De gesneuvelden. Gesneuvelden in het Belgische leger. Belgische soldaten gesneuveld in Opwijk. De gesneuvelden

Transcriptie

1 448 De gesneuvelden De gesneuvelden Gesneuvelden in het Belgische leger Vanaf begin augustus 1914 had het Belgisch leger het hoofd trachten te bieden hoofd aan de Duitse overmacht aan de forten Luik, Namen en Antwerpen en langs de terugtocht naar de nationale bolwerk Antwerpen. Vanaf begin oktober 1914 tot eind september 1918 vatte het Belgische leger post aan het IJzerfront, tussen Nieuwpoort aan zee en Boezinge, even ten noorden van Ieper. Eind september 1918 stond Koning Albert aan het hoofd van een geallieerd leger van Belgen, Fransen en Britten voor de start van het bevrijdingsoffensief. Gedurende de hele campagne, van 4 augustus 1914 tot 11 november 1918, stierven ongeveer Belgische militairen, ca. 1/3 tijdens de eerste maanden, ca. 1/3 tijdens de IJzerslag en de "Wacht aan de IJzer" en ca. 1/3 tijdens het bevrijdingsoffensief. In de maanden tussen de Wapenstilstand (11 november 1918) en de ondertekening van het Verdrag van Versailles (28 juni 1919) overleden nog eens Belgische militairen in dienst. In verhouding tot de grootte van het Belgische leger is het een bijzonder groot aantal dodelijke slachtoffers. Zij werden begraven over het hele land, sommigen ook nabij militaire hospitalen in Frankrijk en Engeland, nabij interneringskampen in Nederland of in Duitse krijgsgevangenschap. Vandaag blijven er in ons land nog een 24 Belgische militaire begraafplaatsen WO I over. Daarnaast liggen heel wat soldaten begraven op bijzondere gemeentelijke en stedelijke begraafplaatsen met een afdeling voor militaire graven. Er liggen ook heel wat Belgische militairen begraven in Frankrijk en Groot- Brittannië (meestal overledenen van de militaire ziekenhuizen), in Nederland (van geïnterneerde militairen), in Zwitserland, in Duitsland (van krijgsgevangenen),... In de jaren 20 werden hier vele lichamen ontgraven en overgebracht naar familiegraven of (soms nog later) naar ereperken op de begraafplaats van hun gemeente. Zij werden begraven over het hele land, sommigen ook nabij militaire hospitalen in Frankrijk en Engeland, nabij interneringskampen in Nederland of in Duitse krijgsgevangenschap - zie website , op Belgische soldaten gesneuveld in Opwijk In zijn Geschiedenis van Opwijk (1937-'39) vermeldt Jan Lindemans vier gesneuvelden op Opwijks grondgebied: Alfons D(h)aese, van Gent, gekwetst, overleed enkele uren later in het pensionaat Lindemans (Schoolstraat) dat als veldlazarus ingericht was, Frans Vernimmen (Moerzeke), Théodule Glas (Velzeke) en Karel Joseph De Boeck (St.-Pieters-Kapelle). Zij werden gekwetst en gedood in de gevechten op 't Eeksken, tegen de grens met Buggenhout, op september 1914 zie pag. 189). Hierbij wordt ook gezegd hoe de Opwijkse veldwachter Jan Hermus erg verdienstelijk werk leverde door de gevallen Belgische soldaten te gaan opsporen en ze behoorlijk te begraven. Zie ook de vermeldingen in het Oorlogsdagboek van Louis Lindemans, pag. 56 (29 september 1914) en 67 (7 mei 1915). Van de gesneuvelde Alfons Daese vinden wij in het register van de akten van de burgelijke stand van Opwijk de overlijdensakte: AKTE VAN OVERLIJDEN NR. 83 Ten jare duizend negenhonderd en veertien, den negenentwintigsten september om elf ure voormiddag, zijn voor Ons Emiel De Coster, schepen gedelegeerde, Ambtenaar van den Burgerlijken stand der gemeente Opwijck, Arrondissement Brussel, Provincie Brabant, verschenen Benedictus De Smedt oud eenenzestig jaren, beroep geneesheer, wonende te Opwijck, geen maagschap van den overledene, en Jozef Wijnants, oud vierenvijftig jaren, beroep geneesheer, wonende te Opwijck, geen maagschap van den overledene, dewelke ons verklaart hebben dat den achtentwintigsten september duizend negenhonderd en veertien om acht ure 's avonds, in het gesticht Lindemans, staande te Opwijck, dorpstraat, nummer honderd vierentwintig, ambulantie nummer 1176p van het roodkruis, is overleden: ALFONS DAESE, soldaat bij het eerste Linieregiment, tweede bataljon tweede kompagnie nummer van het stamboek des korps, oud tweeëntwintig jaren elf maanden, ongehuwd, stierf voor België, gedomicilieerd te Gent, Pijlstraat, zoon van Emilius Daese,

2 450 De gesneuvelden graafplaats Opwijk, kist nr Huidige gemeentelijke begraafplaats Willebroek. GLAS Théodule (Théofile), Velzeke- Ruddersvoorde , soldaat 2 e kl. Mil. 1908, 2 e (5 e ) Jagers te Voet, Opwijk of Buggenhout 27/ Begraafplaats 1914-'18: Opwijk of Buggenhout, ontgraven te Buggenhout en op overgebracht naar het Dendermondse krijgskerkhof, graf nr zie illustratie pag VERNIMMEN Franciscus Victor, Moerzeke , zoon van Gustaaf en Victorine Mys, soldaat mil. 1912, 2 e Jagers te Voet 3/4, Opwijk Begraafplaats 1914-'18: Opwijk, graf Het bestand Belgium War Graves. Belgische militairen gestorven tijdens de Eerste Wereldoorlog , door Patrick De Wolf (Dendermonde), geeft nog een 5 e gesneuvelde op Opwijk: Karel DERKINDEREN, Kasterlee , x Maria Hannes, 2 e Jagers te Voet, Opwijk Begraafplaats 1914-'18: Buggenhout (kist nr. 663). Huidige begraafplaats: S.B. Dendermonde. Jan Lindemans vermeldt ook dat de vier eerst vermelde gesneuvelden begraven werden op het kerkhof van Opwijk. Karel Joseph de Boeck (Sint-Pieters-Kapelle), één van de gesneuvelde Belgische soldaten op 't Eeksken. In de publicatie Tweede lijst voor het vaderland. Uitgegeven door het Belgische bureel van inlichtingen over de zieke, gekwetste en overleden soldaten, bestuurd door het comité medical van het Roode Kruis van België , vinden wij gegevens van soldaat Théophile Glas, 5 e Jagers te Voet 2/3, geboren Velzeke, begraven te Buggenhout, graf 652. Op 11 februari 1919 schrijft het Opwijks gemeentebestuur aan de Bestuurder der krijgsbegravingen te Brussel: N 376 Krijgsbegravingen Opwijck, den 11 Februari Mijnheer de Bestuurder, Als gevolg van uwen brief van de 30 Januari laatstleden, heb ik de eer U hieronder de namen op te geven der krijgslieden die op ons kerkhof begraven liggen.

3 452 De gesneuvelden (1) In het Journal Militaire Officiel (uitgaande van de Belgische regering in Le Havre) vindt men een aantal officiële berichten in verband met gesneuvelde Belgische Militairen. Een aantal van deze bekendmakingen leest men op de website van Patrick De Wolf (Dendermonde) "Sterven en begraven volgens het boekje" ( html). (2) Wij putten heel wat gegevens over de Belgische soldaten gesneuveld op Opwijks grondgebied en over Opwijkenaren en Mazelaars gesneuveld elders uit volgende gegevensbanken en bronnen: - diverse bestanden van bidprentjes - de gemeentelijke akten van de Burgerlijke Stand Opwijk en Mazenzele - het bestand Belgium War Graves. Belgische militairen gestorven tijdens de Eerste Werleldoorlog , door Patrick De Wolf (Dendermonde), op CD-rom zie /, met gegevens van gesneuvelden (versie ). - Registers van de begraafplaatsen, op de internetsite van Patrick De Wolf (Dendermonde): 03/Register.html, met de registers van 35 begraafplaatsen, samen gesneuvelden (familie- & voornaam, rang, eenheid, overlijdensdatum en locatie van het graf) - de databank Danny Wilssens (Nieuwpoort) en Walter Lelièvre (Ramskapelle), te raadplegen op de webpagina's ZoekInDBExtern.htm van de site Wereldoorlog I in de Westhoek. Toen deze website werd opgestart (24 januari 2003) waren namen aanwezig in de lijst. Het zijn de namen van de Belgische militairen en gemilitariseerde burgers die stierven tussen 1 augustus 1914 en 30 juni De lijst werd samengesteld aan de hand van de overlijdensfiches van het Belgische leger, bewaard in het Centrum voor Historische Documentatie te Evere, de dertien lijsten gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad, de elf boekjes van overledenen gepubliceerd door het Rode Kruis van België, de lijsten van de militaire begraafplaatsen, de lijsten van de militaire hospitalen, dossiers van het Legermuseum te Brussel, een rondvraag bij heemkringen in Vlaanderen, de fiches van de Dienst van Dhr. William Vermeeren bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken, doodsprentjes, publicaties zoals "Onze helden. Gestorven voor het Vaderland" en vele moderne boeken over WO1, en allerhande informatie verstrekt door historici, families en andere geïnteresseerden. (3) Gebruikte afkortingen: : geboren : overleden X: gehuwd mil.: militieklas (jaar) B.M.B.: Belgische militaire begraafplaats S.B.: stedelijke begraafplaats G.B.: gemeentelijke begraafplaats Gesneuvelden Opwijkenaars en Mazelaars Wij trachtten deze lijst zo volledig mogelijk te maken, met de soldaten in Opwijk en Mazenzele geboren en diegene elders geboren maar die in onze gemeenten woonden op het ogenblik van hun mobilisatie. Hierdoor wijkt deze lijst enigszins af van bestaande lijsten in literatuur of op gedenkplaten zie voetnoten pag. (1) (2) Deze lijst, met geboorteplaats en datum, afkomst, Burgerlijke Stand, militiejaar, overlijdingsplaats en datum, begraafplaats, is opgesteld alfabetisch op de familienaam. Opwijk ABBELOOS Jozef Crispianus, Opwijk , zoon van Jean François en Livine De Smedt, echtgenoot van Livina Costers, 6 e reg. Jagers te voet, Oostwinkel (Zomergem, Ronselestraat) Begraafplaats 1918: Gemeentelijke Begraafplaats Zomergem, graf 305. Huidige begraafplaats: Zomergem, G.B. BUGGENHOUT Jan Karel, Opwijk , zoon van Joos Theodoor en Joanna Catharina Remory, hoofdonderwijzer te Steenokkerzeel, brancardier bij 't 10 e Regiment Veldgeschut, in het krijgshospitaal te Blois (Frankrijk). Huidige begraafplaats: G.B. Blois (FR). BUYENS Jozef François, Opwijk , zoon van Jan en Robberechts Marie- Philippine soldaat 15 e Linieregiment, Ramskapelle Huidige begraafplaats: Belgisch militaire begraafplaats (B.M.B.) Steenkerke, graf zie pag DE BRANDT Jozef (Droeshout), overleed aan zijn verwondingen op 23 maart 1918 in het fronthospitaal l'ocean in De Panne DE CLERCK Benoni Joseph (Benedictus), Opwijk , zoon van Lievin en Marie Justine Roelands, soldaat mil. 1913, 1 e Li-

4 454 De gesneuvelden VAN MULDERS Dominicus Adolf, Opwijk , zoon van Augustinus en Anna Maria Ludovica De Visscher, dienstplichtige van Steenhuffel, in 1913 als douanier verhuisd naar La Trompe-Kemzeke, korporaal bij het 5 e Regiment Jagers te Voet, x gesneuveld in Maldegem (7) Begraafplaats 1918: Maldegem. Huidige begraafplaats: G.B. Maldegem. VERWIMP Jan Alfons, Olen , zoon van Jan Baptist en Marie Delphine Daens, Rijkswacht, was vóór de oorlog wachtmeester te Opwijk, wachtmeester in het provoostschap van de 1 e Legerafdeling, Oost- Vleteren (wijk Nieuwe molen) Oorspronkelijke begraafplaats: Hoogstade (graf nr 963), 1918/05/25. Huidige begraafplaats: B.M.B. Hoogstade, graf nr (8) WILLEMS Joannes Franciscus (Droeshout), Opwijk , soldaat 2 e Regiment Carabiniers, Schiplaken (Hever) 26/ Begraafplaats 1914: Schiplaken, graf 42. Huidige begraafplaats: G.B. Schiplaken, graf R05. Ingekaderde herdenkingsprent aan de Opwijkse soldaat-brancardier Jan Karel Buggenhout, gestorven in het hospitaal te Blois (dep. Loir et Cher, Frankrijk) op 8 september Bovenaan zijn portret. Onderaan een vooraanzicht van "l'hôtel-dieu" ("Godshuis") waar hij overleed. Daaronder de tekst: Jan-Karel Buggenhout, Brankardier bij het 10 de Regiment Veldgeschut van het Belgisch Leger; vóór den oorlog hoofd der gemeenteschool van Steenockerzeel, geboren te Opwijck, den 14 November 1887, overvallen door de Spaansche griep en longontsteking, opgedaan door het verzorgen van zieke makkers te Mer (Frankrijk), overgebracht naar het krijgsgasthuis van Blois, departement Loir-en-Cher, en er overleden den 8 7 ber 1918.

5 De gesneuvelden 455 Mazenzele COSTERS Corneille Louis, Mazenzele , zoon van Egidius Damianus en Juliana De Boeck, soldaat 2 e Regiment Carabiniers, woonde sinds juni 1914 te Asse-Krokegem, IJzer DE BISSCHOP Franciscus, Mazenzele , zoon van Pierre Jean en Octavia Van Huyneghem, 3 e Carabiniers, Nieuwpoort Begraafplaats 1918: De Panne. Huidige begraafplaats: B.M.B. De Panne, graf F0042. DE RIJCK Jozef, Mazenzele , zoon van Alfonsius en Dympha Michiels, soldaat 13 e Linieregiment, gekwetst in Woumen (bij Diksmuide), De Panne (Militair Hospitaal) , DU BOIS Lodewijk, Mazenzele , zoon van Petrus-Carolus en J.M. Verdoodt, woonde sinds juni 1913 te Asse, 2 e Reg. Carabiniers, Lier 05/ Huidige begraafplaats : B.M.B. Lier, graf VAN DER MIJNSBRUGGE Vital Robert, Essene , zoon van Alfons Maria en Ludovica Benedicta Van Nieuwenhove, soldaat Wielrijder, Halen (bij Diest) (9)

6 De gesneuvelden 457

7 De gesneuvelden 459 Bidprentje van Jozef Frans Buyens, gesneuveld te Ramskapelle op 4 mei Voor zijn grafsteen op de B.M.B. van Steenkerke: zie pag. 353.

8 462 De gesneuvelden hebben ontvangen en op dit register overgeschreven het vorenstaande extract en wij hebben geteekend. Em. De Coster Stierf voor België. Krachtens kennisgeving van den heer Minister van Landsverdediging in dato 9 Juni Opwijck, den 18 Juni 1923.De Ambtenaar des Burgerstands Fr. Van Langenhove. Op 21 januari 1919 stuurde het Opwijks gemeentebestuur volgende brief aan het ministerie van oorlog: N 340 Kleedingstukken van gesneuvelde soldaat Opwijck, den 21 Januari Mijnheer de Minister, Wij hebben de eer UE. te verzoeken de kleedingstukken te willen doen afzenden, achtergelaten door den gesneuvelden soldaat Segers Armand, geboren te Merchtem den 1 April 1885, der klas van 1907, 2e Regiment Jagers te voet, 5e Genie, n / 1881 van het stamboek des korps, en overleden te La Panne in de ambulantie Ocean den tengevolge van wonden bekomen van den vijand; aan zijne weduwe vrouw Saerens Maria-Rosalia, wonende te Opwijck, Doodstraat n 28. Den Heere Minister van Oorlog, te Brussel Op zondagnamiddag 24 september 1922 werd te Droeshout met een plechtigheid (stoet) de stoffelijke overblijfsels begraven van de gesneuvelde soldaat Petrus Camile Sanders. Is hij de enige Opwijkse gesneuvelde die in Opwijk begraven werd? (1) Voor de geraadpleegde bronnen: zie noot 2, pag Daarenboven raadpleegden wij: - Lyr R. (onder redactie van -), Onze Helden gesneuveld voor het Vaderland, Nationale uitgeverij, Brussel, Tweede lijst der Belgische soldaten. Gesneuveld voor het vaderland, Belgische bureel van inlichtingen over de zieke, gekwetste of overleden soldaten, bestuurd door het Comité Médical van het Roode Kruis van België, , Brussel, Le livre d'or de l'armée Belge. Liste complète des Officiers, Sous-Officiers et Soldats morts au champ d'honneur du 4 Aout au 30 Juin (2) Voor de gebruikte afkortingen: zie noot 3, pag (3) Woonde bij het begin van de oorlog blijkbaar niet meer in Opwijk. Zijn naam komt dan ook niet voor op de gedenktekens. Is wel opgenomen het bestand Belgium War Graves (zie noot 3 pag. 452). (4) Zo had ook Maria Irma Huys, niet hertrouwde weduwe van Van de Cruyse Adolf, wonende op Mansteen sinds 12 maart 1926, Olsele , stemrecht voor haar gesneuvelde echtgenoot of zoon (Nokere) (Kiezerslijst, herziening 1928, mannelijke kiezers). (5) Michiels Dominique René: is opgenomen in het bestand Belgium War Graves (zie noot 3 pag. 452). (6) Robberechts Jean-Baptist staat niet vermeld op de herinneringskaart aan de gesneuvelden (1919) zie illustratie pag maar staat wel aangeduid op de herdenkingsplaat op het kerkhof van Droeshout en is opgenomen in Jan Lindemans Geschiedenis van Opwijk, pag (7) Vermits Dominicus Adolf Van Mulders niet meer in Opwijk woonde op het ogenblik van de mobilisatie staat hij nergens vermeld als Opwijks oud-strijder. Zie DE BONDT Louis en HALLEMANS Francis, De Grote Oorlog in de regio Londerzeel, pag (8) Jan Alfons Verwimp is niet vermeld op de gedenkplaat voor de gesneuvelden in de Sint- Pauluskerk en is niet opgenomen in Opwijksche geslachten en Opwijksche menschen in Jan Lindemans Geschiedenis van Opwijk (pag ). Zijn naam is wel aangeduid op het gedenkteken voor de gesneuvelden op de Opwijkse gemeentelijke begraafplaats (Ringlaan) en is ook vermeld (met foto) op de herdenkingskaart voor de gesneuvelden uitgegeven naar aanleiding van

9 De gesneuvelden 463 de bevrijdings- en soldatenstoet op 7 september 1919 (illustratie pag. 479). (9) De familie Van der Mijnsbrugge woonde te Mazenzele sinds 1 mei Zij had een melkerij op de hoek van de Steenweg en de Opwijkstraat (waar later het café De Lusthof was). Het gezin telde 6 kinderen: Vitalis Robert was de oudste en na hem volgden 5 meisjes. Zie ook pag. 20 in het hoofdstuk Het leger: lotelingen, miliciens, vrijwilligers en burgerwacht. (10) Vrije vertaling: AKTE VAN OVERLIJDEN Nr. 86 ( ) Wij, Albert, Koning der Belgen. Aan allen tegenwoordig en toekomend, laten wij weten: Het gerechtshof van eerste aanleg te Brussel heeft het volgende vonnis geveld. Aan de heren voorzitters en rechters van het gerechtshof van eerste aanleg te Brussel. De ondergetekende prokureur des konings heeft de eer te verklaren dat volgens de bijgevoegde dokumenten het voor vaststaand moet aangenomen worden dat HERMUS HENRI, hierna nauwkeuriger aangeduid, op vijftien augustus negentienhonderd veertien in de omgeving van Namen is "Gestorven voor België"; dat er geen overlijdensakte opgesteld is; dat de publikatie voorgeschreven door de artikelen dertien en negentien van de wet van achtentwintig juli negentienhonderd een en twintig gebeurd is op vijftien/zestien mei negentienhonderd tweeentwintig in het Belgisch Staatsblad en op negentien mei negentienhonderd twee en twintig in het dagblad "Het nieuws van den dag". Daarom, gezien de artikelen dertien en volgende van de wet van achtentwintig juli negentienhonderd en twee en twintig, vordert de rechtbank om te verklaren dat het voor vaststaand moet aangenomen worden dat HERMUS HENRI, geboren te Opwijck op vierentwintig juni achttienhonderd negenenzeventig, soldaat van het dertiende linieregiment, ingeschreven onder het nr. twintigduizend driehonderd negenentachtig, zoon van Jozef en Elisabeth Vandenbroeck, echtgenoot van Maria Delphina De Meersman gehuisvest te Opwijk, op vijftien augustus negentienhonderd veertien in de omgeving van Namen is "Gestorven voor België". Bevelen dat het tot stand gekomen vonnis door de ambtenaar van de Burgerlijke Stand zal overgeschreven worden in het gewone overlijdensregister van de gemeente Opwijk en dat er door de betreffende ambtenaar in het register dat neergelegd is in de gemeentearchieven melding zal van worden gemaakt in de marge van de overlijdensakten van de vijftiende augustus negentienhonderd veertien. De ambtenaar zal er de prokureur des konings van moeten verwittigen, die er voor zal zorgen dat deze melding door de heer griffier van de zetel op een uniforme manier zal gebeuren op het register dat neergelegd is op de griffie. Gedaan te Brussel, de tiende juli negentienhonderd twee en twintig (getekend) van den Berghe, nr Wij, voorzitter van de rechtbank, wijzen de hierboven genoemde zaak toe aan de tweede kamer en dragen ze op aan de heer rechter Scheyvaerts. De elfde juli negentienhonderd vier en twintig (getekend) Maurice Benoidt (getekend) L Tréfois. De rechtbank van eerste aanleg zetelend te Brussel (tweede kamer). Gehoord het rapport van de heer rechter Scheyvaerts. Gezien de artikelen zestien en volgende van de wet van achtentwintig juli negentienhonderd een en twintig; gezien de voorgeschreven publikaties gedaan zijn op vijftien/zestien mei en op negentien mei negentienhonderd. Tot een beslissing gekomen door de overwegingen van het verzoek van de heer prokureur des konings op tien juli negentienhonderd vierentwintig. Heeft beslist dat het voor vaststaand moet aangenomen worden dat HERMUS HENRI, geboren te Opwijck op vierentwintig juni achttienhonderd negenenzeventig, soldaat van het dertiende linieregiment, ingeschreven onder het nr. twintigduizend driehonderd negenentachtig, zoon van Jozef en Elisabeth Vandenbroeck, echtgenoot van Maria Delphina De Meersman gehuisvest te Opwijk, op vijftien augustus negentienhonderd veertien in de omgeving van Namen is "Gestorven voor België". Beveelt dat dit vonnis door de ambtenaar van de Burgerlijke Stand zal overgeschreven worden in het gewone overlijdensregister van de gemeente Opwijk en dat er door de betreffende ambtenaar in het register dat neergelegd is in de gemeentearchieven melding zal van worden gemaakt in de marge van de overlijdensakten van de vijftiende augustus negentienhonderd veertien en dat hetzelfde door de heer griffier van deze zal gebeuren in het register van de griffie, waartoe de ambtenaar van de Burgerlijke Stand melding zal maken aan de prokureur des konings opdat deze zou toezien dat de opgelegde vermeldingen op deze registers op een uniforme manier zullen ingeschreven worden. Aldus geoordeeld en uitgesproken op de openbare zitting van vijftien juli negentienhonderd vierentwintig, waarop de heren Scheyvaert, rechter-voorzitter, Loppens, rechter, Geerinckx, waarnemend rechter, Janssens de Bisthoven, substituut van de prokureur des konings en Fr. Haelewaters, griffier. (getekend) Scheyvaerts (getekend) Haelewaters. Zo gelasten en bevelen wij aan alle gerechtsdeurwaarders hiertoe verzocht om dit vonnis ten uitvoer te leggen, aan onze procureurs-generaal en aan onze prokureurs bij de rechtbanken van eerste aanleg om er de hand aan te houden en aan alle oversten en officieren van de politie om te helpen wanneer zij hierom wettelijk verzocht worden. Ter bevestiging waarvan werd dit vonnis getekend en gezegeld met het zegel van de rechtbank. Voor eensluidend afschrift afgeleverd aan de heer prokureur des konings, voor de hoofdgriffier, de griffier (getekend) A. Morette. Gestorven op het Veld van Eer. J/S./R/NE 1844 van

10 464 De burgerslachtoffers De burgerslachtoffers In het werk Onze helden. Gestorven voor het vaderland door René Lyr (onder redactie van-), Nationale uitgeverij, Brussel, 1931, Vierde deel: Lijst der burgers ter dood veroordeeld of als slachtoffer gevallen voor het vaderland, wordt vermeld voor Opwijk: De Keersmaecker, F.-X.; Lambrechts, Philemondus; Marievoet Jean-Baptist; Schouppe, Frans. Voor Mazenzele: geen. Wij kunnen deze gegevens niet helemaal bevestigen. Zowel het Oorlogsdagboek van Louis Lindemans als het frontblaadje De stem uit Opwijck als de Verslagen van de parochiepastoors en enkele andere bronnen geven ons enige aanduidingen en details over de dodelijke gewelddaden van de Duitsers op Opwijkse burgers. Natuurlijk brengen ook de officiële akten van de Burgerlijke Stand meer opheldering. Wij vermelden hier enkel de slachtoffers die rechtstreeks door de (mis)daden van de Duitsers of andere oorlogsomstandigheden zijn gestorven. De mensen die wellicht vroegtijdig stierven door armoede en honger, nadelige hygiënische toestanden ten gevolge van de oorlog,..., of misschien van schrik onder meer door Duitse controles worden hier niet besproken. Opwijk Frans De Keersmaecker Over de oorlogsgebeurtenissen op 't Eeksken en de grens met Buggenhout en over de aanhouding door de Duitsers van burgers en de moord op Frans De Keersmaecker leest men reeds uitvoering in de hoofdstukken Het oorlogsdagboek van Louis Lindemans , De verslagen van de parochiepastoors, Het oorlogsboek van het Davidsfonds, Het frontblaadje De stem uit Opwijck,... De overlijdensakte van Frans De Keersmaecker in de Burgerlijke Stand van de gemeente Opwijk luidt als volgt: AKTE VAN OVERLIJDEN NR. 83 ( ) Ten jare duizend negenhonderd en veertien, den negenentwintigsten september om acht en half ure voormiddag, zijn voor Ons Emiel De Coster, schepen gedelegeerde, Ambtenaar van den Burgerlijken stand der gemeente Opwijck, Arrondissement Brussel, Provincie Brabant, verschenen Jan-Baptist Hermus oud eenenveertig jaren, beroep veldwachter, wonende te Opwijck, kennis van den overledene, en Victor Rombouts, oud zevenendertig jaren, beroep politiecommissaris, wonende te Opwijck, kennis van den overledene, dewelke ons verklaart hebben dat den zevenentwintigsten september duizend negenhonderd en veertien om acht uur 's avonds, op den steenweg van Vilvoorden, te Opwijck, gehucht Klei, nabij het woonhuis nummer achtenveertig, door de duitsche troepen met het geweer is doodgeschoten: FRANCISCUS-XAVERIUS DE KEERSMAECKER, landbouwer, oud tweeenvijftig jaren, vier maanden, vierentwintig dagen, geboren te Buggenhout en woonende te Opwijck, weduwenaer van Maria- Paula De Cock, zoon van wijlen Eduardus De Keersmaecker en van Henrica-Sophia Vermeir, landbouwster oud negenentachtig jaren, woonende te Buggenhout. Na voorlezing dezer akte opgesteld en in dubbel ontvangen te hebben, hebben de beide komparanten met ons geteekend. JB Hermus Rombouts Em De Coster Stierf voor België. Frans De Keersmaecker is het enige Opwijkse of Mazels burgerslachtoffer waarvan in de officiële overlijdensakte gemeld wordt dat hij gestorven is door oorlogsomstandigheden.

11 466 De burgerslachtoffers (1) Zie ook - het hoofdstuk Verslagen van de parochiepastoors - Peisegem, pag september 1914: Zwarte Zondag voor Peisegem!, door Raf Asselman, in Merchtem ons dorp I, pag , Merchtem Familierecontructie Merchtem , door Hedwig Vertonghen en Pol Feytens, pag. nr. 927, nr Moord op Philemon Lambrechts en op Petrus Joannes Hermus In de Volksstem (1) van zaterdag 21 april 1920 lezen wij: Het nieuwe geheel (2003) van het herinneringskruis voor Frans De Keersmaecker ( ) langsheen de Steenweg op Vilvoorde te Droeshout-Mansteen. (Foto 2003) Op 27 september 1914 kwamen door de oorlogsomstandigheden vier burgers om te Peisegem. Eén van hen was een Opwijkenaar van geboorte: Lodewijk Karel Luypaert, Opwijk , zoon van Paulus en Maria Theresia Moens, x Peisegem Maria Juliana De Raes, Peisegem. (1) ASSISENHOF VAN BRABANT. EEN DUITSCHE MOORDENAAR TE OPWYCK. Tijdens de Duitsche bezetting verbleef een genaamde Karl Bockstein, geboren te Crefeld in 1879 als landstormsoldaat te Opwyck. Volgens de beschuldigingakt, wordt Bockstein beticht van volgende feiten: 1. Op 2 e Oogst 1916, tusschen 9 en 10 uur 's avonds schoot Bockstein op de baan van Opwyck naar Lebbeke zekeren Philemon Lambrechts (2) neer en liet hem onverzorgd op de baan liggen, zoodat het slachtoffer koud vuur (3) in de wonde kreeg en bezweek aan zijn verwondingen op 17 Oogst. (4) 2. Op 21 September 1916 bood hij zich ten huize der echtgenooten Hermus te Opwyck aan (5) om er eene huiszoeking te doen. Het achtjarig zoontje Hermus beweerde van geen Duitscher schrik te hebben, waarop de ellendeling het knaapje neerschoot, zoodat het op den slag dood bleef (6). De kogel trof ook nog een meisje dat zich aldaar bevond. Voor deze tweede moord werd Bockstein door den Duitschen Krijgsraad van Brabant tot drie maand gevang veroordeeld. Het was de broeder van Lambrechts, soldaat in het bezette gebied (7), die den moordenaar te Crefeld herkende en hem door de Veiligheidspolicie deed aanhouden. Ondervraging van den beschuldigde. BOCKSTEIN spreekt vloeiend Vlaamsch; het Fransch kent hij niet; hij wordt ondervraagd met behulp van een tolk. Hij bekent dat het stuk der policie van Crefeld waar is, dat meldt dat hij voor den oorlog eens wegens brutaal optreden en een tweede maal wegens ophitsing tot staking werd veroordeeld.

12 468 De burgerslachtoffers In het frontblaadje De Stem uit Opwijck nr. 20 van 25 Januari 1917 (pag. 409) lezen wij: De drie volgende personen kwamen op een vreeselijke wijze aan hunnen dood: Philemon Lambrechts, echtgenoot van Josephina Leemans (Nijverseel), de 19-jarige zoon van Fransoo uit,,rome en de 7-jarige zoon van Wieze Zwagers. Een ongeluk? Wij weten geene bijzonderheden. Deze laatste is wel degelijk de kleine Hermus. Het oorlogsdagboek van Louis Lindemans meldt ook nog, op dinsdag 27 juni 1916: Dezen avond, rond 7 u., wordt de zestienjarige kleinzoon van Frans Ringoot op Nijverseel (Luik) door eenen D. doodgeschoten. De kleine had de vermaning van den D. waarschijnlijk niet begrepen. In De Stem uit Opwijck nr. 21 van 10 Maart 1917 lezen we nog: Philemon Lambrechts, wiens overlijden we in voorgaand nr. meldden, werd door eene duitsche wacht neergeschoten, toen hij 's avonds, na het uur, per velo huiswaarts keerende, niet stopte op het halt -geroep. Innige deelneming aan zijn broeder Gustaaf, C79-1Cie. (Klein gebed a.u.b.). In het gemeentelijk boek Registre des causes de décès (doodsoorzaken) staat geen doodsoorzaak vermeld. Over deze burgerslachtoffers: zie ook aanduidingen in de brief die Jan Van den Broeck schreef aan Louis Geeurickx op 25 secember 1916 in het hoofdstuk Krijgsgevangenen, pag (5) Guillielmus-Franciscus Hermus-Hauwelaert ( ) gehuwd op met Marie-Louise Hauwelaert ( ). Het gezin telde 6 kinderen ( ) en woonde Nijverseelstraat-Coenestraat 24. Guillielmus- Franciscus was koopman in rapen en werkman aan den tram. Het slachtoffer, Petrus-Joannes, was hun 2 de jongste, 19 juli (6) Volgens de akte van de Burgerlijke Stand overleed P. J. Hermus in de ouderlijke woonst, om 7u 's avonds op 21 sept In het oorlogsdagboek van Louis Lindemans lezen we op donderdag 21 september: Een kind op Nijverseel moedwillig door een D. doodgeschoten (begraven 23 e ). In het gemeentelijk boek Registre des causes de décès (doodsoorzaken) lezen wij: tué d un coup de feu par arme de guerre (gedood door een schot van en oorlogswapen). Melding van het feit in het frontblaadje De Stem uit Opwijck: zie noot 4. (7) Overeenkomstig het vredesakkoord van Versailles (28 juni 1919, tussen geallieerden en Duitse rijk) werd het Rijnland bezet door geallieerde troepen. De broer van Petrus-Joannes Lambrechts maakte dus deel uit van dit bezettingsleger De wacht aan de Rijn. (8) Dr. Joseph Wijnants, zoon van Nicolaas en Maria-Catharina-Antonia Van Hees, broer van o.a. Fernand-Jan-Frans (notaris), geneesheer in de Dorpsstraat (nu Schoolstraat), Opwijk , gemeenteraadslid en , burgemeester , Op 6 februari 1919 schreef het Opwijks gemeentebestuur volgende brief aan de gouverneur van de provincie Brabant: N 357 Opwijck, 6 Februari Mijnheer de Gouverneur, Als gevolg op uwen omzendbrief van 1 Februari, n , afd. n 8007, hebben wij de eer U te melden dat in onze gemeente niemand ter dood veroordeeld of tot levensdurenden dwangarbeid veroordeeld is door de bezettende overheid. Er is enkel in het begin van den oorlog een persoon door de duitsche soldaten doodgeschoten. Het is Frans De Keersmaecker, landbouwer, wonende te Opwijck, geboren 2 Mei 1862, doodgeschoten den 26 September Ontvang, Mijnheer de Gouverneur, de verzekering onzer hoogachting. De Burgemeester (get.) B. De Smedt Mijnheer de Gouverneur der provincie Brabant, Brussel.

13 De burgerslachtoffers 469 Het ongeluk met de munitie op d Hulst, 23 februari 1919 Het was voorzeker niet de eerste keer dat de achtergelaten Duitse munitie in het Hulstbosje de aandacht en de nieuwsgierigheid trok van kinderen. Zo ook op zondag 23 februari 1919, vab enkele Jongens van Hulst en Droeshout, als zij terugkwamen van de zondagsschool. Opeens een hevige knal. Frans Buyl was een duim kwijt, vier anderen waren er veel erger aan toe, en stierven aan hun verwondingen onmiddellijk of in de eerstvolgende uren: Karel Robberecht, 12 jaar; August De Ridder, 11 jaar; Louis Van Handenhoven, 13 jaar; en August Verdoodt, 13 jaar. In de Gazet van Assche, 34 e jaargang, nr. 20 van zondag 2 maart 1919 las men hierover het volgende: Een ontploffing te Opwijck. Tusschen Hulst en de Haenhofstraet, te Opwijck, hadden de Duitschers, in een beekje, een hoop granaten achtergelaten. Niettegenstaande met woord en beeld de aandacht der jeugd gevestigd is op het gevaar der onplofbare tuigen, speelde een bende kinderen van 10 tot 15 jaar met de doodende projectielen. Zij wilden de koppen afschroeven, om er het buskruit uit te halen. Het onvermijdelijke gebeurde: Een granaat ontplofte. De geweldige knal werd de gemeente door gehoord. Dadelijk snelde men ter plaatse van het ongeluk. Een afgrijselijk schouwspel trof het oog: Vier arme kinderen lagen dood ten gronde en vijf andere waren vreeselijk gekwetst; hun leven is in gevaar. Monsieur le Procureur du Roi, En réponse à votre lettre du 6 Mai courant, n 741- D.G., 1e bureau, signé G. Holvoet, j ai l honneur de vous faire connaître, qu il n existe pas dans notre commune des dépôts de munitions, d armes et autres objets appartenant à l Etat. Quelques munitions se trouvent encore sur le territoire de notre commune, éparpilées dans les ruisseaux et les étangs. Le bureau de récupération en est averti. On nous a promis de venir les enlever le plus tôt possible. Agréez, Monsieur le Procureur du Roi, etc. Le bourgemestre (signé) B. De Smedt (1) N 462 Munitie Opwijck, 9 Mei Geachte Heer Procureur des Konings, In antwoord op uw brief van 6 Mei ll., n 741- D.G., 1e bureau, ondertekend G. Holvoet, heb ik de eer U te melden dat er in onze gemeente geen depots bestaan van munitie, wapens of andere voorwerpen die eigendom zijn van de staat. Op het grondgebied van onze gemeente ligt nog enige munitie, verspreid in waterlopen en vijvers. Het bureau van de recuperatie werd hiervan op de hoogte gebracht. Men heeft ons beloofd dat het zo vlug mogelijk zou opgeruimd worden. Gelieve, Mijnheer de Procureur des Konings, enz. De burgemeester (getekend) B. De Smedt In het gemeentelijk boek Registre des causes de décès (doodsoorzaken) lezen wij voor de vier kinderen Explosion d un obus allemand (Ontploffing van een Duitse obus). Dat er na dit vreselijk ongeluk nog her en der in de gemeente oorlogmunitie lag getuigd volgend schrijven van 19 mei 1919 van het Opwijks gemeentebestuur aan de Procureur des Konings (voor de vertaling: zie noot (1)) N 462 Munitions Opwijck, le 9 Mai 1919.

14 De burgerslachtoffers 471 Mazenzele Josephus Van Limberghen In het oorlogsdagboek van Louis Lindemans uit Opwijk lezen wij hierover, op datum van zondag 14 november 1915: Een man van Mazele, vader van 7 kinderen, door de D. mishandeld en vermoord te Assche zie pag. 70. Het bidprentje vermeldt de overlijdensdatum van 13 november 1915 en Asse als overlijdensplaats. Het was Josephus Van Limberghen, Mazenzele , zoon van Eduardus Joannes en Maria Ludovica Heyvaert, x Joanna Catharina Michiels, schoenmaker en herbergier, De officiële overlijdensakte vermeldt wel dat hij thuis gestorven is (Lepelstraat). Hij was vader van 7 kinderen ( ). Over de precieze omstandigheden zijn verder geen gegevens bekend. Antonia Du Bois In de nacht van 13 op 14 oktober 1918 werd Antonia Du Bois, 72 jaar ( Mazenzele , weduwe van Petrus Timmermans) door onbekenden vermoord. Zij woonde in 't dorp. Zonder bewezen te zijn, is er een vermoeden dat zij door aftrekkende Duitse soldaten om het leven werd gebracht.

15 472 De oorlog herdacht De oorlog herdacht Erkentelijkheids- en herinneringsmedailles Tijdens en na de Eerste Wereldoorlog werden een 60-tal onderscheidingen toegekend. Wij beperken ons hier tot de meest courante: (1) De Overwinningsmedaille Uitgereikt aan allen die dienst deden in het gemobiliseerde Belgische leger tussen 1 augustus 1914 en 11 november Deze bronzen medaille, aanvankelijk voorgesteld door de Franse veldmaarschalk Foch als een intergeallieerde medaille en als dusdanig ook aangenomen, werd ingesteld op 15 juli Ze volgt onmiddellijk na de IJzermedaille en door latere decreten kon ze ook worden toegekend aan bijv. deelnemers aan de Afrikaanse campagnes, leden van de koopvaardijvloot en vissers enz. Op de voorzijde is de overwinningsgodin afgebeeld met uitgespreide vleugels en staand op een wereldbol. In haar linkerhand houdt ze een lauwerkrans, in haar rechter een zwaard en een lauwerkrans. De keerzijde toont, binnen een lauwerkrans, het Belgische wapen en omheen de rand is de tweetalige tekst "LA GRANDE GUERRE POUR LA CIVILISATION. DE GROOTE OORLOG TOT DE BESCHAVING". Het lint is van het gebruikelijke "regenboog"-type. De IJzermedaille Uitgereikt aan diegenen welke, tussen 17 en 31 oktober 1914, deel uitmaakten van het leger strijdend aan de IJzer en er uitmuntend gestreden hebben. Deze bronzen medaille (met een groene tint en met een medaillon in groen bovenaan) werd ingesteld op 18 oktober 1918 en volgt in belangrijkheid onmiddellijk op het Oorlogskruis Ook geallieerde militairen welke aan de IJzerslagen deelnamen, kwamen in aanmerking. Op de voorzijde staat een naakte, gehelmde man met een lans (het tot staan brengen van de Duitse aanval symboliserend) met aan de rechterzijde de data "17-31 / OCT. / 1914". In het geëmailleerde medaillon kan men het woord "YSER" lezen. Op de achterzijde zit een gewonde leeuw met een slagveld als achtergrond en met onderaan opnieuw het woord "YSER" terwijl in het medaillon het koninklijk monogram, de letter "A" (Koning Albert I) is aangebracht. Het lint is rood (bloed) met brede zwarte (rouw) randen. Het Oorlogskruis (Croix de Guerre) Dit bronzen kruis, ingesteld op 25 oktober 1915, werd toegekend aan militairen voor een daad van moed tegenover een vijand. Ook buitenlands militair personeel kon dit ereteken verkrijgen. Naast daden van moed kwamen nog andere omstandigheden voor uitreiking in aanmerking: bijv. militairen met minstens 5 frontstrepen (3 jaar frontdienst) voor goed gedrag, vrijwilligers ouder dan 40 of jonger dan 16 jaar met minstens 18 maand dienst in een gevechtseenheid, ontsnapte krijgsgevangenen welke opnieuw in militaire dienst traden of militairen welke, omwille van oorlogsverwondingen, op inactief werden geplaatst. Een aantal emblemen konden op het lint aangebracht worden voor Vermelding in de Dagorde: een Vermelding op legerniveau bracht een bronzen palm met de letter "A" (Koning Albert I) met zich mee, vijf dergelijke vermeldingen werden omgezet in een zilveren palm en vijf zilveren in een gouden palm; Vermeldingen op divisie- of regimentsniveau werden aanvankelijk gekenmerkt door bronzen, zilveren of gouden leeuwtjes maar deze werden later afgeschaft en vervangen door de eerder beschreven palmen. Tevens kan een kleinere versie van een koord van een Belgische ridderorde op het lint aangebracht worden, zoals bijv. de Order van Leopold I. De voorzijde van het kruis, dat gekruiste zwaarden tussen de kruisarmen heeft, toont een klimmende leeuw in het medaillon, de achterzijde is identiek behalve voor de vervanging van de leeuw door het koninklijk monogram "A". Het lint is rood met vijf groene strepen. Het Vuurkruis Uitgereikt aan allen die de "Vuurkaart" hadden ontvangen, m.a.w. allen die aan het front "onder vuur gelegen" hadden. Dit bronzen kruis, met korte, brede armen, werd ingesteld op 6 februari 1934 en wordt onmiddellijk na de IJzer Medaille (of Kruis) gedragen. Het Vuurkruis kon niet postuum worden uitgereikt. Op de grote rechthoek aan de voorzijde is een verlaten slagveld te zien, geflankeerd door een verticale lauwertak: vooraan een helm op een bajonet, achteraan een heuvel met een 75mm geschut terwijl de zon tussen enkele wolken schijnt. De keerzijde toont in het paneel een koningskroon van waaruit zeven stralen vertrekken en een grote lauwertak waarover de Latijnse tekst "SALUS

16 De oorlog herdacht 473 PATRIAE / SUPREMA LEX" is aangebracht. De jaartallen "1914 / 1918" staan rechts onderaan terwijl linksonder de naam van de ontwerper van het ereteken is vermeld. Het lint is rood met lichtblauwe randen en een centrale streep in diezelfde kleur. Van dit ereteken bestaan drie types met verschillen naargelang de producent. Type 1 is meer gedetailleerd terwijl type 3 vooral herkenbaar is aan zijn afmetingen (als het ware een smaller en kleiner type 2). De Medaille van de Vrijwillige Strijder Toegekend aan Belgische of buitenlandse burgers welke zich vrijwillig aanmeldden om in de Belgische strijdkrachten te dienen en welke effektief, tijdens de Eerste Wereldoorlog, in een gevechtseenheid in een gevarenzone dienden gedurende tenminste 6 maanden. Op 17 juni 1930 werd deze bronzen medaille ingesteld maar later werd het uitreikingsgebied nog uitgebreid, zo bijv. dienden vrijwilligers ouder dan 40 jaar slechts 3 maanden en vrijwilligers boven de 50 slechts 1 maand te dienen. Medisch personeel kon de medaille toegewezen krijgen voor twee jaar dienst in onbezet België en nog andere bepalingen regelden de toekenning aan jongeren, gevlucht uit bezet België, de toekenning ingeval van oorlogsverwonding, postume uitreiking enz. De voorzijde van de medaille toont de hoofden van twee vrijwilligers, de ene met een hoofddeksel anno 1830 (het jaar van de Belgische onafhankelijkheid) en de andere met een helm van Bovenaan staat een koningskroon op lauwertakken. De achterzijde draagt de jaartallen " " in het midden en de tekst "VOLUNTARIIS PATRIA MEMOR" omheen de rand. Het lint is donkerblauw. De Koning Albert Medaille Toegekend zowel aan Belgen als aan buitenlanders welke, tijdens de oorlog, uitzonderlijke verdienstelijk waren bij het promoten, organiseren of de administratie van humanitaire en caritatieve werken welke Belgen in nood bijstonden. Deze bronzen medaille werd ingesteld op 7 april 1919 en toont op de voorzijde het hoofd van Koning Albert I en, binnen een lauwerkrans omheen de rand, de tekst "ALBERT ROI DES BELGES". Op de achterzijde staat, binnen eenzelfde lauwerkrans, "EN / TEMOIGNAGE / DE RECONNAISSANCE / NATIONALE". Deze medaille kon eveneens worden uitgereikt met een Vlaamse tekst: "ALBERT KONING DER BELGEN" op de voorzijde en "ALS BLIJK VAN 's LANDS ERKENTELIJKHEID" achteraan, indien de rechthebbende dit zo wenste. Onderaan staan de jaartallen " ". Het lint is donkerrood met de nationale kleuren in het midden. Een variante hiervan, met twee banden met telkens de driekleur, werd gebruikt voor medailles welke werden toegekend aan diegenen welke werden onderscheiden voor hun verdienste in het ravitailleren van het bezette België. De Herinneringsmedaille aan de Oorlog Toegekend aan Belgische burgers die in de rangen van de Belgische strijdkrachten dienden gedurende de Wereldoorlog en voldeden voor de criteria van de Overwinningsmedaille. Deze bronzen, enigszins driehoekige medaille werd ingesteld op 21 juli 1919 en kon voorzien worden van een aantal emblemen: een kroon voor vrijwilligers, een zilveren balkje per frontstreep, een verguld balkje ter vervanging van 5 zilveren, een rood kruis voor elke wondstreep enz. Frontstrepen werden als volgt toegekend: de eerste streep na één jaar frondienst, de volgende frontstreep voor elke volgende 6 maand frontdienst. Marinepersoneel en vissers konden een anker op het lint aanbrengen indien ze ook de Maritieme Decoratie hadden ontvangen. Leden van het Expeditiekorps voor Rusland ontvingen een balk "1916- R-1917" of "1916-R-1918". De voorzijde van de medaille toont het gehelmde hoofd van een soldaat waarbij de helm is versierd met een lauwertak. In de onderste hoeken van de medaille staan de jaartallen "1914" en "1918" terwijl bovenaan de medaille een klimmende leeuw, omgeven door een eikelooftak (links) en een lauwertak (rechts). De ommezijde heeft een tweetalig inschrift, onder een koningskroon geflankeerd door een eikelooftak (links) en een lauwertak (rechts): "MEDAILLE COMMEMORATIVE / DE LA CAM- PAGNE / / HERDENKINGSMEDAIL- LE / VAN DEN VELDTOCHT". De Belgische Ordes met centrale gouden streep of gouden zijstrepen Nadat deze ordes waren gesticht, volgde een Koninklijk Besluit van 24 juni 1919 dat een aantal wijzigingen bepaalde met dewelke burgers voor hun verdienste tijdens de Wereldoorlog konden vereremerkt worden. Bij toekenning voor een bijzondere daad van moed en indien de rechthebbende ervoor vermeld werd in de Dagorde, kreeg het lint randen in gouddraad en werd een gouden ster aangebracht; indien de moedige daad geen aanleiding had gegeven tot vermelding in de Dagorde bleven enkel de gouden randen behouden. Indien de toekenning van het ereteken van de Orde gebeurde voor bijzondere verdienste tijdens de oorlog werd een gouden band centraal in het lint geweven. Voor bijzondere verdienste in humanitair oorlogswerk werd een zilveren ster op het lint gedragen.

17 De oorlog herdacht 475 Joannes Baptist Michiels ("Pollebak"), Mazenzele , Opwijk (Droeshout) , Oorlogsinvalied, vereerd met het speciaal kenteken van de Groot- Oorlogsinvalieden, Ridder in de Leopoldsorde met Zwaarden, Oorlogskruis met Palm, Oorlogskruis met Zwaarden, Herinneringsmedaille , Overwinningsmedaille 1914-'18, Vuurkruis, IJzerkruis (gegevens bidprentje)... Petrus Hendrik De Clerck, Opwijk , Opwijk , Groot Oorlogsinvalied. Soldaat milicien 2 e klas Jozef De Nil, 2 e Jagers te Paard 1/4, Meldert 16 maart 1891, Merchtem , x Maria De Cock, oorlogsinvalide , woonde te Nijverseel en in de Heirbaan te Opwijk. Militaire dienst van 2 oktober tot 1911 tot 9 augustus Drager van: Oorlogskruis , Oorlogskruis met palm, IJzemedaille , Herinneringsmedaille , Overwinningsmedaille , medaille Orde van Leopold II, Vuurkruis , Herinneringsmedaille n.a..v. 100 jaar België, Dagorde van een brigade te paard, Dagorde van een legerdivisie te paard, 8 frontstrepen.

18 De oorlog herdacht 477 Opwijkenaren en Mazelaars bezochten na de oorlog met de fiets de frontstreek.

19 478 De oorlog herdacht Deze herinneringskaart aan de Opwijkse gesneuvelden werd uitgegeven en verkocht naar aanleiding van het soldatenfeest op zondag 7 september 1919.

20 480 De oorlog herdacht Bevrijdingsstoet van 7 september 1919 In zijn Geschiedenis van Opwijk schrijft Jan Lindemans hierover (pag. 231 en 232): De oud-strijders werden te Opwijk gehuldigd in een grootsche plechtigheid op 7 September 1919: een merkwaardige stoet, waarin al de gehuchten wedijverden in 't samenstellen van de praalwagens en kleurige groepen, trok door de straten van het dorp. Een Schotsche militaire muziekkapel, door het Britsche leger afgevaardigd, oogstte bij die gelegenheid een geestdriftigen bijval. Aan de oud-strijders werd, door de gemeente, een prachtige vlag aangeboden. Enkele uittreksels uit de notulen van de Opwijkse gemeeneraad in verband met het soldatenfeest met bevrijdingsstoet van 7 september 1919: Zitting van den 24 Juli Inrichting van een soldatenfeest. Sprekende daarna over het inrichten van een soldatenfeest, wordt dit feest in princiep eenpariglijk gestemd. De heer Burgemeester stelt dan voor van in den schoot des Raads eene Commissie te benoemen, die gezamentlijk met eenige leden van den soldatenbond deze inrichting zou regelen en desaangaande een voorloopig programma opmaken. Vervolgens overgegaan tot de stemming worden de heeren De Coster Emiel, De Block Pieter, De Smedt Frans en Wijnants Jozef, benoemd om deel te maken van bedoelde Commissie. Zitting van den 8 Augusti Voorstel van het Komiteit van het Soldatenfeest. De Heer Frans De Smedt geeft aan den Raad uitleg van het voorloopig programma van het Soldatenfeest. Hij zegt dat volgens nabijkomende rekening de geldelijke tusschenkomst der gemeente in de kosten van dit feest, ongeveer 1800 franken zou beloopen. Na breedvoerige bespreking wordt deze som door de tegenwoordige leden met eenparige stemmen aangenomen. Zitting van den 27 September Vooraleer de zitting te openen, bedankt de heer Burgemeester in den naam van gansch de bevolking der gemeente, de inrichters van het soldatenfeest, hetwelk op Zondag 7 September laatstleden heeft plaats gehad. Hij zegt dat het goed gelukken van dit feest en van den prachtigen stoet ter dezer gelegenheid ingericht, aan hen te danken is.

21 De oorlog herdacht 481 Programma van de praalstoet op het soldatenfeest van zondag 7 september 1919.

22 483 De oorlog herdacht Groep van Nijverseel (Coenstraat) (?). "De Duitschers terug naar Berlijn" en "Hulde aan de vliegeniers". Links te paard: Frans Van Damme (x De Geest). "Verpleegsters"-groep uit de stoet "Het Rood Kruis".

23 484 De oorlog herdacht "De Bondgenoten"-groep uit de vaderlandse stoet. Elk meisje droeg de nationale klederdracht van een land dat aan de zijde van België had gestreden. Nog een beeld uit de stoet: Oorlogsinvalide Joannes Meersman met de "verpleegsters" Ida Wouters en Madeleine Pelicaen. Eulalie en Jeanne De Roy en Gabrielle Baeckens.

24 De oorlog herdacht 485 Monumenten der gesneuvelden Gemeentelijke monumenten Opwijk Uit de gemeenteraad van Opwijk van 4 juni 1920: Zitting van den 4 Juni Aanvraag van het uitvoerend comiteit aangesteld voor het oprichten van een monument voor de gesneuvelden. Er wordt vervolgens lezing gegeven van eene aanvraag van het uitvoerend comiteit, aangesteld voor het oprichten van een monument voor onze roemrijke gesneuvelden, en strekkende om eene gemeentetoelage te bekomen van minstens franken, in de kosten van dit werk. Na bespreking stelt de heer Burgemeester de vraag of er geen voorstel gedaan wordt van meer dan franken toe te staan, en, indien de gemeente deze som niet beschikbaar heeft, er hiervoor eene leening mag aangegaan worden. Er wordt desaangaande geen voorstel gedaan en de toelating tot ontleening in geval van noodzakelijkheid, wordt met algemeene stemmen toegestaan. Overgegaan tot de stemming wordt bedoelde toelage van franken met eenparige stemmen toegekend. In zijn Geschiedenis van Opwijk schrijft Jan Lindemans over het monument en zijn onthulling op 31 oktober 1920 (pag. 231): Een treffende hulde aan de Opwijksche gesneuvelden greep plaats op 31 Oktober 1920: een gedenkteeken, waarop hun namen gebeiteld staan, werd alsdan plechtig onthuld. Het is een hoogstaand, ernstig kunstwerk van beeldhouwer Pieter Bracke, lid der Koninklijke Academie van België, en architect Creten. Na eenige jaren op den Singel gestaan te hebben verhuisde het naar het nieuwe kerkhof. Het is te hopen dat, wanneer het oud kerkhof zal ingericht worden als openbaar plein, een stemmig hoekje zal gevonden worden, in de schaduw van de kerk, om dit monument weer onder de oogen van de levenden te brengen, opdat de herinnering aan onze duurbare helden niet uitgewischt worde... Verder werden in de kerk van Opwijk en in de grot van Droeshout gedenkplaten opgericht waarop de namen der gesneuvelde parochianen vereeuwigd werden. Het monument der gesneuvelden, toen nog op de Singel te Opwijk. Op de achtergrond: de pastorie. Het monument in Euville kalkzandsteen stelt een vrouwenfiguur voor met tussen de gespreide armen een banderol met de tekst "Gedenkt onze helden". Op drie zijden van de basis van het monument zijn de namen gebeiteld (letters nu in blauw geschilderd) van 23 Opwijkse gesneuvelden. Het monument der gesneuvelden werd in de volksmond De Madelon genoemd. Voor de kinderen van de buurt was het een geliefde speelplaats. De hoop van Jan Lindemans om het monument terug "onder de oogen van de levenden" te brengen, buiten het afgesloten kerkhof, werd niet bewaarheid. Enkele jaren na de plaatsing ervan vooraan op het kerkhof aan de huidige Ringlaan werd er een rode beuk achtergeplaatst die er nu het monument letterlijk en figuurlijk en groot deel van het jaar in de schaduw plaatst. In 1972 werd een nieuw gemeentelijk monument der gesneuvelden geplaatst tegen de kerkhofmuur langs de Ringlaan. Op de natuurstenen platen op een achtergrond van baksteen en het geheel onder een houten luifel en achter en bloemenperkje, werden de namen