REDENGEVENDE BESCHRIJVING REDENGEVENDE BESCHRIJVING VOORMALIGE STEENOVEN

Transcriptie

1 VOORMALIGE STEENOVEN gemeente : Lingewaard postcode + plaats : 6691 MG Gendt straat + huisnr. : Polder 37 Bescherming : Gemeentelijk monument oorspr. functie : Steenoven huidige functie : Bijgebouw, schuur bouwjaar : begin 19 de eeuw (mogelijk oudere kern) architect : n.v.t. bouwstijl : n.v.t. auteur : W. Weijkamp MA datum beschrijving : / aangepast datum foto s : bronnen : - Informatie van Historische Kring Gente (Gerard Janssen). - Waardestelling d.d , Gelders Genootschap. GELDERS GENOOTSCHAP 1 SECTOR CULTUURHISTORIE

2 Typering Langs de rivier De Waal, in het buitengebied van het dorp Gendt, bevindt zich een voormalige steenoven dat gedurende een periode dienst heeft gedaan als bijgebouw van een voormalig boerderijcomplex. De steenoven dateert uit het begin van de 19 de eeuw, met mogelijk een oudere kern. De bescherming heeft alleen betrekking op het historische ovenlichaam. De latere toevoegingen en aanbouwen inclusief de kapconstructie vallen buiten de bescherming. Historie en ligging Het complex is onderdeel van de Gendtse Polder en heeft een karakteristieke ligging langs de rivier De Waal. De voormalige steenoven ligt in het buitengebied ten zuidoosten van de kern van het dorp Gendt. De eerste verwijzing van een steenoven op deze plek treffen we aan op een kaart uit Op de kadastrale minuut uit 1832 is op deze plaats al een gebouw aanwezig. Op de kaart is een kruisvormig volume ingetekend. Dit was de steenoven van J. Corman, een baksteenfabrikant uit het nabijgelegen Bemmel. Aan de westzijde ervan zijn vijf drooghekken gesitueerd. Op de kadastrale minuut uit 1832 zijn vijf smalle, langwerpige objecten op het erf aanwezig. Bekend is dat de eigenaar J.J. Corman in 1828 octrooi aanvroeg voor een werktuig tot het vervaardigen van metselsteenen van allerhand grootte en gedaante, alsmede van velerlei aardewerk. De familie Corman bezat eveneens een aardewerkbedrijfje. Niet duidelijk is hoe dit werktuig er precies uit heeft gezien. Mogelijk was het een speciaal geconstrueerde vormbak. De decennia daaropvolgend bleef het object als steenoven in gebruik, door de baksteenfabrikanten Van de(r) Made en A.J. Corman. Rond 1890 bevinden zich in dit gebied langs De Waal meerdere steenfabrieken. In het jaar 1896 kwam het terrein in handen van wijnhandel Th. Rogmans. Deze familie is verantwoordelijk voor de bouw van villa Waalzicht. De villa is gebouwd op de steenoven. De voormalige steenoven functioneerde daarbij als kelder voor de opslag van wijn. Op de topografische kaart van 1908 staat Waalzicht voor het eerst genoemd. Rond 1930 verandert de situatie op deze plek aanzienlijk. De villa wordt gesloopt. De voormalige steenoven/ wijnkelder is vanaf die periode in gebruik als schuur en opslagruimte. In deze periode zal het voormalige ovenlichaam ook zijn voorzien van een schuin aflopend dak om het voormalige ovenlichaam te beschermen tegen weersinvloeden. Plattegrond en opbouw Het object is gebouwd op een nagenoeg rechthoekige plattegrond en heeft één bouwlaag. Het oudste gedeelte bevindt zich onder de grond. De gevels boven het maaiveld zijn bij de bouw van Villa Waalzicht gedeeltelijk opnieuw opgetrokken in kruisverband. Hierbij is deels gebruik gemaakt van gebruikte bakstenen. Het voormalige ovenlichaam is voorzien van een met rode oud holle pannen en grijze goflplaten bedekt lessenaardak. Restanten van een schoorsteen lijken nog aanwezig te zijn tegen de westgevel. Om de dikke muren te ondersteunen zijn tegen deze westgevel steunberen geplaatst. Exterieur De voormalige steenoven heeft een overwegend gesloten karakter bestaande uit bakstenen gevels opgetrokken uit verschillende bakstenen in een onregelmatig metselverband. De kelder kan worden bereikt via een later aangebrachte rechthoekige GELDERS GENOOTSCHAP 2 SECTOR CULTUURHISTORIE

3 opening in de oostgevel. De dikte van de muren- deze zijn ongeveer een meter dik- is hier goed waarneembaar. Beide kopgevels zijn voorzien van halfronde gevelopeningen. In de noordelijke kopgevel is boven het gewelf een rechthoekige opening aangebracht. Tegen het zuidelijke deel van de westgevel is een overkapping geplaatst voorzien van golfplaten. Interieur De voormalige steenoven/ kelder bestaat uit een open ruimte voorzien van een tongewelf, gedeeltelijk voorzien van pleisterwerk. De muren zijn aan de onderzijde naar binnen gemetseld om de drukkrachten beter op te kunnen vangen. Tevens zijn ter versteviging links en rechts tegen de binnenmuren enkele later geplaatste penanten gemetseld. Aan de bovenzijde verbonden door een ijzeren balk die de ronding van het tongewelf volgt. De penanten zijn aan de bovenzijde voorzien van uitkragend metselwerk. Een ander opvallend detail zijn de aanwezige spoorrails in het plafond, een restant van het spoor dat hier in het verleden heeft gelegen. De ruimte is voorzien van een klinkervloer waarop over de lengte de slijtsporen nog zichtbaar zijn van de wielen van een karretje. GELDERS GENOOTSCHAP 3 SECTOR CULTUURHISTORIE

4 Reden van plaatsing De bescherming heeft alleen betrekking op het historische ovenlichaam. De latere toevoegingen en aanbouwen inclusief de kapconstructie vallen buiten de bescherming. Architectuurhistorische criteria: - Het object is van belang voor de gemeente Lingewaard in het algemeen en voor de Gendtse Polder in het bijzonder, als redelijk gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een vroeg 19 de eeuwse steenoven. Om die reden heeft het object een hoge typologische waarde. Bijzonder zijn de nog aanwezige oorspronkelijke elementen, waaronder het tongewelf in de kelder, de aanwezige penanten en de restanten van de spoorrails. - Het object kent een rijke bouwgeschiedenis waarbij de verschillende gebruiksfasen nog afleesbaar zijn. Naast het oorspronkelijk gebruik als steenoven, is in het metselwerk nog de buitengevel van Villa Waalzicht herkenbaar. - De voormalige steenoven is van architectuurhistorische waarde vanwege de karakteristieke hoofdvorm en de nog aanwezige oorspronkelijke elementen. Stedenbouwkundige criteria: - Het object maakt onderdeel uit van het historisch gegroeid gebied in het buitengebied van Gendt en is van belang voor het zichtbaar houden van deze situatie. - De voormalige steenoven is van belang als onderdeel van de in het gebied nog aanwezige industriële erfgoed. Algemeen historische criteria: - Het object is voor de gemeente Lingewaard in het algemeen en het dorp Gendt in het bijzonder van algemeen historisch belang als voormalige (bak)steenoven. Het heeft grote waarde als onderdeel van de industriële ontwikkeling van de streek vanaf het begin van de 19 de eeuw. Het object markeert de geschiedenis van de baksteenindustrie langs de rivier De Waal en de Gendtse Polder in het bijzonder. - Het object vormt een blijvende herinnering aan de inmiddels verdwenen verdwenen Villa Waalzicht en de wijnhandel van de familie Rogmans. GELDERS GENOOTSCHAP 4 SECTOR CULTUURHISTORIE

5 De ligging van het complex in het buitengebied van Gendt. Het complex is met rood omcirkeld. Het erf van Polder 37 (googlemaps.nl). De voormalige steenoven is met rood omcirkeld. GELDERS GENOOTSCHAP 5 SECTOR CULTUURHISTORIE

6 Kadastrale minuut uit Het steenovencomplex inclusief huis en erf is met rood omcirkeld. Topografische kaart uit Het complex is met rood omcirkeld. GELDERS GENOOTSCHAP 6 SECTOR CULTUURHISTORIE

7 Historische foto van het complex (collectie G. Janssen). Geheel rechts zien we de nog altijd bestaande boerderij. Links staat op de voormalige steenoven de Villa Waalzicht. Westgevel van de voormalige steenoven. GELDERS GENOOTSCHAP 7 SECTOR CULTUURHISTORIE

8 De noordwestelijke hoek van het gebouw. De op het ovenlichaam geplaatste kapconstructie (valt buiten de bescherming). GELDERS GENOOTSCHAP 8 SECTOR CULTUURHISTORIE

9 De ingang tot de voormalige steenoven in de oostgevel (de dikte van de muren is hier goed waarneembaar). Interieur van de steenoven. GELDERS GENOOTSCHAP 9 SECTOR CULTUURHISTORIE

10 Restanten van het pleisterwerk op de binnenmuren. GELDERS GENOOTSCHAP 10 SECTOR CULTUURHISTORIE