Het schadelijke effect van reproductietoxische stoffen is afhankelijk van de timing en de dosis.
|
|
- Lodewijk de Ruiter
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Een onbekend risico Het schadelijke effect van reproductietoxische stoffen is afhankelijk van de timing en de dosis. Met name piekblootstellingen zijn riskant. Vinden die plaats op een cruciaal moment in de ontwikkeling van zaadcellen, eicellen of foetus, dan kan dat funest zijn. Gevolgen kunnen varieren van slecht zaad, minder ovulaties of beschadigde eitjes tot een spontane abortus of aangeboren afwijkingen. Roeleveld: Ernstige aangeboren afwijkingen komen bij een tot twee procent van de geboorten voor. Daarvan heeft maar een heel klein deel te maken met blootstelling op de werkplek. Ik wil geen dramatisch verhaal ophangen, maar aangeboren afwijkingen zijn voor de ouders en het kind natuurlijk heel ingrijpend. Kun je dat voorkomen, dan moet je dat natuurlijk nooit laten. Het ministerie van SZW kent een niet-limitatieve lijst met reproductietoxische stoffen. Nietlimitatief betekent dat ook stoffen die niet op de lijst staan, reproductietoxisch kunnen zijn. Die kanttekening wekt geen verbazing, want op de lijst staan maar 120 stoffen. Alleen daarvan is min of meer aangetoond dat ze een effect hebben op de voortplanting. Van tienduizenden andere stoffen die in arbeidssituaties worden gebruikt, is dat niet bekend. Het Arbo-informatieblad Zwangerschap en arbeid (Den Haag, 2000) stelt dat werkgevers zich moeten houden aan de grenswaarde die de overheid voor een stof heeft vastgesteld: de MAC-waarde. Maar, zo wordt benadrukt, dat betekent nog niet dat daarmee in alle gevallen een veilige blootstelling is bereikt. MAC-waarden zijn niet gebaseerd op reproductietoxiteit, aldus Roeleveld. Bovendien wordt van niet-onderzochte stoffen vaak aangenomen dat ze geen effect hebben op de voortplanting. Voor de meeste stoffen klopt dat ook wel. Als elke stof schadelijk zou zijn, zouden er veel meer problemen aan het licht komen.
2 Bijvoorbeeld groepen werknemers met vruchtbaarheidsproblemen of kinderen met aangeboren afwijkingen. Ioniserende straling Ioniserende straling kan zich ontwikkelende cellen (zoals ei- en zaadcellen en de foetus) beschadigen. Circa werknemers in Nederland werken in een omgeving waarbij blootstelling aan ioniserende straling kan optreden, zoals op rontgen- en radiologieafdelingen in onderzoekslaboratoria en in kerncentrales. Zwangeren en vrouwen die borstvoeding geven, dienen ioniserende straling (bijvoorbeeld het werken in een rontgenkamer) te mijden. Anesthesiegassen Anesthesiegassen worden zowel in ziekenhuizen als door dierenartsen en tandartsen gebruikt. Afhankelijk van de dosis kunnen anesthesiegassen het risico van spontane abortus of aangeboren afwijkingen verhogen. Van nieuwe anesthesiegassen als isofluraan, enfluraan en sevofluraan is nog weinig bekend. Mogelijk zijn deze stoffen ook schadelijk voor de voortplanting. De blootstelling aan anesthesiegassen is verminderd door het gebruik van gesloten systemen. Toch blijken er nog geregeld lekkages voor te komen. Lachgas wordt steeds minder en in beter gecontroleerde omstandigheden gebruikt. Bij het knippen van amandelen bij kinderen wordt het gas echter over het kind heen gewapperd. Deze vorm van blootstelling dienen zwangere vrouwen te vermijden. Cytostatica Cytostatica is een verzamelnaam voor allerlei stoffen die worden gebruikt bij de behandeling van kankerpatienten. Onderzoek wijst uit dat cytostatica, afhankelijk van de dosis, de kans op spontane abortus, een laag geboortegewicht en aangeboren afwijkingen verhogen. In ziekenhuizen en apotheken worden cytostatica bereid. Dit gebeurt veelal onder gecontroleerde omstandigheden in een zuurkast. Bij de verzorging van kankerpatienten die behandeld worden met cytostatica, kan blootstelling optreden via de excreta (braaksel, urine, ontlasting, zweet). Met de vergrijzing neemt het aantal kankerpatienten in de ziekenhuis-, verpleeg- en thuiszorg toe. Dit kan het risico van blootstelling aan cytostatica verhogen. Naast het verplegend personeel vormen schoonmakers in de zorgsector een bijzondere risicogroep. Tijdens hun werk kunnen zij in contact komen met objecten verontreinigd met cytostatica. Pesticiden Blootstelling aan pesticiden kan, afhankelijk van de dosis, de vruchtbaarheid verminderen, de geslachtsratio (het aantal jongetjes dat geboren wordt ten opzichte van het aantal meisjes) verlagen en het risico van spontane abortus en aangeboren afwijkingen verhogen. Insecticiden lijken de meeste effecten te hebben. Dit is voorstelbaar omdat deze stoffen inwerken op het centraal zenuwstelsel van insecten. Een vergelijkbaar effect bij de mens is niet uit te sluiten. In de landbouw (buiten en in kassen) worden nog vaak pesticiden gebruikt. Uit onderzoek blijkt dat vrouwen die in de agrarische sector werken, een vijf maal zo hoog risico hebben van kinderen met een open ruggetje als andere vrouwen. Ook als ze zelf niet met pesticiden werken, maar wel op een landbouwbedrijf wonen waar pesticiden worden gebruikt, lopen ze een verhoogd risico. Lasrook
3 In lasrook kan, vooral bij het lassen aan roestvast staal, chroom-vi voorkomen. Chroom-VI heeft waarschijnlijk effect op de vruchtbaarheid en lijkt een verhoogde kans te geven op aangeboren afwijkingen, ook als alleen de man eraan is blootgesteld. Mogelijk treedt blootstelling van het kind op tijdens de zwangerschap doordat chroom- VI via de zaadvloeistof bij het kind terechtkomt, dan wel door take homeexposure (bijvoorbeeld doordat de echtgenote de werkkleding wast). Deze blootstellingsroute kan ook bij andere stoffen een rol spelen. Organische oplosmiddelen De toepassing van producten die organische oplosmiddelen bevatten, vindt in veel beroepsgroepen plaats, onder meer bij schilders, tapijtleggers en autospuiters, maar ook in laboratoria, in de metaalindustrie, bij houtverduurzaming, in drukkerijen en in garagebedrijven. De risico s van organische oplosmiddelen voor de voortplanting zijn nog zeer onduidelijk. Bij een verhoogde blootstelling lijkt een verhoogd risico van spontane abortus en aangeboren afwijkingen te bestaan. Effecten op de vruchtbaarheid zijn te verwachten omdat veel organische oplosmiddelen de werking van het centraal zenuwstelsel en de hormoonhuishouding kunnen beinvloeden. De Commissie Reproductietoxische Stoffen van de Gezondheidsraad classificeert stoffen naar hun effect op vruchtbaarheid, zwangerschap of borstvoeding. Roeleveld, lid van de commissie: Van een groot aantal stoffen die niet op de lijst van SZW voorkomen, bestaat wel de verdenking dat ze effecten hebben op de voortplanting. Dat geldt bijvoorbeeld voor veel organische oplosmiddelen en bestrijdingsmiddelen. Probleem is dat die stoffen nooit individueel onderzocht zijn. Waarschijnlijk zijn ze ook niet te onderzoeken omdat ze bijna altijd in combinaties voorkomen, waarbij de ene stof de invloed van een andere kan versterken of afzwakken. Gevolg is dat er geen harde gegevens bestaan over wat ze precies in het lichaam doen. Die stoffen zijn niet te classificeren, maar daarmee nog niet per definitie onschadelijk, zegt Roeleveld. Ook het ontbreken van waarschuwingszinnen (R-zinnen) op producten betekent niet dat die producten geen effect kunnen hebben op de voortplanting. De afgelopen jaren is een aantal reproductietoxische stoffen verboden. De reden daarvoor lag veelal niet direct in risico s voor de voortplanting, maar in andere gezondheidsrisico s. Zo is in kapsalons het gebruik van schadelijke middelen sterk afgenomen.
4 Ook een reproductietoxische stof als lood wordt steeds minder gebruikt. En in de landbouw is een flink aantal bestrijdingsmiddelen in de ban gedaan. Dat is tegelijkertijd gunstig voor het voorkomen van voortplantingsstoornissen, aldus Roeleveld, Maar een verbod op een stof wil nog niet zeggen dat die niet meer wordt gebruikt. Bedrijven hebben vaak grote voorraden. Wat in 2003 wordt verboden, is, pak m beet, pas in 2008 echt verdwenen. Werknemers (vrouwen en mannen) die met reproductietoxische stoffen werken, moeten al bij hun indiensttreding door de werkgever worden voorgelicht, bijvoorbeeld tijdens een aanstellingskeuring of intredeonderzoek. En meldt een vrouw dat zij zwanger is, dan moet de werkgever haar binnen twee weken en nadat zij gemeld heeft borstvoeding te willen geven, voorlichten. Dat is een mooi principe, maar vaak zijn de risico s helemaal niet duidelijk, aldus Monique van Beukering, bedrijfsarts bij KEMA Arbo BV (Arnhem). Daarvoor moet er in de RI&E ook aan vruchtbaarheid en zwangerschap zijn gedacht. KEMA heeft dat goed geregeld, maar in het algemeen is daar nauwelijks aandacht voor. De risico s van chemische stoffen moeten al duidelijk zijn als mensen kinderen willen. Maar vaak melden vrouwen hun zwangerschap pas in de dertiende of veertiende week. Dat hangt deels samen met zaken als arbeidsonzekerheid en tijdelijke contracten. Ook willen veel vrouwen pas na drie maanden bekendmaken dat ze zwanger zijn, omdat dan de grootste kans op een miskraam voorbij is. Daar komt nog bij dat de meeste vrouwen niet precies weten sinds wanneer ze zwanger zijn. Zelfs als je het vroeg ontdekt, zijn de eerste paar weken al voorbij, zegt Roeleveld. Op de 28ste dag na de conceptie moet bijvoorbeeld de neurale buis gesloten zijn. Gaat dat mis, dan bestaat de kans dat je kind een open ruggetje heeft of anencefalie, het ontbreken van de grote hersenen. Dat kan dus al gebeurd zijn zonder dat je wist dat je zwanger was. Een van de manieren om deze problemen te ondervangen, is het afstemmen van MAC-waarden op reproductietoxiteit. Maar dat is een utopie, want van veel stoffen is nauwelijks iets bekend over de gevaren voor de voortplanting, aldus Van Beukering. Bovendien zou het bedrijven heel veel geld kosten om met strengere normen te werken. Dat is dus niet realistisch. De belangrijkste vorm van preventie is dan ook het
5 mijden of vervangen van reproductietoxische stoffen. Want ook als werknemers de risico s wel kennen, zie je nog vaak een nonchalante houding: het zal mijn tijd wel duren. Zelfs bij artsen, zegt Roeleveld. Want wanneer gaan mensen zich zorgen maken? Als ze een kind willen? Of als ze zwanger zijn? Voor preventie is het dan soms al te laat. In Denemarken is het bij de wet geregeld dat als werknemers aangeven kinderen te willen, de werkgever verplicht is hen taken te geven die niet schadelijk zijn voor de voortplanting. Alleen zouden mannen dan al vanaf drie maanden voor de bevruchting niet meer blootgesteld mogen zijn. Dat is allemaal leuk en aardig, als het dan ook bij de eerste keer lukt. Maar gaan daar een of twee jaar overheen, dan wordt het wel erg lastig, zegt Roeleveld. Het vervangen van reproductietoxische stoffen blijft toch de beste oplossing. Dan hoeven mensen ook niet meer aan te geven dat ze kinderen willen, want juist daar gaat het vaak mis. Voor een vrouw is dat al niet eenvoudig, laat staan voor een man. De baas ziet je aankomen.
De invloed van arbeidsomstandigheden op de latere zwangerschapsuitkomsten: Melden of niet melden als beroepsziekte?
De invloed van arbeidsomstandigheden op de latere zwangerschapsuitkomsten: Melden of niet melden als beroepsziekte? Teus Brand Coronel Instituut, Academisch Medisch Centrum Amsterdam Opbouw voordracht
Nadere informatieZwangerschap, reproductietoxicologie en preconceptieconsult
Zwangerschap, reproductietoxicologie en preconceptieconsult Dr. Teus Brand Coronel Instituut, Academisch Medisch Centrum Amsterdam Zwangerschapscomplicaties beïnvloed door werkgebonden factoren Miskraam
Nadere informatieCoronel Instituut, Academisch Medisch Centrum Amsterdam
Reproductie en Arbeid Nieuwste inzichten in reprotox en cytostatica Teus Brand Coronel Instituut, Academisch Medisch Centrum Amsterdam Inleiding Korte inleiding in de problematiek Welke evidence wordt
Nadere informatiezwangerschap en werk op het laboratorium
zwangerschap en werk op het laboratorium Liesbeth Geenen bedrijfsarts Arbo unie Zwolle 27 januari 2011 1 Reproductie en arbeid op een laboratorium Inleiding Effecten van werkgebonden factoren op de zwangerschap
Nadere informatieSamenvatting. Nederlands onderzoek aanleiding voor vragen aan Gezondheidsraad
Samenvatting Nederlands onderzoek aanleiding voor vragen aan Gezondheidsraad In Nederland wordt naar schatting een half miljoen werknemers met enige regelmaat blootgesteld aan organische oplosmiddelen.
Nadere informatieDenk na over risico s op uw werk! versie 2011
Kinderen krijgen? Denk na over risico s op uw werk! versie 2011 Denkt u erover om kinderen te krijgen? Denk dan ook na over de risico s op uw werk. Dat geldt voor mannen en vrouwen. Soms kunt u door uw
Nadere informatieZwangeren en CMR stoffen
Zwangeren en CMR stoffen Gevaar versus risico NVVA symposium april 2018 Ingrid Oirbons Expertisecentrum toxische stoffen Arbo Unie CMR stoffen Blootstelling aan stoffen dient beheerst te zijn voor alle
Nadere informatieZwangerschap en veiligheid
Zwangerschap en veiligheid Als je van plan bent om zwanger te worden, zwanger bent of kortgeleden bent bevallen, kan dat invloed hebben op je werkzaamheden. Het Martini Ziekenhuis zorgt voor voorlichting
Nadere informatieRICHTLIJN ZWANGERSCHAP EN IONISERENDE STRALING
RICHTLIJN ZWANGERSCHAP EN IONISERENDE STRALING Inleiding Aan het werken met radioactieve stoffen of ioniserende straling uitzendende toestellen zijn risico s verbonden. Het is bij de wet verplicht om personen
Nadere informatieFNV Bondgenoten Metaalindustrie. Maak uw werkplek babyproof!
FNV Bondgenoten Metaalindustrie Maak uw werkplek babyproof! Werken met chemische stoffen kan, zoals dat netjes heet, schadelijk zijn voor de voortplanting. Bedoeld wordt dat het verwekken van kinderen
Nadere informatieKinderen krijgen? Denk na over risico s op je werk!
Kinderen krijgen? Denk na over risico s op je werk! oktober 2018 Denk je erover om kinderen te krijgen? Denk dan ook na over de risico s op je werk. Dat geldt voor mannen en vrouwen. Soms kun je door je
Nadere informatiePROCEDURE V1. APR 2017
PROCEDURE V1. APR 2017 INLEIDING ZWANGERSCHAP EN IONISERENDE STRALING Aan het werken met bronnen van ioniserende straling zijn risico s verbonden. Het is bij de wet verplicht om personen die handelingen
Nadere informatieFNV Bondgenoten. Checklist Beleid chemische stoffen, zwangerschap en voortplanting in bedrijven
FNV Bondgenoten Checklist Beleid chemische stoffen, zwangerschap en voortplanting in bedrijven Gevaarssymbolen op grond van de Europese regelgeving R-zinnen voor de voortplanting giftige stoffen R 46 R
Nadere informatieFNV Bondgenoten Chemische industrie. Maak uw werkplek babyproof!
FNV Bondgenoten Chemische industrie Maak uw werkplek babyproof! Werken met chemische stoffen kan, zoals dat netjes heet, schadelijk zijn voor de voortplanting. Bedoeld wordt dat het verwekken van kinderen
Nadere informatieZwangerschap bij een chronische darmziekte
Maag-, Darm- en Leverziekten Zwangerschap bij een chronische darmziekte www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Vruchtbaarheid... 3 Erfelijkheid... 4 Medicijnen... 4 Invloed chronische darmziekte op de zwangerschap...
Nadere informatieZwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darm
Zwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darm Inleiding Zwanger worden als je een chronische ontstekingsziekte van de darm (IBD = inflammatory Bowel disease) hebt zoals de ziekte van Crohn
Nadere informatiestoppen zware drinkers minder vaak met het drinken van alcoholhoudende drank dan vrouwen met een lager alcoholgebruik.
Samenvatting In Nederland gebruikt ongeveer 80% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd alcoholhoudende drank. Veel vrouwen staken het alcoholgebruik zodra ze zwanger zijn of eerder al, als ze zwanger
Nadere informatieInformatiefolder. Zwangerschap en kinderwens
Informatiefolder en kinderwens Inhoudsopgave Algemeen 3 Kinderwens 3 Foliumzuur s- en ovulatietesten 5 Geneesmiddelen 6 Bostvoeding Medicatiebegeleiding Algemeen De vrouw maakt tijdens haar leven een aantal
Nadere informatieGeneesmiddelen bij zwangerschap en borstvoeding
Geneesmiddelen bij zwangerschap en borstvoeding Geneesmiddelen en zwangerschap Enige tientallen jaren geleden dacht men nog dat ongeboren kinderen in de baarmoeder goed beschermd waren tegen schadelijke
Nadere informatieHet organiseren van werk zonder gevaren kan het volgende inhouden: -- aanpassingen in werkzaamheden/werkmethoden
Bijlage 4 - Zwangerschapsprotocol Zwangerschapsprotocol voor de openbare apotheek In elke organisatie werken vrouwen in de vruchtbare leeftijd die op enig moment een kinderwens krijgen. In de apotheekbranche
Nadere informatieBijlage 7 Veilig werken tijdens zwangerschap en borstvoedingsperiode
Bijlage 7 Veilig werken tijdens zwangerschap en borstvoedingsperiode 1. Inleiding De werkgever heeft de wettelijke zorgplicht om de zwangere werkneemster en haar ongeboren kind en het borstgevoede kind
Nadere informatieKinderwens, zwanger en stoffen op het werk
Kinderwens, zwanger en stoffen op het werk Met het programma Versterking Arbeidsomstandighedenbeleid Stoffen (VASt) wil het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in de periode 2003-2007 ondernemers
Nadere informatieARBO ~ Informatie. kinderwens, zwanger en arbeidsomstandigheden
ARBO ~ Informatie Diergeneeskunde / PERSONEEL & ORGANISATIE kinderwens, zwanger en arbeidsomstandigheden Deze brochure bevat informatie over zwanger zijn bij de faculteit Diergeneeskunde en over verlof
Nadere informatieMaak uw werkplek babyproof!
FNV Bondgenoten Maak uw werkplek babyproof! Zo kan het ook! Goede voorbeelden uit enkele bedrijven Voortplantingsgiftige stoffen de poort uit! Het goede voorbeeld Producent van schokbrekers Bij het produceren
Nadere informatieFoliumzuur bij kinderwens en zwangerschap
Gynaecologie Foliumzuur bij kinderwens en zwangerschap www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Waarom is foliumzuur belangrijk?... 3 Wat is foliumzuur?... 4 Is foliumzuur goed voor alle zwangere vrouwen?...
Nadere informatieEffecten van pesticiden
Effecten van pesticiden op vruchtbaarheid en zwangerschap Nel Roeleveld reproductie epidemioloog Afdeling Epidemiologie, Biostatistiek en HTA Universitair Medisch Centrum St Radboud Nijmegen Onderzoek
Nadere informatieNederlandse samenvatting
138 Uitstel van ouderschap De positie van de vrouw in de westerse maatschappij is de laatste tientallen jaren fundamenteel veranderd. Vrouwen zijn hoger opgeleid dan vroeger en werken vaker buitenshuis.
Nadere informatieTweelingen in de groei
Tweelingen in de groei Henriëtte A. Delemarre-van de Waal Zoals bekend ontstaat een twee-eiige tweeling wanneer tegelijkertijd twee eicellen worden bevrucht door twee zaadcellen. Beide embryo s hebben
Nadere informatiedat we ervoor moeten zorgen dat dit met zo weinig mogelijk complicaties gepaard gaat.
Waar komt uw interesse voor de gynaecologie vandaan? Ik ben aanvankelijk geïnteresseerd geraakt in de verloskunde en gynaecologie toen ik geneeskunde studeerde. En dan vooral in het samenspel van de hormonen.
Nadere informatiePatiënteninformatie locatie Blaricum. Diabetes mellitus bij kinderwens. Informatie over erfelijkheid en zwangerschap bij diabetes
Patiënteninformatie locatie Blaricum Diabetes mellitus bij kinderwens Informatie over erfelijkheid en zwangerschap bij diabetes Inhoudsopgave Bladzijde Welke soorten diabetes zijn er? 4 Is diabetes erfelijk?
Nadere informatieZwangerschap en IBD. ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-, darm- en leverziekten. Beter voor elkaar
Zwangerschap en IBD ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-, darm- en leverziekten Beter voor elkaar 2 Inleiding U wilt zwanger worden en heeft de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa. Op dat moment
Nadere informatieintracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI)
patiënteninformatie intracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI) ICSI is een afkorting van intracytoplasmatische sperma-injectie. ICSI is een vorm van reageerbuisbevruchting. Bij een ICSI-behandeling brengt
Nadere informatieAfwegingen bij de keuze voor ICSI. Polikliniek Gynaecologie Route 48
Afwegingen bij de keuze voor ICSI Polikliniek Gynaecologie Route 48 0 De inhoud van deze voorlichtingsfolder is samengesteld door de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). Deze folder
Nadere informatieZwangerschap en borstvoeding
Zwangerschap en borstvoeding ONTWIKKELING VAN HET ONGEBOREN KIND MEDICIJNEN BIJ ZWANGERSCHAP FOLIUMZUUR WAT IS HET EFFECT VAN ALCOHOL EN ROKEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN MEDICIJNEN EN BORSTVOEDING
Nadere informatieVEILIG WERKEN IK KREEG OVULATIEVERLOF 82 ZWANGER WORDEN
7 VEILIG WERKEN Het lijkt voorbarig om al voordat je zwanger bent je werkomstandigheden tegen het licht te houden. Toch is dat belangrijk. Op het werk verblijf je immers een belangrijk deel van je tijd.
Nadere informatiePatiëntenvoorlichting Verloskunde. Roken en zwangerschap. Inhoudsopgave. Als je zwanger probeert te worden 2. Als je zwanger bent 3
Patiëntenvoorlichting Verloskunde Roken en zwangerschap Inhoudsopgave Als je zwanger probeert te worden 2 Als je zwanger bent 3 Na de zwangerschap 5 Stoppen met roken 6 Tips om te stoppen 7 Hulp bij het
Nadere informatieRE-ENTRY. Sector Tuinzaadbedrijven
RE-ENTRY Gezondheidsrisico s kunnen ontstaan doordat medewerkers met gewasbeschermingsmiddelen in contact komen na herbetreding (re-entry) van een behandelde kas. Gewasbeschermingsmiddelen kunnen nog enige
Nadere informatieChronisch onderzoek is van belang bij stoffen waarbij accumulatie kan optreden.
Vraag 1: Algemene toxicologie (Bos, 11 punten) a) oem 3 vormen waarin toxische stoffen in het milieu kunnen voorkomen? (2pt) b) Hoe (noem er 3 in totaal) kunnen deze verschillende vormen zich in het milieu
Nadere informatieGeelzucht (icterus) bij pasgeborenen
Geelzucht (icterus) bij pasgeborenen Afdeling kindergeneeskunde Locatie Veldhoven Geelzucht (icterus) bij pasgeborenen Uw kindje ziet geel en gaat daarom fototherapie krijgen of krijgt al fototherapie.
Nadere informatieSamenvatting Advies normering piekblootstelling oplosmiddelen 1
Commissie Arbeidsomstandigheden Samenvatting Advies normering piekblootstelling oplosmiddelen 1 Kern van het advies De Commissie Arbeidsomstandigheden van de Sociaal-Economische Raad (SER) heeft in een
Nadere informatieWat je moet weten over roken voor, tijdens en na de zwangerschap Longziekten
Wat je moet weten over roken voor, tijdens en na de zwangerschap Longziekten Beter voor elkaar 2 Roken als je zwanger probeert te worden Minder vruchtbaar Roken maakt vrouwen en mannen minder vruchtbaar.
Nadere informatieVitamine D bij zwangerschap en het geven van borstvoeding
Vitamine D bij zwangerschap en het geven van borstvoeding Informatie voor zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven meander medisch centrum 1 www.meandermedischcentrum.nl In 2008 adviseerde de
Nadere informatieToolbox. Gevaarlijke stoffen
Toolbox Gevaarlijke stoffen Stichting Arbouw 2009. Alle rechten voorbehouden Hoe herken je een gevaarlijke stof? Gevaarlijke stoffen herken je aan het etiket: gevaarsymbolen; R-zinnen; S-zinnen. 2 Gevaarsymbolen
Nadere informatieLEEFREGELS NA POLIKLINISCHE TOEDIENING I-131-THERAPIE
LEEFREGELS NA POLIKLINISCHE TOEDIENING I-131-THERAPIE 833 Inleiding Mevrouw/meneer U bent op poliklinisch behandeld met een therapeutische hoeveelheid radioactief jodium. De dosis die u kreeg, is zo laag
Nadere informatieRisicominimalisatiemateriaal voor patiënten betreffende CellCept (mycofenolaatmofetil) en Myfortic (mycofenolaatnatrium)
Risicominimalisatiemateriaal voor patiënten betreffende CellCept (mycofenolaatmofetil) en Myfortic (mycofenolaatnatrium) Dit risicominimalisatiemateriaal voor mycofenolaat-bevattende producten is beoordeeld
Nadere informatieZwangerschap, postpartum periode en werk
Zwangerschap, postpartum periode en werk NVAB Richtlijn Monique van Beukering 30 oktober 2014 1 DNV GL 2014 30 oktober 2014 SAFER, SMARTER, GREENER Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatiejouw gezondheid telt! Zwangerschap HAIRDRESSER
HEALTHY jouw gezondheid telt! Zwangerschap HAIRDRESSER Zwangerschap Zwangerschap is een heugelijk feit voor de medewerkster. De werkgever is verplicht om de gezondheid van de medewerkster en haar (ongeboren)
Nadere informatieKinderwens en zwangerschap en de. ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Kinderwens en zwangerschap en de 3 ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Editie 2011 Colofon Geen enkel deel van deze brochure noch de gehele uitgave mag op welke wijze dan ook worden verveelvoudigd zonder
Nadere informatieReproductietoxische effecten bij ziekenhuispersoneel
ONDERZOEKSRAPPORT Reproductietoxische effecten bij ziekenhuispersoneel Drs. S. Peelen 1 Dr.ir. N. Roeleveld 1 Dr.ir. D. Heederik 2 Dr.ir. H. Kromhout 2 Dr. W. de Kort 3 1 Afdeling Epidemiologie, Katholieke
Nadere informatieInfoblad. Chromosoomafwijkingen. Chromosoomafwijkingen, wat zijn dat eigenlijk? En waardoor ontstaan ze? Hierover lees je in dit infoblad.
Chromosoomafwijkingen Chromosoomafwijkingen, wat zijn dat eigenlijk? En waardoor ontstaan ze? Hierover lees je in dit infoblad. Chromosomen In het lichaam zitten heel veel cellen. De cellen zijn de bouwstenen
Nadere informatieSchildklierafwijkingen en zwangerschap. Afdeling Verloskunde/Gynaecologie
Schildklierafwijkingen en zwangerschap Afdeling Verloskunde/Gynaecologie In het kort Normaal gesproken werkt de schildklier naar behoren. Bij een abnormale werking kan de schildklier te snel werken (hyperthyreoïdie)
Nadere informatie6-Mercaptopurine (Purinethol) bij Inflammatoire Darmziekten (Ziekte van Crohn / colitis ulcerosa )
6-Mercaptopurine (Purinethol) bij Inflammatoire Darmziekten (Ziekte van Crohn / colitis ulcerosa ) Maag-Darm-Levercentrum Beter voor elkaar 2 Inleiding Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het
Nadere informatieZwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darmen
Zwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darmen Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zwangerschap 2 Erfelijkheid 2 Vruchtbaarheid 2 Invloed chronische darmziekte op de zwangerschap
Nadere informatieSlachtoffer centraal?!
Slachtoffer centraal?! (Met dank aan Fred!) Wim Eshuis Wetenschappelijk bureau voor de vakbeweging Wim Eshuis 1980-1990: 1990-2000: 2000-2006: 2006-2013: 2014- Scholing or + vgwm Adviseur FNV Bouw Bureau
Nadere informatieInfuusbehandeling met Cyclofosfamide
Infuusbehandeling met Cyclofosfamide Inhoud Inleiding 3 Wat is Cyclofosfamide 3 Wanneer krijgt u Cyclofosfamide? 3 De opname 3 Bijwerkingen 4 Korte termijn 4 Lange termijn 4 Zeldzame bijwerkingen 4 Zwangerschap
Nadere informatiePraktijk voorbeeld arbo
Praktijk voorbeeld arbo Presentatie over het gebruik van botcement op de OK als praktijkvoorbeeld arbo binnen ziekenhuizen, 12 juni 2014 Bijeenkomst van de Contactgroep Gezondheid en Chemie (CGC) en de
Nadere informatieSamenvatting. Adviesaanvraag
Samenvatting Adviesaanvraag De afgelopen jaren is de aandacht voor preconceptiezorg als middel om de gezondheid van toekomstige ouders en kinderen te bevorderen groeiende. Dit, in combinatie met de relatief
Nadere informatieChecklijst Werkplek kankervrij: ACRYLAMIDE
Toelichting op de Checklijst Werkplek Kankervrij In de ongeharde basisvorm is acrylamide (AA), bij inademing of aanraking met de huid, kankerverwekkend voor de mens. AA is naast kankerverwekkend ook nog
Nadere informatieClaim! Amerikaanse toestanden
Claim! Amerikaanse toestanden Perspectief van de arbeidshygiënist Deventer, 25 april 2012 Rob Snippe, gecertificeerd arbeidshygiënist Arbeidshygiëne Arbeidshygiëne is de toegepaste wetenschap, welke zich
Nadere informatieICSI Intracytoplasmatische sperma-injectie
ICSI Intracytoplasmatische sperma-injectie Inhoudsopgave Algemeen Voor wie is ICSI? Hoe verloopt een ICSI-behandeling? Welk onderzoek is nodig voor een ICSI-behandeling? De kans op zwangerschap na een
Nadere informatie2. Gewicht en lengte van de (aanstaande) moeder Gewicht:. kg Lengte: cm Gewicht en lengte worden gebruikt om de Body Mass Index (BMI) te berekenen.
1. Kunt u vragen voor de vader beantwoorden?, vader aanwezig, vader niet aanwezig 2. Gewicht en lengte van de (aanstaande) moeder Gewicht:. kg Lengte: cm Gewicht en lengte worden gebruikt om de Body Mass
Nadere informatieZwangerschapsdiabetes
Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes U bent zwanger en halverwege de zwangerschap krijgt u te horen dat u diabetes heeft. Er komt dan veel op u af. U wilt weten wat zwangerschapsdiabetes precies
Nadere informatievruchtbaarheidssparende behandeling
Nederlands Netwerk Fertiliteitspreservatie vruchtbaarheidssparende behandeling Invriezen Invriezen van van embryo s eicellena IVF informatie voor vrouwelijke patiënten vruchtbaarheidssparende behandeling
Nadere informatieTaak 1.1.8 Arbo >> Discussietaak Burcu Arslan 3T1A. Ergonomie. Arbozorg in de grafimedia
Taak 1.1.8 Arbo >> Discussietaak Burcu Arslan 3T1A Ergonomie Arbozorg in de grafimedia In de grafische sector zijn de laatste jaren behoorlijke inspanningen gedaan om een gezondere bedrijfstak te worden
Nadere informatieSamenvattingen. Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid. Basisstof 1. Basisstof 2. Erfelijke eigenschappen:
Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid Basisstof 1 Erfelijke eigenschappen: - Genotype: o genen liggen op de chromosomen in kernen van alle cellen o wordt bepaald op moment van de bevruchting - Fenotype: o
Nadere informatieZwangerschap: veilig werken en verlof
Zwangerschap: veilig werken en verlof Inhoud Zwangerschap: veilig werken en verlof 5 Zwanger en veilig werken 6 Hoe weet u of uw werk schadelijk is als u zwanger bent? 6 Wat moet u met uw werkgever regelen
Nadere informatieMYCOFENOLAATHOUDENDE GENEESMIDDELEN Informatiegids voor de patiënten. Informatie over de risico's voor de foetus
De Europese gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van geneesmiddelen die mycofenolaat bevatten. Het verplicht plan voor risicobeperking in België, waarvan
Nadere informatieZwangerschap: veilig werken en verlof
Zwangerschap: veilig werken en verlof Inhoud Zwangerschap: veilig werken en verlof 5 Zwanger en veilig werken 6 Hoe weet u of uw werk schadelijk is als u zwanger bent? 6 Wat moet u met uw werkgever regelen
Nadere informatieBlijven meten tegen beter weten?
Blijven meten tegen beter weten? Arboregels zonder ondergrens NVvA Symposium, maart 2012 Caesar Consult: Daan Huizer @ Caesar_Consult Introductie 1. Introduction Caesar Consult Over ons Caesar Consult
Nadere informatieOnderzoek naar de keuze voor borst/kunstvoeding bij jonge moeders
Onderzoek naar de keuze voor borst/kunstvoeding bij jonge moeders Inleiding: Ik ben Sascha en ik ben 20 jaar, sinds eind november 2008 ben ik moeder van een flinke zoon die ik volledige borstvoeding op
Nadere informatieZorg dat de ventilatie aanstaat en werkt. Werk zorgvuldig en schoon. Gebruik speciale werkkleding en een speciale ruimte om de kleding op te bergen.
Zorg dat de ventilatie aanstaat en werkt. Werk zorgvuldig en schoon. Gebruik speciale werkkleding en een speciale ruimte om de kleding op te bergen. Neem de werkkleding nooit mee naar huis. Gebruik persoonlijke
Nadere informatieHoe beschermt u zichzelf
Hoe beschermt u zichzelf Tips bij werkzaamheden met gevaarlijke stoffen: Gebruik altijd zo weinig mogelijk van de gevaarlijke stof. Mensen denken bijvoorbeeld vaak dat veel schoonmaakmiddel gebruiken beter
Nadere informatieHoofdluis. Zorg voor uzelf 21
Hoofdluis Zorg voor uzelf 21 Hoofdluis Vrijwel iedere ouder met kinderen in de schoolgaande leeftijd krijgt er vroeg of laat mee te maken: hoofdluis. Een lastig, maar verder onschadelijk diertje, dat leeft
Nadere informatieBescherm u medewerkers met de beste lasbescherming in de markt
Bescherm u medewerkers met de beste lasbescherming in de markt Een schip, een olieplatform, een vliegtuig, een wolkenkrabber, een brug of een machine. Wat hebben deze zaken met elkaar gemeen? Ze zouden
Nadere informatieReproductie-toxische effecten van blootstelling aan pesticiden in de glastuinbouw Reini Bretveld Nel Roeleveld
Reproductie-toxische effecten van blootstelling aan pesticiden in de glastuinbouw Reini Bretveld Nel Roeleveld Afdeling Epidemiologie en Biostatistiek Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen
Nadere informatieDiabetes en zwanger worden
Diabetes en zwanger worden Inhoudsopgave Inleiding... 1 Meld de (wens tot) zwangerschap aan uw arts... 1 Goede voorbereiding... 1 Foliumzuur... 2 Zelfcontrole... 2 De zwangerschap in vogelvlucht... 2 Medicijngebruik...
Nadere informatieSchildklierafwijkingen en zwangerschap
Schildklierafwijkingen en zwangerschap Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. De schildklier 1 Schildklierziekten 2 Onderzoek 2 Behandeling 3 Gevolgen en eventuele complicaties voor jezelf
Nadere informatieICSI. intracytoplasmatische sperma injectie. Voor wie is ICSI? Hoe verloopt een ICSI-behandeling?
ICSI intracytoplasmatische sperma injectie ICSI is een afkorting van intracytoplasmatische sperma-injectie. ICSI is een vorm van reageerbuisbevruchting. Bij een ICSI-behandeling brengt men in het laboratorium
Nadere informatieSchadelijke producten algemeen
Schadelijke producten algemeen Wat zijn schadelijke producten? Wat zijn de gevolgen van werken met schadelijke producten? Welke factoren zijn van invloed op de schadelijkheid? Wat zegt de wet? Wat kunnen
Nadere informatieAan de slag met de Stoffenmanager Schoonmaak. Zo werk je prettiger!
Aan de slag met de Stoffenmanager Schoonmaak Zo werk je prettiger! Vooraf Schoonmakers werken dagelijks met allerlei schoonmaak- en onderhoudsmiddelen. Hierin zitten stoffen die schadelijk kunnen zijn
Nadere informatieDe Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid BESLUIT:
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Besluit van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, van 6 maart 2006, Directie Arbeidsomstandigheden, nr. ARBO/A&V/2006/14012 houdende/tot
Nadere informatieRol en beschikbaarheid van de bedrijfsarts
Arbeidsrisico s en zwangerschap Rol en beschikbaarheid van de bedrijfsarts Teus Brand Coronel Instituut, Academisch Medisch Centrum Amsterdam Disclosure belangen spreker Teus Brand (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieMYCOFENOLAATHOUDENDE GENEESMIDDELEN Informatiegids voor de patiënten. Informatie over de risico's voor de foetus
De Europese gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van geneesmiddelen die mycofenolaat bevatten. Het verplicht plan voor risicobeperking in België, waarvan
Nadere informatieAzathioprine (Imuran) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Azathioprine (Imuran) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa formatiefolder Polikliniek Maag-Darm-Leverziekten 2 Uw behandelend arts en/of IBD verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik
Nadere informatieVruchtbaarheidsstoornissen. Als zwanger worden niet vanzelf gaat
Vruchtbaarheidsstoornissen Als zwanger worden niet vanzelf gaat 2 U heeft besloten een oriënterend vruchtbaarheids (fertiliteits) onderzoek te laten verrichten. In deze folder vindt u informatie over het
Nadere informatieBIJSLUITER. TRETINOÏNE 0,1% crème
BIJSLUITER TRETINOÏNE 0,1% crème Lees de hele bijsluiter goed voordat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er staat belangrijke informatie in voor u. - Bewaar deze bijsluiter. Misschien heeft u hem later
Nadere informatieArbo & Milieu. Met het oog op veilig werken! Y Arbo & Milieu. Stralingsbeschermingseenheid. Zwangerschap & Straling
Informatieenen Informatie Informatie en De sector & Milieu is is bereikbaar bereikbaarop opmaandag maandag t/m t/m vrijdag vrijdag De sector & Milieu De sector & Milieu is bereikbaar op maandag t/m vrijdag
Nadere informatieGezondzwangerworden. be PASCALE MOKANGI, ILSE DELBAERE, HANS DE STEUR
Gezondzwangerworden. be PASCALE MOKANGI, ILSE DELBAERE, HANS DE STEUR Hoe word je gezond zwanger? De eerste 8 weken van de zwangerschap zijn cruciaal Alle organen vormen en ontwikkelen zich in deze periode
Nadere informatieAntwoord op veelvoorkomende vragen
Antwoord op veelvoorkomende vragen De vragen Hoe werkt de pil? Welke soorten zijn er? Hoe betrouwbaar is de pil? Hoe kom ik aan de pil? Wat moet ik weten als ik de pil voor het eerst slik? Is de pilcontrole
Nadere informatieKoninklijk besluit 21 juli 2017 over reprotoxische agentia
Koninklijk besluit 21 juli 2017 over reprotoxische agentia 1 "Arbeidshygiëne is de discipline van het anticiperen, herkennen, evalueren en beheersen van gevaren voor de gezondheid in de werkomgeving met
Nadere informatieAzathioprine (Imuran )
Azathioprine (Imuran ) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Informatiefolder NNIC folder AZA uitgave november 2014 Deze folder is tot stand gekomen door samenwerkende IBD verpleegkundigen en MDL
Nadere informatieschildklierafwijkingen en zwangerschap
schildklierafwijkingen en zwangerschap 2 Inhoud 1 Algemeen 1.1 Wat is de schildklier en hoe werkt hij 1.2 De ontwikkeling van de schildklier bij de baby 2 Schildklierziekten 2.1 Hypothyreoïdie 2.2 Hyperthyreoïdie
Nadere informatieDe standaard beoogt een uniforme beoordelingswijze van dergelijke aanvragen. TABEL 2. INSTROOMPERCENTAGE WAO NAAR HUISHOUDSITUATIE EN GESLACHT (2000)
Bevallen en opstaan? Bij verzuim tijdens de zwangerschap en na de bevalling is niet altijd duidelijk in hoeverre het daaraan is gerelateerd. Dat is vooral een vraag voor verzekeringsartsen van het UWV.
Nadere informatieEen deel van de fysieke zwangerschapsklachten hangt samen met hormonale veranderingen.
Zwanger aan de slag Een veranderd lichaamsgevoel, rugklachten, vermoeidheid, moeite met lopen en misselijkheid zijn inherent aan de zwangerschap. Vrouwen zijn daardoor nog niet ziek, maar vaak wel minder
Nadere informatieEpilepsie, zwangerschap en borstvoeding
Epilepsie, zwangerschap en borstvoeding Wat is epilepsie? Epilepsie is een stoornis die ongeveer 1 op de 150 à 250 personen treft. In België gaat het dus om meer dan 60.000 personen. Er bestaan trouwens
Nadere informatieMethotrexaat REUMATOLOGIE. Gebruik van methotrexaat
REUMATOLOGIE Methotrexaat Gebruik van methotrexaat Deze folder is een gezamenlijke uitgave van de poli reumatologie van het Laurentius Ziekenhuis Roermond en het Sint Jans Gasthuis te Weert. Inleiding
Nadere informatieZwangerschap en vaccinatie tegen Nieuwe Influenza A (H1N1) ZO HOUDEN WE GRIP OP GRIEP
Zwangerschap en vaccinatie tegen Nieuwe Influenza A (H1N1) ZO HOUDEN WE GRIP OP GRIEP Zwangerschap en vaccinatie tegen Nieuwe Influenza A (H1N1) Nieuwe Influenza A, ook wel Mexicaanse griep genoemd, geeft
Nadere informatieZwangerschap: veilig werken en verlof
Zwangerschap: veilig werken en verlof Inhoud Zwanger en veilig werken 5 Wanneer vertelt u uw werkgever dat u zwanger bent? 5 Wat kan uw werkgever voor u doen? 6 Wat is een risicoinventarisatie en -evaluatie?
Nadere informatieStralingsbeschermingsdienst SBD-TU/e 1
Zwangerschap en Stralingsbescherming Zwangerschap en Stralingsbescherming inhoud Informatie over mogelijke biologische effecten door blootstelling aan ioniserende straling tijdens deterministische effecten
Nadere informatieDiabetes en zwangerschap.
Diabetes en zwangerschap. Samenvatting van de lezing door dr. B.W. Mol, als gynaecoloog verbonden aan het Máxima Medisch Centrum te Eindhoven en Veldhoven, op dinsdag 24 oktober 2006 voor de DVN afd. Eindhoven.
Nadere informatie