VOORWOORD BIJ DE VIERDE DRUK

Transcriptie

1 VOORWOORD BIJ DE VIERDE DRUK Een periode van ruim zes jaar is verstreken als deze vierde druk van het deel Verzekering in de Asser-serie verschijnt. Een tijdspanne die in het kader van het behoud van actualiteit ook door de auteurs zelf als te lang wordt beschouwd. Het goede voornemen is dat de volgende druk op kortere termijn verschijnt. De opzet van het boek is in deze vierde druk in grote lijnen hetzelfde gebleven, zij het met één ingrijpende wijziging, te weten in het eerste hoofdstuk. De nadruk in dit Asser-deel heeft altijd gelegen op de civielrechtelijke aspecten van de verzekeringsovereenkomst. Toch is in de eerdere drukken, met name in het bedoelde hoofdstuk, ruim aandacht besteed aan het publiekrechtelijk toezicht ingevolge de Wet op het financieel toezicht op verzekeraars en de bij de distributie van verzekering betrokken personen; dit ook omdat deze wetgeving in civielrechtelijke zin een duidelijke uitstraling had op de verhouding tussen de bij een verzekering betrokken partijen. Met het verschijnen van de bundel Zicht op toezicht in de verzekeringssector in de serie Recht en Praktijk Verzekeringsrecht (VR6) in 2016 verviel de behoefte en noodzaak om de bedoelde aandacht in hoofdstuk 1 van dit Asser-deel te handhaven. Volstaan is thans met een korter paragraaf in dit hoofdstuk over de distributie van verzekeringen. Ook bij deze druk zijn prof.mr. J.H. Wansink en prof.mr. N. van Tiggele-van der Velde primair verantwoordelijk voor de inhoud van de delen I en II. Van die delen zijn de hoofdstukken 1, 4, 7, 8, 9, 13, 14, 15, 18 en 19 primair bewerkt door prof. Wansink en de hoofdstukken 2, 3, 5, 6, 10, 11, 12, 16 en 17 door prof. Van Tiggele-van der Velde. Daarbij zij aangetekend dat mr. W.C.T. Weterings, advocaat Dirkzwager Advocaten & Notarissen en universitair hoofddocent Universiteit van Tilburg, voor zes hoofdstukken de teksten in eerste aanleg heeft geconcipieerd. Verantwoordelijk voor de inhoud van deel III van dit Asser-deel is evenals bij de vorige druk mr. F.R. Salomons. De kopij is afgesloten per 1 april 2018, met dien verstande dat een enkele ontwikkeling van na die datum in de bewerking nog is meegenomen. Rotterdam/Den Haag J.H. Wansink en N. van Tiggele-van der Velde/F.R. Salomons XIII

2 Deel I Algemeen 1

3 HOOFDSTUK 1 Inleiding 1.1 Geschiedenis en totstandkoming titel 7.17 BW 1.1.I Een blik op de geschiedenis [1] Overdracht van risico. Verzekeren ziet op het tegen betaling overdragen van risico s. Hoewel ook in een ver verleden en in de klassieke oudheid sporen van wat wij verzekering zouden noemen, aanwijsbaar zijn, komen wij vormen van verzekering die meer aansluiten bij de huidige verzekering toch eerst tegen sedert de middeleeuwen. Het gaat daarbij aanvankelijk met name om bepaalde vormen van lijfrenten, om verzekering van zeeschepen en de daarmee vervoerde goederen en wat later ook om de verzekering tegen brand. Het uitgeven van lijfrenten tegen een bepaalde prijs was voor de overheden vaak een middel om de beschikking over kapitaal te verkrijgen dat kon worden aangewend voor de financiering van hun uitgaven. Tegen betaling van een kapitaal aan een stad keerde deze maandelijks tot aan zijn overlijden een bedrag uit aan de inschrijver van de rente. Omdat geen verantwoorde berekeningen bestonden tussen leeftijd en sterftekansen, was deze lijfrente-exercitie voor de overheid een onoverzichtelijk avontuur. Op het belang van sterftetafels voor een reëel verband tussen premie en uitkering wees JOHANN DE WITT in 1671 in zijn Waerdye van Lyfrenten naar proportie van Los-renten. Een bijzondere vorm van lijfrente ontstond in de vorm van de tontine. Zie over de lijfrente en de tontine in het verleden VAN BARNEVELD 1984, p. 39 e.v.; BOSHUIZEN in de bundel Toezien of toekijken? 1998, p. 20 e.v.; GALES, VAN GERWEN & BOLLERMAN 1988, p. 10 e.v.; VAN LEEUWEN, in: Zoeken naar zekerheid 2000, I, p. 89 e.v. Zie over de moderne levensverzekeraars sinds het begin van de negentiende eeuw, waaronder zich ook landelijk werkende onderlinge waarborgmaatschappijen bevonden, GALES, VAN GERWEN & BOLLERMAN 1988, p. 16 e.v.; VAN LEEUWEN, in: Zoeken naar zekerheid 2000, II, p. 97 e.v. en VAN GERWEN, in: Zoeken naar zekerheid 2000, III, p. 66 e.v. [2] Vroegste vormen van schadeverzekering. De eerste duidelijke vormen van schadeverzekering stammen uit de middeleeuwen. Zij 3

4 nr. 2 Geschiedenis en totstandkoming titel 7.17 BW betreffen de verzekering van zeeschepen en de daarmee vervoerde slaven en goederen. Later in de zestiende en zeventiende eeuw ontwikkelt zich daarnaast de verzekering tegen het risico van brand. SCHELTEMA 1945, p. 3, vermeldt als oudst bekende verzekering die tegen het weglopen van slaven uit de tijd van Alexander de Grote. Vaak wordt als voorloper van de zeeverzekering het foenus nauticum genoemd, dat reeds als tokos nautikon bij de Grieken zou voorkomen. Bij deze figuur leent de reder of vervoerder ten behoeve van een uit te voeren zeereis geld, dat hij bij behouden aankomst van het schip en/of de vervoerde goederen met rente moet terugbetalen, maar mag behouden indien schip en/of goederen verloren gaan. In het laatste geval blijkt dus achteraf geen premie voor de risicoafwenteling verschuldigd te zijn. Zie uitvoerig over het foenus nauticum de historische schets van HAAZEN, VA 2004, p. 97 e.v., en VA 2005, p. 39 e.v.: Rente en risico: de ontwikkeling van zeeleen naar verzekering. Het foenus nauticum wordt in de literatuur, hoewel sprake is van een risicoafwenteling op een ander, veelal niet als verzekering beschouwd. Zie onder meer HAAZEN, VA 2004, p. 97, en VA 2005, p. 46, en SCHELTEMA 1945, p. 3 en p De figuur van het foenus nauticum heeft zich hierin en na de middeleeuwen voortgezet in die van de bodemerij, waarin ook met een zeerente gewerkt werd. Tot in 1924 wijdde ons Wetboek van Koophandel bepalingen aan deze figuur. In de literatuur wordt de bodemerij meestal evenmin als verzekering beschouwd. Zie DORHOUT MEES & WACHTER 1967, nr. 13; VAN HUIZEN, diss. 1988, p. 21 e.v. Een duidelijke vorm van verzekering van zeeschepen tegen betaling van premie ontstaat in de veertiende eeuw rondom de Middellandse Zee. Zie SCHUDDEBEURS, VA 1955, p. 55 e.v. Zij bereikt vandaar uit in de zestiende eeuw Vlaanderen en later ook Holland. Zie SCHUDDEBEURS, VA 1954, p. 197 e.v. Als verzekeraars traden vooral particulieren op. De kooplieden of andere belanghebbenden die een schip en/of lading wilden verzekeren, wendden zich daarvoor tot een makelaar die de gewenste verzekering bij de assuradeuren onderbrachten. In kleinere plaatsen in de Republiek opereerden sinds de zestiende eeuw ook onderlingen, verenigingen waarbij leden/verzekeringnemers de risico s voor bepaalde sectoren, zoals de haringvisserij en de walvisvaart, met elkaar deelden. In de achttiende en negentiende eeuw namen assurantiemaatschappijen de rol van de particuliere assuradeuren geleidelijk aan over. In Engeland komt de verzekering bij particulieren echter nog steeds op grote schaal voor via de bekende verzekeraarsgemeenschap Lloyd s of London, die haar oorsprong vond in het uit de zeventiende eeuw stammende Lloyd s Coffee House waar zeeverzekeraars elkaar destijds onder meer troffen. In Nederland traden op het terrein van de zeeverzekering in de negentiende eeuw steeds meer buitenlandse maatschappijen via gevolmachtigden op. Zie over de geschiedenis van de zeeverzekering DORHOUT MEES & WACHTER 1967, nr. 13 e.v.; GALES, VAN GERWEN & BOLLERMAN 1988, p. 49 e.v.; VAN LEEUWEN, in: 4

5 Inleiding nr. 4 Zoeken naar zekerheid 2000, I, p. 261 e.v., en in deel II, p. 274 e.v., en VAN GERWEN, in: Zoeken naar zekerheid 2000, III, p. 286 e.v.; SCHELTEMA 1945, p. 16 e.v. [3] Vervolg. De brandverzekering komt later dan de zeeverzekering op gang. Enige bekendheid geniet hier het Zaanse Olieslagerscontract, een onderlinge verzekering die in 1727 tot stand kwam, maar er kwamen hier te lande ook reeds eerder in de zeventiende eeuw contracten van brandverzekering voor. De verzekering op onderlinge grondslag vond aanvankelijk in klein verband plaats. Er kwamen plaatselijke of regionale waarborgmaatschappijen, maar daarnaast ontstonden later, in de negentiende eeuw, ook op dit terrein landelijk werkende onderlingen. Behalve op onderlinge basis kwam aanvankelijk ook verzekering bij particulieren tegen vaste premie voor. Via de beurs konden grote risico s bij een aantal assuradeuren worden geplaatst. In de achttiende en negentiende eeuw maakten de particuliere verzekeraars ook hier plaats voor assurantiemaatschappijen. Zie over de geschiedenis van de brandverzekering GALES, VAN GERWEN & BOLLERMAN 1988, p. 60 e.v.; VAN LEEUWEN, in: Zoeken naar zekerheid 2000, I, p. 313 e.v., en in deel II, p. 307 e.v.; VAN GERWEN, in: Zoeken naar zekerheid 2000, III, p. 292 e.v. [4] Bossen of bussen. Als een vorm van verzekering op onderlinge grondslag hadden de zgn. bossen of bussen te gelden. Zij vormden een voortzetting van de (sociale) voorzieningen die de gilden in en na de middeleeuwen ten behoeve van hun leden en nabestaanden verzorgden. Nog weer later werd hun taak overgenomen door al dan niet onderlinge verzekeringsorganisaties of -maatschappijen. Met het verdwijnen van de gilden in de Franse tijd leidden de meeste overgebleven bossen een kwijnend bestaan. Indien zij zich niet zelf als verzekeraar wisten te handhaven, werd hun taak, voor zover het de dekking van begrafeniskosten betrof, in de loop van de negentiende eeuw overgenomen door de zogenaamde volksverzekeringsmaatschappijen en onderlinge begrafenisfondsen, terwijl ook meer algemene levensverzekeringsmaatschappijen belangstelling voor het terrein van de begrafenisverzekeringen gingen vertonen. Zie over deze ontwikkeling BOSHUIZEN, diss. 2001, p. 112 e.v.; GALES, VAN GERWEN & BOLLERMAN 1988, p. 30 e.v.; VAN LEEUWEN, in: Zoeken naar zekerheid 2000, I, p. 104 e.v., p. 166 e.v. en p. 419 e.v. en in deel II, p. 82 e.v.; VAN GERWEN, in: Zoeken naar zekerheid 2000, III, p. 58 e.v. Een goede indruk van een tweetal in de achttiende eeuw opgerichte fondsen geven ROELEVELD, VA 1978, p. 49 e.v. en HALBERTSMA, VA 1983, p. 119 e.v. De eerstgenoemde auteur beschrijft de Scheveningse sociëteit In Tyds gezorgt, die voorzag in vergoeding van begrafeniskosten, een lijfrente vanaf het zestigste levensjaar en een uitkering in bepaalde gevallen van blijvende invaliditeit. De tweede beschrijft de geschiedenis van de Haarlemse begrafenisbos De vrijwillige liefdebeurs. In de negentiende eeuw speelden ook de ziekenfondsen een steeds belangrijkere rol. Zij voorzagen in vergoeding van geneeskundige verzorging, al dan niet in natura, 5

6 nr. 5 Geschiedenis en totstandkoming titel 7.17 BW maar ook vaak in een uitkering bij ziekte. Zie GALES, VAN GERWEN & BOLLERMAN 1988, p. 39 e.v., en VAN LEEUWEN, in: Zoeken naar zekerheid 2000, II, p. 169 e.v. [5] Plakkaten en ordonnanties. De overheden bemoeiden zich reeds spoedig met de zeeverzekering en later ook met de brandverzekering. In de zestiende eeuw geschiedde dat in de Nederlanden aanvankelijk door plakkaten en ordonnanties van de Spaanse heersers en daarnaast en later door ordonnanties van plaatselijke overheden, zoals de stedekeuren van Amsterdam, Dordrecht, Middelburg, Rotterdam en Vlissingen. Zie voor een korte aanduiding van enkele belangrijke door de overheden tot de negentiende eeuw uitgevaardigde voorschriften voor de zeeverzekering en brandverzekering VAN BARNEVELD 1984, p. 54 e.v.; DORHOUT MEES & WACHTER 1967, nr. 18 e.v., en mede ten aanzien van de begrafenisfondsen BOSHUIZEN, VA 1997, p. 166 e.v., en in: Toezien of toekijken? 1998, p [6] Verzekeringsrecht Wetboek van Koophandel. In 1838 kreeg Nederland een algemeen geldend, gecodificeerd verzekeringsrecht in het Wetboek van Koophandel, in welk wetboek daarna nauwelijks of geen wijzigingen zijn aangebracht. Het verzekeringsrecht heeft zich dan ook in belangrijke mate buiten de regeling in dit wetboek om ontwikkeld, totdat ingevolge de Invoeringswet titel 7.17 en titel 7.18 BW zie nr. [10] de aan de verzekering gewijde titels en afdelingen in het Wetboek van Koophandel met de inwerkingtreding van de titels 7.17 en 7.18 BW per 1 januari 2006 zijn vervallen. Zie over de codificatie van ons verzekeringsrecht zoals dit uiteindelijk als onderdeel van het Wetboek van Koophandel werd opgenomen, VAN DER BURG, VA 1971, p. 4 e.v. en p. 147 e.v.; VA 1972, p. 149 e.v. Hij laat zien hoe de inhoud van dit vanaf 1838 geldende recht enerzijds was terug te voeren op Oud Vaderlands recht en Frans recht, maar hoe anderzijds de Nederlandse wetgever in 1838 daarop een heel duidelijk eigen stempel heeft gedrukt. Het verzekeringsrecht werd in het Wetboek van Koophandel ondergebracht; gedeeltelijk in de titels 9 en 10 van het eerste boek van dit wetboek en gedeeltelijk in de titels 9 e.v. van het tweede boek. [7] Aanvullende specifieke (verzekeringsrechtelijke) wetgeving. In aanvulling op het Wetboek van Koophandel zijn in de afgelopen decennia verschillende verzekeringsrechtelijke wetten tot stand gekomen. Wetten, zo laat de ontwikkeling zien, die met een aantal dwingendrechtelijke bepalingen de vrijheid van verzekeraar en verzekeringnemer bij het sluiten van bepaalde verzekeringen en het bepalen van de inhoud van de verzekering in zekere mate beperken. Deze 6

7 Inleiding nr. 7 regelingen blijven ook naast de regeling van de verzekeringsovereenkomst in het huidig BW van betekenis. Zo houdt de Wet aansprakelijkheidsverzekering motorrijtuigen (WAM) uit 1963 (Stb. 1963, 228) een verzekeringsplicht in voor bezitters of bepaalde houders van een motorrijtuig en kentekenhouders en schrijft zij voor tegen welke risico s de verzekering dekking moet verlenen. Ook bemoeit zij zich met de verhouding tussen de WAM-verzekeraar en de benadeelde, die in de regel een eigen recht op schadevergoeding tegenover de verzekeraar heeft. Zie art. 6 WAM en art. 11 WAM en zie daarover onder meer ROBBEN, diss. 1993, en Handboek Schaderegeling motorrijtuigen, 300 e.v. (WANSINK). De Wet natuurbescherming (Stb. 2016, 34), in werking getreden met ingang van 1 januari 2017 ter vervanging van de Flora- en faunawet uit 2002, houdt in art. 3:29 een verzekeringsplicht in met betrekking tot de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van jagers, en verschaft, evenals de WAM, de benadeelde een eigen recht op schadevergoeding jegens de verzekeraar. Ingevolge art. 7 lid 1 Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (Stb. 1998, 161; in werking getreden 1 december 1999, Stb. 1999, 486, gewijzigd per 1 maart 2006, Stb. 2006, 3, 4 en 57) mag wetenschappelijk onderzoek met proefpersonen slechts worden verricht indien op het tijdstip waarop het onderzoek aanvangt een verzekering is gesloten die door het onderzoek veroorzaakte schade door dood of letsel van de proefpersoon dekt. De nadere invulling van de verplichte verzekering is neergelegd in het Besluit verplichte verzekering bij medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen 2015 (Stb. 2014, 477). Verder is per 1 januari 2006 de Zorgverzekeringswet (Zvw; Stb. 2005, 358; bijgewerkte tekst bijlage in Stb. 2006, 79) van kracht geworden. Ingevolge art. 2 Zvw is in beginsel ieder die ingevolge de Wet langdurige zorg en de daarop gebaseerde regelgeving van rechtswege is verzekerd, verplicht zich tegen de in de Zvw aangegeven zorgkosten te verzekeren of te laten verzekeren. Daartegenover rust op een zorgverzekeraar krachtens art. 3 Zvw de verplichting in beginsel ten behoeve van iedere verzekeringsplichtige die in zijn werkgebied woont alsmede met of ten behoeve van iedere verzekeringsplichtige die in het buitenland woont, desgevraagd een zorgverzekering te sluiten. Het gaat hier om een verzekering in de zin van titel 7.17 BW ten aanzien waarvan de Zvw nadere voorwaarden en bepalingen inhoudt. Zie over de uitgangspunten van de verplichte verzekering van ziektekosten BORGESIUS, VA 2005, p. 16 e.v. en BREIT, BB 2005/745, p. 20 e.v. Zie voorts FRENK, in: Van Tiggele-van der Velde & Wansink, Contractsvrijheid in verzekeringsrecht (Verzekeringsrecht) 2010, p. 139 e.v. Vermelding verdient ook de publiekrechtelijke Wet financieel toezicht (Wft; Stb. 2006, 664) die per 1 januari 2007 van kracht is geworden en die ook voor de privaatrechtelijke verhoudingen in de verzekeringssfeer van praktische betekenis is. Zie meer uitvoerig in Meijer, Van Tiggele-van der Velde, Vloemans & Wansink (red.), Zicht op toezicht in de verzekeringssector (R&P nr. VR6)

8 nr. 8 Geschiedenis en totstandkoming titel 7.17 BW Een andere wijziging die zijdelings, maar ook wezenlijk een stempel drukt op (de gegevensverwerking binnen) het verzekeringsrecht is de inwerkingtreding van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (EU) 2016/679 (AVG) per 25 mei De (per die datum vervallen) Wet bescherming persoonsgegevens Wbp en de Europese Privacyrichtlijn (95/46/EG) waren verouderd en boden een (te) gefragmenteerd niveau van gegevensbescherming. Om die reden is de AVG opgesteld; vgl. Wet van 16 mei 2018, Stb. 2018, 144. Zie over de werkingssfeer DE VRIES & GOUDSMIT, NJB 2016, 1077 en CLEMENT, AV&S 2018/14. Bij pensioenverzekeringen die zijn gesloten in de ondernemings- of bedrijfssfeer gaat het om verzekeringen in de zin van art. 7:925 BW, maar wel om verzekeringen die in sterke mate worden beheerst door aparte pensioenwetgeving. Hetzelfde kan het geval zijn bij pensioenverzekeringen gesloten in verband met de uitoefening van bepaalde beroepen. Zie ook hierna onder nr. [9]. 1.1.II De totstandkoming van titel 7.17 BW [8] Vaststellingswet titel 7.17 en 18 BW. In het voorjaar van 1973 verscheen het voorontwerp voor Boek 7 NBW (het Groene Boek, gedateerd november 1972) waarin de titels 17 (Verzekering) en 18 (Lijfrente) geredigeerd en toegelicht waren door T.J. Dorhout Mees. In 1986 verscheen het regeringsvoorstel voor de wet tot vaststelling van de titels 17 en 18 Nieuw BW waarvan de parlementaire behandeling eerst een aanvang nam nadat de minister in 2000 een nota van wijziging met betrekking tot dit wetsvoorstel had ingediend. Met inachtneming van de in 2000 en daarna in 2002 aangebrachte wijzigingen werd het gewijzigd wetsvoorstel in 2003 door de Tweede Kamer en in 2005 door de Eerste Kamer aanvaard. De titels 7.17 en 7.18 BW zijn op 1 januari 2006 in werking getreden (Stb. 2005, 702). Daarin zijn met ingang van dezelfde datum krachtens de Invoeringswet nog enkele wijzigingen aangebracht. Titel 17, handelend over de verzekering(sovereenkomst), in het in 1973 verschenen voorontwerp voor Boek 7 Nieuw BW was van de hand van de in 1993 overleden prof.mr. T.J. DORHOUT MEES. Zie voor een zeer uitvoerig commentaar op de voorgestelde titel Van der FELTZ, VA 1975, p. 6 e.v., wiens bespreking de gehele jaargang van VA 1975 in beslag neemt. Begin jaren tachtig van de vorige eeuw hebben ambtenaren van het departement van Justitie met DORHOUT MEES en enkele andere deskundigen de voorgestelde tekst besproken en op basis van de tekst in het voorontwerp een nader ontwerp opgesteld. Dit laatste is in 1982 onder meer aan belanghebbende organisaties, zoals die van verzekeraars en van consumenten, voorgelegd. De reacties en de commentaren op dit ontwerp hebben weer tot nadere wijzigingen geleid. Uiteindelijk is op 16 mei 1986 een op de aangepaste tekst van het voorontwerp gebaseerd voorstel van wet tot vaststelling van titel 7.17 bij de Tweede Kamer ingediend (Kamerstukken II 1985/86, 19529, 1-4). Tot 2000 is 8

9 Inleiding nr. 9 met dit wetsvoorstel niets gebeurd. De wetgever wilde eerst de (sterk vertraagde) parlementaire afhandeling van Boek 4 BW (Erfrecht) afwachten omdat op een aantal punten de regeling van de levensverzekering in titel 7.17 BW samenhing met die van het erfrecht in Boek 4. Op 21 juni 2000 diende de Minister van Justitie een nota van wijziging in met betrekking tot de in 1986 voorgestelde titel 7.17 BW (Kamerstukken II 1999/00, 19529, 5). Veel van de in die nota voorgestelde wijzigingen hielden verband met in de voorafgaande jaren in de literatuur verschenen commentaren of met zienswijzen welke door belanghebbende organisaties naar buiten waren gebracht. Zie over deze nota de beschouwingen van respectievelijk WANSINK, KAMPHUISEN, T.J. DORHOUT MEES (de kleinzoon), P.J.M. DRION, DOMMERING- VAN RONGEN, KALKMAN en STADERMAN in de bundel Het nieuwe verzekeringsrecht, een eerste verkenning De parlementaire geschiedenis is als zodanig verzameld in Parl. Gesch. BW Boek 7 titel [9] Invoeringswet titel 7.17 en 18 BW. Op 3 juni 2005 werd het voorstel voor de Invoeringswet titel 7.17 en titel 7.18 BW ingediend waarin de aanpassing van de bestaande wetgeving aan de in Kamerstukken II voorgestelde titels 7.17 en 7.18 BW, de inwerkingtreding van deze titels, het overgangsrecht en alsnog enkele wenselijk geachte wijzigingen in titel 7.17 zijn geregeld (Kamerstukken II 2004/05, 30137, 1-3). Dit wetsvoorstel is met inachtneming van enkele wijzigingen door het parlement aanvaard. De Invoeringswet (Stb. 2005, 701) trad, evenals de Vaststellingswet, op 1 januari 2006 in werking (Stb. 2005, 702). Een belangrijk onderdeel van de Invoeringswet vormt de afstemming met de pensioenwetgeving nu de werkingssfeer van titel 7.17 BW zich ook uitstrekt tot aan werk gerelateerde pensioenregelingen die door verzekeraars of pensioenfondsen worden uitgevoerd (MvT, p. 2). Art. I Invoeringswet houdt een aanpassing in van art. 3:287 lid 2 BW, art. 4:128 BW en art. 6:197 lid 2 onder a BW; het voegt in Boek 7 BW na titel 15 de titels 7.17 en 7.18 in en laat in de zestiende titel van Boek 7A BW (Van kansovereenkomsten) de eerste afdeling met algemene bepalingen en de tweede afdeling met bepalingen inzake de overeenkomst van lijfrenten vervallen. Art. II Invoeringswet houdt een wijziging van art. 70 WvK in en laat de negende en tiende titel van het eerste boek van het Wetboek van Koophandel, de negende, tiende, elfde en twaalfde titel en de elfde afdeling van de dertiende titel van het tweede boek van dit wetboek, welke titels en afdeling voornamelijk bepalingen van verzekeringsrechtelijke aard inhielden, vervallen. Van veel betekenis zijn art. V en VI Invoeringswet die betrekking hebben op de verhouding tussen de regeling van de verzekering in titel 7.17 BW, waaronder ook de verzekering van pensioen valt, en de regelingen in enkele pensioenwetten. Art. V voegde een nieuw art. 36 in de Pensioen- en spaarfondsenwet (PSW) in dat per 9

10 nr. 10 Geschiedenis en totstandkoming titel 7.17 BW 1 januari 2007 met de gefaseerde invoering van de Pensioenwet in deze laatst wet is vervangen door art. 5. In art. 5 lid 1 Pensioenwet wordt een aantal bepalingen uit titel 7.17 BW niet van toepassing verklaard op de daarin aangeduide pensioenverzekeringen. In lid 2 wordt een nadere bepaling gegeven met betrekking tot de toepassing van art. 7:930 lid 3-5 BW en in lid 3 geschiedt dat met betrekking tot art. 7:941 lid 4 BW. Lid 4 houdt ten slotte in dat voor zover bepalingen in de titels 7.17 en 18 BW in strijd zijn met het bij of krachtens de Pensioenwet bepaalde, die bepalingen buiten toepassing blijven. Zie uitvoerig over art. 36 PSW, respectievelijk art. 5 Pensioenwet FRENK, TPV 2006, p. 124 e.v., die tevens stilstaat bij enkele van de bepalingen in titel 7.17 BW die niet in art. 36 PSW respectievelijk art. 5 Pensioenwet worden genoemd; zie voorts DE LANGE, VA 2006, p In de Wet verplichte beroepspensioenregeling (Stb. 2005, 526; in werking getreden 1 januari 2006, Stb. 2005, 723) is krachtens art. VI Invoeringswet art. 67a (thans art. 3) ingevoegd dat een met art. 5 Pensioenwet vergelijkbare bepaling inhoudt met betrekking tot verzekeringsovereenkomsten die worden gesloten in verband met een pensioenregeling als bedoeld in art. 1 Wet verplichte beroepspensioenregeling. Art. VII houdt een kleine aanpassing in met betrekking tot art. 3 Zee- en luchtvaartverzekeringswet III Het overgangsrecht [10] Overgangsrecht titel 7.17 en 7.18 BW. Art. VIII Invoeringswet betreft het overgangsrecht. Krachtens dit artikel worden in de Overgangswet nieuw Burgerlijk Wetboek (Overgangswet NBW) art. 221 met betrekking tot titel 7.17 BW en art. 222 met betrekking tot titel 7.18 BW ingevoegd. Beide artikelen geven aan waar of in hoeverre van de hoofdregel van onmiddellijke werking (vlg. art. 68a Overgangswet NBW) wordt afgeweken. Daarnaast kan een afwijking van de hoofdregel voor de titels 7.17 en 7.18 BW ook voortvloeien uit andere algemene bepalingen van overgangsrecht, zoals art. 69 Overgangswet NBW, art a Overgangswet NBW en art. 79 Overgangswet NBW. De MvT, Kamerstukken II 2004/05, 30137, 3, p. 17, stelt in de toelichting bij art. 221 Overgangswet NBW voorop dat de wijzigingen die titel 7.17 BW in het verzekeringsrecht aanbrengt, niet zodanig ingrijpend zijn dat het reeds daarom wenselijk is om de nieuwe wet in haar geheel onmiddellijke werking te onthouden voor op het tijdstip van haar inwerkingtreding reeds gesloten overeenkomsten van verzekering. De nieuwe bepalingen lenen zich bovendien ook daar waar het verzekeringsrecht gewijzigd wordt in meerderheid goed voor toepassing op reeds bestaande rechtsverhoudingen. Dit brengt mee dat er ook geen reden is om aan het nieuwe verzekeringsrecht voor lopende verzekeringen voor een bepaalde periode uitgestelde werking te verlenen. Voor het nieuwe verzekeringsrecht kan dan ook de hoofdregel van onmiddellijke werking gelden. Het in dit artikel bepaalde geeft 10