Opdrachtgever Gemeente Haarlem Postbus PB Haarlem. auteur(s) P.C.Teekens. projectnr revisie september 2012

Transcriptie

1 Archeologische Rapporten Oranjewoud 2012/118 Inventariserend Veldonderzoek (IVO) door middel van verkennende boringen binnen het plangebied Lieoever te Haarlem projectnr revisie september 2012 auteur(s) P.C. Teekens Opdrachtgever Gemeente Haarlem Postbus PB Haarlem datum vrijgave beschrijving revisie goedkeuring vrijgave revisie 00 (concept) revisie 01 (definitief) P.C.Teekens I.M.J. Vossen

2 Colofon Titel: Archeologische Rapporten Oranjewoud 2012/118. Inventariserend Veldonderzoek (IVO) door middel van verkennende boringen binnen het plangebied Lieoever te Haarlem Auteur(s): P.C. Teekens ISSN: Oranjewoud B.V. Postbus AA Heerenveen Niets uit dit rapport mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden d.m.v. druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Ingenieursbureau Oranjewoud bv, noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt, door een derde of voor enig ander werk of doel dan waarvoor het is vervaardigd. Disclaimer Archeologisch vooronderzoek wordt in zijn algemeenheid uitgevoerd door het steekproefsgewijs bemonsteren d.m.v. boringen, proefsleuven en/of veldkartering. Hoewel Ingenieursbureau Oranjewoud bv de grootste zorgvuldigheid betracht bij het uitvoeren van het archeologisch onderzoek, is het juist deze steekproefsgewijze benadering die het onmogelijk maakt garanties ten aanzien van de situatie af te geven op basis van de resultaten van een archeologisch vooronderzoek. Oranjewoud aanvaardt derhalve op generlei wijze aansprakelijkheid voor schade welke voortvloeit uit beslissingen genomen op basis van de resultaten van archeologisch (voor)onderzoek. blad 2 van 20

3 Inhoud blz. Administratieve gegevens...4 Samenvatting.5 1 Inleiding Bureauonderzoek Begrenzing onderzoeks- en plangebied Huidig en toekomstig gebruik Verwachte archeologische waarden Beleid Informatie uit het saneringsplan Veldonderzoek Doel- en vraagstelling Onderzoeksopzet en werkwijze Resultaten Bodemopbouw Archeologie Conclusies en advies Conclusies (Selectie)advies...18 Literatuur en geraadpleegde bronnen...19 Bijlagen 1 Archeologische perioden 2 AMZ-cyclus 3 Boorbeschrijvingen Kaarten S1 Situatiekaart met locatie boringen en verstoringsdiepte blad 3 van 20

4 Administratieve gegevens OW Projectnummer OM-nummer Provincie Noord-Holland Gemeente Haarlem Gemeentelijke projectcode LIEO Plaats Haarlem Toponiem Lieoever Kaartblad 25A Centrumcoördinaten / Kadaster - Opdrachtgever Gemeente Haarlem - Stadszaken Uitvoerder Oranjewoud Datum uitvoering Projectteam I.M.J. Vossen (senior KNA-archeoloog en projectleider) P.C.Teekens (KNA-archeoloog) Bevoegd gezag Gemeente Haarlem Contactpersoon H. Kiewiet 1 en mevr. A. Van Zalinge/de heer P. van Kempen 2 Beheer documentatie Oranjewoud Almere Vondstdepot - Afbeelding 1 Locatie plangebied (in rood) (Topografische Kaart 1: (niet op schaal), Topografische Dienst Kadaster, Emmen) 1 Gemeente Haarlem, hoofdafdeling Stadszaken, afdeling Milieu, bureau Bodem. 2 Gemeente Haarlem, hoofdafdeling Stadszaken, afdeling Ruimtelijk Beleid, bureau Archeologie (bevoegd gezag inzake archeologie). blad 4 van 20

5 Samenvatting De directe aanleiding voor het onderhavige archeologische onderzoek is de voorgenomen bodemsanering van een viertal locaties langs de Lieoever/Liewegje te Haarlem 3. Ter plaatse van de Lieoever is sprake van een vervuiling met zware metalen enerzijds (drie locaties) en een vervuiling met olie anderzijds (één locatie). De sanering van de locatie met zware metalen zal onder andere bestaan uit het afgraven van de bodem tot circa 1,0 m mv; de sanering van de locatie met de olieverontreiniging zal onder meer bestaan uit het afgraven van de bodem tot circa 2,0 m mv. Omdat in het noordelijke deel van de saneringslocatie (ter plaatse van de olieverontreiniging) beneden 1 m -mv nog archeologische resten aanwezig zouden kunnen zijn, is conform het advies van het Bureau Archeologie van de gemeente Haarlem 4 nader archeologisch onderzoek nodig ter plaatse van de olieverontreiniging. Oranjewoud bv heeft hiertoe op 5 september 2012, in opdracht van de gemeente Haarlem en conform het advies van het Bureau Archeologie en het hierop gebaseerde (door Oranjewoud opgestelde) en door het Bureau Archeologie goedgekeurde Plan van Aanpak (PvA) 5, een inventariserend veldonderzoek (IVO) door middel van verkennende boringen uitgevoerd rondom de locatie met de aangetroffen olieverontreiniging. Het veldonderzoek is uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), versie 3.2., de Haarlemse richtlijnen voor archeologisch onderzoek, het advies van het Bureau Archeologie van de gemeente Haarlem en het eerder genoemde PvA. Het doel van het inventariserend veldonderzoek is het toetsen van de archeologische verwachting, zoals deze op basis van het uitgevoerde bureauonderzoek is opgesteld. Het uitgevoerde onderzoek betreft een inventariserend veldonderzoek door middel van boringen, verkennende fase. Een verkennend onderzoek heeft als doel het in kaart brengen van eventuele verstoringen in de bodem, het verkrijgen van enig inzicht in de bodemopbouw van het gebied en aldus het in kaart brengen van kansrijke en kansarme zones wat betreft archeologie. Op basis van de gegevens uit het saneringsplan alsmede het Advies Archeologie van het Bureau Archeologie van de gemeente Haarlem, werd verwacht dat binnen het plangebied (meer specifiek binnen de zone met olieverontreiniging) sprake zou zijn van een gemiddeld circa 1,3 m dik ophogingspakket waaronder een laag zand werd aangetroffen dat is geïnterpreteerd als een laag stuifzand. Dit mogelijke stuifzand ligt zelf weer op een pakket veen (Formatie van Nieuwkoop; Hollandveen Laagpakket), waaronder duin- of strandwalafzettingen aanwezig zijn (Formatie van Naaldwijk; Laagpakket van Zandvoort en/of Laagpakket van Schoorl). Tevens werd er rekening mee gehouden dat in de top van de duin- en/of strandwalafzettingen en de mogelijk aanwezige laag stuifzand archeologische resten aanwezig zouden kunnen zijn uit de periode vanaf het laat-neolithicum. Het veldonderzoek heeft inderdaad de verwachte ophogingslaag aangetoond. Of dit pakket deels bestaat uit een verstoorde laag stuifzand is niet duidelijk, maar eronder werd een pakket veen aangetroffen. Dit pakket Hollandveen is in ieder geval tot op een diepte van 2,75 à 2,80 m - mv (2,85 à 3,00 m - NAP) aanwezig. Hieronder bevindt zich een pakket matig fijn, neutraalgrijs kalkarm zand. Het gaat hierbij hoogstwaarschijnlijk om duinafzettingen (Formatie van Naaldwijk; Laagpakket van Zandvoort of Oude Duinen; zie ook afbeelding 2). Deze zullen binnen hooguit enkele meters diepte overgaan in strandwalafzettingen (ook behorende tot de Formatie van Naaldwijk; Laagpakket van Zandvoort), maar deze zijn bij dit onderzoek niet aangeboord. Het genoemde veenpakket wordt op een diepte van 1,6 à 1,8 m - mv (1,7 à 1,9 m - NAP) doorsneden door een 0,30 à 0,65 m dunne laag zand dat qua structuur en textuur identiek is aan de in de diepere ondergrond aanwezige duinafzettingen (matig fijn, zwak siltig, neutraalgrijs, kalkarm zand). De meest plausibele interpretatie is dat het hier inderdaad gaat om een pakket stuifzand (en daarmee eveneens 3 Oranjewoud, Van Kempen en Van Zalinge, Van der Haar en Vossen, blad 5 van 20

6 om duinafzettingen). In beide zandpakketten zijn geen oude bodems of vegetatiehorizonten aangetroffen. (Selectie)advies Zowel in de onderste duinafzettingen (oude duinen) als het tussen twee veenlagen in gelegen stuifzandpakket kunnen in principe archeologische vindplaatsen worden aangetroffen. De afwezigheid van bodemvorming in de top van beide zandpakketten maakt dat de kans hierop echter laag kan worden ingeschat. Bovendien zal de top van de oude duinen met de voorgenomen sanering niet worden verstoord. Daarnaast kan worden aangenomen dat de zware (olie)verontreiniging eventuele archeologische resten in althans het stuifzandpakket heeft aangetast. Bovenstaande in overweging nemend, adviseren wij het plangebied (d.w.z.: de contour van de olieverontreiniging) tot 2,5 m -mv vrij te geven ten behoeve van de voorgenomen sanering. Ook voor vrijgegeven (delen van) plangebieden bestaat altijd de mogelijkheid dat er tijdens graafwerkzaamheden toch losse sporen en vondsten worden aangetroffen. Het betreft dan vaak kleine sporen of resten die niet door middel van een booronderzoek kunnen worden opgespoord. Op grond van artikel 53 van de Monumentenwet 1988 dient zo spoedig mogelijk melding te worden gemaakt van de vondst bij de Minister (de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: ARCHISmeldpunt, telefoon ). Een vondstmelding bij de het Bureau Archeologie van de gemeente Haarlem kan ook ( ). Ingenieursbureau Oranjewoud B.V. Almere, september 2012 blad 6 van 20

7 1 Inleiding De directe aanleiding voor het onderhavige archeologische onderzoek is de voorgenomen bodemsanering van een viertal locaties langs de Lieoever/Liewegje te Haarlem 6. Ter plaatse van de Lieoever is sprake van een vervuiling met zware metalen enerzijds (drie locaties) en een vervuiling met olie anderzijds (één locatie). De sanering van de locatie met zware metalen zal onder andere bestaan uit het afgraven van de bodem tot circa 1,0 m mv; de sanering van de locatie met de olieverontreiniging zal onder meer bestaan uit het afgraven van de bodem tot circa 2,0 m mv. Omdat in het noordelijke deel van de saneringslocatie (ter plaatse van de olieverontreiniging) beneden 1 m -mv nog archeologische resten aanwezig zouden kunnen zijn, is conform het advies van het Bureau Archeologie van de gemeente Haarlem 7 nader archeologisch onderzoek nodig ter plaatse van de olieverontreiniging. Oranjewoud bv heeft hiertoe op 5 september 2012, in opdracht van de gemeente Haarlem en conform het advies van het Bureau Archeologie en het hierop gebaseerde (door Oranjewoud opgestelde) en door het Bureau Archeologie goedgekeurde Plan van Aanpak (PvA) 8, een inventariserend veldonderzoek (IVO) door middel van verkennende boringen uitgevoerd rondom de locatie met de aangetroffen olieverontreiniging. Het doel van het inventariserend veldonderzoek is het toetsen van de archeologische verwachting, zoals deze op basis van het uitgevoerde bureauonderzoek is opgesteld. Het uitgevoerde onderzoek betreft een inventariserend veldonderzoek door middel van boringen, verkennende fase. Een verkennend onderzoek heeft als doel het in kaart brengen van eventuele verstoringen in de bodem, het verkrijgen van enig inzicht in de bodemopbouw van het gebied en aldus het in kaart brengen van kansrijke en kansarme zones wat betreft archeologie. Het veldonderzoek is uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), versie 3.2., de Haarlemse richtlijnen voor archeologisch onderzoek, het advies van het Bureau Archeologie van de gemeente Haarlem en het eerder genoemde PvA. 6 Oranjewoud, Van Kempen en Van Zalinge, Van der Haar en Vossen, blad 7 van 20

8 blad 8 van 20

9 2 Bureauonderzoek Voor aanvang van het veldonderzoek is er geen separaat bureauonderzoek uitgevoerd. Wel is door het Bureau Archeologie van de gemeente Haarlem een archeologisch advies opgesteld 9, waarin de beschikbare (archeologische) gegevens zijn opgenomen en een verwachtingsmodel is opgesteld. Hierbij is ook gebruik gemaakt van de gegevens die afkomstig zijn van het door Oranjewoud in 2011 uitgevoerde milieukundige onderzoek en het saneringsplan 10. Hieronder volgen enkele gegevens uit zowel het Archeologische Advies van de gemeente Haarlem als het genoemde milieukundige bodemonderzoek dat door Oranjewoud is uitgevoerd. Het een en ander is deels integraal overgenomen uit beide stukken. Voor nadere details wordt naar de genoemde documenten verwezen. 2.1 Begrenzing onderzoeks- en plangebied Het plangebied is gelegen aan de Lieoever/Liewegje te Haarlem, en ligt globaal tussen huisnummers 69 en 76. De zone waar een olieverontreiniging is aangetroffen ligt in het zuidelijk deel van het plangebied. Dit gebied is middels een verkennend booronderzoek nader onderzocht. Voor de ligging van het plangebied wordt verwezen naar afbeelding 1 alsmede kaartbijlage S Huidig en toekomstig gebruik Huidig gebruik plangebied Het plangebied is momenteel deels bebouwd (woningen, schuren). Tevens zijn er toegangswegen, tuinen en grasveldjes. In het noorden ligt van een camping. Consequenties toekomstig gebruik Men is voornemens om de aangetroffen locaties met bodemverontreiniging te saneren. Dit houdt in dat in het zuidelijk deel van het plangebied, het gebied waar sprake is van een loodverontreiniging en een olieverontreiniging, de bodem tot respectievelijk 1,0 en 2,0 m - mv wordt afgegraven. Hierbij kunnen eventueel aanwezig archeologische resten worden verstoord of vernietigd. 2.3 Verwachte archeologische waarden Het plangebied behoort volgens de Archeologische Beleidskaart Haarlem voor het grootste gedeelte tot categorie 2 en voor een klein deel tot categorie 4 (zie afbeelding 2). In het gebied dat tot categorie 2 behoort worden volgens deze beleidsadvieskaart resten verwacht van de oudste strandwal van Haarlem en zandopduikingen in de oostelijke strandvlakte. Op deze strandwal en de zandopduikingen zijn archeologische resten te verwachten vanaf het laat-neolithicum. In het gebied dat tot categorie 4 behoord kunnen, op basis van bekende archeologische waarden, archeologische waarden aanwezig zijn in een lagere dichtheid dan bij categorie 3. In de top van de hier verwachtte strand- of duinafzettingen worden resten verwacht uit het laat-neolithicum en de bronstijd. In het eventueel aanwezige veenpakket bestaat een kleine kans op de aanwezigheid van resten vanaf de ijzertijd. Echter, het wordt aangenomen dat het gebied in deze periode te nat was voor bewoning. Pas aan het begin van de late middeleeuwen werd het veengebied ontgonnen. Mogelijk zijn daar in het gebied nog resten van aanwezig. 9 Van Kempen en Van Zalinge, Oranjewoud, blad 9 van 20

10 Op basis van bekende archeologische vindplaatsen en waarnemingen die in het verleden zijn gedaan in de omgeving van het plangebied, dient rekening gehouden te worden met archeologische resten uit de prehistorie (vanaf het laat-neolithicum) en de late middeleeuwen. 2.4 Beleid Afbeelding 2. Detail uit de Archeologische beleidskaart Haarlem, met daarop aangegeven de (globale) ligging van het plangebied (blauwe cirkel). Bron: gemeente Haarlem. Volgens de reeds genoemde Archeologische Beleidskaart Haarlem geldt voor de hierboven aangegeven categorieën het volgende regime (zie tevens afbeelding 2): Categorie 2: bij bodemverstorende activiteiten van meer dan 50 m 2 en dieper dan 30 cm - mv dient een archeologisch rapport te worden overlegd. Categorie 4: bij bodemverstorende activiteiten van meer dan m 2 en dieper dan 30 cm - mv dient een archeologisch rapport te worden overlegd. 2.5 Informatie uit het saneringsplan In het saneringsplan 11 is aangegeven dat het gebied in het verleden naar verwachting meerdere malen is opgehoogd en afgegraven. Dit vanwege de slechte draagkracht van de bodem (oeverzone). Daarnaast zullen in de oeverzone versterkingen zijn aangebracht met puinhoudend materiaal. Dit werd overigens bevestigd door enkele bewoners. Verder blijkt uit het saneringsplan dat binnen het te onderzoeken gebied sprake is van een ophogingslaag van 1,0 à 2,0 m, waaronder de oorspronkelijke veenbodem aanwezig is. In zowel de oorspronkelijke bodem als in de zandige ophogingslaag werden bijmengingen aangetroffen van (bouw- en baksteen)puin, kolengruis, bouw- en sloopafval, slakken en glas. 11 Oranjewoud, blad 10 van 20

11 Uit de bestudering van de boorprofielen in het saneringsplan en uit de profielen van de boringen die door Witteveen en Bos zijn gezet blijkt dat ter plaatse van de saneringslocaties (zware metalen) verwacht kan worden dat de bodem tot circa 1,0 m mv is verstoord. Uit de diepere boringen (dieper dan 1,0 m mv) die in het plangebied zijn gezet blijkt dat de bodemopbouw in het gebied bestaat uit een opgebracht/verstoord pakket, waaronder stuifzand ligt op veen en daaronder duin- en strandwalafzettingen. Het duin en/of strandwalzand is aangetroffen vanaf circa 200 tot 350 cm mv. Op dit zand kunnen archeologische resten worden aangetroffen vanaf het laat neolithicum tot en met de midden ijzertijd. Op het duin- en/of strandwalzand bevindt zich een veenlaag, die is aangetroffen vanaf circa 1,2 tot 2,3 m mv. Op het veen bevindt zich over het algemeen een zandpakket. Dit zandpakket bestaat waarschijnlijk uit een laag stuifzand waarvan de top is verstoord/opgebracht. De laag die is geïnterpreteerd als stuifzand is aangetroffen vanaf circa 0,5 tot 1,5 m mv. Mogelijk moet het bovenste deel van het zandpakket (circa 0,3 tot 1,0 m dik) als oude bouwvoor aangemerkt worden. Uit de boringen kan verder opgemaakt worden dat de bodem gemiddeld tot circa 1,3 cm mv is verstoord/opgehoogd. De verstoringsdiepte ter plaatse van de oliesaneringslocatie bedraagt circa 1,4 cm -mv. Uit de diepere boringen (dieper dan 1,0 m mv) die in het plangebied zijn gezet blijkt dat de bodemopbouw in het gebied in grote lijnen bestaat uit een opgebracht/verstoord pakket, waaronder vermoedelijk stuifzand ligt op veen en daaronder duin- en strandwalafzettingen. Elders op de strandwal zijn in deze overstuivingen akkersporen aangetroffen. Omdat de boringen in onderhavig plangebied niet in het kader van het archeologisch belang zijn gezet en omdat de hoogte van de boringen ten opzichte van NAP ontbreekt, is door het Bureau Archeologie van de gemeente Haarlem aangegeven dat met betrekking tot de interpretatie daarvan een slag onder de arm gehouden moet worden. Indien het stuifzand inderdaad aanwezig is, dan kunnen hier archeologische resten in aangetroffen worden. Op basis van de bovenstaande gegevens heeft het Bureau Archeologie van de gemeente Haarlem het volgende advies uitgebracht: 1. Saneringslocaties verontreiniging met zware metalen Aangezien de geplande ontgravingen in dit gebied geheel binnen de recentelijk verstoorde bodem vallen (circa 1,0 m - mv), zijn er geen nadere eisen ten aanzien van archeologisch onderzoek gesteld. Dit gebied is dan ook vrijgegeven voor wat betreft archeologie. Wel is duidelijk gesteld dat indien er tijdens de sanering alsnog archeologische resten (vondsten dan wel sporen) worden aangetroffen, de vinder wettelijk verplicht is de vondst of vondsten direct te melden bij het Bureau Archeologie van de gemeente Haarlem Saneringslocatie olieverontreiniging Op basis van de beschikbare gegevens is geconcludeerd dat in het noordelijke deel van de saneringslocatie met olieverontreiniging, rekening gehouden dient te worden met de aanwezigheid van archeologische resten. Geadviseerd is dan ook om, indien planaanpassing niet mogelijk is, voor aanvang van de sanering archeologisch onderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek uit te laten voeren om te bepalen of er inderdaad archeologische resten aanwezig (kunnen) zijn. In samenspraak tussen Oranjewoud en het Bureau Archeologie van de gemeente Haarlem is afgesproken (en opgenomen in het genoemde PvA) dat in totaal 4 boringen dienen te worden gezet. Deze boringen zullen - uit veiligheids- en milieuoverwegingen - buiten de contouren van de aangetroffen olieverontreiniging worden gezet blad 11 van 20

12 blad 12 van 20

13 3 Veldonderzoek 3.1 Doel- en vraagstelling Het doel van het inventariserend veldonderzoek is het toetsen van de archeologische verwachting, zoals deze in het Advies Archeologie van het Bureau Archeologie van de gemeente Haarlem is weergegeven. Het uitgevoerde onderzoek betreft een inventariserend veldonderzoek door middel van boringen, verkennende fase. 13 Een verkennend onderzoek heeft als doel het in kaart brengen van eventuele verstoringen in de bodem, het verkrijgen van enig inzicht in de bodemopbouw van het gebied en aldus het in kaart brengen van kansrijke en kansarme zones wat betreft archeologie. Het onderzoek dient antwoord te geven op de volgende vragen: 14 Wat is de bodemopbouw en zijn er aanwijzingen voor bodemverstoringen? Is er binnen het plangebied een vindplaats aanwezig en/of zijn er archeologische indicatoren aangetroffen die hierop kunnen wijzen? Zo ja, wat is de aard, conserveringstoestand en datering van deze indicatoren/vindplaats? Indien archeologische lagen aanwezig zijn; op welke diepte bevinden deze zich en wat is de maximale diepte? Waaruit bestaat of bestaan deze archeologische laag of lagen? In welke mate wordt een eventueel aanwezige vindplaats verstoord door realisatie van geplande bodemingrepen? Hoe kan deze verstoring door planaanpassing tot een minimum worden beperkt? In welke mate stemmen de resultaten van het veldwerk overeen met de verwachtingen? Wat zijn de aanbevelingen? Is nader onderzoek noodzakelijk? En zo ja, waaruit kan deze bestaan? 3.2 Onderzoeksopzet en werkwijze Datum uitvoering 5 september Veldteam Weersomstandigheden P.C. Teekens (KNA-archeoloog) Boortype 10 cm Edelmanboor. 15 Positionering een aantal boringen (boorgrid) (Half) zonnig, ca. 20 graden Celsius en droog. In totaal zijn 6 boringen gezet (boringen ) 16. Conform het PvA zijn de boringen net buiten de contouren van de olieverontreining gezet 17. Diepte boringen De boringen zijn met uitzondering van boringen 003 en 004 doorgezet tot minimaal 2,0 m - mv en maximaal 3,2 m - mv. 13 Het veldonderzoek is uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), versie 3.2., de Haarlemse richtlijnen voor archeologisch onderzoek, het advies van het Bureau Archeologie van de gemeente Haarlem en het eerder genoemde PvA. 14 Deze onderzoeksvragen zijn integraal overgenomen uit het PvA. 15 Vanwege de aanwezigheid van baksteen en puin in de bovengrond is in het veld besloten om een 10 cm Edelmanboor te gebruiken i.p.v. een in het PvA voorgeschreven 8 cm Edelmanboor. 16 Aangezien boringen 003 en 004 moesten worden gestaakt vanwege de aanwezigheid van ondoordringbaar puin, zijn elders 2 extra boringen gezet (boringen 005 en 006). 17 De boringen zijn in principe conform het boorplan uit het PvA gezet. Enkele boringen moesten echter vanwege de aanwezigheid van kabels, leidingen en bomen enigszins worden verplaatst. blad 13 van 20

14 Methode conform Leidraad SIKB 18 Oriëntatie grid t.o.v. geomorfologie/paleolandschap Wijze inmeten boringen Overige toegepaste methoden Wijze onderzoek / beschrijving boorkolom Verzamelwijze archeologische indicatoren Bemonstering Vondstzichtbaarheid aan oppervlak Omschrijving oppervlaktekartering N.v.t. N.v.t. Handheld GPS en aanwezige perceelsgrenzen. Het kalkgehalte van zandpakketten is bepaald met een zoutzuuroplossing van 10 %. ASB/NEN Doorwoelen, brokkelen, snijden en visuele inspectie van de boorkernen. N.v.t. Nihil (gras en bestrating). N.v.t. 3.3 Resultaten Voor een overzicht van de boringen wordt verwezen naar de boorprofielen in bijlage 3 en de situatiekaart in de kaartenbijlage Bodemopbouw De bodemopbouw 19 binnen het plangebied wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van een 0,85 à 1,20 m dik verstoord pakket matig fijn zand. De top hiervan, de A-horizont, is matig humeus en heeft een dikte van 0,15 à 0,20 m. Het (deels opgebrachte) zandpakket wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van resten bouw- en baksteen, grind, soms brokken klei en puin. Vooral ter plaatse van boringen 003 en 004, die moesten worden gestaakt, is sprake van een grote hoeveelheid bouw- en sloopafval (bouw- en baksteen, sintels, kleibrokken, glas etcetera). Onder het hierboven genoemde geroerde (ophogings)pakket bevindt zich, met uitzondering van boringen 002 en 006, een veenpakket met een dikte van 0,40 à 0,45 m (tot op een diepte van 1,25 à 1,30 m - mv (1,5 à 1,35 m - NAP). Het betreffende veenpakket werd weliswaar ook ter plaatse van boringen 002 en 006 aangetroffen, maar in deze gevallen is sprake van een verstoord veenpakket. Onder het veenpakket bevindt zich in alle boringen een 0,30 à 0,65 m dik pakket matig fijn, zwak siltig, neutraalgrijs, kalkarm zand (tot 1,6 à 1,8 m - mv of 1,7 à 1,9 m - NAP). Hieronder, veelal via een min of meer geleidelijk overgang, is opnieuw sprake van een veenpakket. Dit veenpakket reikt ter plaatse van boringen 001 en 005 tot op een diepte van respectievelijk 2,80 en 2,75 m - mv (3,00 en 2,85 m - NAP). Hieronder werd opnieuw een neutraalgrijs zandpakket aangetroffen, bestaande uit matig fijn, zwak siltig, kalkarm zand. Interpretatie en lithostratigrafie Op basis van de gegevens uit het saneringsplan (het milieukundig bodemonderzoek) alsmede het Advies Archeologie van het Bureau Archeologie van de gemeente Haarlem, werd verwacht dat binnen het plangebied (meer specifiek binnen de zone met olieverontreiniging) sprake zou zijn van een gemiddeld 18 Tol e.a Voor de verschillende lith-stratigrafische eenheden wordt verwezen naar de paragraaf "Interpretatie en lithostratigrafie". blad 14 van 20

15 circa 1,3 m dik ophogingspakket met daaronder een laag zand dat is geïnterpreteerd als een laag stuifzand (mogelijk behorende tot de Formatie van Boxtel, Laagpakket van Kootwijk). Dit mogelijke stuifzand ligt zelf weer op een pakket veen (Formatie van Nieuwkoop. Hollandveen Laagpakket), waaronder duin- of strandwalafzettingen aanwezig zijn (Formatie van Naaldwijk; Laagpakket van Schoorl (Jonge Duinen) en Laagpakket van Zandvoort (strandwal- en/of duinafzettingen (Oude Duinen)). Het veldonderzoek heeft inderdaad de verwachte ophogingslaag aangetoond. Of dit pakket deels bestaat uit een verstoorde laag stuifzand is niet duidelijk, maar eronder werd een pakket veen (Formatie van Nieuwkoop; Hollandveen Laagpakket) aangetroffen. Dit pakket Hollandveen is in ieder geval tot op een diepte van 2,75 à 2,80 m - mv (2,85 à 3,00 m - NAP) aanwezig. Hieronder bevindt zich een pakket matig fijn, neutraalgrijs kalkarm zand. Het gaat hierbij hoogstwaarschijnlijk om duinafzettingen (Formatie van Naaldwijk; Laagpakket van Zandvoort of Oude Duinen; zie ook afbeelding 3). Deze zullen binnen hooguit enkele meters diepte overgaan in strandwalafzettingen (Formatie van Naaldwijk; Laagpakket van Zandvoort), maar deze zijn bij dit onderzoek niet aangeboord. Het genoemde Hollandveen pakket wordt op een diepte van 1,6 à 1,8 m - mv (1,7 à 1,9 m - NAP) doorsneden door een 0,30 à 0,65 m dunne laag zand dat qua structuur en textuur identiek is aan de in de diepere ondergrond aanwezige duinafzettingen (matig fijn, zwak siltig, neutraalgrijs, kalkarm zand). De meest plausibele interpretatie is dat het hier inderdaad gaat om een pakket stuifzand (en daarmee eveneens om duinafzettingen). 20 In beide zandpakketten zijn geen oude bodems of vegetatiehorizonten aangetroffen. Afbeelding 3. Uitsnede uit de Vereenvoudigde Geologische Kaart van Haarlem e.o. met globale locatie plangebied (blauwe cirkel). 20 Formatie van Naaldwijk dan wel Formatie van Boxtel; Laagpakket van Kootwijk. blad 15 van 20

16 3.3.2 Archeologie Tijdens het veldonderzoek zijn er in de boorkernen geen archeologische resten aangetroffen die kunnen wijzen op de aanwezigheid van een vindplaats. Hierbij dient echter wel te worden opgemerkt dat het uitgevoerde onderzoek verkennend van aard was, en niet primair is gericht op het aantreffen van dergelijke resten (maar eerder op het bepalen van de bodemopbouw- en gaafheid). Hiervoor is de gehanteerde boordichtheid en diameter te gering. In beide zandpakketten zijn overigens geen oude bodems of vegetatiehorizonten aangetroffen die zouden kunnen duiden op een akker- (of bewonings)laag. blad 16 van 20

17 4 Conclusies en advies 4.1 Conclusies Op basis van de resultaten van het veldonderzoek, kunnen de onderzoeksvragen uit paragraaf 3.1. als volgt worden beantwoord: 1. Wat is de bodemopbouw en zijn er aanwijzingen voor bodemverstoringen? De bodemopbouw ter plaatse van het onderzochte deel van het plangebied wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van een 0,85 à 1,20 m dikke verstoorde (ophogings)laag. Hieronder bevindt zich met uitzondering van boringen 002 en 006, een veenpakket met een dikte van 0,40 à 0,45 m (tot op een diepte van 1,25 à 1,30 m - mv (1,5 à 1,35 m - NAP)). Het betreffende veenpakket (Formatie van Nieuwkoop; Hollandveen Laagpakket) werd weliswaar ook ter plaatse van boringen 002 en 006 aangetroffen, maar in deze gevallen is sprake van een verstoord veenpakket. Onder het veenpakket bevindt zich in alle boringen een 0,30 à 0,65 m dik pakket matig fijn, zwak siltig, neutraalgrijs, kalkarm zand (tot 1,6 à 1,8 m - mv of 1,7 à 1,9 m - NAP). Het gaat hier vermoedelijk om stuifzand. Hieronder, veelal via een min of meer geleidelijk overgang, is opnieuw sprake van een veenpakket (Hollandveen Laagpakket). Dit veenpakket reikt ter plaatse van boringen 001 en 005 tot op een diepte van respectievelijk 2,80 en 2,75 m - mv (3,00 en 2,85 m - NAP). Hieronder werd opnieuw een neutraalgrijs zandpakket aangetroffen, bestaande uit matig fijn, zwak siltig, kalkarm zand (Formatie van Naaldwijk; Laagpakket van Zandvoort). 2. Is er binnen het plangebied een vindplaats aanwezig en/of zijn er archeologische indicatoren aangetroffen die hierop kunnen wijzen? Zo ja, wat is de aard, conserveringstoestand en datering van deze indicatoren/vindplaats? Nee, er zijn geen archeologische indicatoren aangetroffen die erop zouden kunnen wijzen dat zich binnen het onderzochte deel van het plangebied een vindplaats aanwezig is. 3. Indien archeologische lagen aanwezig zijn; op welke diepte bevinden deze zich en wat is de maximale diepte? Er zijn geen archeologische lagen aangetroffen. 4. Waaruit bestaat of bestaan deze archeologische laag of lagen? Niet van toepassing (er zijn geen archeologische lagen aangetroffen). 5. In welke mate wordt een eventueel aanwezige vindplaats verstoord door realisatie van geplande bodemingrepen? De voorgenomen ontgraving ter plaatse van de olieverontreiniging reikt tot maximaal 2,0 m - mv. Hiermee wordt in elk geval de top van de oude duinen niet verstoord (vanaf 2,75 m -mv). Wel wordt het stuifzandpakket (top vanaf minimaal 1,15 m -mv) hierbij afgegraven. 6. Hoe kan deze verstoring door planaanpassing tot een minimum worden beperkt? Niet van toepassing (zie antwoord vraag 5). 7. In welke mate stemmen de resultaten van het veldwerk overeen met de verwachtingen? Op basis van de gegevens uit het saneringsplan alsmede het Advies Archeologie van het Bureau Archeologie van de gemeente Haarlem, werd verwacht dat binnen het plangebied (meer specifiek binnen de zone met olieverontreiniging) sprake zou zijn van een gemiddeld circa 1,3 m dik ophogingspakket waaronder een laag zand werd aangetroffen dat is geïnterpreteerd als een laag stuifzand. Dit mogelijke stuifzand ligt zelf weer op een pakket veen (Formatie van Nieuwkoop; blad 17 van 20

18 Hollandveen Laagpakket), waaronder duin- of strandwalafzettingen aanwezig zijn (Formatie van Naaldwijk; Laagpakket van Zandvoort en/of Laagpakket van Schoorl). Tevens werd er rekening mee gehouden dat in de top van de duin- en/of strandwalafzettingen en de mogelijk aanwezige laag stuifzand archeologische resten aanwezig zouden kunnen zijn uit de periode vanaf het laat-neolithicum. Het veldonderzoek heeft inderdaad de verwachte ophogingslaag aangetoond. Of dit pakket deels bestaat uit een verstoorde laag stuifzand is niet duidelijk, maar eronder werd een pakket veen aangetroffen. Dit pakket Hollandveen is in ieder geval tot op een diepte van 2,75 à 2,80 m - mv (2,85 à 3,00 m - NAP) aanwezig. Hieronder bevindt zich een pakket matig fijn, neutraalgrijs kalkarm zand. Het gaat hierbij hoogstwaarschijnlijk om duinafzettingen (Formatie van Naaldwijk; Laagpakket van Zandvoort of Oude Duinen; zie ook afbeelding 2). Deze zullen binnen hooguit enkele meters diepte overgaan in strandwalafzettingen (ook behorende tot de Formatie van Naaldwijk; Laagpakket van Zandvoort), maar deze zijn bij dit onderzoek niet aangeboord. Het genoemde veenpakket wordt op een diepte van 1,6 à 1,8 m - mv (1,7 à 1,9 m - NAP) doorsneden door een 0,30 à 0,65 m dunne laag zand dat qua structuur en textuur identiek is aan de in de diepere ondergrond aanwezige duinafzettingen (matig fijn, zwak siltig, neutraalgrijs, kalkarm zand). De meest plausibele interpretatie is dat het hier inderdaad gaat om een pakket stuifzand (en daarmee eveneens om duinafzettingen). In beide zandpakketten zijn geen oude bodems of vegetatiehorizonten aangetroffen. 8. Wat zijn de aanbevelingen? Is nader onderzoek noodzakelijk? En zo ja, waaruit kan deze bestaan? Zie hiervoor paragraaf (Selectie)advies Zowel in de onderste duinafzettingen (oude duinen) als het tussen twee veenlagen in gelegen stuifzandpakket kunnen in principe archeologische vindplaatsen worden aangetroffen. De afwezigheid van bodemvorming in de top van beide zandpakketten maakt dat de kans hierop echter laag kan worden ingeschat. Bovendien zal de top van de oude duinen met de voorgenomen sanering niet worden verstoord. Daarnaast kan worden aangenomen dat de zware (olie)verontreiniging eventuele archeologische resten in althans het stuifzandpakket heeft aangetast. Bovenstaande in overweging nemend, adviseren wij het plangebied (d.w.z.: de contour van de olieverontreiniging) tot 2,5 m -mv vrij te geven ten behoeve van de voorgenomen sanering. Ook voor vrijgegeven (delen van) plangebieden bestaat altijd de mogelijkheid dat er tijdens graafwerkzaamheden toch losse sporen en vondsten worden aangetroffen. Het betreft dan vaak kleine sporen of resten die niet door middel van een booronderzoek kunnen worden opgespoord. Op grond van artikel 53 van de Monumentenwet 1988 dient zo spoedig mogelijk melding te worden gemaakt van de vondst bij de Minister (de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: ARCHISmeldpunt, telefoon ). Een vondstmelding bij de het Bureau Archeologie van de gemeente Haarlem kan ook ( ). Ingenieursbureau Oranjewoud B.V. Almere, september 2012 blad 18 van 20

19 Literatuur en geraadpleegde bronnen Tol, A., P. Verhagen & M. Verbruggen, 2006: Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend booronderzoek. SIKB. Van Kempen, P. en A. van Zalinge, 2011: Advies Archeologie in het kader van 4 saneringslocaties langs de Lieoever 69-76, , Haarlem. Van der Haar, L.J. en I. Vossen, 2012: Plan van Aanpak IVO-O. Lieoever 69-76, Haarlem. Oranjewoud, Almere. Oranjewoud, Rapport Nader onderzoek en saneringsplan Lieoever te Haarlem. Ingenieursbureau Oranjewoud B.V., Almere. Kaarten Topografische kaart 1:25000 ( Vereenvoudigde Geologische Kaart van Haarlem e.o. 1:50000 (Rijks Geologische Dienst, 1995) blad 19 van 20

20 blad 20 van 20

21 Bijlage 1: Archeologische perioden

22

23 Bijlage 1: Archeologische perioden Als bijlage op de resultaten en verzamelde gegevens wordt hieronder een algemene ontwikkeling van de bewonersgeschiedenis in Nederland geschetst. Gedurende het paleolithicum ( voor Chr.) hebben moderne mensen (homo sapiens) onze streken tijdens de warmere perioden wel bezocht, doch sporen uit deze periode zijn zeldzaam en vaak door latere omstandigheden verstoord. De mensen trokken als jager verzamelaars rond in kleine groepen en maakten gebruik van tijdelijke kampementen. De verschillende groepen jager verzamelaars exploiteerden kleine territoria, maar verbleven, afhankelijk van het seizoen, steeds op andere locaties. In het mesolithicum ( voor Chr.) zette aan het begin van het Holoceen een langdurige klimaatsverbetering in. De gemiddelde temperatuur steeg, waardoor geleidelijk een bosvegetatie tot ontwikkeling kwam en de variatie in flora en fauna toenam. Ook in deze periode trokken de mensen als jager verzamelaars rond. Voorwerpen uit deze periode bestaan voornamelijk uit voor de jacht ontworpen vuurstenen spitsjes. De hierop volgende periode, het neolithicum ( voor Chr.), wordt gekenmerkt door een overschakeling van jager verzamelaars naar sedentaire bewoners, met een volledig agrarische levenswijze. Deze omwenteling ging gepaard met een aantal technische en sociale vernieuwingen, zoals huizen, geslepen bijlen en het gebruik van aardewerk. Door de productie van overschot kon de bevolking gaan groeien en die bevolkingsgroei had tot gevolg dat de samenleving steeds complexer werd. Uit het neolithicum zijn verschillende grafmonumenten bekend, zoals hunebedden en grafheuvels. Het begin van de bronstijd ( voor Chr.) valt samen met het eerste gebruik van bronzen voorwerpen, zoals bijlen. Het gebruik van vuursteen was hiermee niet direct afgelopen. Vuursteenmateriaal uit de bronstijd is meestal niet goed te onderscheiden van dat uit andere perioden. Het aardewerk is over het algemeen zeldzaam. De grafheuveltraditie die tijdens het neolithicum haar intrede deed werd in eerste instantie voortgezet, maar rond 1200 voor Chr. vervangen door begravingen in urnenvelden. Het gaat hier om ingegraven urnen met crematieresten waar overheen kleine heuveltjes werden opgeworpen, eventueel omgeven door een greppel. In de ijzertijd ( voor Chr.) werden de eerste ijzeren voorwerpen gemaakt. Ten opzichte van de bronstijd traden er in de aardewerktraditie en in het gebruik van vuursteen geen radicale veranderingen op. De mensen woonden in verspreid liggende hoeven of in nederzettingen van enkele huizen. Op de hogere zandgronden ontstonden uitgebreide omwalde akkercomplexen (celtic fields). In deze periode werden de kleigebieden ook in gebruik genomen door mensen afkomstig van de zandgebieden. Opvallend zijn de verschillen in materiële welstand. Er zijn zogenaamde vorstengraven bekend in Zuid Nederland, maar de meeste begravingen vonden plaats in urnenvelden. Met de Romeinse tijd (12 voor Chr. tot 450 na Chr.) eindigt de prehistorie en begint de geschreven geschiedenis. In 47 na Chr. werd de Rijn definitief als rijksgrens van het Romeinse Rijk ingesteld. Ter controle van deze zogenaamde limes werden langs de Rijn castella (militaire forten) gebouwd. De inheems leefwijze handhaafde zich wel, ook al werd de invloed van de Romeinen steeds duidelijker in soorten aardewerk (o.a. gedraaid) en een betere infrastructuur. Onder meer ten gevolge van invallen van Germaanse stammen ontstond er instabiliteit wat uiteindelijk leidde tot het instorten van de grensverdediging langs de Rijn. Over de middeleeuwen ( na Chr.), en met name de vroege middeleeuwen ( na Chr.), zijn nog veel zaken onbekend. Archeologische overblijfselen zijn betrekkelijk schaars. De politieke macht was na het wegvallen van de Romeinen in handen gekomen van regionale en lokale hoofdlieden. Vanaf de 10 e eeuw ontstaat er weer enige stabiliteit en is een toenemende feodalisering zichtbaar. Door bevolkingsgroei en gunstige klimatologische omstandigheden werd in deze periode een begin gemaakt met het ontginnen van bos, heide en veen. Veel van onze huidige steden en dorpen dateren uit deze periode. De hierop volgende periode 1500 heden wordt aangeduid als nieuwe tijd.

24

25 Bijlage 2: Archeologische Monumentenzorg (AMZ) schematisch overzicht AMZ verklarende woordenlijst AMZ

26

27

28 Verklarende woordenlijst Archeologische Monumentenzorg (AMZ) Archeologische begeleiding (STAP 5c) Een archeologische begeleiding wordt uitgevoerd wanneer proefsleuven of en opgraving niet mogelijk zijn door bijvoorbeeld civieltechnische beperkingen. Archeologische indicatoren Hiermee worden aanwijzingen in de bodem bedoeld die duiden op menselijke activiteiten in het verleden, zoals aardewerkscherven, houtskool, botmateriaal, vondstlagen, etc. Archis Archeologisch informatiesysteem voor Nederland. Een digitale databank met gegevens over archeologische vindplaatsen en terreinen. Bureauonderzoek (STAP 1) Het bureauonderzoek is een rapportage waarin een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel wordt opgesteld aan de hand van geomorfologische en bodemkaarten, de Archeologische Monumentenkaart (AMK), het Archeologisch Informatiesysteem (ARCHIS), historische kaarten en archeologische publicaties. Fysiek beschermen (STAP 4c) De archeologische resten blijven in de bodem behouden door bijvoorbeeld planaanpassingen. Geofysisch onderzoek Meetapparatuur brengt archeologische verschijnselen in de bodem driedimensionaal in kaart zonder te boren of te graven. Dit kan bijvoorbeeld door radar, weerstandsonderzoek of elektromagnetische metingen. Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Dit model geeft op detailniveau voor het plangebied aan wat aan archeologische vindplaatsen aanwezig kan zijn. Op basis van dit verwachtingsmodel wordt bepaald of een inventariserend veldonderzoek nodig is en wat de juiste methode is om eventueel aanwezige archeologische resten aan te tonen. Inventariserend veldonderzoek (IVO) (STAP 2) Tijdens een inventariserend veldonderzoek worden archeologische waarden in het veld geïnventariseerd en gedocumenteerd. Waar is wat in de bodem aanwezig? De inventarisatie kan bestaan uit een inventariserend veldonderzoekoverig (door middel van een booronderzoek, veldkartering en/of geofysisch onderzoek) en/of een inventariserend veldonderzoek door middel van proefsleuven. Wat de beste methode is, hangt sterk af van de omstandigheden en de aard van de vindplaats. Inventariserend veldonderzoek overig (IVO o) (STAP 2b of 2c) Bij een Inventariserend veldonderzoek overig door middel van boringen (IVOo) worden boringen gezet door middel van een handboor of guts. Inventariserend veldonderzoek proefsleuven (IVO p) (STAP 2f) Proefsleuven zijn lange sleuven van twee tot vijf meter breed die worden aangelegd in de zones waar aanwijzingen zijn voor het aantreffen van archeologische vindplaatsen. Inventariserend veldonderzoek (IVO) Verkennende fase (STAP 2b) Wanneer bij het bureauonderzoek onvoldoende gegevens beschikbaar zijn om een gespecificeerd verwachtingsmodel op te stellen, wordt een inventariserend veldonderzoek verkennende fase uitgevoerd. In deze fase wordt onderzocht of de bodem nog intact is, wat de bodemopbouw is en hoe deze invloed heeft gehad op de locatiekeuze van de mens in het verleden. Het onderzoek is bedoeld om kansarme zones om archeologische resten aan te treffen uit te sluiten en kansrijke zones te selecteren voor vervolgonderzoek. Een verkennend onderzoek kent een relatief lage onderzoeksintensiteit en wordt meestal uitgevoerd door middel van boringen. Inventariserend veldonderzoek (IVO) Karterende fase (STAP 2c of 2f) Tijdens een inventariserend veldonderzoek karterende fase wordt het plangebied systematisch onderzocht op de aanwezigheid van archeologische sporen en/of vondsten. De intensiteit van onderzoek is groter dan in de verkennende fase, bijvoorbeeld door een groter aantal boringen per hectare of door het aanleggen van proefsleuven. Inventariserend veldonderzoek (IVO) Waarderende fase (STAP 2f) Tijdens de waarderende fase wordt aangegeven of de aangetroffen archeologische vindplaatsen behoudenswaardig zijn. Dat betekent dat de aard, omvang, datering, conservering en inhoudelijke kwaliteit van de vindplaats(en) wordt vastgesteld. Wanneer de waardering van de archeologische resten laag is, hoeft geen verder archeologisch onderzoek te worden uitgevoerd. Het plangebied wordt 'vrijgegeven'. Wanneer de resten behoudenswaardig zijn, wordt in eerste instantie behoud in situ (ter plekke in de bodem) nagestreefd. Wanneer dit door de voorgenomen ontwikkelingen niet mogelijk is, wordt vervolgonderzoek uitgevoerd in de vorm van een opgraving of archeologische begeleiding. Vaak wordt deze fase gecombineerd uitgevoerd met het inventariserend veldonderzoek karterende fase. Opgraving (STAP 5c) Wanneer door de toekomstige ontwikkelingen aanwezige archeologische resten in de bodem niet behouden kunnen worden, wordt een opgraving uitgevoerd. Tijdens de opgraving worden archeologische resten gedocumenteerd, gefotografeerd en bestudeerd. Hierdoor wordt informatie over het verleden zo goed mogelijk vastgelegd en behouden. Plan van Aanpak (PvA) (STAP 2a) Voor een booronderzoek is een Plan van Aanpak (PvA) noodzakelijk. Het PvA beschrijft hoe het veldwerk wordt uitgevoerd en uitgewerkt. Programma van Eisen (PvE) (STAP 2d of 5a) Voor het uitvoeren van een inventariserend veldonderzoek proefsleuven, archeologische begeleiding of opgraving is een Programma van Eisen (PvE) noodzakelijk. Het PvE beschrijft het doel, vraagstelling en uitvoeringsmethode van het archeologisch onderzoek. Dit document wordt beschouwd als basisdocument voor archeologisch veldonderzoek waarmee de inhoudelijke kwaliteit gewaarborgd wordt. Het PvE wordt goedgekeurd door het bevoegd gezag (gemeente, provincie of het rijk). Quickscan In een quickscan wordt geïnventariseerd of en waar archeologisch onderzoek moet worden uitgevoerd. Selectieadvies (STAP 3) In het selectieadvies wordt op archeologisch inhoudelijke argumenten het advies gegeven welke delen van het plangebied vrijgegeven kunnen worden voor verdere ontwikkeling en welke delen behouden of opgegraven moeten worden. Selectiebesluit (STAP 4) De bevoegde overheid (gemeente, provincie of soms het rijk) geeft op basis van het selectieadvies aan welke maatregelen genomen worden. De bevoegde overheid kan van het selectieadvies afwijken indien zij dat nodig acht. Veldkartering Bij een veldkartering wordt het plangebied systematisch belopen om archeologische oppervlaktevondsten te verzamelen.

29 Bijlage 3: Boorprofielen

30 Legenda (NEN 5104 en ASB) laaggrens (wordt bepaald voor de ondergrens van de beschreven laag) < 0,3 cm D 0,3 - < 3 cm E > 3 cm scherpe overgang overgang geleidelijk diffuse overgang amorfiteit veen (veraardheid)? zwak amorf niet tot zwak veraarde resten A matig amorf structuur nog sterk amorf sterk veraard, structuurloos gezeefd traject

31 Projectnr.: September 2012 IVO Lieoever Haarlem Bijlage 3: Profielbeschrijvingen met waarnemingen Schaal: 1:25 Boring: 001-0,2 X: ,61 Y: , m t.o.v. NAP gras matig humeus, bruingrijs, A zwak humeus, sporen grind, sporen baksteen, licht grijsbruin, verstoord zwak humeus, sterk grindhoudend, licht grijsbruin, verstoord Veen, zwak kleiïg, sporen planten, donkerbruin, top iets zandig en matig veraard Boring: 002-0,2 X: ,61 Y: , m t.o.v. NAP gras matig humeus, bruingrijs, A brokken klei, matig wortelhoudend, verstoord/opgebracht Volledig hout, brokken klei, bruinbeige, verstoord Veen, sterk zandig, sterk grindhoudend, zwak wortelhoudend, donker grijsbruin, verstoord? sporen wortels, neutraalgrijs Veen, mineraalarm, sterk riethoudend, matig plantenhoudend, laagjes zand, bruinrood sporen riet, neutraalgrijs zwak humeus, matig veenhoudend, licht grijsbruin, overgangslaag Veen, mineraalarm, sterk riethoudend, matig plantenhoudend, bruinrood Veen, zwak zandig, zwak riethoudend, matig plantenhoudend, bruinrood 300 sporen riet, sporen planten, neutraalgrijs -340 Boring: 003-0,15 X: ,35 Y: , m t.o.v. NAP berm matig humeus, uiterst baksteenhoudend, sterk puinhoudend, brokken klei, donkerbruin, verstoord en gestaakt op ondoordringbaar puin Boring: 004 X: ,31 Y: , ,1-10 m t.o.v. NAP berm matig humeus, uiterst baksteenhoudend, uiterst puinhoudend, brokken klei, donkerbruin, verstoord en gestaakt op ondoordringbaar puin -80 Getekend volgens NEN 5104

32 Projectnr.: September 2012 IVO Lieoever Haarlem Bijlage 3: Profielbeschrijvingen met waarnemingen Schaal: 1:25 Boring: 005-0,1 X: ,41 Y: , m t.o.v. NAP gras matig humeus, bruingrijs, A zwak humeus, sporen grind, sporen baksteen, licht grijsbruin, verstoord zwak humeus, sterk grindhoudend, licht grijsbruin, verstoord Veen, zwak kleiïg, sporen planten, donkerbruin, top iets zandig en matig veraard sporen wortels, neutraalgrijs Boring: 006 X: ,65 Y: , , m t.o.v. NAP tuin matig humeus, zwak wortelhoudend, zwak grindhoudend, bruingrijs, A matig humeus, sterk wortelhoudend, zwak baksteenhoudend, zwak puinhoudend, sporen grind, bruingrijs, verstoord matig humeus, uiterst baksteenhoudend, sterk puinhoudend, bruingrijs, verstoord Veen, zwak zandig, matig baksteenhoudend, donkerbruin, verstoord neutraalgrijs, onderin venig Veen, mineraalarm, sterk riethoudend, matig plantenhoudend, laagjes zand, bruinrood Veen, zwak kleiïg, uiterst plantenhoudend, matig riethoudend, zwak houthoudend, donkerbruin Veen, zwak zandig, zwak riethoudend, matig plantenhoudend, bruinrood sporen riet, sporen planten, neutraalgrijs Getekend volgens NEN 5104

33 Kaartenbijlage

34

35 ol ieveront reini ging 2, 0 m - M V 1, 0 m - M V loodver ontr einigi ng 1, 0 m - M V Ver kl ar ing : 2, 0m -M V Legenda: 005!( !( !( Boorpunt met nummer (zwart) en verstoringsdiepte (blauw) 001!( !( olieverontreiniging 120 2,0m -MV !(!( > 30 1,0m -MV OPDRACHTG EV ER PROJECTO MSCHRIJV ING KA ARTT ITE L > 70 loodverontreiniging 1,0m -MV definitief MM NR DATUM WIJZIGING GET. Gemeente Haarlem IVO-O Lieoever Haarlem!(!(!( 0 12 m Situatie met ligging boorpunten en verstoringsdiepte!(!(!( GIS -specialist P.C.Teekens PROJECTLE IDE R I.Vossen KA ARTNUMM ER S1 SCHAA L 1:250 FORMA AT A4 BLAD IN BLADEN 1 IN 1 WIJZ.NR 00 STA TUS definitief (t:\ \ \a rcgis\ s 1.m xd)