Boekverslag Nederlands Een hart van steen door Renate Dorrestein

Transcriptie

1 Boekverslag Nederlands Een hart van steen door Renate Dorrestein Boekverslag door een scholier 3186 woorden 10 jaar geleden 6,8 7 keer beoordeeld Auteur Genre Renate Dorrestein Psychologische roman Eerste uitgave 1998 Vak Nederlands Beschrijvend gedeelte - Complete titelbeschrijving R. Dorrestein, Een hart van steen. Amsterdam/Antwerpen 1998 (zesde druk) [1998] - Voorwerk Het motto luidt als volgt: Noem mij, noem mij, spreek mij aan, o, noem mij bij mijn diepste naam. Deze regel komt uit het openingsgedicht Mijn moeder is mijn naam vergeten uit de debuutbundel Voor wie ik liefheb wil ik heten (1966) van Neeltje Maria Min. Deze woorden verwijzen naar de laatste woorden van het verhaal, waarin wordt beschreven hoe moeder druk in de weer is om haar gezin tegelijkertijd om te brengen. In die haast vergeet zij Ellen. Ellen overleeft daardoor het drama. De laatste zin van het boek luidt: Maar mijn moeder was mij vergeten. (blz. 235) De laatste woorden van het boek luiden: Zeg jij maar hoe we haar zullen noemen. (blz. 238) Het gaat over Ellen ongeboren kindje. Ook dit sluit aan bij het motto. Het boek is opgedragen aan Hilde. Het genre van het boek is een psychologische roman. De titel van het boek is: 'Een hart van steen'. Het heeft een letterlijke en een figuurlijke betekenis. De letterlijke betekenis is de hartvormige grafsteen, waaronder de familie begraven ligt. Bladzijde 122: "Als je goed keek, zag je dat de grafsteen hartvormig was, een ijskoud stenen hart dat alles zou overleven zonder ooit een tel te hoeven kloppen." Een hart van steen is een soort herinnering aan de familie, die zo vreselijk aan hun einde kwam. De figuurlijke betekenis gaat over Ellen, want ze heeft eigenlijk een hart van steen. Door alles wat ze heeft meegemaakt, is haar hart versteend. Ze wordt cynisch en kan geen relaties in stand houden. Ze is hard en ijskoud tegen zichzelf en anderen. Pas als ze terug gaat naar haar ouderlijk huis en de gebeurtenis opnieuw probeert te beleven, kan ze de doden met rust laten. Op dat moment is haar hart niet langer versteend. - Motivatie van mijn boekkeuze Ik heb dit boek in de 4de klas gelezen, het heeft destijds een grote indruk op mij gemaakt. Daarom heb ik besloten dit boek als uitgangspunt van mijn speciaal onderwerp te nemen. Ik heb dit boek in de 4de klas gelezen, omdat ik er al veel over gehoord had. Ook wilde ik graag eens een boek van Renate Dorrestein Pagina 1 van 6

2 lezen. Woorden: 60 - Korte weergave van de inhoud Ellen van Bemmel woont met haar ouders(frits, Margje), twee broers(kester, Carlos) en zus (Billie) in een groot huis, waar het knipselbureau van haar ouders is gevestigd. Omdat Ellen de middelste van alle kinderen is, wordt zij het cement genoemd. Margje verwacht haar vijfde kindje. Carlos krijgt op Ellens verjaardag een ketel kokendheet water over zich heen. Ellen geeft haar nieuwe broertje of zusje de schuld en vervloekt het kind door het Ida te noemen. Na de geboorte lijdt Margje aan een postnatale depressie met hormonale oorzaak. Ze denkt dat de duivel gevestigd is in Ida. Zij mishandelt Ida daarom om de duivel uit haar te drijven. Uiteindelijk denkt moeder dat Ida een lijdende Jezus-figuur is, dat alleen gered kan worden door de dood. Uiteindelijk probeert Margje het hele gezin uit te moorden, maar Ellen en Carlos overleven het drama. Ze verschuilen zich doodsbang in de kelder en worden uiteindelijk door Bas gevonden. Bas werkte voor Ellen ouders. Door alle trauma s heeft Ellen het erg moeilijk in haar verdere leven. Ze wordt nog steeds achtervolgd door stemmen van haar broer en zus in haar hoofd. Ze begrijpt niet waarom zij aan dit drama heeft kunnen ontsnappen. Dan gaat ze weer in haar ouderlijk huis wonen om achter de waarheid te komen. Hier krijgt ze bijna een miskraam. Ze moet noodgedwongen in bed blijven liggen. Dit geeft haar alle tijd om met hulp van dingen, die Bas heeft gezegd en met een fotoalbum van vroeger, achter de waarheid te komen. Maar de waarheid blijkt nog verschrikkelijker dan het drama zelf. Haar moeder is haar vergeten! Nu ze hier achter gekomen is, kan ze ook afscheid nemen van de stemmen in haar hoofd. Ze kan zich nu volledig richten op haar ongeboren dochter. Haar hart is niet langer versteend. Woorden: Persoonlijke reactie met de vijf verhaalaspecten Ik vond het een heerlijk boek om te lezen. Het las vlot door en het blijft tot het eind spannend. Ik zal mijn mening hieronder verder uit werken. - het onderwerp van het boek Het onderwerp van het boek is familiedrama s. In het gezin van Ellen heeft zich een familiedrama afgespeeld. Ik vind het interessant onderwerp. Het zijn vaak ingewikkelde zaken met veel geheimen en onverklaarbare gebeurtenissen. Dit houdt het boek spannend, dus dat sprak mij zeker aan. - de gebeurtenissen De belangrijkste gebeurtenis in het verhaal is natuurlijk het drama, dat zich afspeelde. Daar is de rest van het verhaal om heen geschreven. Er wordt als het ware naar toe geschreven. Dat Ellen na 25 jaar terug gaat naar haar ouderlijk om achter de waarheid te komen, is ook een belangrijke gebeurtenis in het verhaal. Ze gaat dan naar de kelder en herleeft die verschrikkelijke nacht, dat ze daar zat met Carlos opnieuw. Dit is het moment dat ze afscheid neemt van Billie en Kester. Dit is een omslagpunt in haar leven. Ze kan nu weer verder gaan met leven en ze kan het drama achter zich laten. Dat vind ik mooi beschreven. Zo heeft het hele verhaal toch een beetje een geruststellend einde. - de personages Ellen is de ik-figuur in dit verhaal. Je beleeft alles vanuit haar. Dit is erg sterk beschreven. Je kunt haast voelen wat zij voelt. Op de momenten dat ze haar moeder wil helpen, maakt ze de situatie alleen maar erger. En op het moment dat Carlos (ook wel Charlie of Michiel genoemd) bij zijn nieuwe familie gaat wonen en officieel Michiel Kamphuis wordt. Het was voor mij eenvoudig om me in Ellen in te leven. Ik vind Pagina 2 van 6

3 Margje ook mooi beschreven. De passages over haar en Ida zijn vaak wreed, maar dat maakt het boek ook zo goed. Ze maakt keuzes en doet dingen die een gezond mens nooit zou doen. Frits weet door deze aparte situatie ook niet meer waar hij het zoeken moet. Zijn relatie met zijn vrouw en kinderen verslechterd enorm. Bij het lezen van het boek kreeg ik echt een hulpeloos gevoel bij hem. Ik denk dat dit precies is wat Renate Dorrestein probeerde te bereiken. - de opbouw van het verhaal Ik vond de opbouw goed te volgen. Er wordt naar het drama toegewerkt. Dorrestein suggereert al vrij in het begin van het boek dat niet iedereen het drama heeft overleefd, maar Ellen wel. Later zegt ze tussen de zinnen door dat haar ouders dat gedaan hebben. En nog later wordt bekend wat de oorzaak hiervan was: de postnatale depressie van haar moeder. Maar je weet nog steeds niet wat er echt gebeurd is. Ze maakt ook veel gebruik van flashbacks, je vliegt steeds door de tijd. Dat maakt het erg spannend. De titels van de hoofdstukken zijn de onderschriften bij de foto s van het fotoalbum van vroeger. Dat vind ik erg origineel bedacht. - het taalgebruik Het taalgebruik is erg fijn om te lezen. Dorrestein gebruikt alleen maar nieuwe woorden en geen ouderwetse, onbegrijpelijke woorden. Daardoor leest het boek vlot. Ook is alles erg zakelijk op geschreven. Verder schrijft ze beschrijvend met voor bijvoeglijk naamwoorden. Dat gaf mij een beter beeld van de situaties. Wat ik leuk vond aan dit boek, was dat Ellen ook op het Gymnasium zit. Zij vertelt steeds over de Latijnse teksten, die ze behandelt. De meeste daarvan herkende ik, dat gaf het verhaal toch iets extra s. De passage, die een bijzondere indruk op mij heeft gemaakt, is de passage waar ik beschreven wordt wat zich nu werkelijk heeft afgespeeld in het verleden. Al vrij in het begin van het boek staat beschreven dat alleen Ellen en Carlos het drama overleden. Maar er wordt nooit met zoveel woorden gezegd wat er echt gebeurd is, alleen dat het vreselijk geweest moet zijn. Toen ik het voor de eerste keer las, moest ik het drie keer overlezen. Ik kon niet bevatten, dat dit er werkelijk stond. Dat gevoel moet Ellen ook gehad hebben, dus daarom vind ik het zo mooi beschreven. Je voelt precies, wat Ellen ook voelt. Op dit moment komt Ellen thuis, nadat ze lange tijd met haar hond Orson op het strand heeft gewandeld. Ondertussen heeft zich in het huis een drama afgespeeld. In de keuken drong het niet meteen tot me door wat er met Billie en Kester aan de hand was, met die zakken over hun hoofd. Ik dacht aan een spelletje. Toen zag ik Sophies voetjes uit een vuilniszak op het aanrecht steken. Op hetzelfde moment begon Orson buiten weer te blaffen. Pas toen hij eindelijk ophield, hoorde ik nog een ander geluid. Onder de tafel, hoestte Carlos in zijn plastic zak. (blz. 210) Woorden: 681 Verdiepend gedeelte 1. Thematiek Het thema van het boek is het familiedrama. Het hele boek draait om dit drama en de gevolgen daarvan. Een gelukkig gezinnetje wordt getroffen door dit drama. In dit boek speelt de villa waar de familie woont een belangrijke rol. De villa is de plek van geborgenheid en gezelligheid. Maar als Ellen na 25 jaar weer in de villa gaat wonen, heeft zij een heel andere kijk en een ander gevoel bij de villa. Er zijn in dit boek vele motieven. De belangrijkste is de naamgeving. Dit keert vele malen terug. Ellen hecht veel waarde aan de magische kracht van de naam. Zij denkt dat iemands diepste wezen besloten ligt in iemands naam. Ellen geeft het kindje de vervloekte naam Ida. Carlos heet eigenlijk Michiel. Haar moeder veranderd haar naam in Betty om dat deze naam internationaler is voor het knipselbureau. Zelfs haar hond Orson noemt Pagina 3 van 6

4 ze een tijdje Hond, omdat ze nog geen goede naam heeft verzonnen. Ook wil ze haar eigen kindje graag Ida-Sofie noemen, maar als ze afgerekend heeft met het verleden besluit ze dat Bas haar naam mag verzinnen. Een ander motief is het schuldmotief. Ellen voelt zich enorm schuldig dat zij het noodlot over Ida heeft afgeroepen door haar een verkeerde naam te geven. Ellen denkt dat alle ongevallen en gevolgen van de postnatale depressie van haar moeder worden veroorzaakt door de verkeerde naamgeving van Ida. Dus ergens voelt ze zich schuldig voor het hele drama. In dit boek komt toch nog iets terug van Dorresteins favoriete thema feminisme. In dit boek wordt het alleen gebruik als motief. Het personages Lucia besluit te gaan scheiden van haar man. Als Margje wordt verkracht door Frits, gunt ze hem daarna geen blik waardig. Nog een motief is de tegenstelling tussen werkelijkheid en fantasie. De personages ontrekken zich aan de realiteit door verbeelding. Daardoor worden zij meer in beslag genomen door hun fantasieën, dan door de soms harde werkelijkheid. Zo leeft Margje totaal in haar eigen wereld, wanneer Ida is geboren. Ook Ellen leeft in een soort eigen wereldje. Zo verbeeld zij zich dat ze met haar vader naar de maan gaat. Ze hoort de stemmen van haar broer en haar zus in haar hoofd. Ook probeert Ellen zich tot het einde te verbeelden dat zij in een voorbeeldig gezin leeft, waar niks mis mee is. Doordat het verhaal in een ik-perspectief is geschreven, had ik soms niet door wat nu werkelijkheid was en wat niet. Als laatste is er ook nog het leidmotief. Ze probeert uit de foto s van het familie album af te leiden wat er in werkelijkheid is gebeurd. 2. Verband met maarschappelijke kwesties en veranderingen In 1998 hebben zich drie verschrikkelijke familiedrama s afgespeeld. Bij deze familiedrama s vonden één of meer gezinsleden de dood. Bij veel van deze drama s brengen de ouders hun kinderen en hun partner om. In sommige gevallen brengen zij ook nog zichzelf om. Deze golf van moorden speelde enorm in de media in Het heeft waarschijnlijk een diepe indruk gemaakt op Renate Dorrestein, zij is hierdoor op ideeën gebracht om een boek te schrijven. Misschien heeft het feit, dat haar zusje in 1979 zelfmoord gepleegd heeft, er ook mee te maken. Dit heeft een enorme invloed op haar en haar schrijverschap gehad. 3. Literaire recensie Ik heb deze recensie gevonden in de Volkskrant. Aleid Truijens begint met de familiedrama s, die zich afspelen in de periode dat het boek uitkomt. Renate Dorrestein heeft daar hoogstwaarschijnlijk zelf ook gebruik van gemaakt. Ze vindt het riskant om zo n onderwerp als fictie te gebruiken, het kan namelijk verkeerd uitpakken. Zo stelt zij: Maak je er echter fictie van, een roman, of film, dan doet zulke gruwel zich voor als entertainment van de ergste soort: product van een oververhitte fantasie, goedkoop effectbejag met grove middelen. Fictie stelt zijn eigen wetten, en een ervan is dat je het als schrijver niet te dol mag maken, wil je geloofwaardig blijven. Zij vindt dat Dorrestein er in is geslaagd een overtuigende roman te schrijven, maar ze vindt dat ze de gruweldaden zelf niet geloofwaardig geschreven zijn. Het Bfilmeffect is te groot volgens haar. Ze meent ook dat het ongeloofwaardig is dat niemand in het gezin en in de nauwe omgeving door heeft gehad wat er Margje en Ida aan de hand was. Ook vindt ze het vreemd dat het verschijnsel postnatale depressie in die tijd onbekend was. Over deze zaken zegt zij: Dat is nauwelijks voorstelbaar, evenmin de gedachte dat in de jaren zeventig, de tijd waarin het verhaal speelt, de kraamvrouwenpsychose waaraan de moeder lijdt, een onbekend verschijnsel was. Maar desondanks vindt de recensente Een hart van steen een krachtige en overtuigende roman. Dit komt volgens haar doordat het boek zorgvuldig is opgebouwd. Hierbij heeft Dorrestein een ijzeren logica en een sterke verbeeldingskracht gebruikt. Over het motief van de tegenstelling zegt zij: De schrijnende tegenstelling tussen de warme gezinsleven van de ouders en hun vijf kinderen, in een zonnige villa in de buurt van Pagina 4 van 6

5 Haarlem en het gepantserde bestaan van de tot op het bot verkilde Ellen is met pijnlijke precisie getekend. Ook bespreekt de recensente het steeds terugkerende onderwerp in Dorresteins boeken: familiedrama en familie s met een geheim. Hierbij noemt zij: Het perpetuum mobile van de liefde, Ontaarde moeders en Verborgen gebreken. Ze vindt dat in dit boek psychologie van de schuldige achterblijver het beste beschreven wordt. Over de schrijfstijl zegt zij: De Dorrestein die deze roman schreef is serieus en vol compassie. Wat niet wil zeggen humorloos; ( ). Verder vertelt ze veel over de inhoud. Eigenlijk blijft niets onbesproken. Ze verklapt zelfs het eind van het verhaal. Zij vindt dus dat het verhaal overtuigend geschreven is. Zij twijfelt alleen aan de geloofwaardigheid van gebeurtenissen. Ik ben het niet eens met Aleid Truijens over het feit dat de gruweldaden niet geloofwaardig beschreven zijn. Het is erg zakelijk en emotieloos beschreven, maar dat zorgt er juist voor dat het gevoel dat je erbij krijgt extra triest is. Je ziet het vanuit Ellen, hoe zij het beleeft heeft. Zij heeft een hart van steen, dus zij toont weinig emotie. Dat vind ik dus goed aan de beschrijvingen van de gruweldaden. Ik heb geen moment aan de geloofwaardigheid getwijfeld. Wat ik wel Typisch vind en waar ik het eens ben met de schrijver is dat niemand, behalve Ellen, schijnt door te hebben dat er iets met Margje aan de hand is. Het kan zijn dat de artsen het verschijnsel wel kenden, maar nog niet herkenden. Woorden: 371 Uitwerking SpO De moeder-dochterrelatie in de romans van Renate Dorrestein. Met dit onderwerp probeer ik erachter te komen, hoe de moeder-dochterrelaties in de boeken van Renate Dorrestein in elkaar steken. Dit zijn meestal complexe relaties, waarin vele geheimen schuil gaan. Ook in dit boek kwamen de moeder-dochterrelaties zeer goed naar boven. Er zijn een aantal moederdochterrelaties in dit boek. Namelijk, Margje-Ellen, Margje-Ida, Margje-Sybille en Ellen-Ida-Sofie. Om te beginnen de relatie tussen Margje en Ellen. In het begin van het verhaal is deze relatie erg gemoedelijk. Het blijkt een perfect gezin te zijn. Totdat het noodlot toeslaat en Ida op komst is. Daar verandert Ellen verhouding tegenover haar moeder al. Ze geeft het kindje de naam vervloekte naam Ida. Haar moeder heeft niet door dat Ellen het eigenlijk een vreselijke naam vindt. De communicatie wordt op dat moment al slechter. Als Ida eenmaal geboren is, loopt alles mis. Moeder raakt geobsedeerd door Ida en heeft geen aandacht meer voor de rest van haar gezin, dus ook niet voor Ellen. Als ze wel aandacht heeft, is zij vaak gemeen tegen haar kinderen. Ellen probeert haar moeder gerust te stellen over de gezondheid van Ida. Ze zegt dat Ida nog niet gedoopt is en dat vast en zeker zal schelen. Ook zegt ze dat ze Ida beter Sofie kunnen noemen om de vloek, die ze over haar heeft uitgesproken heeft, tegen te gaan. Zij zegt dit alleen maar om haar moeder zich beter te laten voelen. Helaas heeft het een tegenovergesteld effect. Ellen heeft later als enige door dat haar moeder Ida mishandelt. Ze weet niet wat ze er tegen moet doen. Ze wil haar moeder het liefst met rust laten, omdat zij zo raar reageert steeds. Op het eind is moeder opeens weer wie zij vroeger was en denkt Ellen dat alles toch nog goed komt. Maar voor moeder is juist het einde in zicht. De relatie tussen Margje en Ida is eigenlijk eenzijdig. Ida kan er namelijk niets tegenin brengen en het gebeurt haar gewoon. Moeder denkt dat de duivel zich in Ida heeft genesteld en ze probeert die uit te drijven. Daarom mishandelt zij Ida. Zij lijkt voor haar huisgenoten overbezorgd, maar in werkelijkheid gaat er dus iets heel anders achter schuil. Uiteindelijk vermoord Margje Ida met een scherp mes. De relatie tussen Margje en Billie wordt niet heel uitgebreid beschreven. Hun relatie lijkt wel op die van Margje en Ellen. In het begin is alles nog heel gemoedelijk, maar als Ida eenmaal op aarde is, begint ook Pagina 5 van 6

6 bij Billie de twijfel toe te slaan. Haar moeder scheldt haar uit en ze mag alleen nog maar nette kleding dragen. De hele periode die vooraf gaat aan het drama lijkt aan Billie voorbij te gaan, omdat zij vaak in haar kelder zit. Daardoor heeft zij ook niet door wat zich tussen moeder en Ida afspeelt. Zij komt uiteindelijk om door de slaappillen en de plastic zak over haar hoofd. Dan is het als laatste nog de relatie tussen de Ellen van 37 jaar en haar ongeboren kindje Ida-Sofie. Ze wil de waarheid over het drama te weten komen om later aan haar kindje te kunnen vertellen. Zij spreekt vaak tegen haar, terwijl zij nog in de buik zit. Uiteindelijk wanneer zij de waarheid heeft achterhaalt, besluit zij het kindje geen Ida-Sofie te noemen. Zij wil graag haar verleden achter zich laten. Bronvermelding: - Recensie A. Truijens, Voor altijd gestold tot kind. de Volkskrant Op: - Overige onderdelen L. Kruse, Een hart van steen Op: Pagina 6 van 6