne tussen zaai en opkomst is relatief kort. Bij zaai mei juni is er een tijd-spanne van tot 0 dagen voor opkomst. Om het juiste moment van branden te bepalen kan een glazen plaat op de zaairij gelegd worden. De zaden onder deze plaat zullen iets sneller kiemen. Dit is het laatste moment dat nog kan gebrand worden. Doeltreffendheid van branden in vooropkomst Stadium echte bladeren : Resultaten bekomen op enkele perclen bij branden in vooropkomst Beginnen schoffelen tussen de rij + af- en aanaarden Onderdrukte onkruiden - > Zeer precies schoffelen: wanneer het gewas iets groter is wordt geschoffeld op de rug. Het is, belangrijk de schoffelmessen zo nauwkeurig mogelijk af te stellen zodat zo dicht mogelijk bij de zaairij kan gewied worden (de schoffelbalk is meestal uitgerust met schijven om de balk in het goede spoor te houden). > Manueel wieden: zo weinig mogelijk maar steeds noodzakelijk bij de teelt van wortelen. De tijd kan sterk variëren (van 0 uur tot 00 uur/ha). Het is belangrijk om je beschikbaarheid in mankracht en financiële middelen goed in te schatten. Een wiedbed is aangewezen voor een goede ergonomie bij manueel wieden. Het is soms beter een deel te herzaaien dan veel tijd te investeren in een perceel dat volledig veronkruid is! Knopkruid 9 % 9 % Zaai Vogelmuur Knopherik Kamille Melganzevoet Bingelkruid 0 % 8 % 9 % Resultaten voor onkruid in kiemplantstadium ( kiembladen tot max. echte bladeren) - - > Schoffelen op de rug - Zuring 8Oogst % Vanaf maand begint het gewas toe te groeien Branden vóór opkomst Oppervlakkige grondbewerking en/of branden Zwarte nachtschade Tijdspanne tussen Mogelijke strategie onkruidbeheersing in wortelen 8 en 0 dagen Stadium echte bladeren : Beginnen schoffelen tussen de rij + af- en aanaarden, Laatste maal aanaarden voor sluiten van het gewas Zaai Oogst Oppervlakkige grondbewerking en/of branden Branden vóór opkomst Max. à 0 dagen tussen zaai en opkomst Eerste keer manueel wieden maand na zaai : klein onkruid wiedt sneller en doeltreffender. (0 tot 00 u/ha) 8 Vanaf maand begint het gewas toe te groeien > Rolschoffel

4 kolen prei Dankzij hun snelle jeugdgroei en hun goede bodembedekking is onkruidbeheersing in kolen relatief eenvoudig. Gemiddeld genomen is het manueel wiedwerk in kolen beperkt tot 0-0 uur per hectare. Prei is een vrij lange teelt en vormt een eerder open gewas. Dankzij zijn vorm is mechanische onkruidbestrijding op elk moment van de teelt mogelijk. Richtlijnen voor een goede onkruidbeheersing Goed begonnen is half gewonnen Tips bij het planten > Zorg voor gezond, robuust en sterk plantgoed. > Zorg voor een snelle startgroei. Tips bij het planten > Zorg voor elementen op de schoffelbalk die in de rij werken, zoals vingerwieders, wiedegelementen,. > Hou rekening met de bodemgesteldheid en het weer voor een doeltreffende mechanische onkruidbestrijding (raadpleeg de weersvoorspellingen voor elke wiedbeurt). > Voorzie enige tijd voor manueel wiedwerk (tijd beperkt tot 0 0u/ha). > Vingerwieder > Sluit af met een aanaarder. Tijdens de teelt Blijf het onkruid voor! > De eerste week reeds een eerste werkgang met de wiedeg. > De eerste schoffelbeurt vindt best plaats vanaf de tweede week na planten. De onkruiden zijn op dat moment nog klein (kiemlobstadium). > Een voldoende egaal en fijn plantbed laat toe om nauwkeuriger te schoffelen > Zorg voor stevig plantgoed > Zorg voor een goede weggroei van het plantgoed door: bij droge weersomstandigheden de grondbewerking zo kort mogelijk voor planten uit te voeren niet ponsen bij natte omstandigheden Toestel bij droge en warme weersomstandigheden korter plantgoed te gebruiken bij zeer groeizaam weer langer plantgoed bij ponsen : direct na planten aangieten Stadium prei Onbelangrijk Doeltreffendheid van schoffelen en aanaarden Het juiste tijdstip Mechanische onkruidbestrijding : > steeds uitvoeren op kiemend onkruid : kiemlob bladstadium > steeds op bekwame grond > rekening houden met de weersvoorspelling (bij voorspelling regen : schoffelbeurt niet uitstellen) Werkingsspectrum onkruid Door snijdende werking efficiëntie, enkel tussen de rij Ondiep schoffelen ( à cm) voor snijdende werking Ev. egje achter de schoffelmessen verhoogt de efficiëntie (onkruid krijgt extra tik) Resultaat bij schoffelen en aanaarden in kolen Onderdrukte onkruiden Opmerkingen / tips Zuring Knopkruid Vogelmuur Knopherik Kamille Melganzevoet Bingelkruid Herderstasje Zwarte nachtschade % 0 % 9 % 9 % Hoe dichter tegen de rij wordt geschoffeld, hoe kleiner de onbehandelde strook in de rij > Schoffelmessen week na planten tot maand na planten Resultaten gebaseerd op waarnemingen op percelen biologische bloemkool in à efficiëntie tegen kiemdraad tot kiemblad. Bij groter onkruid gaat efficiëntie snel achteruit. Zodra de prei goed recht staat. Grond in de rij wordt losgeduwd, waardoor kiemend onkruid wordt gebroken, uitdroogt, etc. Een hogere rijsnelheid verhoogt de efficiëntie. In jonge prei ( week geplant) mogen de toppen van de vingers elkaar net raken, in een steviger gewas mogen devingers à cm overlappen. Mogelijke strategie onkruidbeheersing in kolen > Vingerwieder Planten Oogst Van zodra schacht prei omhoog groeit (vanaf, maand na planten). 8 Start schoffelen tussen de rij + vingerwieder Intensief schoffelen gecombineerd met aanaarden tot sluiten van het gewas efficiëntie tegen onkruid dat met voldoende aarde wordt bedekt. Onkruid dat niet of niet helemaal wordt bedekt, groeit door en is achteraf lastig te wieden Verschillende mogelijkheden, gaande van schoffelmes met opzetstuk tot aanaardploeg > Aanaarden

5 Toestel Stadium prei Werkingsspectrum onkruid Opmerkingen / tips weken (prei trekvast) tot maand na planten 80 à 90 % efficiëntie tegen kiemend onkruid. Bij groter onkruid gaat efficiëntie snel achteruit. Eventueel te combineren met vingerwieders (onkruid krijgt extra tik). Eenvoudig toestel, afstelling vergt echter wat ervaring. Kan vlot op schoffelmachine worden geplaatst. Bij vrije stand moeten de toppen van de torsiewieder voldoende overlappen. > Torsiewieder > Wiedeg > Wiedhark weken (prei trekvast) tot prei in elkaar groeit in de rij (± weken na planten) weken (prei trekvast) tot prei in elkaar groeit in de rij (± weken na planten) 80 à 90 % efficiëntie tegen kiemend onkruid. Bij groter onkruid gaat efficiëntie snel achteruit. Eventueel combineren met schoffelmachine (geeft geschoffeld onkruid een extra tik). 90 à werking tegen kiemend onkruid. Afhankelijk van de instelling, ook goede werking tegen groter onkruid. Volvelds toestel Grote werkbreedte mogelijk, waardoor grote capaciteit. Kans op kromme prei bij onvoldoende stevig gewas of te agressieve instelling. Wiedhark: - grove borstel - maakt schoon schip in de rij - verzekering bij niet geslaagde onkruidbestrijding met schoffelmachine en vingerwieders Steeds in combinatie met schoffelmachine. Bladschade onvermijdelijk, maar ondergeschikt aan wiedwerk. Ontwikkeling en illustratie : Fred Factory (Frédéric Riaucourt) - T / Infografie : Fabrice Dufour - T Het project VETABIO werd in het kader van het Interreg IV-programma Frankrijk-Wallonië-Vlaanderen gerealiseerd met de steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO), de regionale raad van Nord-Pas-de Calais, de departementsraad Nord, de provincie West-Vlaanderen, de provincie Oost-Vlaanderen, de regio Wallonië, de overheidsdienst van Wallonië. De partners T. + (0) 0 T. + (0) T. + (0) T. + (0) T. + (0) T. + (0) 00 T. + (0) plrn@wanadoo.fr T. + (0)8 0 T. + (0) Met financiële steun van