Projectplan MARSWETERING Fase I

Transcriptie

1 MARSWETERING Fase I Waterschap Drents Overijsselse Delta Dokter Van Deenweg BM Zwolle Postbus 60, 8000 AB Zwolle info@wdodelta.nl website: Telefoonnummer: Datum:

2 Drents $:rrtt tselse Het dagelijks bestuur van Waterschap Drents Overijsselse Delta, gelet op artikel 5.4, eerste lid, van de Watenret, de Inspraakverordening Waterschap Drents Overijsselse Delta en het besluit van het algemeen bestuur van 27 juni 2O17 tot delegatie van zijn bevoegdheid tot vaststelling van het onderhavige projectplan, besluit het onderhavige projectplan vast te stellen. Zwelle, Het dagelijks bestuur van Waterschap Drents Overijsselse Delta, de secretaris, de dijkgraaf ir. H.H.G. Dijk b^ 6 waterschap

3 Leeswijzer Het projectplan Marswetering Fase I bestaat uit vier delen. In deel I wordt beschreven wat het waterschap gaat doen en hoe het werk wordt uitgevoerd. Deel II geeft een toelichting op waarom dit werk wordt uitgevoerd. Dit deel is, met andere woorden, de onderbouwing van het plan. Deel III geeft informatie over de rechtsbescherming en de procedures, en deel IV bevat rapporten en onderzoeken die voor het plan van belang zijn.

4 Inhoud Leeswijzer... 3 DEEL I PROJECTBESCHRIJVING Aanleiding en doel Beleidsopgaven Probleemstelling Achtergrond informatie Doelstellingen Ligging en begrenzing plangebied Beschrijving van de waterstaatswerken KRW maatregelen WaterNood maatregelen Maatregelen beheer en onderhoudsplan Projectmaatregelen Beschikbaarheid gronden Effecten van het plan Wijze waarop het werk zal worden uitgevoerd Beschrijving van de te treffen voorzieningen (Beperken nadelige gevolgen) Beperken nadelige gevolgen van het plan Beperken nadelige gevolgen van de uitvoering Financieel nadeel Legger, Beheer en onderhoud Legger Beheer en onderhoud Samenwerking DEEL II VERANTWOORDING Verantwoording op basis van wet- en regelgeving a) Voorkomen en beperken van overstroming, wateroverlast en waterschaarste b) Bescherming, verbetering van chemische & ecologische kwaliteit van het watersysteem c) Vervulling van de maatschappelijke functies van het watersysteem Conclusie toetsing doelstellingen Waterwet Overige regelgeving Verantwoording op basis van beleid Toets beleid waterschap Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) Waterbeheer 21e eeuw (WB21) Beheer- en onderhoudsvisie watergangen Planologische inpassing Verantwoording van de keuzen in het project Ecologie Hydrologie Beheer en Onderhoud Benodigde vergunningen en meldingen Melding Bodemkwalteit Omgevingsvergunning Ontgrondingsvergunning Ontheffing en melding Wet Natuurbescherming Project: Marswetering Fase I Pagina 4 van 40

5 4.5 Archeologie Overige toestemmingen DEEL III RECHTSBESCHERMING Uitgebreide procedure conform afdeling 3.4 Awb Zienswijze Beroep en hoger beroep Crisis- en herstelwet Verzoek om voorlopige voorziening DEEL IV BIJLAGEN Bijlage 1: Ontwerp Marswetering Fase I Bijlage 2: Technische Tekeningen Bijlage 3: Onderhoudsplan Bijlage 4: Hydrologische uitgangspunten Project: Marswetering Fase I Pagina 5 van 40

6 DEEL I PROJECTBESCHRIJVING 1. Aanleiding en doel De aanleiding van dit project is dat het waterschap integraal verantwoordelijk is voor de waterkwaliteit en waterkwantiteit van het oppervlaktewater en het ondiepe grondwater. Het waterschap heeft de missie om een gezond en schoon watersysteem te realiseren, passend bij de gebruiksfuncties van het water. Deze verantwoordelijkheden en missie staan opgenomen in het waterbeheerplan Hierin staan de waterlichamen van het Waterschap Drents Overijsselse Delta opgenomen die moeten voldoen aan de verantwoordelijkheden voor de KRW-beleidsdoelstellingen en de missie van het waterschap. De Marswetering staat opgenomen als waterlichaam dat moet voldoen aan de gestelde eisen vanuit de Brusselse KRW-beleidsdoelstellingen. In 2014 is het Inrichtingsproject Marswetering opgestart met een opgave vanuit KRW (Kaderrichtlijn Water), Waternood en Beheer en Onderhoudsonderhoudsplan. Dit projectplan beschrijft de werkzaamheden van het project Marswetering Fase I, bestaande uit de trajecten: Landgoederenzone I en Landgoederenzone II en een klein deel van de Vlierhoek (zie figuur 1). Deze trajecten lopen van stuw Vilsterskerkpad tot stuw Den Aalshorst (lengte van 6 km). De opgave binnen fase I bestaat uit het vispasseerbaar maken van 7 stuwen, het optimaliseren van de bestaande bergingen (zie figuur 2) en het aanpassen van de onderhoudsroutes. Figuur 1: Trajecten Marswetering Figuur 2: Waterbergingen Marswetering 1.1 Beleidsopgaven KRW - Goede ecologische kwaliteit van watergangen (Factsheet WBP ); WB21 Water vasthouden en afvoeren binnen de gestelde NBW-norm T=10 graslandgebruik en daarbij afwenteling voorkomen; GGOR peilbeheer uitvoeren conform het Waternood -ontwerp uit de 90-er jaren en daarbinnen voldoen aan de KRW eisen; B&O-visie - Beheer en regulier onderhoud van de watergang efficiënt en effectief uitvoeren. Beleidsharmonisatie wordt toegepast daar waar mogelijk. Project: Marswetering Fase I Pagina 6 van 40

7 Om te voldoen aan de beleidsopgaven is inrichting van de Marswetering noodzakelijk. Na herinrichting van het waterlichaam zal de Marswetering Fase I voldoen aan de gestelde beleidsopgaven. De KRW opgave is een resultaat verplichte opgave van de Europese Unie en krijgt de hoogste prioriteit. 1.2 Probleemstelling De Marswetering Fase I voldoet niet aan de gestelde KRW eisen van het Europees beleid en aan WB21 vanwege de volgende redenen: De zeven stuwen Vilsterskerkpad, Venneweg, Tolhuisweg, Houtmars, Millingersteeg, Bergerallee en Aalshorsterpad zijn niet vispasseerbaar; De watergang heeft te weinig variatie en te weinig stroming binnen het huidige beheer en onderhoud; Waterbergingen (ca. 7 ha.) functioneren onvoldoende en worden niet benut volgens de NBWnormering van het gebied (T=10 graslandgebruik). Stuwen kampen met onderloopsheid en de stuwpanden hebben te maken met wegzijging en infiltratie vanwege poreuze zandgronden. Hierdoor kunnen met name de stuwpanden Aalshorsterpad, Bergerallee en Millingersteeg in de zomer moeilijk op peil gehouden worden; Het oppervlaktewater op landgoed Den Aalshorst kan moeilijk op peil gehouden worden. Er zijn te grote peilfluctuaties. In het verleden zijn peilafspraken gemaakt met het Landgoed Den Aalshorst. De stroomsnelheid is te laag voor een R5-type waterlichaam en biedt te weinig variatie bij het huidige peil- en maaibeheer. Teveel maaien levert niet een stabiele, ecologische leefomgeving die nodig is voor de KRW-score; De ecologische toestand van de Marswetering is in 2015 getoetst en is onvoldoende tot matig bevonden op de biologische parameters Macrofauna, Overige waterflora en Vis. De geplande maatregelen bestaan uit de aanleg van vispassages, herinrichting van de watergang, het optimaliseren van de watergang en het vaststellen van het onderhoudsplan. De maatregelen staan gepland voor de periode Achtergrond informatie In is de Marswetering vanuit het waterconserveringsplan heringericht met als doel het gebiedseigen grond- en regenwater zo lang mogelijk vast te houden en verdroging tegen te gaan. De watergang is in dit project verondiept en verbreed volgens het Waternood-principe tussen stuw Vilsterskerkpad (Vilsteren) en stuw Aalshorsterpad (Hoonhorst). Bovenstrooms zijn in de landgoederenzone brede en flauw oplopende natuurvriendelijke oevers (NVO s) aangelegd die tevens als waterberging functioneren. Er is een inlaatvoorziening aangelegd (wateraanvoergemaal Marswetering) om het rivierwater vanuit de Vecht te kunnen aanvoeren. Verder zijn er tien stuwen, één gemaal en waterbergingen met een totaal oppervlak van 5,57 hectare aangelegd. Gedurende droge perioden heeft het peilbeheer moeite met de peilhandhaving (Gemaal Marswetering Stuw Tolhuisweg), het inlaatwater zakt bovenstrooms snel weg. Uit onderzoek is gebleken dat de huidige inrichting niet voldoet aan de gestelde KRW- beleidseisen, omdat deze destijds nog niet bekend waren. De hydrologische inrichtingsmaatregelen (1996) hebben geleid tot een verhoging van de grondwaterstanden, maar onbewust ook geleid tot verstoring van ecologische levensgemeenschappen door de plaatsing van stuwen, het voeren van onnatuurlijk peilbeheer, eenvormige inrichting van de watergang en lokaal intensief uitgevoerd maaibeheer. Bovendien heeft dit geleid tot terugname van kweldruk en de aanvoer van gebiedsvreemd rivierwater. De Marswetering voldoet zo niet aan de gestelde KRW beleidseisen, omdat er te weinig vestigings-, verspreidings- en verplaatsingsmogelijkheden aanwezig zijn voor de aquatische flora en fauna. Voor een goede afstemming van dit project is er een profielanalyse uitgevoerd, zodat de afwijkingen in beeld gebracht kunnen worden. Vanuit ecologisch perspectief bekeken zijn de profielen op enkele locaties te breed en te uniform. Project: Marswetering Fase I Pagina 7 van 40

8 1.4 Doelstellingen Projectdoelen Een realisatieproject dat zonder vertraging opgeleverd kan worden met minimale hinder voor de omgeving. De kernopgave bestaat uit een goede invulling geven aan de beleidskaders van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW), het watersysteem op orde houden en het vaststellen van een goed onderhoudsplan met als doel de uitgevoerde KRW maatregelen in stand te kunnen houden. KRW doelen De KRW beoogt een goede ecologische toestand van het watersysteem. Naast kwaliteitsdoelstellingen worden tevens de kwantiteitsdoelen beschreven: Meer variatie en stroming binnen het dwars- en lengteprofiel; Toestaan van verschillende soorten vegetatie en variatie in meer- minder vegetatie. Daardoor ontstaat variatie in stroming; Het systeem voldoet aan natuurlijker peilbeheer; Stuwen vispasseerbaar maken zodat stromingsminnende vissoorten tegen de stroom in naar paaiplaatsen en leefgebieden in de bovenlopen kunnen zwemmen; Temperatuur van het water beheersbaar houden door toepassing van bomen (els, es, berk) en struikvormers (wilg) in het waterprofiel en op de taluds. Door beplanting ontstaat beschaduwing op het water. Deze beschaduwing voorkomt het (te) snel opwarmen van het oppervlaktewater; Blad, takjes en wortels van bomen en struiken leveren voedsel, schuil- en leefomgeving voor vis en kleinere organismen (macrofauna) welke belangrijk zijn voor de te behalen KRW-scores; In het ontwerp worden maatregelen uitgevoerd waardoor vestings-, verspreidings- en verplaatsingsmogelijkheden aanwezig zijn voor de aquatische flora en fauna. Hydrologische doelen Het watersysteem is op orde en de wateraanvoersituatie richting landgoed Den Aalshorst wordt geoptimaliseerd. De zomer- en winterpeilen worden nu vertaald naar maximale en minimale peilen met een flexibele peilvoering, waarbij de peilvoering is afgestemd op de gebruiksfuncties van de peilgebieden. De peilvoering en het maaibeheer is afhankelijk van de volgende criteria: mate van begroeiing in samenhang met de minimale drooglegging en het minimaal gevoerde peil. Deze aspecten bepalen de aanpassingen in de peilvoering en wanneer er gemaaid moet worden. Het huidige systeem wordt geheel telemetrisch bestuurd. Deze telemetrische besturing blijft gehandhaafd, anders wordt het systeem onbestuurbaar. Watersysteem op orde; Voldoende wateraanvoer richting landgoed Den Aalshorst; Toepassen van flexibel peilbeheer afgestemd op de landbouwkundige peilen en maximale begroeiingsgraad (zie dwarsdoorsnede stuwpand Bergerallee); Maximale begroeiingsgraad per stuwpand bepalen en onderhouden conform bijbehorende tabel; Telemetrische besturing van het watersysteem in stand houden en koppelen aan afsluitbaar maken van de vispassages in verband met watertekorten en NBW-extremen. WB21 / Waternood: Het verminderen van overmatige ontwatering en het vasthouden van gebiedseigen grondwater om de wateraanvoer zo goed mogelijk te beperken. NBW-actueel: Er is een gemiddelde overstromingskans van niet vaker dan eens in de 10 jaar (norm voor grasland is T=10), waarbij per peilvak 5 procent van het oppervlak een grotere overstomingskans mag hebben. GGOR: De oppervlakte- en grondwaterstanden zijn afgestemd op de gebiedsfunctie landbouw. Lokaal mogelijk optimaliseren van grondwaterstanden, waarbij de natschade niet significant mag toenemen en de oppervlaktewaterpeilen de grondwaterstanden ondersteunen voor gebiedsfuncties. De waterpeilen in de gemiddelde situatie ondersteunen de gewenste grondwaterstanden (GGOR) voor de gebiedsfuncties. Het peilbeheer voldoet aan de wensen van de landbouw. Afspraken zijn Project: Marswetering Fase I Pagina 8 van 40

9 gemaakt om maximale en minimale peilen te handhaven, deze komen overeenkomen met de bestaande zomer- en winterpeilen. Dit is gecommuniceerd met de omgeving. Het toekomstige beheer en de uit te voeren KRW-maatregelen in het watersysteem zijn afgestemd op de KRW-eisen; Waterberging grenst bij voorkeur aan het KRW-Waternood profiel. De beschikbare ruimte in de brede Waternoodprofielen en aangrenzende langsbergingen inunderen bij hogere waterpeilen (boven zomerpeil). Peilbeheer in extreme situaties wordt afgestemd op het bewust benutten en inzetten van de beschikbare bergingsruimte. Verdroging tegengaan en daar waar mogelijk verbeteren. Verbeteren wateraanvoer Den Aalshorst Bij dit inrichtingsproject behoort ook het Wateraanvoerplan Den Aalshorst, waarbij extra water wordt aangevoerd via landgoed Den Berg, vanaf stuw Berger Aa, naar landgoed Den Aalshorst. Deze wateraanvoersituatie is noodzakelijk om de wateraanvoer richting landgoed Den Aalshorst te kunnen waarborgen in de voorjaars- en zomerperiode. Hierover zijn in het verleden peilafspraken gemaakt. De nu voorgestelde wateraanvoer Den Aalshorst was eind 90-er jaren ook gewenst (water conserveringsplan), maar konden destijds niet gerealiseerd worden wegens onvoldoende draagvlak bij de landgoedeigenaren. Nu deze kansen in samenwerking met rentmeesters mogelijk gemaakt worden, worden deze in het kader van de KRW-doelstellingen (realisatie van stroomversnelling en voldoende waterdruk) volop benut, omdat dit ten goede komt aan de gestelde KRWbeleidsdoelstellingen: het verbeteren van de waterkwaliteit en de waterkwantiteit. Uit de hydrologische analyse is gebleken dat gedurende de voorjaars- en zomerperiode onvoldoende aanvoercapaciteit via de Marswetering mogelijk is en dat deze situatie verholpen kan worden door de aanvoer vanuit Den Berg te realiseren. Met de te nemen maatregelen wordt de waterdruk in de Marswetering ontlast ter hoogte van de stuw Aalshorsterpad, stuw Bergerallee, en stuw Millingersteeg. In de wintersituatie is de wateraanvoer richting het Landgoed geen probleem. Met behulp van het wateraanvoerplan Den Aalshorst wordt de wateraanvoer in het voorjaars- en zomerperiode gewaarborgd vanuit Den Berg en in de winterperiode gewaarborgd vanuit de Marswetering. Door beide wateraanvoersystemen te benutten is het wateraanvoerprobleem Landgoed Den Aalshorst verholpen. Peilverhoging stuwpand Aalshorsterpad Stuwpand Aalshorsterpad krijgt een vast peil van 1.10 naar 1.35 mnap. Dit betekend een peilverhoging in de wintersituatie van 0,25 meter, hiermee wordt een vast peil geïntroduceerd (1.35 mnap), zodat de grondwaterstanden in het beekdal en de flank van de Marswetering voldoende ondersteunt kunnen worden. Bijkomende voordelen hiervan zijn dat door dit vaste peil de grondwaterstanden op de droge flanken hoger worden zonder de landbouwgronden negatief te beïnvloeden en dat het grondwaterniveau van Landgoed Den Aalshorst stabieler zal worden. Flexibel peilbeheer Het peilbeheer Marswetering Fase II wordt aangepast van sturen op zomer- en winterpeilen naar flexibel peilbeheer dat stuurt op maximale en minimale peilen (MIN/MAX-peilen). Hierbij wordt de instelling van de stuwstanden afgestemd op de ontwikkeling van de vegetatie in de watergang. Met deze vegetatieweerstand is een peilbeheer mogelijk dat bijdraagt aan verbeterde KRW-doelstellingen (variatie in stroming, aanwezigheid van voedsel, schuil- en leefomgeving voor vis en macrofauna) binnen de MIN/MAX-peilen van de 7 stuwpanden. Per stuwpand is bepaald hoeveel vegetatie mag blijven staan, waarbij het peilbeheer binnen de droogleggingsnormen blijft. Als gevolg van de groeiende vegetatie ontstaat weerstand en stijgt de waterstand bovenstrooms in het stuwpand. Er ontstaat een zogenaamde verhanglijn tijdens het aan- en afvoerproces. Deze verhanglijn is getoetst aan de droogleggingsnorm en de werkelijke meetreeksen uit de afgelopen 10 jaar. Project: Marswetering Fase I Pagina 9 van 40

10 Doelen Beheer en onderhoud De doelstellingen met betrekking tot beheer en onderhoud van het watersysteem is: inrichting van een robuust en duurzaam watersysteem. Het beheer en onderhoud vindt plaats op een effectieve en efficiënte wijze. De implementatie van de Beheer- en onderhoudsvisie watergangen 2050 wordt toegepast op het waterlichaam en op stuwpand Gemaal Marswetering en stuw Aalshorsterpad. Helder en uitvoerbaar onderhoudsplan, zodat de gestelde KRW-doelen op de langere termijn behaald kunnen worden; Uitvoering geven aan de B&O-visie en beleidsharmonisatie wordt toegepast daar waar mogelijk; Waarborgen van de waterafvoer door de maximale begroeiingsgraad aan te geven in het onderhoudsplan. In dit project wordt de B&O visie 2050 geïmplementeerd. De beleidsharmonisatie wordt toegepast daar waar mogelijk. Dit betekent dat een vergoeding zal worden uitbetaald aan de eigenaar van de percelen, op locaties waar regulier eenzijdig onderhoud wordt uitgevoerd. De vergoeding wordt alleen uitbetaald aan de perceeleigenaren, in dit geval aan de landgoedeigenaren, en niet rechtstreeks aan de perceelgebruikers (pachters). Op locaties aan de NVO-zijde, daar waar agrarische percelen aanwezig zijn, zal 1 x per jaar onderhoud plaats vinden aan de droge oever. Hiervoor wordt geen nadeelcompensatie uitbetaald. Op een aantal plaatsen zal er een smalle watergang worden hersteld of gegraven, waar het water met een verhoogde snelheid doorheen zal stromen. Het onderhoud aan deze smalle watergangen zal met materieel van maximaal 3 meter breed worden uitgevoerd. Hinderlijke takken worden hierbij niet verwijderd. Het maaisel dat vrij komt bij het onderhoud van de smalle watergangen (in de waterbergingen) worden afgevoerd door het waterschap, omdat verschraling gewenst is. De wateraanvoersituatie richting Landgoed Den Aalshorst wordt verbeterd en de oude loop van het waterlichaam wordt hersteld over het landgoed Den Aalshorst. De watergangen op het Landgoed Den Aalshorst, anders dan het waterlichaam Marswetering, zullen onderhouden worden door het landgoed. Het waterlichaam zal onderhouden worden door het waterschap. Met de landgoederen (Den Aalshorst, Rechteren, Millingen, Den Berg en Vilsteren) zijn afspraken gemaakt over de wijze van het onderhoud. De gemaakte afspraken worden in documentatie vastgelegd en afgestemd. Project: Marswetering Fase I Pagina 10 van 40

11 2. Ligging en begrenzing plangebied Het waterlichaam de Marswetering is een genormaliseerde laaglandbeek met een totale lengte van 14 km, gelegen ten zuiden van rivier de Overijsselse Vecht. Het water stroomt van oost naar west en overbrugt een hoogteverschil van (gemaal Marswetering) 5,50 m NAP tot (gemaal Linterzijl) 0,20 m NAP. Wateraanvoer is mogelijk door middel van het wateraanvoergemaal Marswetering dat het water via een inlaatschuif onttrekt vanuit rivier de Overijsselse Vecht. Marswetering Fase I betreft de Landgoederenzone, die loopt van stuw Vilsterskerkpad (4.10 m NAP) tot stuw Aalshorsterpad (1,30 m NAP) (zie figuur 3). Figuur 3: Ligging Marswetering Fase I De KRW-doelstellingen hebben een resultaatsverplichting en deze gelden louter en alleen voor het deel dat aangemerkt is als waterlichaam. Het KRW-project is daarmee afgebakend van stuw Vilsterskerkpad tot stuw Aalshorsterpad (lengte 6km) en het wateraanvoerplan Den Aalshorst. Het traject de Vlierhoek (zie figuur 1) wordt gedeeltelijk ingericht met een bekkenpassage en een De Wit vispassage bij stuw Vilsterskerkpad. De Vlierhoek wordt verder niet ingericht, omdat de benodigde gronden (3 meterstrook) nog niet zijn aangekocht. Om de kansen toch te blijven benutten, wordt dat deel doorgeschoven naar fase II, de Landbouwzone (zie figuur 4). Figuur 4: Inrichtingsproject Marswetering Fase I: stuw Vilsterskerkpad tot stuw Aalshorsterpad. Project: Marswetering Fase I Pagina 11 van 40

12 3. Beschrijving van de waterstaatswerken Het inrichtingsproject Marswetering Fase I wordt in het najaar van 2017 uitgevoerd en bestaat uit de onderdelen; een goede invulling geven aan de KRW-opgave, het op orde houden van het watersysteem en een uitvoerbaar beheer en onderhoudsplan dat ondersteunend is aan de gestelde beleidsdoelstelling. 3.1 KRW maatregelen Het waterlichaam moet voldoen aan de inrichtings- en waterkwaliteitseisen behorende bij het watertype R5. Aanleggen van 3 x duurzame houten De Witpassages en 4 x duurzame bekkenpassages; Aanleggen van dood hout in de watergang; Verleggen en versmallen van het waterlichaam in de waterbergingen ten behoeve van stroomversnelling en meer schaduw; Toepassing van natuurvriendelijk onderhoud; Toepassen van maximale begroeiingsgraad bepaald per stuwpand; Toestaan van boombegroeiing langs diverse stuwpanden. (Zonder aanplant met Els en Wilg); Aanleggen van drie bomenterpen in de watergang. 3.2 WaterNood maatregelen De ambitie om het watersysteem in het stroomgebied van de Marswetering meer robuust in te richten conform de principes van WaterNood is in dit project in het ontwerp voorzien. Dit met uitzondering van het tweede stuwpand, stuwpand Vilsterskerkpad - Venneweg. Voor dit stuwpand wordt bekeken of grondaankoop mogelijk is voor de aanleg van het Waternoodprofiel. Uitvoering van het Waternoodprofiel van dit stuwpand wordt meegenomen in Fase II, zodat kansen benut kunnen worden door de aankoop van gronden. Het goed functioneren van het watersysteem is meegenomen in het project. Hydrologische berekeningen zijn uitgevoerd om te waarborgen dat het watersysteem voldoende afvoercapaciteit behoud om ongewenste wateroverlast te voorkomen. De streefpeilen zijn afgestemd op de gebruiksfuncties van de peilgebieden. Om het watersysteem goed te laten functioneren is het gebruik van het telemetrisch systeem noodzakelijk, zodat dit waterlichaam accuraat bestuurd kan worden op afstand. De nieuwe vispassages en bergingen worden daarom telemetrisch afsluitbaar gemaakt. 3.3 Maatregelen beheer en onderhoudsplan Er wordt een onderhoudsplan vastgesteld en de Beheer- en onderhoudsvisie wordt geïmplementeerd, zodat het onderhoudsplan op efficiënte wijze uitgevoerd kan worden. Hierbij zal de beleidsharmonisatie worden toegepast daar waar mogelijk. Implementatie B&O visie: 6 km oever Opstellen onderhoudsplan: 7 km oever 3.4 Projectmaatregelen Wateraanvoerplan Den Aalshorst Den Berg Watersysteem Den Berg wordt gekoppeld aan het grachtensysteem Den Aalshorst. Middels een inlaatconstructie en duiker is het systeem Den Aalshorst vanuit het MAX-peil van 1,50 mnap van water te voorzien gedurende voorjaars- en zomerperiode. Enkele aangrenzende percelen langs het wateraanvoerplan Den Berg worden opgehoogd. tot de gewenste drooglegging van 1,80 mnap. Stuw Berger Aa wordt telemetrisch ontsloten, dit optimaliseert de wateraanvoer voor Landgoed Den Berg en Den Aalshorst. Vast waterpeil stuwpand Aalshorsterpad Vast waterpeil van 1,10 naar 1,35 mnap. Bodem bestaande watergang wordt verhoogd om drainerende werking op de omgeving te verminderen. Telemetrische programmering aanpassen (Debiet T=10) om de aanwezige bergingscapaciteit van de waterberging te benutten en daarmee overlast benedenstrooms te verminderen. Project: Marswetering Fase I Pagina 12 van 40

13 In droge situaties is een MAX-peil instelbaar van 1,40 mnap. Laaggelegen percelen Landgoed Den Aalshorst worden opgehoogd tot gewenst niveau 1,95 mnap. Maatregelen Bekkenpassage Den Aalshorst Baggeren van de beschaduwde wateraanvoer tracés: Den Berg en Den Aalshorst. Optimaliseren wateraanvoer Landgoed Den Aalshorst door toepassen van nieuwe duikers en regelmogelijkheid wateraanvoer en afvoer via stuw Den Aalshorst in het Den Berg aanvoer tracé. Aanleggen van 18 V-vormige bekkens wordt de gewenste stroming over een 1450 meter lange watergang (oude Marswetering) verdeeld en 2 stuwen vispasseerbaar gemaakt, passend bij de landschappelijk mooie omgeving van de Landgoederen Den Aalshorst en Den Berg. Peilbeheersing Landgoed Den Aalshorst (1,45-1,50 mnap) past binnen gemaakte afspraken. Figuur 5: Stuwvakken Marswetering Fase I Onderstaand tabel geeft een samenvatting van de uit te voeren maatregelen per onderdeel. In de bijlage staan de overzichtskaarten opgenomen. Onderdeel Beschrijving maatregelen Locatie omschrijving Aanleggen dood hout Aanleg De Witpassage: Stuw Vilsterskerkpad Aanleg Bekkenpassage: Stuwpand 2 Vilsterskerkpad Aanbrengen van houtstobben Aantal locaties: 5 stuks Open De Wit passage (gedeeltelijk) ZP 4,10 mnap WP: 3,90 mnap Hoogteverschil: 20 cm Aantal kamers: 6 kamers Peilverschil: 5 cm, Openingen 20 x 30 cm 2 x looproosters aanbrengen Telemetrisch bediende afsluitbare klep toepassen V-vormige bekkenpassage in de watergang 11 x V-vormige stuwen Peilverschil per V-vorm: 5 cm Telemetrisch afsluitbaar Traject: Waterlichaam Marswetering Stuw Vilsterskerkpad Stuw Vilsterskerkpad Stuwpand 2 Aanleg De Witpassage: Stuw Venneweg Aanleg De Witpassage: Stuw Tolhuisweg Open De Wit passage ZP: 3,40 mnap, WP: 3,20 mnap Hoogteverschil: 50 cm Kamers: 10 kamers Peilverschil kamer: 5 cm, opening 20 x 30 cm Telemetrisch bediende afsluitbare klep toepassen Open De Wit passage ZP: 2,80 mnap, WP: 2,60 mnap Hoogteverschil: 40 cm. Kamers: 8 kamers Peilverschil: 5 cm, Openingen 20 x 30 cm Stuw Venneweg Stuw Tolhuisweg Project: Marswetering Fase I Pagina 13 van 40

14 Telemetrisch bediende afsluitbare klep toepassen Aanleg Bekkenpassage: Stuw Houtmars Aanleg Bekkenpassage: Millingersteeg Aanleg Bekkenpassage: Den Aalshorst Sifon Vervangen van duikers Ophoging percelen: Wateraanvoerplan Den Aalshorst Telemetrisch ontsluiten stuw: Stuw Berger Aa V-vormige bekkenpassage in de watergang door waterberging 10 x V-vormige stuwen Peilverschil per V-vorm: 5 cm Telemetrisch afsluitbaar V-vormige bekkenpassage in de watergang door waterberging 2 x V-vormige stuwen Peilverschil per V-vorm: 5 cm Telemetrisch afsluitbaar V-vormige bekkenpassage in de nieuw watergang (historische loop Marswetering) 18 x V-vormige stuwen Peilverschil per V-vorm: 5 cm Telemetrisch afsluitbaar Aanleggen sifon Lengte: 21,50 meter Doorsnede: 400 mm Keerwand aanbrengen Duiker 5,50 meter aanleggen (500mm) Voorde aanleggen Aantal: 28 stuks Ophoging van percelen t.b.v. juiste drooglegging Op te hogen percelen: 9 stuks Totale ophoging grond: m3 Stuw Houtmars Stuwpand 4 Stuw Millingersteeg Stuwpand 5 Landgoed Den Aalshorst Stuwpand 7 Kruising: Bekkenpassage Den Aalshorst / Heinoseweg Verscheidene locaties Wateraanvoerplan Den Aalshorst Aansluiting op telemetrie Stuw Berger Aa Verlenging gracht: Den Aalshorst Aanleggen van bomenterpen Verlenging gracht 80 meter Aanleg duikers: 40 meter + 30 meter Aanbrengen getelemetreerde schermafsluiter Aanleg bomenterpen Aantal: 3 stuks Locatie in de watergang Afgezet met beschoeiing Gracht Den Aalshorst Stuwpand 6, Millingersteeg 4. Beschikbaarheid gronden Gronden worden niet aangekocht voor Marswetering Fase I en de beschikbare gronden zijn overwegend in eigendom van de Landgoedeigenaren. Over de aanpassingen zijn afspraken gemaakt met de rentmeesters en betrokkenen. 5. Effecten van het plan De voorgenomen maatregelen hebben de volgende effecten op het waterlichaam van het Marswetering Fase I: het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit, het in stand houden of verbeteren van de waterhuishouding van het waterlichaam en het efficiënt en effectief uitvoeren van Project: Marswetering Fase I Pagina 14 van 40

15 het beheer en onderhoud. Na de realisatie van het plan wordt het onderhoud aan de watergang uitgevoerd conform de Beheer- en onderhoudsvisie, zonder nadelige gevolgen voor de omgeving. 6. Wijze waarop het werk zal worden uitgevoerd De werkzaamheden bestaan hoofdzakelijk uit het aanleggen van vispassages in de vorm van De Wit Passages en Bekkenpassages, ophogen van percelen, aanleggen van duikers, plaatsen van doodhout in de watergang, plaatsen van bomenterpen en het vervangen van de sifon onder de Heinoseweg ter hoogte van landgoed Den Aalshorst. Deze sifon wordt vervangen voor een grotere diameter. De Heinoseweg wordt hiervoor tijdelijk opengebroken en er zal een omleidingsroute worden ingesteld. 7. Beschrijving van de te treffen voorzieningen (Beperken nadelige gevolgen) 7.1 Beperken nadelige gevolgen van het plan Het Waterschap heeft veel ervaring met het uitvoeren van soortgelijke projecten. Gedurende de uitvoering van het werk wordt er geen schade voor derden verwacht. Overlast tijdens de uitvoering zal zoveel mogelijk worden beperkt. Eventuele uitvoeringsschade aan eigendommen van derden worden vergoed. Voorafgaand aan de uitvoering zal met alle relevante aanliggende eigenaren contact worden opgenomen. Vanuit de Wet natuurbescherming bestaat de eis dat schade aan de natuur zoveel mogelijk wordt beperkt. Het waterschap werkt met de Gedragscode Flora- en faunawet en levert een maximale inspanning om de bestaande natuur te beschermen. 7.2 Beperken nadelige gevolgen van de uitvoering De uitvoering staat gepland voor de najaarsperiode van Deze periode heeft naar verwachting geen nadelige gevolgen op de flora- en fauna wetgeving. Eventuele schade aan rij- en werkstroken worden hersteld. Gewasderving en/of inkomstenschade als gevolg van de uitvoering van dit projectplan zal worden vergoed. 7.3 Financieel nadeel Als gevolg van dit projectplan is geen financiële schade voorzien die de uitvoering van het project in de weg staat. Als een belanghebbende door dit besluit toch schade lijdt of zal lijden, die redelijkerwijs niet of niet geheel te zijnen laste behoort te blijven en waarvan de vergoeding niet of niet voldoende anderszins is verzekerd, kan op grond van artikel 7.14 van de Waterwet een verzoek om schadevergoeding worden ingediend. Voor de wijze van indiening van een dergelijk verzoek en voor de procedure wordt verwezen naar de procedureverordening voor nadeelcompensatie. 8. Legger, Beheer en onderhoud 8.1 Legger Na realisatie wordt de nieuwe situatie opgenomen in de legger van de oppervlaktewaterlichamen. 8.2 Beheer en onderhoud Het beheer- en onderhoudsplan is opgesteld binnen de kaders van het door het waterschapsbestuur vastgestelde visie. Deze visie is te lezen in het document: Beheer en onderhoudsvisie Watergangen Die is te raadplegen op de website van het waterschap ( 9. Samenwerking Voor dit projectplan zijn verschillende inloopbijeenkomsten gehouden, nieuwsbrieven verstuurd en advertenties geplaatst, zodat de omgeving goed op de hoogte is van de plannen. Project: Marswetering Fase I Pagina 15 van 40

16 DEEL II VERANTWOORDING 1. Verantwoording op basis van wet- en regelgeving Als een waterschap een waterstaatswerk wil aanleggen of wijzigen, dient op grond artikel 5.4 Waterwet een projectplan te worden vastgesteld, met daarin een beschrijving van het werk, de wijze waarop dat zal worden uitgevoerd en een beschrijving van de voorzieningen om nadelige gevolgen van de uitvoering van het werk ongedaan te maken of te beperken. Het werk dient bij te dragen aan de doelstellingen van de Waterwet waaronder: a) Voorkoming en waar nodig beperking van overstromingen, wateroverlast en waterschaarste, in samenhang met: b) bescherming en verbetering van de chemische en ecologische kwaliteit van watersystemen en c) vervulling van maatschappelijke functies door watersystemen (artikel 2.1). 1.1 a) Voorkomen en beperken van overstroming, wateroverlast en waterschaarste Het beleid van Waterschap Drents Overijsselse Delta is gericht op het voorkomen en waar nodig het beperken van overstromingen, wateroverlast en waterschaarste. Dit is vastgelegd in het Waterbeheerplan , waarvan de Factsheets medio 2015 zijn vastgesteld door het Algemeen Bestuur van het waterschap. Het creëren van meer ruimte voor water door aanleg van waterberging en het realiseren van natuurvriendelijke oevers heeft als effect dat meer ruimte voor water wordt gecreëerd waardoor wateroverlast wordt voorkomen en beperkt. In dit projectplan worden de streefpeilen niet aangepast. De te realiseren maatregelen hebben geen effect op het grondwater in de omgeving. Het ontwerp van de natuurvriendelijke oevers en de daarbij behorende vegetatie is zo ingevuld dat geen nadelige effecten optreden voor de waterdoorvoer (voor wateraanvoer in de zomerperiode) of de waterbergingscapaciteit. 1.1 b) Bescherming, verbetering van chemische & ecologische kwaliteit van het watersysteem Het project voldoet met betrekking tot de chemische en ecologische kwaliteit aan de doelstellingen en uitgangspunten van de KRW door aanpassing van het profiel, het anders uitvoeren van het beheer en onderhoud, het realiseren van opgaande beplanting op de zuidoever ten behoeve van beschaduwing en de aanleg van vispassages. De inrichting van het Marswetering Fase I stimuleert de ontwikkeling van leefgebied voor de gewenste vissen, macrofauna en vegetatie. De waterkwaliteit zal hierdoor verbeteren. 1.1 c) Vervulling van de maatschappelijke functies van het watersysteem De maatregelen in dit projectplan dragen bij aan het waarborgen van de bewoonbaarheid van het gebied. 1.2 Conclusie toetsing doelstellingen Waterwet De uitvoering van dit plan is in overeenstemming met de doelstelling van de Waterwet. 1.3 Overige regelgeving De aanpassingen aan de waterstaatswerken zullen na realisatie opgenomen worden in de legger. Project: Marswetering Fase I Pagina 16 van 40

17 2 Verantwoording op basis van beleid 2.1 Toets beleid waterschap In het waterbeheerplan van Waterschap Drents Overijsselse Delta zijn de beleidsopgaven vastgelegd. Deze opgaven vloeien voort uit Europees, nationaal en regionaal beleid: Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) Nationaal Bestuursakkoord Water actueel (NBW actueel) Waterbeheer 21e eeuw (WB21) Gewenst Grond- en Oppervlaktewater Regime (GGOR) Beheer- en onderhoudsvisie watergangen Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) De Europese Kaderrichtlijn Water stelt ecologische eisen aan de wetering. Deze zijn door het waterschap vertaald naar maatregelen waarvoor een resultaatsverplichting geldt. De Marswetering Fase I is voor de KRW getypeerd als R5-type; langzaam stromende middenen benedenloop op zand. In het verleden hebben in het watersysteem ingrepen plaatsgevonden waardoor in het R5-type gewenste soorten en levensgemeenschappen nog maar deels aanwezig zijn. Doel voor de Marswetering is een watergang met meer stroming. Het profiel is meer gevarieerd en langs de watergang is meer opgaande beplanting aanwezig. In het water is voldoende leefgebied voor kenmerkende macrofauna en flora. De watergang is vrij optrekbaar voor vis en stroomopwaarts gelegen paaigronden zijn te bereiken. Bermpje, Winde, Snoek en Driedoornig stekelbaarsje zijn hierbij belangrijke gidssoorten. De watergang blijft onder normale omstandigheden watervoerend. Figuur 1: Huidige situatie ecologische toestand (Waterbeheerplan ) KRW score: De huidige ecologische situatie laat zien dat de macrofauna en de vegetatie matig scoren en dat de vis ontoereikend scoort door de vele stuwen in het traject. De stikstof-en fosfaatgehaltes zijn goed. Zink is in de laatste 5 jaar alleen in 2012 boven de norm aangetroffen. Vermoedelijk gaat het om een incidentele overschrijding. 2.3 Waterbeheer 21e eeuw (WB21) Water langer vasthouden en bergen om benedenstrooms wateroverlast te voorkomen is een beleidsopgave vanuit WB21. Door de herinrichting van de waterbergingen in het stroomgebied wordt hier invulling aan gegeven. De peilen van het stoomgebied de Marswetering Fase I zijn afgestemd op de omliggende functies. Het Waterschap Drents Overijsselse Delta heeft voor dit type gebieden vastgesteld door in het Waterbeheerplan stellen dat het actuele regime (AGOR) overeenkomt met het gewenste regime (GGOR). De voorgestelde maatregelen ondersteunen het GGOR. Doordat de streefpeilen niet veranderen worden er geen negatieve effecten op de grondwaterstanden verwacht. 2.4 Beheer- en onderhoudsvisie watergangen 2050 Binnen het projectgebied wordt de Beheer- en onderhoudsvisie watergangen 2050 geïmplementeerd met als doel gelijkheid te brengen in het voorzieningenniveau (dienstverlening) en de B&O-visie wordt alleen toegepast op het waterlichaam. Aangelanden worden belast met maaisel en dit is goed gecommuniceerd met de omgeving. Vervolgens wordt de beleidsharmonisatie toegepast daar waar dit mogelijk is. Project: Marswetering Fase I Pagina 17 van 40

18 2.5 Planologische inpassing Het projectgebied ligt binnen de gemeentegrenzen van de gemeenten Zwolle en Dalfsen. Alle maatregelen die beschreven zijn in dit projectplan passen binnen de vigerende bestemmingsplannen. Er is voor de uitvoering van de maatregelen dan ook geen bestemmingsplanprocedure nodig. 3 Verantwoording van de keuzen in het project 3.1 Ecologie De biologische kwaliteitselementen macrofauna, overige waterflora en vis, waar tracé van Marswetering Fase I op wordt beoordeeld, voldoen niet aan de klasse goed van de KRW-doelstelling. Vergeleken met de toestand in 2009 is er voor de macrofauna zelfs een lichte verslechtering opgetreden als gevolg van een nieuwe toetsingsmethode. De aanleg van meer gevarieerde profielen, de toepassing van natuurvriendelijk onderhoud van de oevers en het vispasseerbaar maken van de stuwen zullen positieve gevolgen hebben voor de overige waterflora, de macrofauna en de vis. 3.2 Hydrologie De huidige streefpeilen ondersteunen de gebruiksfuncties, deze peilen veranderen niet als gevolg van dit project, met uitzondering van het vaststellen van het waterpeil van stuwpand 7, stuw Den Aalshorst. Dit stuwpand krijgt een vast peil van 1,35 mnap (zie 4.5: Vast peil Aalshorsterpad). 3.3 Beheer en Onderhoud Alle vispassages worden telemetrisch ontsloten, zodat het watersysteem bestuurbaar blijft. Vispassages kunnen daarmee in kritische periodes tijdelijk dichtgezet worden. Tevens kan er gewerkt worden met dag en nachtritmes, zodat lekkage tot het minimum kan worden beperkt. De wateraanvoersituatie richting Landgoed Den Aalshorst wordt verbeterd en de oude loop van het waterlichaam wordt hersteld over het landgoed Den Aalshorst. De watergangen op het Landgoed Den Aalshorst, anders dan het waterlichaam Marswetering, zullen onderhouden worden door het landgoed. Het waterlichaam zal onderhouden worden door het waterschap. Het onderhoud van het waterlichaam en de snelstromende gedeeltes zal plaatsvinden op basis van het advies van de peilbeheerder. Dit is afhankelijk van de begroeiingsgraad, de verhanglijn en de droogtelegging ten aanzien van aanliggende percelen. 4. Benodigde vergunningen en meldingen Over eventueel benodigde vergunningen en meldingen worden voor (delen van) de uit te voeren maatregelen wordt het volgende opgemerkt. 4.1 Melding Bodemkwaliteit. In het project wordt vrijkomende bagger lokaal afgevoerd en er wordt grond aangevoerd voor de grondophogingen van de percelen. De gemeente is bevoegd gezag voor de melding Bodemkwaliteit wanneer toepassing van bagger en grond op land plaatsvindt en is bevoegd gezag bij oppervlaktewater. Het op te stellen grondstromenplan zal tijdig voorgelegd worden aan het bevoegde gezag. De melding Bodemkwaliteit dient uiterlijk vijf werkdagen van te voren te worden ingediend. 4.2 Omgevingsvergunning Om de werkzaamheden in het kader van de Marswetering uit te kunnen voeren, dient een omgevingsvergunning voor de onderdelen bouwen, uitvoeren van werkzaamheden en monumenten aangevraagd te worden bij de gemeenten Dalfsen en Ommen. a. Bouwen In het project worden vispassages aangelegd waarvoor waarschijnlijk een omgevingsvergunning voor bouwen noodzakelijk is, van de gemeenten Dalfsen en Ommen. b. Uitvoeren van werkzaamheden Voor onder andere het ophogen, afgraven van gronden en watergangen, aanbrengen van oppervlakteverhardingen is een omgevingsvergunning voor het uitvoeren van werkzaamheden Project: Marswetering Fase I Pagina 18 van 40

19 noodzakelijk. Voor het afgraven en ophogen van gronden en watergangen wordt een grondstromenplan opgesteld dat tijdig wordt voorgelegd aan de gemeenten. c. Monumenten Het gebied in en rondom landgoed Den Aalshorst is een beschermd Rijksmonument. Voor wijzigingen aan beschermde Rijksmonumenten is een omgevingsvergunning nodig. Wanneer de gemeente Dalfsen van mening is dat advies moet worden ingewonnen bij de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, wordt in plaats van de reguliere vergunningsprocedure (maximaal 8 weken beslistermijn) de uitgebreide voorbereidingsprocedure gevolgd (maximaal 26 weken beslistermijn). Deze uitgebreide procedure heeft gevolgen voor de planning en de fasering van de werkzaamheden. Om voor te sorteren op de uitgebreide procedure, wordt de omgevingsvergunning mogelijk opgeknipt in twee delen. De werkzaamheden voor de Marswetering Fase I kunnen zonder vertraging van start gaan met uitzondering van deelgebied Den Aalsthorst, waarvoor mogelijk een vergunning is benodigd van gemeente Dalfsen. 4.3 Ontgrondingsvergunning Op basis van artikel , eerste lid, aanhef en onderdeel c van de Omgevingsverordening Overijssel 2017 geldt een vrijstelling voor het aanvragen van een ontgrondingsvergunning indien sprake is van werken in opdracht van het waterschap. De vrijstelling geldt voor gevallen waarbij er een functionele ontgronding wordt uitgevoerd waarbij er niet meer dan m³ grond ontgraven wordt en niet dieper dan 3 meter gegraven wordt. Op basis van het voorontwerp zal naar verwachting niet meer dan m³ en niet dieper dan 3 meter ontgraven worden. In het kader van zorgvuldigheid zal het definitief ontwerp nog ter toetsing voorgelegd worden bij de provincie Overijssel. 4.4 Wet Natuurbescherming De Wet Natuurbescherming vervangt de Natuurbeschermingswet 1998, Boswet en de Flora- en faunawet. Het hoofddoel van de nieuwe wet is nog steeds behouden en herstellen van de biodiversiteit (soortbescherming) en het doelmatig beheren, gebruiken en ontwikkelen van natuur in Nederland ter vervulling van maatschappelijke functies (gebiedsbescherming). Daarnaast bevat de Wet Natuurbescherming nog steeds verbodsbepalingen gericht op het behoud van beschermde soorten. Uit de QuickScan die in de zomerperiode van 2016 is uitgevoerd blijkt dat er geen ontheffing nodig is op basis van de Wet natuurbescherming. Door tijdens de uitvoering de gedragscode voor waterschappen en de zorgplicht in acht te nemen, wordt hier voldoende rekening mee gehouden. 4.5 Archeologie De Marswetering en omgeving ligt binnen diverse archeologisch waardevolle gebieden. Aanvullende archeologische onderzoeken zullen worden uitgevoerd. 4.6 Overige toestemmingen Ontheffing APV: Melding Blbi: Klic-melding. Toestemming GasUnie Ter hoogte van de Heinoseweg wordt een sifon vervangen waardoor de weg tijdelijk opengebroken moet worden. Voor het openbreken van de weg is mogelijk een ontheffing van de APV van de gemeente Dalfsen nodig. In het kader van het Besluit lozen buiten inrichtingen (Blbi) is voor het lozen van water ten gevolge van baggerwerkzaamheden een melding noodzakelijk bij Waterschap Drents Overijsselse Delta. De aannemer zal de melding verzorgen. Voorafgaand aan het verrichten van graafwerkzaamheden is het noodzakelijk om een Klic-melding bij het Kadaster te verrichten. Wanneer graafwerkzaamheden en grondophogingen plaatsvinden rondom gasleidingen is toestemming nodig van de GasUnie. Project: Marswetering Fase I Pagina 19 van 40

20 DEEL III RECHTSBESCHERMING 1. Uitgebreide procedure conform afdeling 3.4 Awb 1.1 Zienswijze Als het ontwerpprojectplan is vastgesteld, wordt dit bekend gemaakt. Het plan ligt gedurende zes weken ter inzage. Voordat het waterschap een definitieve beslissing neemt, kunnen belanghebbenden en ingezetenen gedurende deze periode hun zienswijze op dit ontwerpprojectplan kenbaar maken. Dat kan schriftelijk of mondeling. Een zienswijze moet vóór afloop van de termijn bij het waterschap zijn ingediend. 1.2 Beroep en hoger beroep Als het projectplan is vastgesteld, wordt dit bekend gemaakt. Het plan ligt gedurende zes weken ter inzage. Gedurende zes weken (vanaf de dag na die waarop het besluit ter inzage is gelegd) kunnen belanghebbenden beroep instellen bij de Rechtbank Noord-Nederland, Afdeling Bestuursrecht (Postbus 150, 9700 AD, Groningen) onder overlegging van een afschrift van dit projectplan. Geen beroep kan worden ingesteld door een belanghebbende aan wie redelijkerwijs kan worden verweten geen zienswijzen te hebben ingediend. Het is mogelijk digitaal beroep in te stellen bij genoemde rechtbank via Daarvoor moet de indiener wel beschikken over een elektronische handtekening (DigiD). Op de genoemde site staan de precieze voorwaarden. Voor het indienen van een beroepschrift is griffierecht verschuldigd. Tegen de uitspraak van de rechtbank kan vervolgens hoger beroep worden ingesteld bij de Raad van State. 1.3 Crisis- en herstelwet Op de vaststelling van een projectplan is afdeling 2 van hoofdstuk 1 van de Crisis- en herstelwet van toepassing. Dit betekent dat de belanghebbenden in het beroepschrift moeten aangeven welke beroepsgronden zij aanvoeren tegen het besluit. Na afloop van de termijn van zes weken kunnen geen nieuwe beroepsgronden meer worden aangevoerd. Het beroep wordt niet-ontvankelijk verklaard, indien binnen de beroepstermijn geen gronden zijn ingediend. Belanghebbenden wordt verzocht in het beroepschrift te vermelden dat de Crisis- en herstelwet van toepassing is. 1.4 Verzoek om voorlopige voorziening Het projectplan treedt na vaststelling in werking, ook al wordt er een beroepschrift ingediend. Dit betekent dat de maatregelen opgenomen in het projectplan kunnen worden uitgevoerd. Om dit te voorkomen kan degene die beroep instelt gelijktijdig of na het indienen daarvan een zogenaamd verzoek om een voorlopige voorziening doen bij de Voorzieningenrechter van de Afdeling Bestuursrecht van de Rechtbank Noord-Nederland (Postbus 150, 9700 AD, Groningen). Daarbij moet een kopie van het beroepschrift worden overlegd. Ook voor het doen van een verzoek om een voorlopige voorziening is griffierecht verschuldigd. Zie voor het digitaal indienen van zo n verzoek onder Beroep en hoger beroep. Project: Marswetering Fase I Pagina 20 van 40

21 DEEL IV BIJLAGEN Bijlage 1: Bijlage 2: Bijlage 3: Bijlage 4: Ontwerp inrichtingsproject Marswetering Technische tekeningen inrichtingsproject Marswetering Onderhoudsstreefbeelden Hydrologische uitgangspunten Project: Marswetering Fase I Pagina 21 van 40

22 Bijlage 1: Ontwerp Marswetering Fase I Project: Marswetering Fase I Pagina 22 van 40

23 Ontwerp Marswetering Fase I (Deel II) Project: Marswetering Fase I Pagina 23 van 40

24 Ontwerp Wateraanvoerplan Den Aalshorst Project: Marswetering Fase I Pagina 24 van 40

25 Bijlage 2: Technische Tekeningen 1 Vispassage Vilsterskerkpad Project: Marswetering Fase I Pagina 25 van 40

26 2 Vispassage Venneweg Project: Marswetering Fase I Pagina 26 van 40

27 3 Vispassage Tolhuisweg Project: Marswetering Fase I Pagina 27 van 40

28 4 Bekkenpassage Houtmars Project: Marswetering Fase I Pagina 28 van 40

29 5 Bekkenpassage Millingersteeg Project: Marswetering Fase I Pagina 29 van 40

30 6 Sifon en duikers kruispunt Marswetering Heinoseweg Project: Marswetering Fase I Pagina 30 van 40

31 7 Bekkenpassage Den Aalshorst Project: Marswetering Fase I Pagina 31 van 40

32 Bijlage 3: Onderhoudsplan Tabel onderhoudsplan Onderhoudsplan Marswetering FASE I (Landgoederenzone) kaart Traject Onderdeel Lengte Onder houds beeld # Maatregelen Varend / rijdend / handmatig Frequentie per jaar Periode Verantwoordlijk gemaal Marswegtering - stuw Visterskerkpad Doorstroomprofiel + 2 oevers 3100 m 11 / 5-1 4,5 m breed onderhouden indien er hinderlijke opstuwing rijdend, breedspoor gemaal Marswetering 1 x pj begroeiing verwijderen handmatig 1 stuw en bekkenpassage Vilsterse kerkpad 1 1 x pj begroeiing verwijderen handmatig 1 Doorstroomprofiel +1 (tussen stuw VK en 1e dam stroomafwaarts) en +2 oevers (agrarische percelen Vlierhoek, niet herinricht) NVO tussen stuw VK en bosje + tussen bosje en 1e dam stuw Vilsterskerkpa d - stuw Venneweg bomen in onderhoudsroute tussen stuw Vilsterenskerkpad en dam (stroomafwaarts) stuw Venneweg - stuw Tolhuisweg 1960 m 11 / 5-1 NVO bij bosje / dood hout 33 Stuw en de wit-passage Venneweg en bekkenpassage blokken 2x2m droge oever afstand 15m Doorstroomprofiel +1 oever 1065 m 11 / 5-1 NVO langs agrarische percelen 32 NVO bij bosje /dood hout 33 knotwilgen tussen Venneweg en eerste dam (stroom afwaarts) + ondergroep m breed onderhouden bij opstuwing maaien en maaisel afvoeren, jaarlijks boomopslag handmatig verwijderen omgevallen bomen verwijderen en afvoeren omgevallen bomen verwijderen en afvoeren rijdend, breedspoor rijdend rijdend rijdend 3 tot 4 3 tot 4 1 x 3/5 jaar, verlanding tegengaan 1 x per 25 jaar 1 x per 25 jaar 1 1 x pj begroeiing verwijderen handmatig ,0 m breed onderhouden bij opstuwing, Variatie in profiel aanbrengen waar ruimte is, door blokken van m te maken in de nvo, jaarlijks op dezelfde locatie, zodat verlanding ontstaat. maaien en maaisel afvoeren, jaarlijks boomopslag handmatig verwijderen omgevallen bomen verwijderen en afvoeren omgevallen bomen verwijderen en afvoeren rijdend, breedspoor rijdend rijdend rijdend, breedspoor 1 tot 4 1 x per 3/5 jaar, verlanding 1 x per 25 jaar bomen knotten Landgoed; ondergroei Stuw en De Witpassafge Tolhuisweg 1 1 x pj begroeiing verwijderen handmatig 1 1 juni tot 1 15 juli en 1 15 juli en 1 1 juni tot 1 1 tot 15 maart 1 tot 15 maart 1 tot 1 februari 15 juli en 1 1 juni tot 1 1 tot 15 maart 1 tot 1 februari 15 juni juli en 1 Landgoed Rechteren / Doorstroomprofiel +1 oever 1125 m 11 / 5-1 5,5 m breed onderhouden bij opstuwing Variatie in het profiel aanbrengen waar ruimte is, door blokken van m te maken in de nvo, jaarlijks op dezelfde locatie, zodat verlanding ontstaat. rijdend, breedspoor 1 tot 4 1 juni tot stuw Tolhuisweg - stuw Houtmars NVO langs agrarische percelen 32 NVOr bij bosje / dood hout 33 houtwal tussen Dalmsholterweg en 1e duiker stroomopwaarts waterberging bovenstrooms stuw Houtmars + nvoevers 150 meter maaien en maaisel afvoeren, jaarlijks boomopslag handmatig verwijderen omgevallen bomen verwijderen en afvoeren 33 afzetten en afvoeren 33 omgevallen bomen verwijderen en afvoeren rijdend rijdend rijdend / handmatig rijdend 1 x per 3/5 jaar, verlanding 1 x per 25 jaar 1 x p 4 jaar blokken van 50 m afzetten, 1 x p 2 jaar 1 keer per 25 jaar Bekkenpassage stuw Houtmars 1 1 x pj begroeiing verwijderen handmatig 1 Doorstroomprofiel +1 oever 975 m 11 / 5-1 doorstroomprofiel en oevers snelstromende smalle watergang in berging benedenstrooms bij stuw Houtmars 250 m 3 doorstroomprofiel en oevers snelstromende smalle stuw Houtmars watergang in berging bij stuw Millingersteeg 300 m 3 - stuw Millengersteeg NVO langs agrarische percelen 32 NVO bij bosje / dood hout 33 waterberging benedenstroom stuw houtmars + nvoevers 5,0 m breed onderhouden bij opstuwing en 4,0 m breed waar snelstromende smalle watergang paralel loopt. Variatie in het profiel aanbrengen waar ruimte is, door blokken van m te maken in de nvo, jaarlijks op dezelfde locatie, zodat verlanding ontstaat. 2,0 m breed onderhouden bij opstuwing 2,0 m breed onderhouden bij opstuwing maaien en maaisel afvoeren, jaarlijks boomopslag handmatig verwijderen omgevallen bomen verwijderen en afvoeren rijdend, breedspoor rijdend, max 3m breed rijdend, max 3m breed rijdend rijdend 32 maaien en maaisel afvoeren rijdend waterberging bij stuw Millingersteeg + nv-oevers 32 maaien en maaisel afvoeren rijdend 1 tot 4 1 tot 4 1 tot 4 1 x per 3/5 jaar, verlanding 1 x per 25 jaar onderhouds route jaarlijks, moerasruigte 1 x 3/5 jaar, geen onderhouds route jaarlijks, moerasruigte 1 x 3/5 jaar, geen Bekkenpassage stuw Millingersteeg 1 1 x pj begroeiing verwijderen handmatig 1 1 tot 15 maart 1 tot 15 maart 1 tot 15 maart 1 Waterschap tot 15 maart 15 juli en 1 Waterschap 1 juni tot 1 15 juni juni - 1 Waterschap Waterschap Waterschap 1 Waterschap tot 15 maart 1 Waterschap tot 15 maart 15 juli en 1 15 juli en 1 15 juli en 1 Project: Marswetering Fase I Pagina 32 van 40

33 4 4 1 t/m 4 Doorstroomprofiel +1 oever 765 m 11 / 5-1 NVO langs agrarische percelen 32 stuw Millingersteeg - NVO bij bosje / dood hout 33 stuw Bomen op terpen tussen Millingersteeg en Bergerallee Rietmansweg 2 st 33 stuw Bergerallee - stuw Aalshorsterpad Zwartelijnen 6,0 m breed onderhouden bij opstuwing.variatie in het profiel aanbrengen waar ruimte is, blokken van m in de nvo, jaarlijks op dezelfde locatie, zodat verlanding ontstaat. maaien en maaisel afvoeren, jaarlijks boomopslag handmatig verwijderen omgevallen bomen verwijderen en afvoeren omgevallen bomen verwijderen en afvoeren rijdend, breedspoor rijdend rijdend handmatig Waterberging Den Berg +NVO 32 maaien en maaisel afvoeren rijdend 1 tot 4 1 x p 3/5 jaar, verlanding tegengaan 1 x p 25 jaar bomen, 1 x p 25 jaar, begroeiing onderhouds route jaarlijks, moerasruigte 1 x 3/5 jaar, geen wandelpad door de berging Den Berg 234 m 9 maaien en maaissel afvoeren handmatig 2 Stuw Bergerallee 1 1 x pj begroeiing verwijderen handmatig 1 Doorstroomprofiel +1 oever, brede watergang met 4,0 m breed onderhouden bij rijdend, 1180 m 11 weinig stroming opstuwing breedspoor 1 tot 4 doorstroomprofiel en oevers snelstromende smalle 2,0 m breed onderhouden bij rijdend, max 1450 m 3 watergang over landgoed Den Aalshorst opstuwing 3m breed 1 tot 4 Waterberging Den Aalshorst + NVO maaien en maaisel afvoeren rijdend poelen berging Den aalshorst 2 st 16 Opschcnen bij minder dan 30% open water tot 2/3 van het wateroppervlak, bomen aan de noordzijde laten groeien, aan de zuidzijde verwijderen. Maaisel rijdend onderhouds route jaarlijks, moerasruigte 1 x 3/5 jaar, geen afhankelijk van begroeiings graad Bekkenpassages landgoed den Aalshorst 1 1 x pj begroeiing verwijderen handmatig 1 stuw Aalshorsterpad 1 1 x pj begroeiing verwijderen handmatig 1 bij agrarische percelen, droge talud aan de nietonderhoudsroute zijde 3 maaien en maaisel afvoeren rijdend 1 1 juni tot 1 1 tot 15 maart 1 tot 15 maart 15 juli en 1 15 juli en 1 Landgoed Den Berg / Landschap Overijssel 15 juni - 1 Landgoed Den Berg 15 juli en 1 1 juni tot 1 15 juni juli en 1 1 oktober en 1 15 juli en 1 15 juli en 1 1 september en 1 Legenda: Type onderhoud Regulier KRW Waterbergingen Kunstwerken Recreatie Project: Marswetering Fase I Pagina 33 van 40

34 Onderhoudskaarten en streefbeelden Project: Marswetering Fase I Pagina 34 van 40

35 Project: Marswetering Fase I Pagina 35 van 40

36 Project: Marswetering Fase I Pagina 36 van 40

37 Project: Marswetering Fase I Pagina 37 van 40

38 Bijlage 4: Hydrologische uitgangspunten Stuwpeil Aalshorsterpad van 1.10 m+ naar 1.35 m+ NAP jaarrond Stuw Aalshorsterpad krijgt een peilverhoging in de wintersituatie van 25 cm (1.10 m+ naar 1.35 m+ NAP) om daarmee jaarrond met de zelfde peilhoogte (MIN/MAX is 1.35 m+) de grondwaterstanden in het beekdal en de flank van de Marswetering te ondersteunen. Uit de analyse blijkt dat op het landgoed Den Aalshorst de voormalig lage landbouwgronden, grenzend aan de watergang Marswetering, zijn omgezet naar een natuur functie (conserveringsplan ) en vervolgens afgegraven vanwege de dotterbloemhooiland doelen. Landgoed Den Aalshorst verpacht de natuurgronden aan landbouwers tegen natuurtarief. Bijkomend voordeel van de peilverhoging is dat de grondwaterstanden op de droge flanken hoger worden zonder de landbouw negatief te beïnvloeden. Rondom het huis Den Aalshorst zal eveneens het grondwaterniveau stabieler worden. Bij de analyse is gekeken naar de gevolgen van de peilverhoging voor de landbouwpercelen in het hoogste pachttarief. In die gevallen is in overleg met Landgoed Den Aalshorst gekozen voor een ophoging van de lage delen met gemiddeld cm naar 1.95 m+ NAP zodat een drooglegging van cm en meer is gegarandeerd. De maatregel is door de rentmeester besproken met de pachters van deze gronden. Maatregelen stuwpeilverhoging Aalshorsterpad, WP van 1.10 naar 1.35 m+ NAP jaarrond: Bodem bestaande watergang wordt verhoogd om drainerende werking omgeving te verminderen. Telemetrieprogramma aanpassing om bij het T=10 debiet de aanwezige bergingscapaciteit in de langsberging, het brede Waternoodprofiel en het natuurlijke beekdal te benutten en daarmee overlast benedenstrooms (rondom gemaal Linterzijl) verminderen. Het nieuw vastgestelde waterpeil Aalshorsterpad jaarrond is 1.35 m+ NAP. In droge situaties is een MAX-peil instelbaar van 1.40 m+ NAP. De te lage delen van de landbouwpercelen (hoog pachttarief) op Landgoed Den Aalshorst worden opgehoogd tot het gewenste, drogere niveau van 1.95 m+ NAP. Zie maatregelenkaart. De maatregelen peilverhoging en ophoging naar 1.95 m+ NAP is door de rentmeester besproken met de pachters van deze gronden en akkoord bevonden. Vispassage Den Aalshorst en wateraanvoer Op Landgoed Den Aalshorst is de oude Marswetering van voor het conserveringsplan nog aanwezig. Dit oude trace sluit functioneel aan bij het wateraanvoersysteem vanuit de huidige Marswetering. Bijkomend voordeel vanuit de KRW is dat het oude trace over de gehele lengte van circa 1200 meter wordt begeleid door grote bomen aan de zuidzijde. Door de winterafvoer en het zomers beschikbare water van de Marswetering door dit systeemdeel te sturen en te voorzien van v-vormige passages voldoet de kleine Marswetering aan de voornaamste KRW-eisen. Variatie in profiel levert verschil in stroming. Samen met beschaduwing en voedsel, schuil- en leefomgeving voor vis en kleinere organismen (macrofauna) is een ideale KRW-omgeving benut binnen het KRW-ontwerp. Maatregelen Vispassage Den Aalshorst en wateraanvoer Baggeren van beschaduwde wateraanvoer tracés Den Berg en Den Aalshorst. Optimaliseren wateraanvoer naar Landgoed Den Aalshorst door toepassen van nieuwe duikers en regelmogelijkheid wateraanvoer en afvoer via stuw Den Aalshorst in het Den Berg aanvoer tracé. Door toepassen van 18 v-vormige passages wordt de gewenste stroming over een 1450 meter lange watergang (oude Marswetering) verdeeld en 2 stuwen vispasseerbaar gemaakt, passend bij de landschappelijk mooie omgeving van de Landgoederen Den Aalshorst en Den Berg. Peilbeheersing op Landgoed Den Aalshorst ( m+ NAP) mogelijk binnen de eerder gemaakte afspraken. Peilbeheer Marswetering fase middels stuwen en vegetatie. Bij het nieuwe peilbeheer van de Marswetering wordt de instelling van de stuwstanden afgestemd op de vegetatie ontwikkeling in de watergang. Door plaatselijk vegetatie, jaarrond te laten staan, ontstaat er weerstand in het lengte- en dwarsprofiel van de watergang. Met deze vegetatieweerstand is een peilbeheer mogelijk dat bijdraagt aan de KRW-doelstellingen stroming, variatie in stroming en een jaarrond aanwezige voedsel, schuil- en leefomgeving voor vis en kleinere organismen (macrofauna) binnen de MIN/MAX-peilen van de 7 stuwpanden. Oorspronkelijke peilbeheer Marswetering - landgoederenzone Het oorspronkelijke peilbeheer vindt plaats met getelemetreerde stuwen. Met deze stuwen worden de per stuwpand vastgelegde Zomer- en Winterpeilen beheerd. Deze waterpeilen zijn afgestemd op de landbouwkundige functie van de Marswetering en bieden voldoende drooglegging (verschil maaiveld en oppervlaktewaterpeil) in de zomer- (30 cm) en winterperiode (50-60 cm). Middels wateraanvoer vanuit de Vecht Project: Marswetering Fase I Pagina 38 van 40

39 worden de watertekorten met gemaal Marswatering opgepompt in de Marswetering om verdroging te voorkomen. Op het moment dat de wateraanvoer- en/of afvoer problematisch wordt start een maaironde. In die maaironde wordt het gehele dwars- en lengteprofiel geschoond en blijft er (te) weinig vegetatie staan als ecologisch verantwoorde voedsel, schuil- en leefomgeving voor vis en kleinere organismen. Op die manier wordt jaarlijks in 2-3 maaironden alle vegetatie verwijderd. Bij deze schoksgewijze aanpak ontstaat ongewenste ecologische schade. Uitvoering van het maaibeheer kan namelijk ook frequenter en geleidelijk plaatsvinden binnen de ecologische doelen van de KRW. Hoe is het nieuwe peilbeheer bepaald en getoetst? Bij het nieuwe peilbeheer handhaven we de eerder gebruikte Zomer- en Winterpeilen ter hoogte van de stuw. Per stuwpand is middels een modellering bepaald hoeveel vegetatie, jaarlijks in het dwars- en lengteprofiel, jaarrond kan blijven groeien waarbij het peilbeheer binnen de droogleggingsnormen blijft. In de bijgevoegde dwarsprofiel staat deze vegetatie strook vermeld als groene vegetatie strook of NVO. Opvallend bij de Marswetering is de beschikbare ruimte voor vegetatie. Door het ontwerp in volgens het Waternood-principe te maken, ontstaat een breed, ondiep dwarsprofiel. Dit brede profiel zorgt voor wisselend infiltratie- en drainage (grondwater) van het beschikbare water volgens de landbouwkundige normen. Als gevolg van de groeiende vegetatie ontstaat weerstand en stijgt de waterstand bovenstrooms in het stuwpand. Er ontstaat een zogenaamde verhanglijn tijdens het aan- en afvoerproces. Deze verhanglijn is getoetst aan de droogleggingsnorm volgens de modeluitkomsten en de werkelijke meetreeksen uit de afgelopen 10 jaar. Hieronder een voorbeeld van de berekende vegetatie ruimte in het dwarsprofiel van stuwpand Bergerallee. Het nieuwe peilbeheer en onderhoud 2017 en verder. Een jaarcyclus peilbeheer en onderhoud ziet er als volgt uit. In de winterperiode is de vegetatiezone van het dwarsprofiel (groene / ecologische zone) niet gemaaid. Het aanen afvoerdeel (blauwe / hydrologische zone) van de watergang is schoon, gemaaid de winter in gegaan. Handhaving van de waterpeilen vindt plaats middels de getelemetreerde stuwen. Deze staan ingesteld op het winterpeil (MIN-peil). Stroming vindt plaats in zowel het groene als blauwe deel van het dwarsprofiel. Kort gezegd, we zien in de watergang een ecologische- en een hydrologische zone. De groene, ecologische zone biedt jaarrond de voedsel, schuil- en leefomgeving voor vis en kleinere organismen (macrofauna), conform het ecologische doel van de KRW. In het voorjaar start de begroeiing in het gehele dwarsprofiel. In de blauwe / hydrologische zone ontstaat meer stroming door de weerstand die de groeiende vegetatie veroorzaakt. Het stromende water moet die weerstand overbruggen. Deze stroming verplaatst zich eveneens naar de groene / ecologische zone. De verhanglijn ontstaat en is door de peilbeheerder af te lezen aan de bovenstroomse zijde van een stuwpand. In veel stuwpanden van de Marswetering mag de verhanglijn niet hoger komen dan +10 cm ten opzichte van het ingestelde stuwpeil bij zomerpeil (MAX-peil). In het voorjaar plaatst de peilbeheerder de stuwhoogte stapsgewijs hoger in om water te conserveren en behoudt een 10 cm verhanglijn om daarmee stroming in het profiel te houden. De peilbeheerder stelt geheel naar eigen inzicht het noodzakelijke MIN/MAX peil in, afhankelijk van de benodigde afvoer in drogeen natte omstandigheden. Flexibel peilbeheer is mogelijk en afgestemd op de weersomstandigheden. De extra profielbreedte in de Marswetering biedt ruimte om jaarrond meer dan 25% watervegetatie in het dwarsprofiel (in water en talud) te handhaven waarmee wordt voldaan aan de eisen van de Natuurwet (oud Floraen Fauna wet). Het ontwerp/beheer maakt het mogelijk om bij onderhoud eerder dan 1 juni een maaironde te starten zonder ecologische begeleiding. Het landbouwkundig beheerde aan- en afvoer profiel kan daardoor flexibel in tijd worden gemaaid, afgestemd op de optredende begroeiing. Met name warme voorjaarsomstandigheden veroorzaken snelle groei van vegetatie in het aan- en afvoerprofiel en vragen om uitvoering van maairondes. Indien noodzakelijk ook voor 1 juni. Project: Marswetering Fase I Pagina 39 van 40

40 In de situatie dat de verhanglijn bovenstrooms van het stuwpand de waarde van het zomerpeil + 10 cm overschrijdt, wordt de eerste maaironde gestart. Tijdens een maaironde heeft vis, macrofauna (in mindere mate) de vegetatiezone als bescherming, vluchtomgeving. Op voorgaande manier worden de MIN/MAX peilen flexibel op- en afgebouwd. Gezien het belang van een snelle waterconservering leert de praktijk in de Marswetering dat binnen 2-3 weken het MIN/MAX peil wordt opgezet en de vegetatie dus niet altijd bepalend is voor de stroming. Stroming wordt in de Marswetering veelal bepaald door de benodigde wateraanvoer. Tabel: waterpeilen i.r.t maximaal toelaatbare peil/verhanglijn (begroeiingsweerstand) bovenstrooms in het stuwpand. Peilbeheer NBW-stuwpeilen onder T=10 omstandigheden. De beschikbare bergingsruimte in de brede Waternoodprofielen en aangrenzende langsbergingen inunderen bij hogere waterpeilen. Voor de Marswetering geldt een NBW-norm grasland gebruik T=10. Gronden hoger dan 5% laagste maaiveld mogen niet inunderen. De waterbergingsfunctie ligt in de van nature geschikte lage delen van het gebied die normaliter als eerste last krijgen van inundatie. Met name de terreindelen met een natuurfunctie worden gebruikt als berging in extreme situaties. Peilbeheer in extreme situaties wordt afgestemd op het bewust benutten en inzetten van de beschikbare bergingsruimte. Om overlast richting gemaal Linterzijl te voorkomen benutten we de beschikbare bergingsruimte volgens onderstaande stuwpeilen. Tabel: waterpeilen met in te stellen stuwpeilen NBW- T=10 graslandgebruik. Project: Marswetering Fase I Pagina 40 van 40