Gemeente museum Den Haag

Transcriptie

1 Gemeente museum Den Haag KIJKWIJZER NIVEAU ** ORDRUPGAARD Gemeentemuseum Den Haag afdeling Educatie september 2007 tekst: Andrea Freckmann vormgeving: Anne Blaak

2 Over de tentoonstelling De oprichter van de Ordrupgaard collectie is de Deen Wilhelm Hansen. Met een vooruitziende blik verzamelde hij Franse en Deense schilderijen op een moment dat deze nog lang niet zo bekend waren als nu. Zijn collectie dankt de naam aan het dorp Ordrup, aan de rand van Kopenhagen, waar Hansen een landhuis liet bouwen. Hij noemde zijn landgoed Ordrupgaard en het diende als een buitenverblijf en een onderkomen voor de schilderijenverzameling. Tegenwoordig is het een museum waar de collectie tentoon wordt gesteld. Hoe je te werk gaat De vragen van deze kijkwijzer zijn gegroepeerd per zaal. Het zaalnummer vind je bovenaan de wanden terug. De foto s van de kunstwerken helpen je bij het vinden van het juiste schilderij. Een clipboard om op te schrijven en potlood kun je bij de infobalie in de hal lenen. Wij hopen dat je veel plezier zult hebben op de tentoonstelling! INLEIDING 1

3 WAAR GAAT HET OVER? 27 Valt de collectie Ordrupgaard bij jou in de smaak? Schrijf dan op welke schilder of schilderij je in theorie- als start voor je eigen collectie mee naar huis zou willen nemen: 1 Er zit altijd een idee achter de opzet van een tentoonstelling. Het kan bijvoorbeeld gaan over o een kunstenaar die nu nog leeft o een kunstenaar die niet meer leeft o een onderwerp o een periode Heb je al eerder een tentoonstelling in een kunstmuseum bezocht? Zo ja, kruis aan waar het over ging een schrijf de titel op. 2 De titel van deze tentoonstelling is Ordrupgaard. Je zou kunnen denken dat het gaat over een kunstenaar, namelijk over de jonge man die je op het schilderij ziet. Maar dat klopt niet. De antwoorden voor de volgende vragen kun je halen uit de zaaltekst naast het schilderij of uit de introductie Over de tentoonstelling in je kijkwijzer. ZAAL 2 Wie is de geportretteerde op het schilderij? Hoe komt men aan de titel van de tentoonstelling? 25 2

4 SCHOOL VAN BARBIZON Rond 1830 trokken kunstenaars vanuit Parijs naar het plattelandsdorpje Barbizon in het bos van Fontainebleau. Zij gingen daar in de open lucht schilderen. Het landschap was tot die tijd in Frankrijk vooral iets voor minder getalenteerde kunstenaars. In deze periode werd het juist HET onderwerp. Nog steeds heeft Barbizon voor kenners een magische klank. De woonhuizen van de kunstenaars (van de beroemde School van Barbizon ) staan er nog. En er is nog steeds de oude herberg Ganne, waar de schilders elkaar troffen bij een eenvoudige maaltijd en een glas wijn. ZAAL 5 In deze zaal zie je ter afronding van jouw rondgang schilderijen uit de collectie van het Gemeentemuseum. 26 Bekijk de volgende schilderijen. ZAAL 6 Claude Joseph Vernet Schipbreuk op de kust, 1881 Gustave Courbet De rotsen bij Étretat, 1869 Johan Barthold Jongkind Afbraak van de Rue des Francs Burgeois St. Marcel, Quartier Mouffetard, Parijs, 1868 Gustave Courbet Molen bij brug over de bron van de Loue, 1863 De schilder kan worden beschouwd als pionier v a n h e t.. H i j p r o b e e r d e v o o r a l h e t s p e l v a n l i c h t en schaduw te vangen en het moment vast te houden. De schilder hield van het ongetemde in de natuur en bracht de verf vaak met een paletmes aan op het doek. Gustave Courbet De Golf, 1870 Bij de schilder diende het landschap vooral als coulisse voor dramatische gebeurtenissen en verhalen. 3 24

5 SCHOOL VAN BARBIZON Kabinet 8 Pierre Bonnard Fontenay-aux-Roses, 1867 Le Cannet, Niet alleen Daumier keek met een knipoog om zich heen. Je ziet hier een ets van Pierre Bonnard. De honden hebben bijna menselijke trekken. Wat zou de situatie onder mensen zijn? Geef een karakterbeschrijving van de honden. ZAAL 14 3 Het feit dat je buiten gaat schilderen betekent nog niet dat je bij zonnig weer een vredig landschap schildert en bij buien de ongetemde natuur. De kunstenaars van Barbizon hadden ieder een eigen voorkeur voor een bepaald soort landschap. De sfeer van het schilderij was geen gevolg van weersomstandigheden. 4 Ook Daubigny trok naar de Normandische kust. Dit grote doek bevestigde hij aan twee palen die stevig in de grond zaten. Hij schilderde de atmosferische grijze lucht en de zwaarte van de zee. De zee sprak Gustave Courbet het meest aan, het thema paste bij zijn temperament. Wat sprak hem precies aan, volgens jou? Lucht: Zee: ZAAL 5 Het verschil tussen lucht en zee ontstaat vooral door de toets (de manier waarop Daubigny de verf opbrengt). Geef een beschrijving hiervan. 23 Charles-François Daubigny Zeegezicht,

6 SCHOOL VAN BARBIZON ZAAL 5 Kabinet 15 Om naar kabinet 15 te gaan, loop je (links van het schilderij van Signac) naar de gang. Als je je dan omdraait zie je boven aan de muur de nummers van de kabinetten. ZAAL Aan het begin van de tentoonstelling zag je een schilderij van Honoré Daumier De worstelaars. Hier kun je kennis maken met Daumier als tekenaar en karikaturist. Kies je favoriete tekening en schrijf de titel op. 5 Dit vroege schilderij van Alfred Sisley verwijst naar de traditie van de School van Barbizon. Vaak zijn er wel mensen te zien maar ze zijn ondergeschikt aan het landschap. Alfred Sisley Laan met Kastanjes in La Celle-Saint Cloud, 1865 Op de volgende pagina zie je een schets van de compositie. Teken hierin de twee mannen van het schilderij. In jouw tekening moeten de twee mensen juist het belangrijkste onderwerp worden. 5 22

7 22 Het pointillisme is als artistieke stijl aan het einde van de 19de eeuw ontstaan. Pointillisten zetten even grote stipjes van zuivere kleuren naast elkaar. De kleuren ver mengen zich op het netvlies en vanaf een afstand vormen de stipjes op het doek de kleur die de schilder aan de onderwerpen wilde geven. ZAAL 14 Vaak werkten deze schilders met sterke kleurcontrasten, bijvoorbeeld met complementaire kleuren. In de kleurencirkel liggen complementaire kleuren recht tegenover elkaar. Geef een voorbeeld hiervan uit dit schilderij. 23 Wat vind je van dit schilderij? Paul Signac Cassis, Cap Lombard, Opus 196, 1889 o Ik vind het mooi, want o Ik vind het niet mooi, want Vincent van Gogh Tuin te Arles,

8 SCHOOL VAN BARBIZON ZAAL 5 21 Eén jaar voor zijn dood, maar liefst 58 jaar na zijn schilderij Quai du Louvre, hield Claude Monet zich niet meer met stadsgezichten bezig. Wat kun je zien? Maak een reeks met zelfstandige naamwoorden die je met dit schilderij associeert. Claude Monet Glycines Giverny, 1925 ZAAL 14 Eugène Delacroix Ugolino en zijn zonen, Hier zie je een voorbeeld van een genre dat vóór 1830 een onaantastbaar hoge status had mythologische voorstellingen. Het verhaal van Ugolino en zijn zonen was een geliefd onderwerp: In de stad Pisa had Ugolino tweemaal een greep naar de macht gedaan. Met zijn drie zonen werd hij in een toren opgesloten, gedoemd om van honger om te komen. Waaraan kun je zien dat er een drama gaande is? 7 20

9 SCHOOL VAN BARBIZON In deze zaal zie je werken uit de collectie Ordrupgaard evenals werken uit de collectie van het Gemeentemuseum. Je komt terecht in de zonnige sfeer en de heldere kleuren van de impressionisten. 20 Monet was gefascineerd door dit uitzicht de rustgevende koepel boven het bruisende leven op de Quai du Louvre. Van de directeur kreeg hij toestemming om op een balkon van Museum Het Louvre een reeks schilderijen te maken. Hij was goed op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen in de fotografie. Doordat de sluitertijden toen nog vrij lang waren, was het nog niet mogelijk om een scherpe foto van een bewegend object te maken. Monet verwerkte in zijn schilderij verschillende elementen van de fotografie en liet op die manier zien dat hij een modern schilder was. ZAAL 14 7 Honoré Daumier was vooral bekend als illustrator en karikaturist. Waar gaat het over? Kruis aan wat van toepassing is. Daumier o wilde laten zien hoe spannend zo n worstelwedstrijd is. o wilde laten zien hoe atletisch de gestalte van een worstelaar is. o keek met een knipoog naar het vermaken van het volk. o anders, namelijk ZAAL 5 Beschrijf waaraan je in dit schilderij de invloed van de fotografie kunt zien. Caude Monet Quai du Louvre, Honoré Daumier De Worstelaars,

10 TROTS OP HET DEENSE VADERLAND BEELDENTUIN Vanaf 1830 begon Denemarken aan een nieuwe fase van economisch groei, gepaard aan romantisch nationalistische gevoelens. Jonge kunstenaars waren er trots op om Deen te zijn en de traditionele reis naar Italië beschouwden ze niet langer als hoogtepunt in hun artistieke bestaan. 8 Welke motieven zou jij schilderen om te laten zien dat je trots bent op je eigen land? 9 Monumentale historische gebouwen tegen de achtergrond van het Deense landschap waren belangrijke motieven. Men filosofeerde over het Deense volkskarakter en legde een relatie tussen het Deense landschap en de aard van de Denen. Hoe zou je naar aanleiding van dit schilderij het Deense volkskarakter beschrijven? Bedenk 5 bijvoeglijke naamwoorden. ZAAL 11 ZAAL 13 Augus Rodin De Denker, 1880 August Rodin Het Bronzen Tijdperk, 1876 Welk(e) land(en) zie je als je eigen land? 19 Toen Rodin het beeld Het Bronzen Tijdperk voor de eerste keer aan het publiek toonde, was de ophef groot. De sculptuur leek zo volmaakt en realistisch dat Rodin van fraude werd beschuldigd. Men dacht dat hij een model in gips had gegoten en hiervan en bronzen afgietsel had gemaakt. Aan de hand van foto s moest Rodin aantonen dat hij eerlijk te werk was gegaan. Met zijn beeld De Denker had hij niet deze problemen. Noem twee dingen die dit latere werk minder realistisch maken. P.C. Skovgaard Gezicht op het kasteel Frederiksborg,

11 BEELDENTUIN TROTS OP HET DEENSE VADERLAND Het idee van het landhuis Oordrupgaard begon met plannen voor een zomerhuis. Tijdens het bouwproces besloot het echtpaar Hansen om er permanent te gaan wonen en er ook hun schilderijenverzameling onder te brengen. ZAAL De schilder Lundbye koos niet voor historische gebouwen, maar voor een koeienstal als onderwerp. Het simpele realisme van zijn schilderijen werd in die tijd als schokkend ervaren. Hield hij soms minder van zijn vaderland dan andere schilders? Leg je antwoord uit. ZAAL De schilderijen hingen in een aparte aanbouw, maar ook in de studeerkamer, de dameskamer, de Franse zaal, kortom in het hele huis. Op de hele tentoonstelling wordt gebruik gemaakt van verschillende elementen om de intieme sfeer van het woonhuis op te roepen. Johan Thomas Lundbye Koeienstal bij een boerderij, 1843 Noem twee elementen uit de zalen die je al hebt bezocht. Johan Thomas Lundbye Koe (studie),

12 TROTS OP HET DEENSE VADERLAND IMPRESSIONSME 11 Lundbye bracht ook een bezoek aan Nederland en bezocht in 1846 het Mauritshuis in Den Haag. Hier bewonderde hij de schilderkunst van een bekende Nederlandse schilder die hem tot het maken van deze studie inspireerde. ZAAL 11 ZAAL 12 Weet jij wie het was? Paulus 12 Vilhelm Hammershøi was dé ontdekking in de Deense kunst rond Zijn vrouw was zijn favoriete model en zijn grote voorbeeld was de Nederlandse schilder Johannes Vermeer. Hammershøi schilderde voornamelijk interieurs (de inrichting van huizen) en legde bijzondere nadruk op 17 In tegenstelling tot de landschappen van Cézanne ontstonden de composities met baadsters niet in de open lucht maar in het atelier. Cézanne liet geen modellen in zijn atelier poseren, maar werkte naar aanleiding van oude schetsen die hij had gemaakt in het Louvre. Paul Cézanne Baadsters, 1895 Kruis aan wat van toepassing is. o het weergeven van mensen in hun huiselijke omgeving. o het licht dat wordt weerkaatst in de glans van de voorwerpen. o het geven van een goede indruk van de woonsituatie in Denemarken. Vilhelm Hammershøi Interieur met zittende vrouw, 1910 Cézanne heeft de natuur rondom de baadsters bedacht. Staan de figuren in relatie tot hun omgeving? 11 16

13 IMPRESSIONSME TROTS OP HET DEENSE VADERLAND Alfred Sisley Loods voor rivierboten (Brug in aanbouw), 1885 ZAAL De bijzondere sfeer in zijn schilderijen ontstaat door...(kruis aan wat van toepassing is, meerdere antwoorden mogelijk.) o het kleurgebruik, want ZAAL Omdat de impressionisten het moment wilden schilderen moesten zij vlug zijn in hun werkwijze. Als je geïnteresseerd bent in het zonlicht s middags kun je natuurlijk niet tot in de schemering aan je onderwerp werken. De snelle werkwijze zie je terug in de toets. Leg dat uit. o de compositie, want o de toets (penseelstreek, wijze waarop de verf is opgezet), want 16 Vergelijk het schilderij met het schilderij van Sisley. Werkte Gauguin hier ook impressionistisch? o Ja, o Nee, want de kleur/toets/contour is Paul Gauguin Menselijk leed. De wijnoogst, 1888 Vilhelm Hammershøi Interieur met sofa, Strandgade 30, Kopenhagen 15 12

14 IMPRESSIONSME IMPRESSIONSME R = refusée Rond 1970 vulden exposities van levende meesters ieder jaar weer de zalen van het Palais des Champs-Elysées. Dat was de grote Salon-tentoonstelling. Een conservatieve jury waakte over onderwerpen en stijl van de kunstwerken. ZAAL 12 Camille Pissaro Morgenlicht op de Rue Saint- Honoré, Place du Theatre Français, 1898 ZAAL 12 Een weigering betekende een grote slag voor de kunstenaar. Zijn dromen over een succesvolle carrière kon hij in dat geval direct vergeten. Op de achterkant van het schilderij stond dan een R voor refusée (geweigerd). Aan verkoop viel niet meer te denken. Soms werden er zoveel inzendingen geweigerd dat men vreesde dat de kunstenaars in opstand zouden komen. In opdracht van de overheid werd daarom een alternatieve Salon georganiseerd, de Salon des Refusées. De impressionisten hadden allemaal de twijfelachtige eer om hieraan deel te nemen. 14 Het schilderij van Pissaro lijkt bijna op een snapshot. Het lijkt alsof hij er niet lang over na heeft gedacht wat er precies op moest staan. Dat was schandalig in die tijd, want bij een fatsoenlijk schilderij hoorde een goed thema, een doordachte compositie en een zorgvuldige afwerking van details. Pissaro overtrad met zijn banale onderwerp alle regels van de goede smaak. Hoe komt het dat het schilderij onafgewerkt toont, als een indruk van een vluchtig moment? Denk aan Kleurgebruik Contourlijnen Details _ Claude Monet De netten bij Pourville Gemeentemuseum, Den Haag Beelduitsnede 13 14