Evaluatie Decreet houdende flankerende en stimulerende maatregelen ter bevordering van de participatie aan cultuur, jeugdwerk en sport

Transcriptie

1 Evaluatie Decreet houdende flankerende en stimulerende maatregelen ter bevordering van de participatie aan cultuur, jeugdwerk en sport Samenvatting en mogelijke bijsturing Vooraf Het Participatiedecreet is een transversaal decreet dat de domeinen Cultuur, Jeugd en Sport bestrijkt. Vanuit deze drie beleidsdomeinen werd het decreet geëvalueerd. De betrokken kabinetten hebben de evaluatiedocumenten besproken en een aantal wenselijke bijsturingen van het decreet geformuleerd. De evaluatie is geen beleidseffectenonderzoek. Er is geen nulmeting gebeurd, het decreet is flankerend tegenover sectorale decreten waar participatie ook een doelstelling is. De evaluatie gebeurde voornamelijk binnen de administratie, waar nodig en relevant in gesprek met stakeholders of ondersteund met onderzoeksopdrachten. Data werd verzameld, geanalyseerd, afgetoetst met de uitgangspunten en doelstelling van decreet en tenslotte worden aanbevelingen geformuleerd (regelgevend en andere). In onze lezing nemen we volgende vragen mee: - Is de maatregel transversaal, is er een focus op kansengroepen, is het uitgangspunt participatie of is de maatregel flankerend tegenover reguliere regelgeving? M.a.w. past de maatregel in het Participatiedecreet? - Welke elementen bevat de analyse, wat zijn de aanbevelingen en welke zijn er relevant, en kunnen we opnemen? Uit de verschillende evaluaties blijkt een aantal richtinggevende tendensen die we onderschrijven: - De respectieve evaluaties zijn gelijkaardig in hun conclusies en aanbevelingen. Vanuit de verschillende invalshoeken worden in grote lijnen dezelfde conclusies getrokken. - De algemene teneur is een overwegend positief verhaal. Als sterke punten, als belangrijkste verwezenlijkingen van het decreet wordt gewezen op de transversaliteit en op de effectieve aandacht voor kansengroepen. - Uit de verschillende evaluaties blijkt dat bijsturing van het decreet die transversaliteit nog kan versterken en verbeteren. Het is de bedoeling om n.a.v. deze evaluatie het decreet te optimaliseren, efficiëntiewinsten te maken en om werkafspraken te maken die de uitvoering van het decreet ten goede moeten komen. In deze samenvatting geven we voor elke maatregel uit het decreet een korte toelichting, de belangrijkste elementen uit de evaluaties en een voorstel tot bijsturing. Maart 2012 Pagina 1

2 Evaluatie per maatregel 1. Participatie-instellingen, verhoging en verbreding: communicatie & informatiedienstverlening (art. 3-5) Subsidiëring van een vzw die de participatie stimuleert en faciliteert door communicatie, marketing en informatiediensten. Publieksgerichte exploitatie van een sectoroverschrijdende databank waarin de vrijetijdsbesteding centraal staat. De maatregel is duidelijk transversaal (het vrijetijdsaanbod omspant cultuur, jeugd en sport), flankerend en stimulerend tegenover sectorale decreten en participatie staat centraal. De evaluaties van de administratie bevatten geen fundamentele aanbevelingen. Er wordt gevraagd aandacht voor kansengroepen decretaal te verankeren, de looptijd van de overeenkomst te laten samenvallen met de legislatuur van de Vlaamse Regering en er is een pleidooi om de transversaliteit te bewaren en één overeenkomst voor Cultuur, Jeugd en Sport te behouden met aandacht voor afstemming tussen de verschillende beleidsdomeinen. De drie kabinetten onderschijven de analyse. De maatregel wordt positief geëvalueerd: de verankering van een transversale participatie-instelling die breed communiceert over het vrijetijdsaanbod in Vlaanderen. Om de transversaliteit van de instelling te waarborgen en te versterken wordt voorgesteld om de overeenkomst met de vzw door de ministers van Cultuur, Jeugd en Sport te laten ondertekenen. 2. Participatie-instellingen, verhoging en verbreding: vereniging leesbevordering (art. 6-7) Subsidiëring van een vzw om de leescultuur, het leesklimaat en de leesomgeving te bevorderen. Opzetten van leesbevorderingscampagnes en projecten voor diverse doelgroepen en stimuleren van onderzoek naar lezen en leescultuur. In de analyse van de administratie wordt de verankering in het Participatiedecreet verantwoord door de inzet voor kansengroepen. De maatregel is niet transversaal, maar specifiek voor cultuur. Er zijn geen opmerkingen bij de procedure. De aanbevelingen betreffen het verankeren van de aandacht voor kansengroepen in de regelgeving, afstemming van de looptijd van de overeenkomst met de legislatuur van de Vlaamse Regering en maximale afstemming met andere leesbevorderingsmaatregelen. Deze regeling is noch transversaal (het betreft louter cultuur), noch expliciet naar kansengroepen gericht. We stellen voor om deze regelingen uit het Participatiedecreet te lichten: in het kader van het geïntegreerd letterenbeleid en de nieuwe overeenkomst met het Vlaams Fonds voor de Letteren wordt voor deze maatregel een nieuw kader gecreëerd. Maart 2012 Pagina 2

3 3. Participatie-instellingen, verhoging en verbreding: projecten leesbevordering Projectsubsidies voor leesbevorderingsinitiatieven: bevordering van de geletterdheid van de Vlaamse bevolking, bijdragen tot een beter leesklimaat. In de analyse lezen we dat de doelstellingen vaag zijn en de criteria soms niet relevant. In de regeling worden prioriteiten bepaald die niet hanteerbaar zijn. Vraag naar meer afstemming met het letterenbeleid. Deze regeling is noch transversaal (het betreft louter cultuur), noch expliciet naar kansengroepen gericht. We stellen voor om deze regelingen uit het Participatiedecreet te lichten: in het kader van het geïntegreerd letterenbeleid en de nieuwe overeenkomst met het Vlaams Fonds voor de Letteren wordt voor deze maatregel een nieuw kader gecreëerd. 4. Participatie-instellingen, vernieuwing en verdieping participatie van kansengroepen (art ) Subsidiëring van een vzw die, vertrekkend vanuit de leefwereld en het perspectief van kansengroepen, de participatie van deze groepen aan cultuur, jeugdwerk en sport versterkt. Uit de evaluatie blijkt dat de vzw een werking heeft transversaal over de drie domeinen met een sterke focus op kansengroepen. Men stelt vast dat de maatregel past binnen een flankerend kansengroepenbeleid. De belangrijkste aanbevelingen: de overeenkomst overeenstemmen met de legislatuur van de Vlaamse Regering (cf. supra); één overeenkomst behouden, aangestuurd vanuit verschillende kabinetten. Deze maatregel bevat een sterke transversale meerwaarde en is bovendien duidelijk gericht naar kansengroepen. De vraag naar afstemming, zowel politiek als administratief, met Jeugd en Sport is relevant. In aanloop naar de nieuwe beheersovereenkomst voor werd dit in praktijk al gerealiseerd. 5. Verenigingen met specifieke opdracht m.b.t. het verenigingsleven (art ) Subsidiëring van verenigingen met het oog op sterkere en meer toegankelijke expertise op het vlak van de kwaliteit en aanwezigheid van het cultuur-, jeugd- en sportverenigingsleven door het ontsluiten en ter beschikking stellen van specifieke expertise. In het uitvoeringsbesluit worden de opdrachten bepaald: (1) vrijwilligerswerk ondersteunen en promoten; (2) werken aan verenigingsvriendelijk klimaat (promotie verenigingsleven en ontmoetingsplaats voor verenigingen); en (3) situaties van armoede en uitsluiting tegengaan. De administratie evalueert de maatregel positief: de verenigingen worden gesolliciteerd, er is duidelijk vraag naar dergelijke expertise. Er is aandacht voor kansengroepen en de maatregel is transversaal. Uit de evaluaties komen volgende aanbevelingen: (1) uitwerken van een aanvraagprocedure; (2) de opdrachten niet in het uitvoeringsbesluit opnemen, maar wel in een oproep die afgestemd is op de legislatuur van de VR; (3) politieke en administratieve afstemming i.f.v. transversaliteit en het bewaken van de evenwichten. Maart 2012 Pagina 3

4 De transversale werkingen en de aandacht voor kansengroepen betekenen een meerwaarde voor de verschillende beleidsdomeinen. In functie van betere afstemming beslissen de ministers van Cultuur, Jeugd en Sport gezamenlijk over de verenigingen waarmee een overeenkomst gesloten wordt. Afstemming wordt opgenomen door de respectieve administraties. 6. Participatiebevorderende verenigingen en initiatieven van en voor kansengroepen: gedetineerden (art ) Subsidiëring van een vzw met het oog op de realisatie van de participatie van gedetineerden in hun directe sociale omgeving, door de bevordering van de cultuur- en sportparticipatie van de doelgroep. De evaluatie is positief, er zijn geen knelpunten of problemen m.b.t. deze maatregel. Er zijn geen aanbevelingen met het oog op aanpassing van de regelgeving. De ministers van Cultuur en Sport ondertekenen een gezamenlijke overeenkomst met de begunstigde vzw. 7. Participatiebevorderende verenigingen en initiatieven van en voor kansengroepen: gevangenisbibliotheken (art. 18) Sluiten van convenanten met gemeenten in functie van een bibliotheekwerking in gevangenissen. De maatregel wordt positief geëvalueerd. Er zijn enkele kleine opmerkingen over de procedure: die kan beter op vlak van verdeling van de middelen en de complexiteit van de afsprakennota s dient aangepakt (gemeente, provincie, gevangenis). Er is ook een duidelijke vraag om de subsidies aan te kunnen wenden voor investeringen. Een regeling die zorgt voor een overkoepelende aansturing van de gevangenisbibliotheken en die duidelijk als positief wordt ervaren. We willen de maatregel behouden en bijsturen volgens de aanbevelingen uit de evaluatie. 8. Participatiebevorderende verenigingen en initiatieven van en voor kansengroepen: projecten (art ) Om een diverse, duurzame en actieve participatie van kansengroepen aan cultuur, jeugdwerk en sport te bevorderen, subsidieert de Vlaamse Regering jaarlijks projecten die erin slagen die groepen via een vernieuwend concept toe te leiden naar culturele, jeugdwerk- of sportieve activiteiten of om initiatieven die uitgaan van die kansengroepen te valoriseren. Een projectregeling die expliciet inzet op participatie van kansengroepen, transversaal over cultuur, jeugd en sport. Uit de analyse blijkt dat vele aanvragers reeds structureel gesubsidieerd worden. Deze zijn principieel uitgesloten, toch blijkt het gros van de middelen hier ingezet te worden. Ze kennen de weg naar de subsidiënt, maar deze situatie geeft ook aan dat het opnemen van een werking voor kansengroepen vaak niet structureel ingebed wordt in de reguliere werking. De focus bij de gesubsidieerde projecten ligt vooral op deelnemen, minder op deelhebben. Slechts in een minderheid van de dossiers (20%) is de kansengroep ook projecthouder. Vele van de gesubsidieerde projecten zijn beleidsdomeinoverschrijdende initiatieven. Een knelpunt bij deze maatregel is de timing: de uitvoeringspraktijk leert dat er steeds laattijdig gecommuniceerd kan worden naar de Maart 2012 Pagina 4

5 indieners. De inhoudelijke criteria voor de projecten blijken niet allemaal even hanteerbaar of relevant. Er is een hele reeks aanbevelingen: - ook senioren als kansengroep benoemen; - de kansengroep gezinnen met kinderen duidelijker omschrijven; - de bepaling van de kansengroepen niet in het decreet of besluit opnemen, maar laten bepalen bij aanvang van Vlaamse legislatuur; - structureel gesubsidieerde verenigingen toelaten projecten in te dienen onder voorwaarde dat aangegeven kan worden hoe het project na de projecttermijn in de reguliere werking kan worden opgenomen; - voorzien dat minimaal de helft van het budget naar niet-structureel gesubsidieerde werkingen gaat; - de criteria herformuleren en de focus leggen op de participatie, op de methodische aanpak en op het netwerk of samenwerkingsverband; - de getrapte beoordeling door administratie en beoordelingscommissie stroomlijnen. We willen deze regeling behouden en aanpassen in de lijn van wat de evaluatie aangeeft: verbeteren van de criteria en beoordelingsprocedure. In de beoordelingsprocedure wordt het transversale bewaakt door afstemming met de verschillende administratieve entiteiten en door de aanwezigheid in de beoordelingscommissie van sectorale expertise. 9. Participatiebevorderende verenigingen en initiatieven van en voor kansengroepen: lokale netwerken vrijetijdsparticipatie personen in armoede (art. 22) Met het oog op de creatie van een plaatselijk en structureel samenwerkingsverband dat werkt aan het slechten van participatiedrempels voor personen in armoede, subsidieert de Vlaamse Regering op basis van cofinanciering gemeenten of samenwerkingsverbanden van gemeenten in het Nederlandse taalgebied en de Vlaamse Gemeenschapscommissie die via lokale netwerken de participatie in cultuur, jeugdwerk of sport stimuleren. Uit de analyse blijkt het een grote verworvenheid te zijn dat er lokaal samengewerkt moet worden tussen gemeentelijke vrijetijdsdiensten, OCMW s en armoedeverenigingen. 20% van de Vlaamse gemeenten is ingestapt, goed voor 58% van de trekkingsrechten. Voor kleinere gemeenten is de drempel blijkbaar hoger. Er zijn geen opmerkingen bij de procedure. Er is een hele reeks aanbevelingen die de uitvoering van de maatregel moet verbeteren. We willen de maatregel behouden en bijsturen in functie van verbetering van de uitvoering ervan. 10. Participatiebevorderende verenigingen en initiatieven van en voor kansengroepen: praktijkgerichte laagdrempelige educatie (art ) Om de elementaire competenties voor maatschappelijke participatie te verhogen, subsidieert de Vlaamse Regering voor een periode van vijf jaar maximaal zes verenigingen met een landelijke werking voor de ondersteuning van vormingsinitiatieven. Maart 2012 Pagina 5

6 Onder die verenigingen bevinden zich: (1) minstens twee sociaal-culturele verenigingen voor laagdrempelige, op praktische vaardigheden gerichte vormingsinitiatieven; (2) minstens één sportvereniging voor laagdrempelige, op praktische vaardigheden gerichte vormingsinitiatieven in sportgerelateerde bewegingsvormen; (3) minstens één vereniging voor blinden en slechtzienden voor vormingsinitiatieven, gericht op het aanleren en trainen van praktische vaardigheden en het gebruiken van aangepaste technische hulpmiddelen; (4) minstens één vereniging die het wegwerken van laaggeletterdheid als doelstelling heeft door initiatieven die via begeleiding van leesgroepen en voorleesprojecten het leesklimaat en de leescultuur van kansengroepen bevorderen. Door de subsidiëring van deze initiatieven worden meer dan vormingsuren gerealiseerd, meer dan deelnemers bereikt. Het laagdrempelige zit hem in het lokale, het kortlopende, de informele sfeer, het feit dat er geen voorkennis vereist is en de lage kostprijs. Het biedt ontmoetingskansen en is soms een opstap naar regulier volwassenenonderwijs of andere cursussen en workshops. Hier wordt geïnvesteerd in competenties met positief effect op brede maatschappelijke participatie. De vele bepalingen in verband met de procedure voor selectie en bekendmaking van het aanbod en de manier waarop een lokale vereniging een beroep kan doen op het aanbod zijn in de praktijk moeilijk haalbaar. De evaluatie beveelt aan om sterk te vereenvoudigen. We willen de maatregel behouden en de uitvoering vereenvoudigen. Vraag naar meer afstemming met respectieve sectoren, zowel op administratief als op politiek vlak. 11. Hobbyverenigingen (art ) Om de gemeenschapsvormende waarde en de kwalitatieve ondersteuning van lokale hobbyverenigingen te stimuleren, subsidieert de Vlaamse Regering hobbyverenigingen met een landelijke werking. Uit de evaluatie blijken er geen problemen te zijn met de procedure, wel met de criteria die in de praktijk weinig relevant zijn. De aanbevelingen slaan dan ook op vereenvoudiging van de planlast en aanpassing van de criteria. Ook deze maatregel willen we behouden en bijsturen in functie van een verbetering van de uitvoering ervan. 12. Tegemoetkoming bijzonder cultuuraanbod: aanbod podium (art. 29) De Vlaamse overheid stimuleert de cultuurparticipatie van de Vlaamse bevolking en de spreiding van culturele initiatieven door een deel van de uitkoopsom voor een voorstelling terug te betalen. De Vlaamse overheid selecteert daartoe zowel een aanbod van gezelschappen die nieuw zijn op het podium of die een nieuwe artistieke richting inslaan als een aanbod van meer gevestigde gezelschappen en van gezelschappen die zich richten tot specifieke categorieën. Maatregel waarop veel beroep gedaan wordt. Er zijn verschillende categorieën waarin programma s en artiesten worden ingedeeld: nieuw talent voor nieuwe artiesten of artiesten die een nieuwe artistieke wending nemen, aanbod voor bijzondere doelgroepen en een algemeen aanbod van gevestigde gezelschappen en artiesten. Maart 2012 Pagina 6

7 De procedure van de maatregel is goed, maar er zijn toch enkele voorstellen voor aanpassingen: één aanbod met één gelijklopende procedure voor alle aanvragen, te differentiëren via labels per discipline en doelgroep; bijsturingen om de uitvoering van de maatregel te verbeteren. We willen de maatregel behouden en bijsturen zoals in de evaluatie aangegeven. 13. Aanbod kansengroepen in gemeenschapscentra (art. 30) Ter bevordering van de participatie van kansengroepen subsidieert de Vlaamse Regering gemeenschapscentra, als vermeld in artikel 2, 3, van het decreet van 13 juli 2001 houdende het stimuleren van een kwalitatief en integraal lokaal cultuurbeleid, voor projecten met het oog op een aanbod voor kansengroepen. Uit de evaluatie blijkt de signaalfunctie van deze maatregel een positieve impact te hebben: het zet gemeenten aan om actiever op zoek te gaan naar kansengroepen en er een aanbod voor te voorzien. Het is een uitdaging voor de gemeenschapscentra. De procedure brengt relatief veel planlast met zich mee (jaarlijkse dossiervorming) en er is een probleem met laattijdige communicatie over de toegekende subsidies. De aanbevelingen houden hiermee verband: creëren van de mogelijkheid om langlopende projecten te subsidiëren (cf. regeling voor projecten leesbevordering en kansengroepen) zodat er op iets langere termijn gepland kan worden en niet jaarlijks dossiers moeten worden ingediend. Voorts is er de vraag om criteria bij te sturen. Het is een geschikte maatregel om lokaal in gemeenschapscentra dynamiek op gang te brengen voor een werking naar specifieke kansengroepen. We willen de regeling bijsturen in de richting van de aanbevelingen uit de evaluatie: projecten op iets langere termijn toelaten en criteria bijsturen. 14. Proeftuinen (art ) De Vlaamse overheid kan jaarlijks een of meer projectoproepen voor proeftuinen lanceren waarin participatie in cultuur, jeugdwerk of sport vanuit een specifiek thema of voor een bepaalde doelgroep centraal staat. Voor Cultuur werden geen proeftuinen gelanceerd. Voor Jeugd werden er proeftuinen opgestart in het kader van brede school en jeugdverenigingen voor kansengroepen. Voor Sport waren de proeftuinen brede school, verenigingsondersteuning, buurtsportbegeleiders, open stadion en sport in grootsteden. Vanuit Jeugd en Sport werden specifieke evaluaties gedaan van de proeftuinen. Uit de tussentijdse evaluatie van sport blijken de proeftuinen sport een positieve impact te hebben zowel op het vlak van het bereiken van kansengroepen als op het realiseren van transversale verbindingen zowel binnen de sportsector als met andere sectoren. Er wordt nog bekeken of deze maatregel binnen het Participatiedecreet moet behouden blijven, dan wel sectoraal zal ingebed worden. Maart 2012 Pagina 7

8 15. Grootschalige cultuur-, jeugd- of sportevenementen (art ) De Vlaamse overheid kan jaarlijks één of meer topevenementen ondersteunen waarin de participatie van een breed publiek in cultuur, jeugdwerk of sport centraal staat. Uit de evaluatie blijkt dat de definiëring van de term evenement problematisch is. Een aantal cruciale elementen voor topevenementen is in deze maatregel niet opgenomen als criterium. Topevenementen zijn schaars en de beschikbare budgetten zijn te beperkt om echte topevenementen te ondersteunen. De middelen voor de uitvoering voor deze regeling werden verdeeld over de drie bevoegde ministers. Echt transversaal is deze maatregel niet. De aandacht voor participatie in de regelgeving (criteria) is beperkt en dus ook bij de weging van de dossiers. De aanbevelingen willen de regeling bijsturen in de richting van evenementen die focussen op participatie. We menen dat deze regeling niet transversaal is, de focus op kansengroepen is afwezig en de aandacht voor participatie is bijkomstig. We stellen voor deze maatregel uit het Participatiedecreet te halen. 16. Cultuur- en sportgemeente van Vlaanderen (art ) De Vlaamse overheid kan jaarlijks één of meer topevenementen ondersteunen waarin de participatie van een breed publiek in cultuur, jeugdwerk of sport centraal staat. Maatregel die weinig transversale relevantie heeft, noch een specifieke focus op kansengroepen heeft. Er werd bij opstart van het Participatiedecreet slechts de helft van de nodige financiën voorzien voor de uitvoering van de maatregel. We stellen voor de maatregel uit het Participatiedecreet te halen. Maart 2012 Pagina 8