Gezinsdiversiteit en de wet KNAW symposium 10/9/2015

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Gezinsdiversiteit en de wet KNAW symposium 10/9/2015"

Patricia van der Linden
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Faculteit Sociale Wetenschappen Sociologie Gezinsdiversiteit en de wet KNAW symposium 10/9/2015 Anne-Rigt Poortman UHD sociologie, UU 11 september 2015

2 2 mei 2009 FOTO 1: ons samen 2 mei september

3 1 mei september

4 30 aug september

5 Juridische regelingen in de praktijk van alledag a. De wisselwerking tussen de wet en de praktijk b. Wat wordt er geregeld en door wie? c. Wat gaat er mis en waarom? d. Wat zouden we eraan kunnen doen? 11 september

6 a. Welke juridische regelingen zijn er zoal: de wisselwerking tussen de wet en de praktijk 11 september

7 Juridische regelingen Procedurele vereisten: bijv. Tussenkomst rechter, notaris, advocaat etc. Huwelijkse voorwaarden Testament Samenwooncontract Geregistreerd partnerschap Erkenning Gezag HUWELIJK Rechten/plichten t.o.v elkaar en derden (bezit, alimentatie, erfrecht, ouder(vader)- schap, werkgeversvoor delen) Partneralimentatie Verdeling bezit/vermogen Pensioen Ouderschapsplan: Informatie/consultatie Kinderalimentatie Verblijf/contactregeling 11 september

8 De diversiteit in juridische regelingen voor partners en gezinnen is toegenomen en dat is een gevolg van toegenomen diversiteit in gezinsvormen (o.a. samenwonen, scheiden) 11 september

9 Wisselwerking wetgeving en de alledaagse praktijk Sociaal-demografische Wetten & Gebruik: sociaaleconomische, & beleid hoeveel, wie, culturele ontwikkelingen & gevolgen Micro, meso & macro gevolgen (ec., soc., psych., cult., demog.) o.a. onbedoelde gevolgen van beleid (implementatie/uitvoer) 11 september

ontwikkelingen & gevolgen Micro, meso & macro gevolgen (ec., soc., psych.

10 Gebruik 1. Mogelijkheden die de wet biedt worden niet altijd gebruikt (hoeveel?) 2. Gebruik kan selectief zijn (wie?) 3. Gebruik leidt niet tot beoogde resultaat (gevolgen?) -> niet effectief en rechtsongelijkheid 11 september

11 b. Juridische arrangementen bij het begin van de relatie: hoe vaak en wie? Huwelijk in gemeenschap van goederen Huwelijk met huwelijkse voorwaarden Samenwonen met samenwooncontract/geregistreerd partnerschap Samenwonen zonder verder iets te regelen 11 september

12 Waarom belangrijk? 1. Juridische regelingen hebben belangrijke implicaties voor partners en kinderen, w.b. ouderschap en bij overlijden of scheiden (bescherming kinderen en minder verdienende partner) 2. Juridische regelingen bieden optie om maatwerk te regelen niet iedere gezinssituatie is het beste af in het default model 3. Verandering in de betekenis van samenwonen hebben het belang van juridische regelingen vergroot: samenwonen is here to stay 11 september

13 Hoe vaak wordt er wat geregeld? 11 september

14 HIN 1995 NKPS ESS Samenwonend 16% 19% 21% Waarvan: contract/geregistreerd partner 30% 47% 55% Gehuwd 84% 81% 79% Waarvan: Huwelijkse voorwaarden 13% 20% - N Noot. Data zijn gewogen 11 september

15 Ofwel.. 1. Huwelijk is populairder dan samenwonen, waarbij huwelijk in gemeenschap van goederen meest populair is 2. Volgens meest recente gegevens neemt ongeveer een vijfde van de getrouwde stellen extra moeite en stelt huwelijkse voorwaarden op. En dit lijkt te zijn toegenomen 3. Volgens de meest recente gegevens neemt ongeveer de helft van de samenwoners extra moeite en onderneemt juridische actie (contract/geregistreerd partnerschap). En dit percentage is toegenomen. 11 september

voorwaarden op. En dit lijkt te zijn toegenomen 3.

16 Wie regelt wat? Wat: 4 typen Samenwonen zonder en met regelingen, trouwen zonder en met huwelijkse voorwaarden Wie: Persoons- en huishoudkenmerken Kenmerken die er waarschijnlijk toe doen vanwege: - Rationele overwegingen (hoeveel onderlinge financiële afhankelijkheid wil men, hoe groot is de behoefte aan specifieke, op-maat regelingen?) - Normatieve overwegingen (hoeveel onderlinge afhankelijkheid wil men?) 11 september

Persoons- en huishoudkenmerken Kenmerken die er waarschijnlijk toe doen vanwege: - Rationele overwegingen

17 Specialisatie en juridische relatievorm Huw. voorwaarden vaak als specialisatie in betaald werk Samenwonen met regelingen vaak als beide evenveel werken 11 september

18 Kinderen en juridische relatievorm Vooral van belang voor huwelijk versus samenwonen 11 september

19 Huiseigenaar en juridische relatievorm Huw. voorwaarden en samenwonen met regelingen vaak als eigenaar van een koophuis 11 september

20 Onzekerheid en juridische relatievorm Samenwonen zonder regeling springt eruit. Geen effect van ervaren relatiekwaliteit door vrouw 11 september

21 Eigen bedrijf en juridische relatievorm Als man eigen bedrijf vaak huwelijkse voorwaarden en samenwonen zonder regelen Veel minder verschillen op basis van vrouw eigen bedrijf 11 september

22 Normen en juridische relatievorm Differentieert vooral tussen huwelijk en samenwonen. Zelfde resultaten voor normen vrouw 11 september

23 Eerdere scheiding/kinderen en juridische relatievorm Geen significante verschillen als zowel eerdere scheiding als kinderen uit eerdere relatie worden meegenomen Als apart: Alleen eerdere scheiding of eerdere kinderen man doen er toe; als eerdere kinderen/scheiding dan hogere kans op huwelijkse voorwaarden vis-à-vis trouwen in gemeenschap van goederen. 11 september

24 De meest opmerkelijke bevindingen kinderen maken vooral uit voor de keuze huwelijk vs samenwonen: is het goed geregeld voor kinderen in samenwoonrelaties? kinderen uit eerdere relaties van relatief weinig invloed en alleen voor man s kinderen: is het goed geregeld voor eerdere kinderen? specialisatie dan juist minder regelingen met interdependenties: is de minder werkende partner wel goed beschermd? kenmerken van de man doen er meer toe dan die van de vrouw: zijn vrouwen minder bezig met juridische zaken? Of minder op het spel? eigen bedrijf en huiseigenaar relatief sterke invloed en vaker op maat regelingen: zijn het vooral financiële/juridische aspecten in ander domein en die al om regelingen vragen die nopen tot actie? 11 september

25 Ofwel Realiseren mensen zich altijd wel de juridische implicaties van de verschillende regelingen en regelen ze hun rechten en plichten altijd wel goed? 11 september

26 c. Waarom regelen mensen het niet (goed)? 11 september

27 1. Keuze voor relatievorm vanwege andere overwegingen: symbolische redenen Top 5 redenen om te trouwen (WODC rapport, 06): 1. Emotionele waarde huwelijk (tweederde) > S 2. Alles goed willen regelen (ruim helft) > J 3. Vaste verbintenis aangaan (ruim helft) > S 4. Praktische redenen (tweevijfde) > J 5. Bruiloft (een derde) > S 11 september

28 Scoiologie, UU Bron: Latten, Gegevens hebben betrekking op september

29 2. Keuze voor relatievorm vanwege andere overwegingen: kosten a) Samenwoners geen huwelijk vanwege de bruiloft (incl., sociaal aspect Lyssens Danneboom, 2015) b) Juridische kosten (Barlow et al., 2001, 2005) of te complex (Lyssens Danneboom, 2015) 11 september

30 3. Onwetendheid The common law marriage myth Uit Barlow et al., september

31 When you enter into the contract by saying I do, you are subscribing to a whole system of rights, obligations and responsibilities. Unlike most other contracts, however, you never get the chance to read the terms or the fine print provisions because the provisions are unwritten and the penalties for breach unspecified. In no other area are contracting parties so in the dark. Warner & Ihara (1985: 35) 11 september

32 Correcte antwoorden op 50 vragen kennisquiz over wettelijke regelingen aan verloofden (n=137) en rechtenstudenten (n=92) Verloofden Rechten studenten Overall correct 60% 64% 70% Voogdij 62% Partner alimentatie 64% kinderalimentatie 61% Bezit/vermogen 53% Rechten studenten na cursus familierecht Uit Baker & Emery, september

33 Sociologie UU Maar 4. Optimism bias Vergelijking ingeschatte kansen op scheiding en de gevolgen voor bevolking en hun zelf (137 verloofden) (Uit Baker & Emery, 1993) Bevolking alg. Kans op scheiding 50% 0% Zijzelf Wonen bij moeder (V) 80% 95% Wonen bij vader (M) 20% 40% Vrouw krijgt partneralimentatie (V) 40% 81% Vrouw krijgt partneralimentatie (M) 50% 83% Of je volledige alimentatie ontvangt 40% 100% Of je volledige kinderalimentatie ontvangt 40% 98% En een cursus werkt niet (i.e., geen statistisch significante verschillen wel/geen cursus) 11 september

34 5. Signaal wantrouwen/onzekerheid Uit Mahar, 2003 En zowel optimism bias als signalling hebben een negatieve relatie met de kans dat men aan zijn/haar partner vraagt om huwelijkse voorwaarden 11 september

35 6. Op de lange baan schuiven En zie proefschrift Lyssens Danneboom, september

36 d. Wat kunnen we eraan doen? Eerst meer onderzoek i.h.b. naar Nederland: hoe groot is het probleem precies? Wat zouden vergelijkbare NL onderzoeken laten zien en hoe zit het met andere regelingen (erkenning, gezag, testament)? Gegeven weinig empirisch materiaal tot nu toe: 1. Voorlichting 2. Grotere rol juridische praktijk 3. Meer van rechtswege regelen 11 september

37 Bedankt voor uw aandacht! 11 september

Vergelijkbare documenten

Onderzoek samenwonenden

Onderzoek samenwonenden Een onderzoek onder personen die samenwonen zonder huwelijk of geregistreerd partnerschap 1 Inhoudsopgave Voorwoord 3 Samenvatting 4 Inleiding 7 Resultaten 9 Achtergrondkenmerken