Opleiding Duurzaam Gebouw : ENERGIE
|
|
- Margaretha Godelieve Mertens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Opleiding Duurzaam Gebouw : ENERGIE Leefmilieu Brussel Fabrice DERNY Geothermische energie MATRIciel SA
2 Doelstelling(en) van de presentatie De doelstellingen en toepassingsgebieden van geothermie afbakenen Technische overzichten Hoe moet je een project leiden? Energie-impact in vergelijking met een traditionele installatie. 1
3 Plan van de uiteenzetting Waarom geothermische energie? Evenwicht van de bodemtemperatuur Hoe werkt het? Types terminale eenheden Casestudy 3
4 Waarom geothermische energie in een lageenergiegebouw? Of zelfs een gebouw ZEB (Zero Energy Building) Hoe meer je een gebouw isoleert, hoe meer zijn behoefte aan koeling toeneemt: Energievraag gecumuleerd profiel naargelang de buitentemperatuur wanneer? Tbuiten < Tbinnen Vraag naar warmte lage energie Vraag naar koude lage energie Vraag naar warmte passief Vraag naar koude - passief 4
5 Waarom geothermische energie in een lageenergiegebouw? Doelstelling: aan de koelingsbehoefte voldoen door een hernieuwbare energiebron. Oplossing 1: de buitenlucht via intensieve natuurlijke ventilatie wanneer Tbuiten < Tbinnen (in het tussenseizoen of tijdens zomernachten). Eisen: Thermische inertiebehoefte: geen verlaagd plafond en/of tussenvloer Noodzaak om het gebouw te openen in de gevel, het dak: esthetische weerslag, milieueisen (indringing, lawaai, verontreiniging, ) Niet beheerst koelvermogen: schommelende kamertemperatuur Samenwerking van de bewoners: beheer van bepaalde openingen. Oplossing 2: de bodem 5
6 Waarom geothermische energie in een lageenergiegebouw? Oplossing 2: de bodem Januari Juli Diepte (z) (m) April Oktober Thermische Temperatuur diffusiviteit ( C) van het terrein: 6
7 Evenwicht van de bodemtemperatuur Koude putten in de bodem doet de temperatuur ervan stijgen Evolutie Evolution van de la de température bodemtemperatuur du sol sur over ansjaar tijd 16 C T Gemiddelde moyenne mensuelle maandtemperatuur 15 C 14 C 13 C 12 C 11 C 10 C Noodzaak om de bodem elk jaar met koude te «herladen»: in de winter verwarmen met een warmtepomp vloer/water
8 Evenwicht van de bodemtemperatuur = begrip «GEOTHERMISCHE OPSLAG»: Geothermische energie rechtvaardigt zich en werkt het best als ze toelaat te voldoen aan een behoefte aan verwarming in de winter en aan een behoefte aan koeling in de zomer, die in evenwicht gebracht zijn tegenover elkaar. In dit geval kunnen we zeggen dat we de warmte opslaan in de zomer in de bodem om ze in de winter te gebruiken. 8
9 Hoe werkt het? Geothermische wisselaar: Verticale boringen (diam 150 mm) Diepte van 50 tot 400 m (vaak m) met dubbele U-sondes (polyethyleen DN 32) gevuld met een dunne mortel van cement/bentoniet 9
10 Bron: REHAU 10
11 Hoe werkt het? Geothermische wisselaar: Geothermische palen: ingebouwde buizen van de wisselaars in de stabiliteitspalen van het gebouw 11
12 Crèche van het vogeleiland van Bergen 12
13 Hoe werkt het? WP bodem/water niet omkeerbaar: 1/3 van het totale verwarmingsvermogen dekt 70% van de behoeften PER 4,5.. 5,5 Terminale lagetemperatuureenheden (stelsel 40/30) Pulsiegroepen PWarme plafonds Directe geocooling: PER equiv = Pulsiegroepen Terminale hoge temperatuureenheden (stelsel 17/20) Koude plafonds Koelgroep Extra ketel voor 30% van de behoeften Gasketel Extra koudegroep voor 30% van de behoeften Geothermische sonde 13
14 Hoe werkt het? WP bodem/water: 1/3 van het totale verwarmingsvermogen dekt 70% van de behoeften PER 4,5.. 5,5 Herlading van de bodem door omkeerbare WP bodem/water PER 4,5.. 5,5 Pulsiegroepen Koude plafonds Pulsiegroepen PWarme plafonds Koelgroep Gasketel Geothermische sonde 14
15 Types terminale eenheden? Terminale hoge-temperatuurkoeleenheden: Koelplafonds of stralingseilanden voordelen: weinig thermische inertie en dus hoog regelrendement, gemakkelijke controle van de kamertemperatuur, warm/koud omkeerbaar nadelen: beperkter vermogen (plafonds) Actieve vloerplaten voordelen: opslag 's nachts en dus beperking van het te installeren vermogen nadelen: aanzienlijke thermische inertie en dus moeilijke temperatuurcontrole en verminderd regelrendement. Weinig ruimtelijke flexibiliteit en moeilijk gebruik als verwarming (een tweede systeem nodig). Afwezigheid van verlaagde plafonds (beheer van de technieken en de akoestiek) Overgedimensioneerde convectors voor verwarming 15
16 Studie van het project De behoeften bepalen door dynamische simulaties. Verschillende varianten evalueren om het goede evenwicht te vinden tussen de behoefte aan warmte en koeling van het gebouw (isolatieniveau, soort beglazing zonnebescherming,, ). kw Demande froid puissance chaud/froid 4000,0 Demande chaud 3500,0 3000,0 2500,0 2000,0 1500,0 1000,0 500,0 0, De aard van de bodem kennen door een geologische studie en thermische antwoordtest. Doelstelling: het geleidingsvermogen en de thermische capaciteit van de bodem, thermische weerstand van de sondes kennen. Het veld van de sondes dimensioneren, het gedrag van de bodem simuleren, rekening houdend met de behoefte van het gebouw (uur per uur) en van de thermische eigenschappen van de voorziene sondes: de PER van de WP optimaliseren door te zorgen voor een evenwicht op lange termijn van de bodemtemperatuur.
17 Type gesteente Thermische conductiviteit Volumetrische min typische waarde max thermische Magmatische gesteenten Basalt Dioriet Gabbro Graniet Peridoliet Ryoliet Metamorfe gesteenten Gneis Marmer Metakwartsiet env Micaschiefer Kleischalie Sedimentaire gesteenten Kalk Kwartsiet Zout Zandsteen Kleiachtige, slib bevattende gesteenten Niet geconsolideerde gesteenten Grind, droog Grind, waterverzadigd env. 1.8 env. 2.4 Morene Zand, droog Zand, waterverzadigd Klei/slib, droog Klei/slib, waterverzadigd Turf Andere stoffen Bentoniet env. 3.9 Beton env. 1.8 Ijs (-10 C) Plastic (PE) Lucht (0-20 C, droog) Staal Water (+10 C) Tabel Thermische geleidbaarheid en volumetrisch thermisch vermogen van verschillende soorten gesteenten
18 Bodemeigenschappen Specifiek extractievermogen op 1800 werkingsuren op 2400 werkingsuren Algemene indicatieve waarden Ondergrond van slechte kwaliteit (sediment ) 25 W/m 225 W/m Normale rotsachtige ondergrond en waterverzadigd sediment 60 W/m 50 W/m Compact gesteente met hoge thermische geleidbaarheid 84 W/m 70 W/m Respectieve materialen Grind en zand, droog < 25 W/m < 20 W/m Grind en zand, waterhoudend W/m W/m Bij sterke stroming van de ondergrondse wateren in het grind of het zand, W/m W/m en unieke installaties Klei en (onleesbaar), vochtig W/m W/m Kalk (massief) W/m W/m Zandsteen W/m W/m Zuur magmatisch gesteente vb. graniet) W/m W/m Basisch magmatisch gesteente (vb. basalt) W/m W/m Gneis W/m W/m Bron: REHAU
19 Thermische Bilan thermique balans du van système het systeem moyennegemiddelde sur 20 ans over 20 jaar tijd kwh/an Chauffage Hulpverwarming auxiliaire Elke Total demande Elektriciteit Electricité (WP) (PAC) verwarmingsbehoefte chauffage Warmtepomp Pompe à chaleur Verwarming Chauffage WPPAC (WP) (PAC) PER COP Verwarmingsfractie Fraction chauffage 58% Geothermische Sondes géothermiques sondes Refroidissement Refroidissement Koeling voor pour verwarming chauffage Hulpkoeling auxiliaire Elke Total koelingsbehoefte demande refroidissement Refroidissement Directe koeling direct Koeling Refroid. sondes Machine Koelmachine frigorifique Koelfractie Fraction refroidiss. 95% Machine frigorifique 0 EffCoolM 0.0 Elektriciteit Electricité (machine (koelmachine) frigorifique) Evolutie van Evolution de bodemtemperatuur la température du sol sur over 20 ans 20 jaar tijd 0 Gemiddelde T moyenne mensuellemaandtemperatuur 15 C Chauffage Verwarming Maximaal Puissance d'extraction extractievermogen maximum par per mètre meter de sonde sonde 30 W/m 14 C 13 C Jaarlijkse Energie annuelle uitgehaalde extraite par energie mètre de per sonde meter sonde 15 kwh/m/a 12 C Koeling Refroidissement 11 C Maximaal Puissance d'injection injectievermogen maximum par per mètre meter de sonde sonde 34 W/m Jaarlijks geïnjecteerde energie per meter sonde 10 C Energie annuelle injectée par mètre de sonde 16 kwh/m/a Balans grond 9 C Verhouding Bilan terrain geïnjecteerde energie op uitgehaalde 8 C energie Ratio energie injectée sur énergie extraite 105%
20 Besluit: voorbeeld energiebalans 220% 200% 180% 160% 140% 120% 100% 80% 60% 40% 20% Onmogelijk geval voor geothermische energie: te groot onevenwicht tussen warmte- en koudebehoeften Globaal verbruik aan primaire energie Consommation en énergie primaire globale 1-Chaudière - Gasketel gaz + groupe + koelgroep de froid 3 - Geothermie met WP + extra ketel 3-Geothermie + geocooling avec PAC + chaudière + extra appoint + geoccoling + koelgroep groupe de froid d'appoint 0% A1 Umurs : 0,4 g : 0,39 A1 Umurs : 0,4 g : 0,33 A1 Umurs : 0,4 g : 0,22 B1 Umurs : 0,3 g : 0,39 B1 Umurs : 0,3 g : 0,33 B1 Umurs : 0,3 g : 0,22 C1 Umurs : 0,2 g : 0,39 C1 Umurs : 0,2 g : 0,33 C1 Umurs : 0,2 g : 0,22
21 Besluit: voorbeeld energiebalans 280% 260% 240% 220% 200% 180% 160% 140% 120% 100% 80% 60% 40% 20% Globale CO2-uitstoot Emission de CO2 globale 1-Chaudière - Gasketel gaz + groupe + koelgroep de froid 3 - Geothermie met WP + 3-Geothermie avec PAC + chaudière appoint + extra ketel + geocooling + extra geoccoling koelgroep + groupe de froid d'appoint 0% A1 Umurs : 0,4 g : 0,39 A1 Umurs : 0,4 g : 0,33 A1 Umurs : 0,4 g : 0,22 B1 Umurs : 0,3 g : 0,39 B1 Umurs : 0,3 g : 0,33 B1 Umurs : 0,3 g : 0,22 C1 Umurs : 0,2 g : 0,39 C1 Umurs : 0,2 g : 0,33 C1 Umurs : 0,2 g : 0,22
22 Besluit: voorbeeld energiebalans 220% 200% 180% 160% 140% 120% 100% 80% 60% 40% 20% Energiefactuur Facture énergétique 1-Chaudière 1 - Gasketel gaz + groupe + de koelgroep froid 3-Geothermie 3 - Geothermie avec PAC + met chaudière WP appoint + + extra geoccoling ketel + groupe de + froid geocooling d'appoint + extra koelgroep 0% A1 Umurs : 0,4 g : 0,39 A1 Umurs : 0,4 g : 0,33 A1 Umurs : 0,4 g : 0,22 B1 Umurs : 0,3 g : 0,39 B1 Umurs : 0,3 g : 0,33 B1 Umurs : 0,3 g : 0,22 C1 Umurs : 0,2 g : 0,39 C1 Umurs : 0,2 g : 0,33 C1 Umurs : 0,2 g : 0,22
23 Interessante tools, websites, enz.: Website Brussel Leefmilieu: nnels/informer.aspx?id=32607 SIA Gebruik van aardwarmte door funderings- en stutwerken in beton Publicaties van Dr D. Pahud, Scuola universitaria professionnale della Suizzera italiana (SUPSI), Lugano Referenties Praktische Gids voor Duurzaam Bouwen: en andere bronnen: - 2
24 Wat u moet onthouden van de uiteenzetting Geothermie is gerechtvaardigd in een gebouw waar (evenwichtige) warmte- en koudeproducties nodig zijn. Geothermie is een van de technieken om een gebouw op natuurlijke wijze af te koelen. Het ontwerp vereist een zorgvuldige en dynamische studie van de behoeften van het gebouw en de bodem Geothermie maakt aanzienlijke emissiebesparingen mogelijk in vergelijking met traditionele installaties 3
25 Contact Fabrice DERNY MATRIciel projectbeheerder Place de l Université, Louvain-la-Neuve : 010/ derny@matriciel.be 23
De warmtepomp, een niet te onderschatten potentieel in Brussel!
Seminarie Duurzaam Bouwen: De warmtepomp, een niet te onderschatten potentieel in Brussel! 4 maart 2016 Leefmilieu Brussel Ontwerp en dimensionering van warmtepompsystemen Aandachtspunten en tools, op
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw : ENERGIE
Opleiding Duurzaam Gebouw : ENERGIE Leefmilieu Brussel Een performantieniveau bepalen Isabelle BRUYERE MATRIciel sa Doelstelling(en) van de presentatie Waarom een energiedoelstelling bepalen? Benadering
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw:
Opleiding Duurzaam Gebouw: Verwarming en sanitair warm water: ontwerp en regeling Leefmilieu Brussel Overzicht van de belangrijkste warmteopwekkers Jonathan FRONHOFFS CENERGIE Doelstelling(en) van de presentatie
Nadere informatieDe meest optimale installatie is een zuinige installatie. Daarvoor dienen 3 componenten goed op elkaar te worden afgesteld:
Besteco wil aan de hand van een korte, eenvoudige uitleg algemene informatie verstrekken omtrent warmtepompinstallaties en waar de aandachtspunten liggen. De meest optimale installatie is een zuinige installatie.
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw:
Opleiding Duurzaam Gebouw: De EPB-eisen vanaf 2015: hoe ze toe te passen? Leefmilieu Brussel Voorbeeld 2: Kantoren en diensten Thomas LECLERCQ - Manuel da CONCEIÇÃO NUNES MATRIciel Doelstelling van de
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw : Duurzaam bouwen van A tot Z
Opleiding Duurzaam Gebouw : Duurzaam bouwen van A tot Z Leefmilieu Brussel Duurzaam bouwen vanuit de invalshoek van energie. Anne-Laure MAERCKX CENERGIE Doelstelling(en) van de presentatie Een denkoefening
Nadere informatieUnternehmen Weishaupt. Weishaupt : Geothermie Centre de formation et Centre logistique Geothermie : Opleidingscentrum en logistiek centrum
Weishaupt : Geothermie Centre de formation et Centre logistique Geothermie : Opleidingscentrum en logistiek centrum Energiewinning Production de l énergie Energietechniek Technique de l énergie Energiemanagement
Nadere informatieDamien Picard, 07/09/2017 DESIGN OPTIMALISATIE TOOL
Damien Picard, 07/09/2017 DESIGN OPTIMALISATIE TOOL Gegeven 1: gebouw concept door architect voorgesteld Gebouwontwerp 2: ruwe schatting van koel en verwarmingsvermogen / energie Automatiseren 3: Voor
Nadere informatieLUX op energiezuinige stand
Seminarie Duurzaam Bouwen: LUX op energiezuinige stand 5 maart 2015 Leefmilieu Brussel Casestudy: Nieuwe kantoorgebouwen François LECLERCQ MATRIciel Doelstelling van de presentatie Het energiebesparingspotentieel
Nadere informatieBE 2 Installatietechniek Bieschboshal warmtepomp
BE 2 Installatietechniek Bieschboshal warmtepomp Pagina 1 van 7 Joran van Reede MBGOO17B4..-05-2019 Pagina 2 van 7 Inleiding Voor u ligt een verslag over de installatie techniek van de Bieschbos hal. In
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw : Ontwerp en regeling van technische installaties
Opleiding Duurzaam Gebouw : Ontwerp en regeling van technische installaties Leefmilieu Brussel Warmte-emissie systemen: principes en uitdagingen Raphaël Capart ICEDD asbl Doelstelling(en) van de presentatie
Nadere informatieOpleiding Duurzaam gebouw : Energie
Opleiding Duurzaam gebouw : Energie Leefmilieu Brussel AUDIT VAN DE VENTILATIE- EN KLIMATISATIE-INSTALLATIES Jonathan MATTHEWS ICEDD Doelstellingen van de presentatie De belangrijkste mankementen in bestaande
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw:
Opleiding Duurzaam Gebouw: Duurzame renovatie: kort overzicht Leefmilieu Brussel Duurzaam bouwen vanuit de invalshoek van energie. Anne-Laure MAERCKX CENERGIE Doelstelling(en) van de presentatie Een denkoefening
Nadere informatieOPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN WARMTEPOMP: ONTWERP HERFST 2018 Dimensionering en integratie van geothermische warmtepompinstallaties Hans HOES 2 INHOUDSOPGAVE INTRODUCTIE ZINVOL TOEPASSEN VAN GEOTHERMISCHE
Nadere informatieOPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN WARMTEPOMP: ONTWERP HERFST 2017 Dimensionering en integratie van geothermische warmtepompinstallaties Hans HOES 2 INHOUDSOPGAVE INTRODUCTIE ZINVOL TOEPASSEN VAN GEOTHERMISCHE
Nadere informatieOPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN WARMTEPOMP : ONTWERP HERFST 2018 Optimalisatie: de eindtoestellen Piotr KOWALSKI 2 DOELSTELLINGEN VAN DE PRESENTATIE N Identificeren van de verschillende types afgifte-elementen
Nadere informatieREHAU OPLOSSINGEN VOOR ENERGIE-EFFICIENT BOUWEN EN MODERNISEREN. Bouw Automotive Industrie. www.rehau.be donderdag 20 mei 2010
REHAU OPLOSSINGEN VOOR ENERGIE-EFFICIENT BOUWEN EN MODERNISEREN RAUGEO: GESLOTEN SYSTEMEN VOOR GEOTHERMISCHE TOEPASSINGEN INLEIDING WAT IS GEOTHERMISCHE WARMTE? Temperatuur Line 1: Line 2: Line 3: Line
Nadere informatieOPLEIDING DUURZAAM GEBOUW: PASSIEF EN (ZEER) LAGE ENERGIE
OPLEIDING DUURZAAM GEBOUW: PASSIEF EN (ZEER) LAGE ENERGIE Dag 3.1 Systemen: inleiding Piotr Wierusz-Kowalski LENTE 2015 p.kowalski@mkengineering.be www.mkengineering.be 2 DOELSTELLING(EN) VAN DE PRESENTATIE
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw:
Opleiding Duurzaam Gebouw: De EPB-eisen vanaf 2015: hoe ze toe te passen? Leefmilieu Brussel Voorbeeld 3: Renovatie van kantoren Thomas LECLERCQ - Manuel da CONCEIÇÃO NUNES MATRIciel Doelstelling van de
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw : Ontwerp en regeling van technische installaties
Opleiding Duurzaam Gebouw : Ontwerp en regeling van technische installaties Leefmilieu Brussel Energie becijferen Jonathan FRONHOFFS Cenergie cvba Doelstelling(en) van de presentatie Opfrissen van de theoretische
Nadere informatieVoorwaarden aansluiting appartementen en woningen op WKO bron DSKII
Voorwaarden aansluiting appartementen en woningen op WKO bron DSKII Stichting Spaarnesant 04 februari 2014 9X3803 Entrada 301 Postbus 94241 1090 GE Amsterdam +31 20 569 77 00 Telefoon 020-5697701 Fax info@amsterdam.royalhaskoning.com
Nadere informatieOndergrondse koude/warmte-opslag in het Sint Elisabethziekenhuis
Ondergrondse koude/warmte-opslag in het Sint Elisabethziekenhuis Gerrit Draelants Raf Schildermans Overzicht presentatie 1 Overzicht presentatie Milieuvergunningsaanvraag + interactie Onderscheiden verantwoordelijkheden
Nadere informatieROL VAN INSTALLATIETECHNIEKEN EN IMPACT OP UW ONTWERP. Dirk Saelens. Afdeling Bouwfysica, Departement Burgerlijke Bouwkunde, K.U.
NAV STUDIENAMIDDAG MASSIEF PASSIEFBOUW IN DE PRAKTIJK: AANPAK VAN ONTWERP TOT REALISATIE NAAR EEN PASSIEVE WONING OP BASIS VAN TRADITIONELE BOUWMETHODES ROL VAN INSTALLATIETECHNIEKEN EN IMPACT OP UW ONTWERP
Nadere informatieOPLEIDING DUURZAAM GEBOUW: PASSIEF EN (ZEER) LAGE ENERGIE Dag 7.2 Globale aanpak
OPLEIDING DUURZAAM GEBOUW: PASSIEF EN (ZEER) LAGE ENERGIE Dag 7.2 Globale aanpak LENTE 2016 Op basis van de presentatie van Ecorce bvba Isabelle BRUYERE MATRIciel SA bruyere@matriciel.be 2 DOELSTELLING(EN)
Nadere informatieWarmte Koude Opslag. Wat is WKO? Diep onder Drenthe
Warmte Koude Opslag Wat is WKO? Diep onder Drenthe Klimaatbestendig Drenthe Klimaatveranderingen van vele eeuwen zijn nog steeds zichtbaar in het Drentse landschap. Voorbeelden hiervan zijn de Hondsrug
Nadere informatieToepassing open bronsysteem voor Leefmilieu Brussel op Site Tour & Taxis. S. Verheyen Smet GWT H. Hoes Terra Energy
Toepassing open bronsysteem voor Leefmilieu Brussel op Site Tour & Taxis S. Verheyen Smet GWT H. Hoes Terra Energy Leefmilieu Brussel Leefmilieu Brussel Leefmilieu Brussel Leefmilieu Brussel optimaal klimaat
Nadere informatieInformatieblad. Warmtepompen INLEIDING
INLEIDING Vanwege de oprakende fossiele brandstoffen worden we met zijn alle gedwongen op zoek te gaan naar verbeterde of alternatieve energieopwekkers. Van hout naar kolen naar olie naar gas en nu naar
Nadere informatieLOCATIE TOEPASSING GEBOUW ENERGIEVRAAG PERCEEL AFGIFTE SYSTEEM INSTALLATIECONCEPT
LOCATIE TOEPASSING GEBOUW ENERGIEVRAAG PERCEEL AFGIFTE SYSTEEM INSTALLATIECONCEPT Bodemgeschiktheid Bodemgeschiktheid Beschermingsgebied grondwater Milieuverontreiniging Grondwatervergunningen Open geothermische
Nadere informatietapwater warmtepompen - overzicht Warmtepompen voor warm tapwater Voordelen die overtuigen :
- overzicht Warmtepompen voor warm tapwater Voordelen die overtuigen : GECERTIFICEERD RENDEMENTRECORD Het hoogste rendement ooit, zo blijkt uit de testen. Het is de eerste ventilatiewarmtepomp met EHPA-label.
Nadere informatieLeefmilieu Brussel - BIM. Hernieuwbare energie
Hernieuwbare energie 1 1 Leefmilieu Brussel - BIM Gesticht in 1989, Leefmilieu Brussel - BIM is de administratie voor energie en leefmilieu van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het is de gesprekspartner
Nadere informatieRVP goes green. Hoe springt de RVP om met energie? juin 8, Rijksdienst voor Pensioenen ~
RVP goes green Rijksdienst voor Pensioenen ~ www.rvp.fgov.be Agenda ~ Doel: verlagen van de CO 2 -uitstoot ~ Installaties voor de warmteproductie ~ Installaties voor de koudeproductie ~ Bezoek ter plekke
Nadere informatieKoelen zonder airco? Cool!
Koelen zonder airco? Cool! Luk Vandaele en Luc François, WTCB Iedereen snakt wel naar de zon en s zomers verdragen we wel wat hogere temperaturen, maar dan toch liever niet binnenskamers. In werkomstandigheden,
Nadere informatieOPLEIDING DUURZAAM GEBOUW : PASSIEF EN (ZEER) LAGE ENERGIE
OPLEIDING DUURZAAM GEBOUW : PASSIEF EN (ZEER) LAGE ENERGIE Dag 1.4 Comfortcriteria LENTE 2013 Stéphan Truong Beheerder van de opleiding voor rekening van Leefmilieu Brussel TRAINING.IBGEBIM@ecorce.be 2
Nadere informatieN 1. solution. climate BUILDINGS. for sustainable - 1 NL1
N 1 climate solution for sustainable BUILDINGS NL1-1 Een SAPP ceiling is zowel ecologisch als architecturaal het aangewezen klimaatsysteem voor zeer uiteenlopende projecen. Smart Acoustic Passive Power
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw ENERGIE
1 Opleiding Duurzaam Gebouw ENERGIE Leefmilieu Brussel Hernieuwbare elektriciteitsproductie voor woningen met maximum 10 eenheden Gregory Neubourg APERe Doelstellingen van de presentatie Kennis van de
Nadere informatieVerwarming en ventilatie
Verwarming en ventilatie Gebouwen met hoge energieprestaties Mei 2013 Christophe Delmotte, Ir Laboratorium Luchtkwaliteit en ventilatie WTCB Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf Bladzijde
Nadere informatieGEOTHERMISCHE SCREENINGSTOOL
check online de mogelijkheden van ondiepe geothermie GEOTHERMISCHE SCREENINGSTOOL http://www.smartgeotherm.be/geothermische-screeningstool/ Inleiding Ondiepe geothermie kan een gebouw op een duurzame wijze
Nadere informatieComfort en gerustheid. Warmte is ons element. Warmtepompen Glycolwater/water Vermogenbereik : 6 tot 17 kw. Logatherm WPS/WPS K. [ Lucht ] [ Water ]
[ Lucht ] [ Water ] Warmtepompen Glycolwater/water Vermogenbereik : 6 tot 17 kw [ Aarde ] [ Buderus ] Comfort en gerustheid Logatherm WPS/WPS K De Logatherm glycolwater/water warmtepompen WPS van Buderus
Nadere informatieOPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN WARMTEPOMP: ONTWERP HERFST 2017 Relevantiestudie - technische, milieu- en economische evaluatie François RANDAXHE 2 DOELSTELLINGEN VAN DE PRESENTATIE N Analyseren van de technische,
Nadere informatieCommissioning: Een absolute aanrader!
Seminarie Duurzame Gebouwen Commissioning: Een absolute aanrader! 15 maart 2019 COMMISSIONING VAN ONTWERP TOT EXPLOITATIE Vergelijking van twee ervaringen van een studiebureau Dietrich SCHILDERMANS Ingenium
Nadere informatieWarmtepompen en isolatie: het winnende duo?
Warmtepompen en isolatie: het winnende duo? Alain LEMAÎTRE van GOGRAPHIC Philippe DELCON van REVAMP BIM, 21 september 2010 Technische / technologische beschrijving Technische / technologische beschrijving
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw ENERGIE
Opleiding Duurzaam Gebouw ENERGIE Leefmilieu Brussel Hernieuwbare elektriciteitsproductie voor woningen met maximum 10 eenheden Gregory Neubourg APERe Doelstellingen van de presentatie Kennis van de belangrijke
Nadere informatieSeminarie Duurzaam Bouwen
Seminarie Duurzaam Bouwen Zoom op de kleinschalige warmtekrachtkoppeling (
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw ENERGIE
Opleiding Duurzaam Gebouw ENERGIE Leefmilieu Brussel Productie van thermische zonne-energie in individuele en collectieve woningen (< 10 eenheden) Gregory NEUBOURG APERe Doelstellingen van de presentatie
Nadere informatieMonitoring en simulatie van een GEOTABS kantoorgebouw nabij Brussel: doorgedreven opvolging bevestigt en verbetert de verwachte performantie
Monitoring en simulatie van een GEOTABS kantoorgebouw nabij Brussel: doorgedreven opvolging bevestigt en verbetert de verwachte performantie Wim Boydens, Boydens engineering Het GEOTABS concept Gebruik
Nadere informatieRAUGEO - GEOTHERMISCHE SYSTEMEN DE AARDE ALS ECOLOGISCHE ENERGIEBRON VOOR VERWARMEN EN KOELEN. www.rehau.com. Bouw Automotive Industrie
RAUGEO - GEOTHERMISCHE SYSTEMEN DE AARDE ALS ECOLOGISCHE ENERGIEBRON VOOR VERWARMEN EN KOELEN www.rehau.com Bouw Automotive Industrie INNOVATIEF VERWARMEN, KOELEN EN BESPAREN MET DE GEOTHERMISCHE RAUGEO
Nadere informatieOPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN WARMTEPOMP: ONTWERP HERFST 2018 Het standpunt van de installateur: ontwerp en integratie van het systeem Patrick TYDGADT Consulting Sales Engineer Daikin Belux - Avenue Franklin
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw : ENERGIE
1 Opleiding Duurzaam Gebouw : ENERGIE Leefmilieu Brussel Het efficiënt ontwerpen van een koelinstallatie Filip GRILLET Cenergie CVBA Doelstellingen van de presentatie Concept en componenten hydraulisch
Nadere informatie11/09/2012 CASE 1. kantoor GRONTMIJ - situering - Mechelen
CASE 1 kantoor GRONTMIJ - situering - Mechelen 1 kantoor GRONTMIJ randvoorwaarden gebouw Grondige renovatie kantoor, vernieuwbouw!!! Conditionering: Betonkernactivering (50% GLV, 100% 1 ste en 2 de verdiep)
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw : ENERGIE
Opleiding Duurzaam Gebouw : ENERGIE Leefmilieu Brussel Onderzoek naar elektriciteitsverbruik Stéphane Barbier CENERGIE DOELEN Gemiddeld consumptie Zijn factuur analyseren Wat is het elektriciteitsverbruik
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw:
Opleiding Duurzaam Gebouw: De EPB-eisen vanaf 2015: hoe ze toe te passen? Leefmilieu Brussel Voorbeeld 1: Residentieel Manuel da CONCEIÇÃO NUNES MATRIciel Doelstelling van de presentatie Hoe een woongebouw
Nadere informatieOPLEIDING DUURZAAM GEBOUW: PASSIEF EN (ZEER) LAGE ENERGIE
OPLEIDING DUURZAAM GEBOUW: PASSIEF EN (ZEER) LAGE ENERGIE Dag 3.1 Systemen: inleiding HERFST 2015 Op basis van de presentatie van MK engineering Stéphane BARBIER Pulsis sprl info@pulsis.be www.pulsis.be
Nadere informatieDe warmtepomp, een niet te onderschatten potentieel in Brussel!
Seminarie Duurzaam Bouwen: De warmtepomp, een niet te onderschatten potentieel in Brussel! 4 maart 2016 Leefmilieu Brussel De warmtepomp in het gebouw van Leefmilieu Brussel: een te volgen voorbeeld Michel
Nadere informatiePRO GAHP ROBUR GASABSORPTIEWARMTEPOMPEN
PRO GAHP ROBUR GASABSORPTIEWARMTEPOMPEN ROBUR GASABSORPTIEWARMTEPOMPEN CoolingWays ontwikkelt en levert, in samenwerking met Robur, verwarmingssystemen die werken op aardgas. Hierdoor kunnen wij zeer hoge
Nadere informatieGeothemie. Nieuwe kansen voor het warmtenet
Geothemie Nieuwe kansen voor het warmtenet 06 54268181 1 Accelerate energy innovation Drs. Ronald den Boogert Ronald@inimpact.nl By the implementation of innovative technologies and a close cooperation
Nadere informatieEvaluatie van ondiepe en diepe geothermie voor de Parkwijk in Turnhout
01/06/2012 Evaluatie van ondiepe en diepe geothermie voor de Parkwijk in Turnhout Geert Schoofs (DE ARK) en Ben Laenen (VITO) Situering Eigendom 245 won + 205 app Bouwjaren Parkwijk 24 1 24 83 235 27 32
Nadere informatieDUURZAAM BOUWEN IN PLAN DRENKELING
DUURZAAM BOUWEN IN PLAN DRENKELING Bij de ontwikkeling van Landgoed Drenkeling heeft duurzaamheid een hoge prioriteit. Duurzaamheid betekent in dit geval dat de gebouwde omgeving voldoet aan hoge duurzaamheidseisen
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw:
Opleiding Duurzaam Gebouw: Verlichting: ontwerp en regeling Leefmilieu Brussel Ontwerp: voorbeelden Manuel da CONCEIÇÃO NUNES MATRIciel Doelstellingen van de presentatie Voorbeelden van ontwerpen met daglicht
Nadere informatieNaar de bron van de warmtepomp
C on d e ns o r Ve r d am p e r Studienamiddag : Introductie tot alternatieve en duurzame energieopwekking voor KMO s Energik Voka Mechelen 7 juni 2007 Naar de bron van de warmtepomp H.Hoes 1 Naar de bron
Nadere informatieGeothermie: Brussel onderzoekt de toekomst onder zijn voeten
Uitgegeven door Hernieuws (http://www.renouvelle.be) Home > Geothermie: Brussel onderzoekt de toekomst onder zijn voeten Geothermie: Brussel onderzoekt de toekomst onder zijn voeten Michel HUART, Jean
Nadere informatieGeothermie: Brussel onderzoekt de toekomst onder zijn voeten
Uitgegeven door Hernieuws (http://renouvelle.be) Home > Geothermie: Brussel onderzoekt de toekomst onder zijn voeten Geothermie: Brussel onderzoekt de toekomst onder zijn voeten Michel HUART, Jean CECH,
Nadere informatie1. Gebouwen en installaties in De toekomst begint nu 3. Benoveren
1. Gebouwen en installaties in 2050 2. De toekomst begint nu 3. Benoveren ALL ELECTRIC? Bronnen wind PV Omzetten in warmte via warmtepompen warmte ALL ELECTRIC? Problematiek Onbalans vraag aanbod Op dagbasis
Nadere informatieTECHNISCHE EN ECONOMISCHE HAALBAARHEIDSSTUDIE
TECHNISCHE EN ECONOMISCHE HAALBAARHEIDSSTUDIE DIT FORMULIER MOET ALLEEN INGEVULD TE WORDEN VOOR EEN NIEUW GEBOUW VAN MEER DAN 000 M² EN MINDER DAN 0 000 M² OF VOOR EEN ZWARE RENOVATIE VAN MEER DAN 5 000
Nadere informatieAlternatieve energievormen. Vakgroep Mechanica van Stroming, Warmte en Verbranding Universiteit Gent UGent
Alternatieve energievormen Actieve technieken Prof. M. De Paepe 13u15 tot 14u45 www.floheacom.ugent.be Inhoud Inleiding Verwarming Biomassa WKK Warmtepompen KWO BEO- betonkernactivering Gaswarmtepompen
Nadere informatieSolarFreezer. Comfort zonder aardgas
SolarFreezer Comfort zonder aardgas Jacques Mathijsen April 2017 1 Energie per woning Gemiddeld energie verbruik in Nederland woning met 2.2 personen Elektrische energie 100% = 3.500 kwh Thermische energie
Nadere informatieTelen in een gesloten tuinbouwkas; praktijkexperiment bij PPO (Naaldwijk) januari - december aanvulling op de eindrapportage
Telen in een gesloten tuinbouwkas; praktijkexperiment bij PPO (Naaldwijk) januari - december 2002 aanvulling op de eindrapportage Utrecht, 21 juli 2006 Ir. J.M. Warmerdam Dr. J.J.G. Opdam Inhoudsopgave
Nadere informatieBODEM GEKOPPELD HYBRIDE WARMTEPOMPSYSTEEM
Koen Allaerts BODEM GEKOPPELD HYBRIDE WARMTEPOMPSYSTEEM 6/12/2013 1 Agenda Onderzoeksvraag Principe Aanpak Economisch optimum Dimensioneren drycooler Eerste resultaten Vervolg 2 Agenda Onderzoeksvraag
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw : ENERGIE
Opleiding Duurzaam Gebouw : ENERGIE Leefmilieu Brussel TECHNISCHE KEUZE VAN HET HVAC-SYSTEEM IN TERTIAIRE GEBOUWEN Fabrice DERNY MATRIciel sa DOELSTELLINGEN Hoe moet men HVAC-installaties bepalen om te
Nadere informatieAardwarmte. Laat moeder aarde uw energierekening betalen Geothermisch verwarmen en koelen van woningen, gebouwen en zwembaden
Aardwarmte Laat moeder aarde uw energierekening betalen Geothermisch verwarmen en koelen van woningen, gebouwen en zwembaden De buitenste 6 km van de aardkorst bevat een hoeveelheid energie die overeenkomt
Nadere informatieRuimteverwarming. 1 Inleiding... 1. 2 Energieverbruik ruimteverwarming... 2. 3 Centrale verwarming... 3. 4 Decentralisatie... 4
1 Inleiding... 1 2 Energieverbruik ruimteverwarming... 2 3 Centrale verwarming... 3 4 Decentralisatie... 4 5 Convectieverwarming... 5 6 Stralingsverwarming... 9 7 Keuzecriteria... 11 1 Inleiding Voor de
Nadere informatiePresentatie Het morfologisch ontwerpproces in het project Vroomshoop Carl-peter Goossen
Oog voor samenhang In samenwerking met Presentatie Het morfologisch ontwerpproces in het project Vroomshoop Carl-peter Goossen 1 22 Zorgappartementen te Vroomshoop 3 Duurzaamheid Moeten we het glas verduurzamen
Nadere informatieThemabijeenkomst BodemenergieNL BEHEER & ONDERHOUD. Samenhang bovengrond en ondergrond. Themabijeenkomst BodemenergieNL 4 december 2014
Themabijeenkomst BodemenergieNL BHR & ONDRHOUD Samenhang bovengrond en ondergrond ven voorstellen Techniplan Adviseurs bv raadgevend ingenieursbureau; Installaties en nergie & Milieu ongeveer 40 fte focus
Nadere informatieNulenergie in Brussel: perspectieven?
Nulenergie in Brussel: perspectieven? Seminarie Duurzaam Gebouw 22 maart 2013 Ir. Ismaël Daoud Politiek adviseur, Duurzaam bouwen en Energie Kabinet d'evelyne Huytebroeck, Brussels Minister voor Leefmilieu,
Nadere informatieSeminarie Duurzaam Bouwen
Seminarie Duurzaam Bouwen De EPB in 2015 : hoe toepassen? Thomas LECLERCQ - Manuel da CONCEIÇÃO NUNES Hoe de EPB resultaten van mijn project optimaliseren? MATRIciel Plan van de uiteenzetting 1. Eisen
Nadere informatieOpleiding Duurzaam gebouw: Renovatie met een hoge energie-efficiëntie: technische details
Opleiding Duurzaam gebouw: Renovatie met een hoge energie-efficiëntie: technische details Leefmilieu Brussel DAKISOLATIE BIJ RENOVATIES Pierre DEMESMAECKER Institut de Conseil et d Etudes en Développement
Nadere informatieWETENSCHAPSPARK ARENBERG. energiedag VVSG. 19 maart 2013
WETENSCHAPSPARK ARENBERG energiedag VVSG 19 maart 2013 INTERLEUVEN Dienstverlenende vereniging voor de Ruimtelijke Ordening en de Economisch-Sociale Expansie van het Arrondissement Leuven Opgericht op
Nadere informatieDE WARMTEPOMP (HE 10)
DE WARMTEPOMP (HE 10) Een huis vanbinnen verwarmen met de natuurlijke warmte van buiten. 1 INLEIDING Het gebruik van de warmtepomp voor de verwarming van gebouwen en de productie van sanitair warm water
Nadere informatieDE WERKING VAN DE WARMTEPOMP
De duurzame energiebron is onuitputtelijk, maar heeft een te laag temperatuurniveau om de CV rechtstreeks op aan te kunnen sluiten. De temperatuur zal dus eerst verhoogd moeten worden, waardoor wij onze
Nadere informatieRuimteverwarming met warmtepompen:
Ruimteverwarming met warmtepompen: principes en werking van verschillende warmtepompsystemen en toepassingen in woningbouw TRIAS ENERGETICA 2 1 Dus 1. Eerst goed isoleren en luchtdicht bouwen (de warmtebehoefte
Nadere informatieWarmtepompen en warmtebronnen. Warmtepompen
Warmtepompen en warmtebronnen (augustus 2006) Warmtepompen Wat is een warmtepomp? Warmtepompen zijn duurzame energiesystemen die energie uit de omgeving, zoals buitenlucht, bodem of grondwater, omzetten
Nadere informatieDe EPB-2015, anderhalf jaar later
Seminarie Duurzaam Bouwen: De EPB-2015, anderhalf jaar later 27/05/2016 Leefmilieu Brussel Gevalstudie Toepassing van de EPB 2015-criteria op een flatgebouw Maxime BARGIBANT BBT Energy Doelstellingen van
Nadere informatieVerwarming & Sanitair DuraHome warmtepompen
Verwarming & Sanitair DuraHome warmtepompen Bosta... a perfect fit! Waarom een warmtepomp? Fossiele brandstoffen worden schaars en daardoor kostbaar. Bovendien veroorzaakt het gebruik van fossiele brandstoffen
Nadere informatieHet Nieuwe Telen van Amaryllis Amazone Amaryllis Deel 2 : energiemonitoring
Het Nieuwe Telen van Amaryllis Amazone Amaryllis 2011-2012. Deel 2 : energiemonitoring Het Nieuwe Telen Amaryllis : Deel 2 Energiemonitoring projectnummer 1400007415 Januari 2013 Energiemonitoring Plantmonitoring
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw:
Opleiding Duurzaam Gebouw: Gedeeltelijke en gefaseerde Leefmilieu Brussel van het systeem voor verwarming en SWW Jonathan FRONHOFFS CENERGIE Doelstellingen van de presentatie Een overzicht geven van de
Nadere informatie15/06/2012. 15/06/2012 Geothermie in Limburg: enkele geologische aspecten Matsen Broothaers WAT IS GEOTHERMIE? 15/06/2012 2 2012, VITO NV
15/06/2012 Geothermie in Limburg: enkele geologische aspecten Matsen Broothaers WAT IS GEOTHERMIE? 15/06/2012 2 1 WAT IS GEOTHERMIE?» Warmte uit de kern van de Aarde» neemt toe met de diepte» Radioactief
Nadere informatieOPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN VERWARMING EN SANITAIR WARM WATER: ONTWERP HERFST 2018 Overzicht van de belangrijkste warmteopwekkers Danielle MAKAIRE Op basis van de presentatie van CENERGIE Doelstelling(en)
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw: Duurzaam bouwen van A tot Z
Opleiding Duurzaam Gebouw: Duurzaam bouwen van A tot Z Leefmilieu Brussel TERTIAIRE GEBOUWEN: (R)EVOLUTIE VOORBEELDGEBOUWEN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST Anne-Laure MAERCKX CENERGIE Doelstellingen
Nadere informatieOPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN ENERGIEBEHEER (ENERGIEVERANTWOORDELIJKE) HERFST 2017 Onderzoek naar elektriciteitsverbruik Pascal ONS E²=MC Op basis van een presentatie van Cenergie 2 DOELSTELLINGEN VAN DE
Nadere informatieHet Varken als kachel. I r. M a u r i c e O r t m a n s
Het Varken als kachel I r. M a u r i c e O r t m a n s Hoeveel warmte produceren varkens? Vo e lbare w a rmteproductie: B ig 23 kg: 4 2 Wa t t Vleesva rken 11 0 k g: 1 2 7 Wa t t K raamzeug: 3 7 5 Wa t
Nadere informatieWarmtepompen : Wanneer wel of niet?
Warmtepompen : Wanneer wel of niet? TRIAS ENERGETICA 2 Dus 1. Eerst goed isoleren en luchtdicht bouwen (de warmtebehoefte beperken) 2. Dan duurzame energietechnieken maximaal benutten 3. Als laatste fossiele
Nadere informatieConcepten EPC 0.4. Bouwkundige uitgangspunten
Concepten EPC 0.4 Om een EPC 0.4 te realiseren voor de referentiewoningen zijn er verschillende concepten ontwikkeld die onderling verschillen op de wijze van ventileren en verwarmen. Aan de basis van
Nadere informatieradiatoren CONCEPTFICHE 2: Convectoren en Conceptfiche Convectoren en radiatoren
CONCEPTFICHE 2: Convectoren en radiatoren Centrale verwarming met warm water is een verwarmingsmethode waarbij een of meerdere warmtegeneratoren (ketels, warmtepompen, enz.) warm water produceren vanuit
Nadere informatieIntelligente thermische inertie in houtconstructies
Session B1 Innovative technologies construction solutions Intelligente thermische inertie in houtconstructies Arch. Piet Kerckhof voor Ligno Architecten Agenda : 1. Risico op oververhitting 2. Thermische
Nadere informatieZorgeloze en betaalbare groene verwarming en koeling. 25 maart 2018
Zorgeloze en betaalbare groene verwarming en koeling 25 maart 2018 Onze collectieve klimaatuitdagingen 2020-20% CO² uitstoot 20% hernieuwbare energie 20% energieefficiëntie 2030-40% CO² uitstoot 27% hernieuwbare
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw:
Opleiding Duurzaam Gebouw: Follow-up en monitoring van duurzame gebouwen Leefmilieu Brussel Op zoek naar de beste combinaties van technieken om de kosten van HEP-gebouwen te verlagen Antoine HUPIN URBANI
Nadere informatieONTWERP VAN HET WARMTENET VAN HET PROJECT TIVOLI GREEN CITY
Seminarie Duurzaam Gebouw MICRO-WARMTENETTEN 18 november 2016 (versie met errata) ONTWERP VAN HET WARMTENET VAN HET PROJECT TIVOLI GREEN CITY Ir. Nejc BRELIH Boydens Engineering UITDAGINGEN 2 DOELSTELLING(EN)
Nadere informatieWarmtepompen. Werking warmtepomp 19-10-2015
Warmtepompen Om een woning te verwarmen zijn diverse mileu vriendelijke mogelijkheden. Één van de mogelijkheden is een warmtepomp. Er zijn diverse verschillende soorten warmtepompen maar de proces werking
Nadere informatieEen nieuw tijdperk van intelligente warmtepompen: flexotherm & flexocompact Green iq
Warmtepompen Een nieuw tijdperk van intelligente warmtepompen: flexotherm & flexocompact Green iq Het goede gevoel de juiste keuze te maken. Duurzaam genieten van extra comfort. Elke tijdperk kent zijn
Nadere informatieAardwarmte / Luchtwarmte
2015 Aardwarmte / Luchtwarmte Verdiepende opdracht Inleiding; In dit onderdeel kun je meer leren over het onderwerp Aardwarmte/Luchtwarmte. Pagina 1 Inhoud 1.Aardwarmte / luchtwarmte...3 1.1 Doel van de
Nadere informatieHet concept van de nieuwe Viessmann-gebouwen
Het concept van de nieuwe Viessmann-gebouwen Kantoorgebouw verlucht, verwarmd met een warmtepomp en gekoeld d.m.v. natural cooling en zonneweringen Laurent Vercruysse Vorlage Titel 1 01/2006 Viessmann
Nadere informatie