Complexnummer:

Transcriptie

1 Complexnummer: Smallepad MG Amersfoort Postbus BP Amersfoort T F E info@cultureelerfgoed.nl Complexnaam Bleijenbeek Aantal complexonderdelen , Monumentnummers van complexonderdelen Woonplaats Gemeente Provincie Afferden L Bergen (L) Limburg Hoofdadres van hoofdobject Bleijenbeek 10, 5851 EE Afferden L Complexomschrijving Omschrijving van het complex De beschermde onderdelen zijn: KASTEELRESTANT(1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2). Buiten de bebouwde kom, ten oosten van Afferden, liggen de restanten van het kasteel Bleijenbeek dat door een geallieerd bombardement in februari 1945 werd verwoest. Het complex bestond uit een rechthoekig dubbel omgracht kasteeleiland met een voorburcht en tuinen toegankelijk middels een stenen toegangsbrug. De hoofdburcht bestond uit vier om een binnenplaats gebouwde vleugels van twee bouwlagen en een half ondergrondse kelder; tegen de achtervleugel stond op de binnenplaats een vierkante traptoren. Het huidige restant bestaat uit een 15de-eeuwse kelder (onder de grote zaal), grote delen 17de-eeuws opgaand muurwerk en een arcadegalerij met kruisgewelven. Kort na de Tweede Wereldoorlog werd de voorburcht gesloopt. Thans resteren een bouwval van het kasteel en restanten van de tuinaanleg. Rondom ligt de gaaf bewaarde 17de-eeuwse structuur van een omgracht kasteelterrein gelegen op een lange as van symmetrie. In 1405 werd een versterkte boerderij genoemd 'guet en hof Blienbeke' afgestaan aan Wynand Schenk van Nydeggen. Het goed lag in het beekdal van de Eckeltse Beek, die in de veertiende eeuw was gegraven voor de vervening van oostelijk gelegen veengronden. De Eckeltsebeek, voorzag de gracht via een inlaat aan de oostzijde van water. Aan de westkant verliet het water de gracht. In 1407 werd het 'burchhuyse Blidenbeke' als leen opgedragen aan de aartsbisschop van Keulen. In deze periode werd het complex vanaf het maaiveld opnieuw opgebouwd en omgevormd tot een groot middeleeuws kasteel. In het derde kwart van de 17de eeuw vormde de Pagina: 1 / 6

2 familie Schenck van Nydeggen, die het kasteel na enkele stevige twisten opnieuw in bezit had, het kasteel om tot een symmetrisch complex. Hierbij werd oud materiaal hergebruikt. In 1704 werd aan de noordzijde een kapel gebouwd met het alliantiewapen van het echtpaar Arnold Schenck van Nydeggen en Maria Catharina gravin van Hoensbroek. Het huwelijk bleef zonder kinderen waardoor het kasteel in 1709 door vererving in bezit kwam van het geslacht Van Hoensbroek. In de periode van 1872 tot 1911 werd het kasteel als klooster in gebruik gegeven aan de paters Jezuïeten en later de zusters Ursulinen, die Duitsland moesten verlaten vanwege de Kulturkampf. De binnengracht werd in de tweede helft van de 19de eeuw gedeeltelijk gedempt. Op een foto uit 1919 is ter plaatse van de binnengracht aan weerszijden van de entree en achter de nog aanwezige kademuur, een sierbeplanting van loof en naaldbomen aanwezig. Langs de oever van de buitengracht (zijde kasteelterrein) die geleidelijk afliep, was een wandeling mogelijk langs een beplanting van lineaire elementen (waaronder een loofgang), afgewisseld met een losse landschappelijke beplanting van bomen en heesters. De Wassenaarse koopman Prins kocht het kasteel in In 1924 zag de heer Prins zich genoodzaakt het kasteel terug te verkopen aan de familie Van Hoensbroek. Deze deed het in 1937 over aan de heer R.J.H. Jurgens uit Nijmegen. In 1944 had het terrein een rechtlijnige indeling van paden en hagen, gedeeltelijk in gebruik als nutstuinen. Op de noordwestelijke hoek onder de mammoetboom (Sequoiadendron) en zichtbaar vanaf de weg, bevond zich een veelhoekige theekoepel. In de winter van hadden zware gevechten plaats in de regio. In januari werd een evacuatiebevel afgevaardigd voor de inwoners van Afferden. In kasteel Bleijenbeek hadden zich Duitse soldaten verschanst, waarna het in februari 1945 door de geallieerden werd gebombardeerd. Sinds het bombardement en de sloop van de voorburcht kort daarna, is Bleijenbeek onbewoonbaar. Op de bij de redengevende omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen aangegeven. De opstal van de kleine bakstenen SCHUUR met stal onder geknikt zadeldak ten zuidwesten van de buitengracht valt niet onder de bescherming. Het WEGKRUIS aan de weg van Afferden naar Siebengewald is in het monumentenregister ingeschreven met rijksmonumentnummer Waardering De HISTORISCHE BUITENPLAATS BLEIJENBEEK is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang: - vanwege de ouderdom; - vanwege de bouwgeschiedenis; - vanwege het gaaf bewaarde 17de-eeuwse grachten- en lanenstelsel; - vanwege de visuele samenhang tussen de complexonderdelen; - vanwege de belevings- en herinneringswaarde. Pagina: 2 / 6

3 Monumentnummer*: Status: rijksmonument Inschrijving register*: 7 januari 2011 Kadaster deel/nr: 59235/55 Complexnummer Complexnaam Bleijenbeek Woonplaats* Afferden L Gemeente* Bergen (L) Provincie* Limburg Straat* Nr* Toev.* Postcode* Woonplaats* Situering Locatie Bleijenbeek EE Afferden L Bij Kadastrale gemeente* Sectie* Kad. object* Appartement Grondperceel BERGEN (L) R 1165 Rijksmonumentomschrijving** Omschrijving KASTEELRESTANT behorend tot het complex historische buitenplaats Bleijenbeek. Het kasteel, dat voor de verwoesting in 1945 gold als een zeldzaam en gaaf bewaard voorbeeld van een riddermatig huis uit de tweede kwart van de 17de eeuw met een middeleeuwse kern, is thans een bouwval bestaande uit een kelder en delen van opgaand muurwerk uit verschillende perioden. Het kasteel werd gevormd door vier vleugels rondom een kleine binnenplaats. Deze grondvorm is nog duidelijk herkenbaar: een forse achtervleugel op het noorden met haaks daarop twee smallere zijvleugels en op het zuiden de tussen de zijvleugels gevatte voorgevel met een centrale ingangspartij. Van de noord- en oostvleugel zijn grote delen muurwerk bewaard gebleven, evenals de uit het einde van de 17de eeuw daterende arcadegalerij met kruisgewelven, die rusten op bakstenen pijlers, en delen van de traptoren die zich op de binnenplaats in het midden tegen de achtervleugel bevinden. Het muurwerk bestaat voornamelijk uit baksteen, alleen voor de fronten van de doorgangen en de vensterdorpels is natuursteen toegepast. In de noordvleugel bevindt zich de gaaf bewaarde 15de-eeuwse kelder (onder de grote zaal) voorzien van op gordelbogen rustende tongewelven, tegelvloeren en wijnrekken. Het opgaand muurwerk van de zaal heeft een muurdikte van 1,8 meter aan de noord- en westzijde en een zuidgevel van 1 meter dikte. In de zuidwesthoek van de zaal ligt een waterput. De noordoosthoek bevat de resten van een vermoedelijk laat 14de-eeuwse woontoren; in de zuidwand ervan een kaarsnis. In de voorgevel is de 17de-eeuwse hoofdingang nog aanwezig, gevormd door een opening gevat in een hardstenen omlijsting van blokwerk en bekroond door een fronton met in het timpaan het wapen van het geslacht Schenck van Nydeggen. Pagina: 3 / 6

4 Waardering Kasteelrestant (Bleijenbeek) van algemeen belang: - vanwege de ouderdom; - vanwege de archeologische en bouwhistorische waarde; - vanwege de cultuurhistorische betekenis als restant van een van oorsprong verdedigbare middeleeuwse burcht, die in latere tijden werd voorzien van tuinaanleg en lanenstelsels; - vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de aanleg van grachten, lanen en tuinen. Hoofdcategorie Subcategorie Functie Kastelen, landhuizen en parken Kasteel, buitenplaats Kasteel Pagina: 4 / 6

5 Monumentnummer*: Status: rijksmonument Inschrijving register*: 7 januari 2011 Kadaster deel/nr: 59235/55 Complexnummer Complexnaam Bleijenbeek Woonplaats* Afferden L Gemeente* Bergen (L) Provincie* Limburg Straat* Nr* Toev.* Postcode* Woonplaats* Situering Locatie Bleijenbeek EE Afferden L Bij Kadastrale gemeente* Sectie* Kad. object* Appartement Grondperceel BERGEN (L) R 1166 BERGEN (L) R 546 BERGEN (L) R 1095 BERGEN (L) R 536 BERGEN (L) R 683 BERGEN (L) R 1093 BERGEN (L) R 1096 BERGEN (L) T 1135 BERGEN (L) R 1092 BERGEN (L) R 684 BERGEN (L) R 1097 BERGEN (L) R 682 BERGEN (L) R 1165 BERGEN (L) R 1094 BERGEN (L) R 534 Rijksmonumentomschrijving** Omschrijving HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG behorende tot het complex historische buitenplaats Bleijenbeek. De gaaf bewaarde 17de-eeuwse structuur bestaat uit het omgrachte, rechthoekige kasteelterrein gelegen op een lange as Pagina: 5 / 6

6 van symmetrie. De meer dan een kilometer lange as, beplant met laanbomen (eiken), liep naar het zuiden richting 't Meer en naar het noorden richting de heidegronden. De gehele buitengracht wordt omringd door een laan. De hoofdtoegang vanaf de weg Bleijenbeek liep langs de oostzijde van de gracht naar de toegangsbrug aan de zuidzijde. De stenen brug ligt iets naast (ten oosten) van de symmetrie-as. Evenwijdig aan de laan aan de zuidzijde, voor het kasteel langs, loopt een deel van de laan die de aan weerszijden van het complex gelegen en in de 20ste eeuw herbouwde boerderijen Bleijenbeek en Aldenhof met elkaar verbindt. Het kasteelterrein heeft een besloten karakter door de laanbeplanting langs de buitenzijde van de gracht en de sierbeplanting langs de binnenzijde. Aan de binnenzijde, westkant, staat een uitgegroeide beukenhaag, onderbroken door een groep linden en voortgezet met taxus. Aan de noordzijde van het terrein bevindt zich een bijzondere uitgegroeide loofgang van haagbeuk. Aan de oostzijde onder andere een uitgegroeide taxushaag en een groep linden (iets noordelijker dan de groep aan de westzijde). Verder naar binnen, langs de noordzijde van de gedempte binnengracht, bevindt zich eveneens een uitgegroeide taxushaag met korte stukken doorgezet aan west- en oostzijde. Op de noordwestelijke hoek staat een grote mammoetboom (Sequoiadendron). De restanten van een rechthoekig bakstenen gebouwtje ten zuidoosten van de boom zijn niet de overblijfselen van de veelhoekige theekoepel. Resten van gebouwen en sporen van de overige indeling van het terrein zijn mogelijk bewaard maar overwoekerd. Waardering HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG behorende tot de voormalige buitenplaats Bleijenbeek van algemeen belang: - vanwege de ouderdom; - vanwege de functioneel-ruimtelijke waarde in relatie met de andere onderdelen van de vormalige buitenplaats; - vanwege de bijzondere lineaire beplantingselementen binnen de omgrachting; - als voorbeeld van een gaaf bewaarde 17de-eeuwse structuur bestaande uit grachtenen lanen. Hoofdcategorie Subcategorie Functie Kastelen, landhuizen en parken Tuin, park en plantsoen Historische aanleg Pagina: 6 / 6