«Transparantie en politiek»

Transcriptie

1 Resultaten van de enquête. «Transparantie en politiek» Persconferentie van 10 juni 2010 Persdossier

2 Inhoudstafel 1. Persbericht Transparency International Belgium De context Het project «transparantie en politiek» Methodologie Analyse van de resultaten Bijlage : Uitgebreide resultaten... 62

3 1. Persbericht TRANSPARENCY INTERNATIONAL BELGIUM Persbericht van 10 juni :30 Bruxelles Brussel, 10 juni Meer dan 500 kandidaten voor de federale verkiezingen, ruim van de kandidaten van de grootste politieke partijen van het land, hebben de vragenlijst van Transparency International Belgium beantwoord. De resultaten onthullen grote verschillen tussen de standpunten van de partijen en tussen de verschillende taalgemeenschappen. Maar er is ook een gedeelde wens van de kandidaten om meer maatregelen te nemen aangaande ethiek in de politiek. Verkozen om te zetelen Geconfronteerd met het probleem van de regionaal verkozenen die de federale verkiezingslijsten ondersteunen terwijl ze niet de intentie hebben om te zetelen, stellen vrijwel alle kandidaten (99%) dat deze situatie, waarvoor nagenoeg geen enkele regelgeving bestaat, moet veranderen. De kandidaten hebben de meeste sympathie voor het laten samenvallen van de regionale en federale verkiezingen, waarbij het verboden wordt om zich kandidaat te stellen op beide lijsten (38%). Eveneens een grote groep kiest voor een oplossing die de kandidaat verplicht om te zetelen waar hij het meest recent verkozen is (34%). De antwoorden tonen afgetekende verschillen tussen de partijen. Zo willen bij de PS nagenoeg 9 op de 10 kandidaten niet verder gaan dan het op voorhand kenbaar maken van de intenties van de kandidaten. Bij Ecolo, Open VLD en SP.A daarentegen is de grote meerderheid van de kandidaten voorstander van het laten samenvallen van verkiezingen. Terwijl er bij CDH een duidelijke voorkeur is voor de verplichting om te zetelen daar waar men laatste verkozen is. Aangifte van mandaten, en cumul van mandaten Momenteel is het voor de meerderheid van de publieke mandatarissen verplicht om publieke mandaten bekend te maken, maar er bestaat geen verplichting voor de federale mandatarissen om hun inkomsten uit federale mandaten aan te geven. De overgrote meerderheid van de kandidaten (96%) heeft zich echter uitgesproken vóór de aangifte van inkomsten en voordelen die ze ontvangen voor het uitoefenen van publieke mandaten. Op de meest gevoelige vraag, aangaande de aangifte van inkomsten uit private mandaten, zijn de antwoorden minder homogeen dan die aangaande de publieke mandaten. Gemiddeld is 72% van de kandidaten nochtans voorstander van een dergelijke verplichting voor de federale publieke mandatarissen. Opvallend is dat een ruime meerderheid van de kandidaten van de PS zich hiertegen sterk verzetten (79% antwoordt nee) en de kandidaten van CD&V en Open VLD hierover zeer verdeeld zijn. Bij zes partijen (Ecolo, Groen!, SP.A, CDH, PP en Belang) zijn de kandidaten duidelijk voorstander van een dergelijke aangifte van inkomsten (alle meer dan 8).

4 Veruit de meest populaire oplossing bij de ondervraagde kandidaten is een betere wettelijke reglementering van de cumulatie van mandaten (8). Slechts 1 op de 10 kandidaten wil deze kwestie overlaten aan de partijen, en eveneens 1 op de 10 vindt dat het een individuele beslissing van de mandataris moet zijn. Met uitzondering van de CDH, waar 83% van de bevraagde kandidaten van mening is dat een verkozene het initiatief moet nemen om zijn mandaat te schorsen wanneer hij in het kader van een corruptiezaak aangeklaagd of in beschuldiging gesteld wordt, vindt een meerderheid van verschillende partijen dit niet nodig is, tenzij de kandidaat veroordeeld werd, zelfs als deze beslissing nog voor beroep vatbaar is. Deze meerderheid is over het algemeen meer aanzienlijk op de Franstalige lijsten dan op de e lijsten. De kandidaten van MR en CDH zijn sterke voorstanders (9 op de 10 pleit hiervoor), en dit in tegenstelling tot de kandidaten van de PS die tegen het idee zijn. In Vlaanderen zijn Open VLD en Dedecker verdeeld. Een meerderheid van voorstanders is er bij de andere lijsten, vooral bij Groen! (81%). De overgrote meerderheid van de kandidaten (96%) van alle partijen, stelt dat een verkozene, die door een definitief geworden gerechtelijke uitspraak veroordeeld is in het kader van een corruptiezaak, verduistering van geld of machtsmisbruik, vervallen moet worden verklaard en/of onverkiesbaar moeten worden gesteld. De beheersing van belangenconflicten Er is weet van politici die hun positie gebruiken om hun vertrek voor te bereiden. Vele landen kennen bepalingen die deze overgang van een publieke functie of mandaat naar de privé-sector regelen. Dat is niet het geval in België. Een grote meerderheid van de kandidaten (83%), vindt dat dergelijke regels door de volgende regering ingevoerd moeten worden. De PS vormt hierop een uitzondering, waar 7 op de 10 bevraagde kandidaten vindt dat het invoeren deze regulering niet altijd een goede, niet altijd een slechte zaak zou zijn. De kandidaten van alle andere lijsten zijn voorstander van een dergelijke regulering. Financiering van politieke partijen Is dit onderwerp gevoelig, of onvoldoende gekend? Een derde van de kandidaten zegt geen mening te hebben over regels aangaande de financiering van politieke partijen, en een vierde spreekt zich niet uit over de controle van campagnefinanciering. Er bestaat nochtans een eerder kritisch evaluatierapport van de Raad van Europa, een parlementaire werkgroep die zich hierover ontfermt, en voorstellen van uitvoering moeten voor het einde van het jaar door de Belgische autoriteiten bij de Raad van Europa ingediend worden. De partijen die het meest tevreden zijn met de huidige regels inzake partijfinanciering zijn de PS, SP.A, CD&V en Open VLD (respectievelijk slechts 14%, 28%, 32% en 37% pleiten voor aanpassing). Bij Ecolo, CDH, PP en LDD wil meer dan twee derde van de kandidaten aanpassing van de regels. Minder dan de helft van de kandidaten 44%) zijn voorstander van een reglementering van sponsoring door natuurlijk personen, van de publicatie op het internet van informatie over partijfinanciering en van de benoeming van personen die onafhankelijk zijn van politieke partijen in de controlecommissie. Met uitzondering van de PS, zijn de Franstalige partijen, meer dan de Nederlandstalige, voor het invoeren van deze regels. Meer dan 2/3 van de kandidaten van de CDH, Ecolo en PP zijn voor de invoering. Deze wens is minder doorwegend bij de Nederlandstalige partijen, vooral de kandidaten van Groen!, Belang, LDD en N-VA wensen strengere regelgeving.

5 De e lijsten tonen zich over het algemeen tevreden met de reglementering van de financiering van verkiezingscampagnes (bijna 2/3 is tegen veranderingen of heeft geen mening) terwijl de Franstalige partijen vinden dat ze aangepast dienen te worden (een even grote meerderheid bijna 2/3 is voor verandering). De kandidaten van Ecolo op kop, gevolgd door die van CDH, MR en PP, zijn grotendeels voorstander van veranderingen zoals de uitbreiding van de beschikbare middelen van de controlecommissie van de electorale uitgaven, daadwerkelijke maatregelen die deze commissie dient te treffen in geval van tekortkomingen (zo wordt momenteel het nalaten van het indienen van de kostenverantwoording van een campagne niet beboet), en het versterken van de audit van politieke partijen. Wettelijke en administratieve maatregelen aangaande de strijd tegen corruptie De media hebben regelmatig bericht over corruptiezaken die 10 tot zelfs 20 jaar duurden en die plaatsvonden op grote schaal, op federaal niveau - Regie der gebouwen, Defensie - maar ook op regionaal en lokaal niveau. Dat dergelijke wandaden lang konden verborgen blijven is opmerkelijk in een land waar elke ambtenaar wettelijk verplicht is om de Procureur des Konings te informeren over elke misdaad of wanbedrijf waarvan hij kennis heeft in het kader van de uitoefening van zijn ambt. Maar hij wordt hiertoe niet aangemoedigd: de wet voorziet niet in het sanctioneren van hen die het weten en het verzwijgen 1, en er bestaat, sinds de afschaffing van het Hoog Comité van Toezicht na de Agusta-affaire niet langer een administratieve dienst waartoe de ambtenaar zich vooraf kan wenden met zijn verdenkingen. En er bestaat voor federale ambtenaren die een geval van corruptie aangeven, in tegenstelling tot e, maar ook Britse en Amerikaanse ambtenaren, geen wettelijke bescherming. We hebben onderzocht of de verkiezingskandidaten bereid zijn om dergelijke bijkomende maatregelen, die noodzakelijk zijn voor het effectief informeren, in te voeren. Iets meer dan de helft van de kandidaten zijn voor het opleggen van wettelijke maatregelen die de klokkenluider beschermt. De lijsten die dit het sterkst verdedigen zijn, met de PS op kop, Ecolo, PP, Belang, Groen! en LDD. Bij CD&V, NV-A, Open VLD, SP.A, MR en CDH ondersteunt minder dan 3 van de kandidaten dit idee. Terwijl het instellen van strafrechtelijke, administratieve, burgerlijke en/of strafsancties in geval van het niet respecteren van de verplichting om de Procureur Des Konings in te lichten over elk misdaad of wangedrag, is een maatregelen die op minder steun van de kandidaten kan rekenen (43%) dan die aangaande de klokkenluider. Bijna 63% van de ondervraagde kandidaten waren van mening dat er niet enkel een instantie opgericht dient te worden voor de preventie van corruptie voor het grote publiek en de private sector (nu bestaat enkel een instantie van preventie voor federale ambtenaren), maar ook dat er meer middelen vrijgemaakt dienen te worden voor de politiediensten die gerechtsonderzoeken voeren in het domein van corruptierepressie. 47% van de ondervraagde kandidaten zijn voorstander van de reïnstallatie van een Hoog Comité van Toezicht met zowel het gerechtelijke onderzoeksluik als het administratieve onderzoeksluik. Bij de PS zijn de kandidaten hier resoluut tegen (slechts 3% is voorstander). De e lijsten CD&V, NV.A en Open VLD zijn verdeeld over deze vraag (tussen 45% en 5 zijn voorstander). 1 In tegenstelling tot bijvoorbeeld Nederland en Spanje

6 * * * Een pluspunt van deze vragenlijst is dat de ethische vragen samen voorgesteld worden aan de kandidaten en op dezelfde manier worden geformuleerd. De standpunten van de kandidaten worden zodoende duidelijker, en eenvoudiger te vergelijken voor de kiezer. Door de antwoorden vast te leggen kan men later de werkelijke inzet vergelijken met de standpunten die de kandidaten en partijen nu innemen. Deze bevraging door Transparency International is niet bedoeld om de politicus met de vinger te kunnen wijzen, maar wel om de kandidaten, die effectief willen bijdragen tot de herwaardering van het publiek gebeuren, de mogelijkheid te bieden om dat bekend te maken De details over de enquête, de vragen, de resultaten en de statistieken per partij, alsook de antwoorden van de individuele kandidaten die daarmee instemden, zijn beschikbaar op onze website Voor meer informatie: Bezoek de website Contact : Chantal Hébette -Van den Broeke, Voorzitter, Tel: Xavier Vanden Bosch, Managing Director, Tel: 02/ info@transparencybelgium.be

7 2. Transparency International Belgium Transparency International Belgium is de Belgische tak van de wereldwijde organisatie Transparency International (TI). Deze politiek onafhankelijke organisatie werd opgericht in 1993 en is de belangrijkste niet-gouvernementele organisatie die zich zowel op nationaal als op internationaal niveau inzet voor de bestrijding van corruptie. TI werkt constructief samen met regeringen, de privésector en het maatschappelijk middenveld. Transparency International werkt ook nauw samen met internationale organisaties zoals de OESO, de Wereldbank, het Bureau van de Verenigde Naties voor Drugs- en Misdaadbestrijding, de Regionale Ontwikkelingsbanken en de Internationale Kamer van Koophandel. Transparency International spoort geen individuele corruptiegevallen op, maar draagt bij aan corruptiebestrijding door concrete voorstellen te doen op basis van grondig en betrouwbaar onderzoek. De organisatie zet in op sensibilisering en preventie. Transparency International is actief in meer dan 90 landen over de hele wereld. Indien u meer te weten wilt komen over Transparency International en de nationale afdelingen, raadpleeg dan de officiële website van Transparency International: De leden van de Raad van Bestuur van Transparency International Belgium (TI-Belgium) zijn gespecialiseerd in corruptiekwesties. De voorzitter is Chantal Hébette - Vanden Broeke. De organisatie van TI-Belgium wordt geleid door de Managing Director, Xavier Vanden Bosch, afgestudeerd aan de Solvay Business School en aan het Europacollege, Hij stuurt het Executive Team aan, dat bestaat uit jonge universitairen (economen, politieke wetenschappers, enz.), opgeleid in België en in het buitenland. Ze zijn aan de organisatie verbonden als stagiaires of als vrijwilligers. Het Instituut van de Bedrijfsrevisoren (IBR) onthaalt dit team in haar kantoren aan de Arenbergstraat 13 in Brussel. Indien u meer wilt weten over TI- Belgium, raadpleeg dan onze website

8 Onze doelstelling: corruptie bestrijden. We definiëren corruptie als het misbruik van toevertrouwde macht voor persoonlijk profijt. Het benadeelt iedereen wiens leven, levensonderhoud of geluk afhangt van de integriteit van mensen in een positie met gezag. Sinds het eind van de jaren 70 is de internationale gemeenschap zich steeds meer bewust van de kwalijke gevolgen van corruptie voor het algemeen belang. Vandaag bestaat er internationale consensus die corruptie: De economische ontwikkeling afremt Een dreiging vormt voor de democratie en voor een goed openbaar beleid. Armoede in stand houdt. Aangezien corruptie per definitie verborgen is, zijn er geen feitelijke gegevens of objectieve statistieken beschikbaar die het niveau van corruptie kunnen meten. Daarom beroept Transparency International (TI) zich sinds 1995 op opinieonderzoeken die de perceptie in kaart brengen, om zo het corruptieniveau te evalueren. TI publiceert drie indexen: Corruption Perception Index (CPI) geeft de perceptie van het corruptieniveau weer van de zakenwereld over de passieve corruptie binnen de overheidsadministraties en de politieke klasse in 180 landen (jaarlijks) De Global Corruption Barometer (GCB) is een jaarlijkse indicatie van de publieke opinie over en ervaring met corruptie in 60 landen. De Bribery Payers Index (BPI) geeft een rangschikking van de grootste exportlanden volgens de waarschijnlijkheid dat bedrijven uit deze landen steekpenningen betalen in het buitenland. Corruptie is geen fataliteit: elke dag bewijzen getuigenissen van over de hele wereld ons dat het mogelijk is om corruptie in te tomen.

9 Wat doen we? We bestaan al enkele jaren in België maar sinds meer dan twee jaar hebben we de frequentie van onze activiteiten verhoogd. We hebben ervoor gekozen de nadruk te leggen op drie belangrijke domeinen: ethiek en de banksector, ethiek en openbare aanbestedingen, en ethiek en politiek. Over het thema ethiek en de banksector organiseerden we in 2009 vier conferenties: Zachte corruptie op de kapitaal- en bankmarkten door Eric De Keuleneer, Kan transparantie de banken redden? door Luc Van Liedekerke, De impact van variabele verloningen met Axel Miller, Renumeration: Transparency & Link with Long Term Sustainability in samenwerking met Belsif en Eurosif. Aanvullend werd er een workshop over banken en ethiek georganiseerd met Axel Miller, bestemd voor bestuurders in de bankwereld. Een denktank aangaande banken en ethiek, waar academische experts uit verschillende disciplines samenkomen, werd eveneens opgericht. Het denkwerk van deze groep betreft een systeem van autoregulering en ethische gedragscodes voor de banksector. Over het thema ethiek en openbare aanbestedingen werd in april 2010 een seminarie aangaande de excellentie en integriteit in overhiedsopdrachten gefinancieerd door de EU georganiseerd voor de ambtenaren van de Waalse en Brusselse Regio s, medegefinancierd door het Europees Bureau van Fraudebestrijding (OLAF) van de Europese Commissie. De onderhavige persconferentie sluit aan bij het thema ethiek en politiek, net zoals de enquête die in juni 2009 voorgelegd werd aan de kandidaten van de regionale verkiezingen. Naast deze drie thema s, schrijven wij onderzoeksrapporten en artikelen, en organiseren we regelmatig lunch-debatten en workshops, zoals over corruptie in de privé-sector, en over het belang van good corporate governance voor corruptiebestrijding. De volgende workshop, die zal plaatsvinden op donderdag 17 juni 2010, gaat over corruptie in humanitaire hulp. Wij nemen daarnaast deel aan studies die door Transparency International gecoördineerd worden. Voor meer informatie over onze voorbije en toekomstige activiteiten verwijzen we naar onze website

10 3. De context De onderhavige enquête is georganiseerd omdat we de meningen van de kandidaten willen kennen over enkele concrete maatregelen, waarvan wij vinden dat ze de integriteit en de transparantie kunnen vergroten. Wij zijn ervan overtuigd dat het nemen en naleven van dergelijke engagementen kan bijdragen tot de herwaardering van het publiek gebeuren en tot het herstel van het vertrouwen van talrijke Belgen in hun verkozenen en in de publieke instellingen. De inzet is groot. Uit de Eurobarometer, gepubliceerd door de Europese Commissie in november , blijkt dat 78% van de Belgen van mening is dat corruptie een wezenlijk probleem vormt in hun land (tegen 71% in 2007), en dat 82% daarvan meent dat corruptie aanwezig is op het niveau van de federale instellingen (tegen 77% in 2007). Anderzijds zou 63% van mening zijn dat steekpenningen en machtsmisbruik wijdverspreide praktijken zijn onder federale politici 3. 2 Attitude of Europeans towards Corruption, Eurobarometer van de Europese Commissie, EB 72.2, november Te raadplegen op : ec.europa.eu/public_opinion/archives/eb_special_en.htm (ENG) en ec.europa.eu/public_opinion/archives/eb_special_fr.htm (FR) 3 Deze bevindingen gelden eveneens voor de meeste Europese landen, al situeert België zich boven het gemiddeld percentage van 57% van de Europese Unie. In vergelijking met de ons omliggende landen blijkt enkel de opinie van de Fransen over hun nationale politici van vergelijkbare aard (Nederland: 29%, Duitsland: 46%, Luxemburg: 4, Frankrijk: 67%)

11 4. Het project «transparantie en politiek». In het kader van onze advocacy om de integriteit in de politiek en in de zakenwereld te bevorderen, lanceerden we in 2009 de enquête Transparantie en politiek voor de kandidaten van de regionale verkiezingen van juni Meer dan 550 kandidaten namen deel aan deze opiniepeiling. Tezelfdertijd werden twee blogs onderhouden, op Knack.be en op lesoir.be, waarin de vragen die we stelden aan het grote publiek werden gesteld. Tijdens de enquête kwam het thema van transparantie op de voorpagina s van de kranten terecht, met nieuws uit de Belgische en de buitenlandse actualiteit. Vandaag hebben we een vergelijkbaar onderzoek afgerond voor de federale verkiezingen van 2010, met echter meer gerichte vragen en een licht aangepaste methodologie, rekening houdend met de opgedane kennis van In tegenstelling tot vorig jaar hebben we geen blogs aangemaakt, maar publiceren we sinds 1 juni de individuele antwoorden van de kandidaten - die hiermee instemden - op onze website. De volledige antwoorden van de kandidaten - inclusief de commentaren - hebben we bekendgemaakt op onze website

12 5. Methodologie. De vragenlijst werd in verschillende fasen opgesteld: 1. Een analyse van de belangrijkste debatten inzake transparantie in de politiek, gebaseerd Belgische en buitenlandse pers en de activiteiten van Transparency International in België en in het buitenland. 2. Een uitwisseling van ideeën met drie afdelingen van Transparency International (TI) die dit soort initiatief al eerder hadden genomen: TI Frankrijk, TI Duitsland en TI Israël. Naar aanleiding hiervan, en na interne discussies, hebben we ervoor gekozen om de kandidaten en niet de partijen te benaderen. 3. Het formuleren van de vragen, die vervolgens werden voorgelegd aan experts van CEVIPOL van de ULB en CRISP. 4. Het testen van de vragen, middels interviews met een eerste reeks kandidaten uit de belangrijkste partijen van het land, zowel Franstaligen als Nederlandstaligen. Vervolgens werd er contact opgenomen met de secretariaten van de politieke partijen, opdat zij ons de adressen van de kandidaten zouden bezorgen. De grote partijen waren over het algemeen bereid om ons de informatie te bezorgen. Indien dit niet het geval was, werden adressen verzameld via de website van hun partij. De meerderheid van de kleinste partijen werden eveneens gecontacteerd, maar waren doorgaans niet bereid ons de adressen van hun kandidaten te geven 4. Voor de kandidaten van de 13 deelnemende partijen (CDH, CD&V, Ecolo, Groen!, Dedecker, MR, N-VA, Open VLD, Populaire, Pirate Party, PS, SP.a, Belang) werden 1924 kandidaten gecontacteerd, dit is 93,1% van het totaal aantal kandidaten. De vragenlijsten werden via s verzonden tussen 25 en 28 mei Er werden twee herinneringsoproepen verstuurd en dit op 3 en 7 juni Franstalige partijen: PTB+, Walllonie D'Abord, R.W.F, Front de gauches, W+, MS Plus, Vivant, FN, Belgique Unie ; - Brusselse partijens bruxellois: PTB+PVDA, ProBruxsel, Pirate Party - Nederlandstalige partijen: Vrijheid, PVDA+, LSP, Vital, Respect, Vivant ;

13 CD&V CDH Ecolo Groen! Dedecker MR N-VA OpenVld PP PS SPA Belang Deelnemingspercentage. Door het medium , het enige werkbare medium gezien het aantal verzonden uitnodigingen en de niet onbeperkte middelen van TI-Belgium, hebben we niet kunnen controleren of alle uitnodigingen goed zijn aangekomen (adreswijzigingen, enz.) en gelezen. De adressen werden ons voornamelijk bezorgd door de partijsecretariaten, wat een zekere betrouwbaarheid garandeert. Na het verstrijken van de tijdslimiet voor het ontvangen van de antwoorden, op 8 juni 2010, telden we 514 antwoorden op de 1924 verzonden uitnodigingen, ofwel een deelnemingspercentage van 25,07 %. Aangezien er door Pirate Party maar één laat antwoord ingestuurd werd, werd besloten het niet op te nemen in de analyse. De analyse bespreekt zodoende de volgende 12 partijen: CDH, CD&V, Ecolo, Groen!, Dedecker, MR, N-VA, Open VLD, Populaire, PS, SP.a, Belang. In het totaal namen 25,07 kandidaten deel. Het deelnemingspercentage per partij is: Aantal Kandidaten Aantal antwoorden Deelnemingspercentage 10,77 26,21 39,31 37,88 21,32 26,21 21,21 26,26 35,48 29,66 16,66 21,24 De kandidaten van de CD&V lijsten hebben de laagste deelname (zie bovenstaande rooster). Een weging per partij bleek niet noodzakelijk te zijn gezien de minieme verschillen die een dergelijke weging veroorzaakt.

14 6. Analyse van de resultaten Vraag 1 : De strijd tegen corruptie en de beheersing van belangenconflicten Een belangenconflict is een conflict tussen een toevertrouwde macht en een persoonlijk profijt 5. Wanneer dit conflict misbruikt wordt ten bate van privé belangen is er sprake van corruptie. Een belangenconflict is dus niet noodzakelijkerwijze synoniem aan corruptie. Maar een slechte beheersing van belangenconflicten is bijzonder schadelijk voor de publieke sector, daar deze het vertrouwen van de burger aantast en aldus de grondvesten van onze instellingen verzwakt. Wat zou volgens u de houding moeten zijn van de volgende federale regering met betrekking tot de beheersing van belangenconflicten en de strijd tegen corruptie? Zou dit: Vrijwel alle kandidaten (99%) vinden dat de volgende federale regering concrete maatregelen dient te nemen met betrekking tot de beheersing van belangenconflicten en de strijd tegen corruptie. Een meerderheid - 6 op de 10 kandidaten beschouwt het als één van de prioriteiten van de volgende regering en meer dan 2 op de 10 kandidaten vindt dat het één van haar 3 eerste prioriteiten moet worden. National (514 answers) 12% 1% 1% 24% 62% 5 Persoonlijk dient begrepen te worden als ten bate van de persoon zelf of ten bate van andere personen of rechtspersonen die met hem of haar verbonden zijn.

15 e lijsten (305 answers) Listes francophones (209 answers) 17% 1% 21% 5% 29% 6 66% National (514 answers) 10 75% 5% 3% 2% 1% 2% 5% 14% 8% 15% 21% 26% 38% 7% 5% 5% 45% 24% 2% 9% 5 75% 58% 56% 71% 64% 45% 91% 89% 64% 56% 5 71% 5% CD&V (20) 28% N-VA (43) 23% OpenVLD (52) 3% SP.A (32) 22% Belang (41) 26% GROEN (75) Dedecker (42) 2% PS (43) MR (38) CDH (38) 9% ECOLO (57) 27% Populaire (33)

16 Vraag 2 : De strijd tegen corruptie en de beheersing van belangenconflicten Vindt u dat binnen het resem aan mogelijke maatregelen inzake belangenconflicten, de komende legislatuur regels zou moeten opleggen die bij de overgang van een publiek mandaat of functie naar de privé-sector nageleefd dienen te worden? Zou dit volgens u: Er bestaan ook in het buitenland bekende gevallen van politici die hun positie gebruiken om hun vertrek voor te bereiden. Vele landen kennen bepalingen die deze overgang van een publieke functie of mandaat naar de privé-sector regelen. Dat is niet het geval in België. Een grote meerderheid van de kandidaten die de vragen beantwoordt hebben (83%), vindt dat het opleggen van dergelijke regels door de volgende regering een goede, of zelfs zeer goed zaak zou zijn. Opvallend is dat bij de PS, 7 op de 10 bevraagde kandidaten vindt dat het invoeren deze regulering niet altijd een goede, niet altijd een slechte zaak zou zijn. Verder zijn alle lijsten voorstander van een dergelijke regulering. Bepaalde partijen zijn meer voorstander dan andere, met Ecolo, CDH en PP op kop, waar acht op de tien kandidaten vindt dat het opleggen van dergelijke regels een zeer goede zaak zou zijn. National (511 answers) 1% 1% 5 15% 33%

17 e lijsten (304 answers) Listes francophones (207 answers) 2% 1% 11% 41% 1% 1% 19% 63% 45% 16% National (511 answers) 10 75% 5 15% 6 63% 2% 2% 2% 2% 4% 2% 2% 3% 3% 2% 6% 11% 5% 11% 19% 15% 6% 8% 21% 17% 12% 32% 29% 39% 7 47% 45% 44% 84% 88% 76% 61% 61% 37% 31% 34% 44% 33% 21% CD&V (20) N-VA (43) OpenVLD (52) SP.A (32) Belang (41) GROEN (74) Dedecker (42) 7% PS (43) MR (38) CDH (37) ECOLO (56) Populaire (33)

18 Vraag 3 : Verkozen om te zetelen In België kan een zetelend parlementslid op regionaal niveau zich kandidaat stellen voor de federale verkiezingen, en omgekeerd. Een aantal verkozenen leent aldus hun naam aan de lijsten, zonder de intentie de manda(a)t(en), waarvoor ze zich kandidaat stellen, op te nemen 6. Welke initiatieven steunt u met betrekking tot deze problematiek? Vrijwel alle bevraagde kandidaten (99%) stellen dat de huidige situatie waarin er nagenoeg geen enkele regelgeving bestaat, dient aangepast te worden. Eén op vijf beperkt zich tot het verplichten van kandidaten om op voorhand hun intenties kenbaar te maken. De meerderheid van de ondervraagden (8) pleit voor het invoeren van een wettelijke regeling, Van hen is 38 procent voorstander van het laten samenvallen van regionale en federale verkiezingen en het verbieden van kandidaten om zich op twee lijsten kandidaat te stellen, terwijl 34 procent pleit voor het verplichten van kandidaten om te zetelen in de laatste wetgevende vergadering waarvoor ze verkozen zijn. Een minderheid (6%) is bereid om verder te gaan door de verkozenen te verplichten om afstand te doen van het vorige mandaat vooraleer zich verkiesbaar te stellen voor nieuwe verkiezingen. Opvallend is dat bij de PS bijna negen op de tien kandidaten niet verder wil gaan dan het op voorhand kenbaar maken van hun intenties. Bij de andere partijen nemen niet meer dan drie op de tien kandidaten dit gematigde standpunt in; in vier partijen is het zelfs minder dan één kandidaat op de tien (Groen!, Ecolo, CDH en MR). Daarbij valt Ecolo op door eensgezindheid over de wens van samenvallende verkiezingen: nagenoeg zeven op de tien kandidaten pleit hiervoor. 6 Deze kwestie is zeer actueel, gezien de grote waarschijnlijkheid van gelijktijdige verkiezingen in 2014.

19 National (514 answers) 10 75% 5 5% 5% 14% 1 CD&V (20) 26% 55% 47% 14% N-VA (43) 2% 15% 23% 6 OpenVLD (52) 9% 9% 16% 66% SP.A (32) 2% 1 12% 27% 37% 12% Belang (41) 5% 8% 49% 37% GROEN (75) 12% 21% 38% 29% Dedecker (42) 2% 3% 2% 8% 5% 9% 2% 88% 5% 5% PS (43) 53% 39% MR (38) 71% 21% CDH (38) 88% ECOLO (57) 12% 15% 27% 45% Populaire (33) National (514 answers) 1% 21% 38% 34% 6% e lijsten (305 answers) 17% 2% 38% 35% 8% Listes francophones (209 answers) 1% 28% 43% 3%

20 Vraag 4 : Aangifte van mandaten Indien u verkozen wordt, zou u akkoord gaan om een wetvoorstel te steunen dat publieke mandatarissen verplicht de inkomsten en voordelen in natura, die ze ontvangen voor het uitoefenen van publieke mandaten 7, aan te geven? Hieronder vallen ook de afgeleide mandaten¹: beheerders van intercommunales, van huisvestingsmaatschappijen, van VZW's 8 Momenteel is het voor de meerderheid van de publieke mandatarissen verplicht om publieke mandaten bekend te maken, maar er bestaat geen verplichting van aangifte van de inkomsten uit deze mandaten 9. De overgrote meerderheid van de kandidaten (96%) is voorstander van een aangifte van inkomsten en voordelen die ze ontvangen voor het uitoefenen van publieke mandaten. National (514 answers) % 5% 6% 3% 2% 1% 7% 4% 2% 3% 75% 5 85% 95% 9 97% 98% 99% % CD&V (20) N-VA (43) OpenVLD (52) SP.A (32) Belang (41) GROEN (75) Dedecker (42) PS (43) MR (38) CDH (38) Ecolo (57) Populaire (33) 7 Met een afgeleid mandaat wordt bedoeld: elke extra taak die wordt uitgeoefend door een titularis van een oorspronkelijk mandaat en dat hem/haar is toevertrouwd in de context van dit oorspronkelijk mandaat, ofwel door de autoriteit waaronder het mandaat wordt uitgeoefend, ofwel op eender welke andere wijze. 8 Deze verplichting bestaat momenteel enkel op regionaal niveau voor Wallonië voor de lokale mandaten. 9 In 2008 cumuleerden 135 van de mandatarissen die verplicht zijn een lijst van mandaten, functies en beroepen in te dienen, minimum 10 betaalde mandaten (tot 23) (bron:cumuleo).

21 National (514 answers) 1% 3% 96%

22 Vraag 5 : Aangifte van mandaten Indien u verkozen wordt, zou u akkoord gaan om een wetvoorstel te steunen dat publieke mandatarissen verplicht de inkomsten en voordelen in natura die ze ontvangen voor het uitoefenen van private mandaten 10 (bijvoorbeeld manager), leidinggevende functies of andere beroepen aan te geven? 11 Wanneer we de meest gevoelige vraag bereiken, namelijk aangaande de aangifte van inkomsten uit private mandaten, zijn de antwoorden minder homogeen dan aangaande de publieke mandaten. Nochtans zegt 72% van de kandidaten dat hij voorstander is van een dergelijke verplichting voor de federale publieke mandatarissen. De kandidaten van PS verzetten zich massaal tegen een dergelijke maatregel (79% antwoordt nee) terwijl de kandidaten van CD&V en Open VLD hierover het meest verdeeld zijn. De volgende zes partijen zijn duidelijk (alle meer dan 8) voorstander van een dergelijke aangifte van inkomsten: Ecolo, Groen!, SP.A, CDH, PP en Belang. Deze verschillen getuigen van de actualiteit van het debat. Wordt het veroorzaakt door een verschil in benadering van de private kring, die zich voortzet in regionale en ideologische tegenstellingen? Opmerkelijk is dat op regionaal niveau Wallonië de enige van de drie regio s is met een wettelijke regeling voor de aangifte van inkomsten uit zowel publieke als private mandaten. National (513 answers) 9% 71% 2 10 Het betreft mandaten, leidinggevende functies of beroepen die niet als mandaat, functie of als openbaar ambt van politieke aard beschouwd kunnen worden. 11 Deze verplichting bestaat momenteel enkel op regionaal niveau voor Wallonië voor de lokale mandaten.

23 e lijsten (305 answers) Listes francophones (208 answers) 12% 72% 4% 7 16% 26% National (513 answers) % 17% 9% 7% 5% 4% 6% 12% 19% 5% 5% 5% 2% 6% 11% 12% 75% 21% 31% 14% 29% 45% 79% % 8 91% 67% 66% 84% 98% 82% 52% 35% 16% CD&V (20) N-VA (43) OpenVLD (52) SP.A (32) Belang (41) GROEN (75) Dedecker (42) PS (43) MR (38) CDH (38) Ecolo (56) Populaire (33)

24 Vraag 6 : Aangifte van mandaten Zonder rekening te houden met de reeds bestaande wettelijke verplichtingen, hoe dienen volgens u mandatarissen die (na herinnering) verzaken aan hun plicht om publieke mandaten aan te geven of die valse verklaringen afleggen, gesanctioneerd te worden: Een grote meerderheid van de kandidaten pleit voor zachte sancties (zoals een zwarte lijst en boete - respectievelijk 81% en 79%). Een meerderheid van de bevraagde kandidaten (67%) is bovendien bereid om verkozenen die verzaken aan hun plicht om publieke mandaten aan te geven of die valse verklaringen afleggen, zwaarder te straffen, met een ontzetting uit publieke mandaten. Dit voorstel wordt meer gesteund door de Franstalige lijsten (82% positieve antwoorden) dan door de Nederlandstalige lijsten (56%). De ondervraagde kandidaten van de CD&V, Open VLD, NV-A en SP.A die hiervoor pleiten zijn niet in de meerderheid. De kandidaten zijn over het algemeen tegen een sanctie in de vorm van onverkiesbaarheid (slechts 44% steunt dit). De steun voor deze zwaarste sanctie verschilt sterk per partij. Enkel de kandidaten van de PS zijn openlijk voorstander (86%). De standpunten van de andere partijen variëren van positieve antwoorden bij CD&V tot 18% bij de CDH. 20 procent van de kandidaten spreekt zich niet uit over deze vraag, CDH loopt hier voorop (65%). Aangaande de aanvullende maatregelen, zijn de CDH, PS en Ecolo bereid om veel zwaarder te sanctioneren en meer te eisen, zelfs onverkiesbaarheid, voor publieke mandatarissen die hun inkomsten niet aangeven. De e partijen zijn geen voorstanders, met uitzondering van Groen!, LDD en het Belang.

25 Vraag 6.1 : Inschrijving op een 'zwarte' lijst, gepubliceerd in het Staatsblad National (510 answers) 10 15% 16% 8% 3% 13% 11% 7% 9% 13% 5% 12% 15% 22% 8% 15% 14% 75% 35% 23% 5 77% 75% 8 74% 79% 91% 87% 10 95% 88% 5 6 CD&V (20) N-VA (43) OpenVLD (52) SP.A (32) Belang (40) GROEN (74) Dedecker (42) PS (43) MR (38) CDH (37) ECOLO (56) Populaire (33) National (510 answers) 6% 81% 13%

26 Vraag 6.2 : Een geldboete National (507 answers) 10 75% 16% 16% 7% 16% 13% 29% 19% 22% 1 12% 1 17% 8% 12% 5% 7% 8% 8% 5% 6% 8% 12% 5 68% 77% 58% 59% 73% 8 79% 88% 84% 92% 95% 82% CD&V (19) N-VA (43) OpenVLD (52) SP.A (32) Belang (41) GROEN (74) Dedecker (42) PS (42) MR (37) CDH (37) Ecolo (55) Populaire (33) National (507 answers) 8% 13% 79%

27 Vraag 6.3 : Ontzetting uit publieke mandaten National (512 answers) % 23% 28% 2 5% 16% 12% 12% 5% 16% 3% 2% 4% 11% 12% 9% 75% 17% 29% 26% % 28% 5 79% 83% 87% 95% 79% 4 47% 38% 44% 63% 6 58% CD&V (20) N-VA (43) OpenVLD (52) SP.A (32) Belang (41) GROEN (75) Dedecker (42) PS (41) MR (38) CDH (38) Ecolo (57) Populaire (33)

28 National (512 answers) 13% 67% 2 e lijsten (305 answers) 17% 56% Listes francophones (207 answers) 8% 1 82% 27%

29 Vraag 6.4 : Onverkiesbaarheid National (505 answers) 10 28% 2 22% 23% 16% 1 7% 7% 21% 18% 75% 49% 47% 41% 22% 33% 29% 63% 77% 18% % 86% 28% 31% 31% 36% 62% 57% 5 18% 18% 23% 64% CD&V (20) N-VA (43) OpenVLD (51) SP.A (32) Belang (39) GROEN (73) Dedecker (42) PS (43) MR (38) CDH (38) Ecolo (53) Populaire (33) National (505 answers) 44% 2 36%

30 Vergelijking vragen 6.1, 6.2, 6.3, 6.4 National 10 75% 6% 8% 13% 13% 13% % 5 81% 79% 66% 44% 'zwarte' lijst (511) Een geldboete (508) Ontzetting uit publieke mandaten (513) Onverkiesbaarheid (506)

31 Vraag 7 : Cumul van mandaten Moet volgens u de kwestie van de cumul van mandaten - in zoverre het gevallen betreft die niet door de wetgever geregeld zijn - afhangen van: Het cumuleren van mandaten wordt ongetwijfeld het vaakst genoemd, wanneer wordt gesproken over transparantie en politiek 12. Momenteel zijn in de regionale, federale en Europese wetgeving maar enkele cumulaties van mandaten verboden, zoals provincieraadslid en regionaal parlementariër. De vraag is of we zo nog verder gaan. Voorts moet worden bepaald wie de omkadering van de cumulatie van mandaten op zich moet nemen? De cumulatie van mandaten beter wettelijk reglementeren is veruit de meest populaire oplossing bij de ondervraagde kandidaten (8). Slechts 1 op de 10 kandidaten zou deze kwestie overlaten aan de partijen, en eveneens 1 op de 10 vindt dat het een individuele beslissing van de mandataris zou moeten zijn. jen verschillen hier sterk van elkaar: de helft van de kandidaten van de MR wenst geen wettelijk kader vast te leggen. Bij de kandidaten van CDH, Ecolo, Groen!, PS en PP bestaat er vrijwel consensus (9) om het wettelijk kader uit te breiden. National (513 answers) 11% 9% 1% 79% 12 In 2008 werden er 74 gecumuleerde mandaten, functies en beroepen vastgesteld door een mandataris die verplicht is een lijst van mandaten, functies en beroepen in te dienen.

32 e lijsten (304 answers) Listes francophones (209 answers) 12% 11% 1% 1 6% 76% 84% National (513 answers) 10 75% 5 74% 72% 62% 69% 83% 91% 69% 88% 47% 11% 95% 95% 88% 5% 14% 21% 13% 7% 39% 21% CD&V (19) 14% N-VA (43) 17% 16% OpenVLD (52) SP.A (32) 12% 7% 2% 1% Belang (41) GROEN (75) 24% Dedecker (42) 9% 2% PS (43) MR (38) 3% 3% 5% CDH (38) ECOLO (57) 3% 9% Populaire (33)

33 Vraag 8 : Rechterlijke veroordelingen Zou volgens u een verkozene spontaan het initiatief moeten nemen zijn mandaat te schorsen, wanneer deze op volgende wijze in een corruptiezaak, verduistering van geld of machtsmisbruik 13 genoemd wordt: Vraag 8.1 : De verkozene wordt aangeklaagd of in beschuldiging gesteld De meerderheid van de ondervraagde kandidaten (52%) is niet van mening dat een verkozene het initiatief moet nemen om zijn mandaat te schorsen, wanneer hij in het kader van een corruptiezaak, verduistering van geld of machtsmisbruik aangeklaagd of in beschuldiging gesteld wordt. Het vermoeden van onschuld wordt vaak aangehaald. Opmerkelijk is enerzijds de eensgezindheid van de CDH (83% vindt dat een dergelijk initiatief genomen dient te worden) en anderzijds de twijfel van de kandidaten van Ecolo aangaande deze vraag (69% wenst zich niet uit te spreken). National (508 answers) 33% 15% 52% 13 Transparency International Belgium begrijpt hieronder, in de wettelijke betekenis, zowel de actieve als passieve corruptie: omkoping (art. 246 tot 249 en 504 bis en 504 ter Strafwetboek), knevelarij (art. 243), verduistering (art. 240) en illegale belangenneming (art. 245).

34 National (508 answers) % 1 1 5% 12% 1 1 5% 8% 8% 3% 75% 5 65% 6 71% 71% 63% 41% 55% 83% 66% 69% 61% 83% CD&V (20) 35% N-VA (43) 19% 19% OpenVLD (52) SP.A (31) 32% Belang (41) 47% GROEN (75) 36% Dedecker (42) 7% PS (42) 29% MR (38) CDH (36) 7% 24% Ecolo (55) 36% Populaire (33) Vraag 8.2 : De verkozene wordt veroordeeld door een beslissing die nog voor beroep vatbaar is In tegenstelling tot de vorige vraag, is een aanzienlijke meerderheid (65%) van de kandidaten ervoor dat een kandidaat zijn mandaat schorst wanneer hij veroordeeld werd door een beslissing die nog voor beroep vatbaar is. Deze meerderheid is meer aanzienlijk op de Franstalige lijsten dan op de e lijsten. De kandidaten van MR en CDH zijn sterke voorstanders (respectievelijk 89%, 97%, 95%), en dit in tegenstelling tot de kandidaten van de PS die over het algemeen tegen het idee zijn en vaak het vermoeden van onschuld aanhalen. In Vlaanderen zijn Open VLD en Dedecker verdeeld. Een meerderheid van voorstanders is er bij de andere lijsten, vooral bij Groen! (81%).

35 National (508 answers) 10 5% 5% 8% 22% 1 4% 15% 17% 14% 5% 3% 4% 2% 5% 12% 75% 35% 33% 42% 22% 36% 43% % 67% 89% 97% 95% 6 63% 5 56% 54% 4 58% 19% CD&V (20) N-VA (43) OpenVLD (52) SP.A (32) Belang (39) GROEN (73) Dedecker (42) PS (42) MR (38) CDH (37) Ecolo (57) Populaire (33) National (508 answers) 9% 65% 26%

36 Vraag 9 : Rechterlijke veroordelingen Moet volgens u het mandaat van een verkozene, die door een definitief geworden rechterlijke uitspraak veroordeeld is in het kader van een corruptiezaak, verduistering van geld of machtmisbruik, vervallen worden verklaard en/of onverkiesbaar worden gesteld? In alle partijen bestaat er een overheersende meerderheid van kandidaten die stellen dat een verkozene, die door een definitief geworden gerechtelijke uitspraak veroordeeld is in het kader van een corruptiezaak, verduistering van geld of machtsmisbruik, vervallen moet worden verklaard en/of onverkiesbaar moeten worden gesteld. National (513 answers) 10 2% 2% 1 6% 3% 5% 5% 2% 2% 3% 5% 75% % 85% 97% 93% % CD&V (20) N-VA (43) OpenVLD (52) SP.A (32) Belang (40) GROEN (75) Dedecker (42) PS (43) MR (38) CDH (38) Ecolo (57) Populaire (33)

37 National (513 answers) 2% 2% 96% e lijsten (304 answers) 4% 2% Listes francophones (209 answers) 1% 94% 99%

38 Vraag 10.0 : Financiering van politieke partijen Zouden volgens u de regels met betrekking tot de financiering van politieke partijen, die het onderwerp uitmaken van een onderzoek door de Raad van Europa 14 : Op deze vraag werd een record aantal antwoorden geen mening gegeven: een derde van de kandidaten spreekt zich niet uit over de regels aangaande de financiering van politieke partijen, die het onderwerp uitmaken van een parlementaire werkgroep, volgend op het kritisch evaluatierapport van de Raad van Europa, die een antwoord van de Belgische autoriteiten eist voor het einde van het jaar. Het aantal kandidaten zonder mening varieert van 81% bij de PS en 53% bij de CD&V, tot 11% bij de CDH. Behalve de kandidaten die aangeven dat ze meer informatie wensen, of die voorzichtig zijn gezien het gevoelige onderwerp, spreekt slechts 13% zich uit voor een status quo, maar ruim de helft van de kandidaten (54%) pleit voor een verandering van de regels aangaande de financiering van politieke partijen. De kandidaten op de lijsten van Ecolo, PP en LDD zijn in meer dan twee derde van de gevallen voorstander van een aanpassing van deze regels. Minder dan de helft van de kandidaten 15 (44%) zijn voorstander van de instelling van de drie voorgestelde regels: een reglementering van sponsoring door natuurlijke personen, de publicatie op het internet van voldoende gedetailleerde informatie over de financiering van partijen, en de benoeming van leden die onafhankelijk zijn van de politieke partijen in de controlecommissie. Met uitzondering van de PS, zijn alle Franstalige partijen, meer dan de Nederlandstalige partijen, voorstander van de versterking van deze regels. De kandidaten van de CDH op kop, gevolgd door die van Ecolo en de PP, zijn over het algemeen in meer dan twee derde van de gevallen voorstander van de genoemde maatregelen. Deze wens van versterking van de regels aangaande partijfinanciering is minder opmerkelijk bij de Nederlandstalige lijsten, vooral de kandidaten van Groen!, Belang, LDD en NVA wensen meer dwingende regels. 14 Evaluatierapport over België omtrent de Transparantie in de financiering van politieke partijen, Thema II van de Derde evaluatieronde van GRECO (Raad van Europa); publiek gemaakt op 22/06/2009 (beschikbaar in het Nederlands en in het Frans) 15 Bij hen die de regels aangaande partijfinanciering willen versterken, zijn 82%, 79% en 86% van hun voor de versterking van de voorgestelde controles, aldus 44%, 43% en 46% van de ondervraagde kandidaten.

39 National (512 answers) 10 75% 53% 28% 21% 42% 41% 27% 15% 39% 11% 19% 14% 81% 24% 13% 11% 16% 15% 11% 2% 9% 5 16% 32% 51% 21% 37% 31% 28% 59% 51% 67% 5% 63% 79% 82% 76% 14% CD&V (19) N-VA (43) OpenVLD (52) SP.A (32) Belang (41) GROEN (75) Dedecker (42) PS (43) MR (38) CDH (38) Ecolo (56) Populaire (33) National (512 answers) 13% 33% 54%

40 Vraag 10.1 : Deze regels zouden, naast giften, eveneens betrekking moeten hebben op sponsoring door natuurlijke personen. National (263 answers) 10 17% 5% 16% 11% 4% 3% 3% 11% 4% 11% 8% 3% 75% 32% 29% 5 37% 5 83% 89% 96% 94% 17% 96% 10 86% 92% 64% 47% 61% 33% CD&V (6) N-VA (22) OpenVLD (19) SP.A (9) Belang (23) GROEN (36) Dedecker (28) PS (6) MR (23) CDH (29) Ecolo (37) Populaire (25) Figuur 1 Percentage (totaal aantal kandidaten) positief voor de maatregel 10.1

41 Vraag 10.2 : Deze regels zouden de publicatie op het internet moeten vereisen van voldoende gedetailleerde informatie over de financiering van de partijen, onder meer met betrekking tot de bronnen van financiering (giften boven een bepaald bedrag). National (264 answers) 10 75% 17% 16% 27% 11% 17% 33% 9% 7% 3% 14% 4% 4% 67% 71% 5 67% 73% 74% 67% 91% 10 68% 97% 86% 92% 33% 29% CD&V (6) N-VA (22) OpenVLD (19) SP.A (9) Belang (23) GROEN (36) Dedecker (28) PS (6) MR (24) CDH (29) Ecolo (37) Populaire (25) Figuur 2 Percentage (totaal aantal kandidaten) positief voor de maatregel 10.2

42 Vraag 10.3 : De toepassing van deze regels zou moeten worden gecontroleerd door een commissie waarin ook leden zetelen die onafhankelijk zijn van de politieke partijen. National (261 answers) 10 33% 5% 11% 22% 4% 4% 9% 7% 13% 4% 31% 8% 4% 75% 11% 8% 5 95% 89% 87% 10 89% 10 87% 96% 88% 67% 67% 61% CD&V (6) N-VA (22) OpenVLD (19) SP.A (9) Belang (23) GROEN (36) Dedecker (28) PS (6) MR (23) CDH (28) Ecolo (36) Populaire (25) Figuur 3 Percentage (totaal aantal kandidaten) positief voor de maatregel 10.3

43 Vergelijking vragen 10.1, 10.2, 10.3 National 10 75% 7% 11% 12% 9% 5% 9% 5 83% 79% 87% Sponsoring natuurlijke personen (264) Publicatie bronnen op internet (265) Commissie gecontroleerd door onafhankelijke leden van partijen (262)

44 Vraag 11.0 : Financiering van verkiezingscampagnes Is volgens u de controle op de financiering van de verkiezingscampagnes, die het onderwerp uitmaakt van een onderzoek door de Raad van Europa. Is dit onderwerp zo gevoelig, of zo onvoldoende gekend? Een kwart van de kandidaten zeggen geen mening te hebben over een controle die toch hun eigen partijen betreft en die eveneens benadrukt wordt door de Raad van Europa. Een ander kwart stelt dat de huidige controle volstaat. De helft vindt dat de controle van campagnefinanciering aangepast dient te worden. De verdeling van de antwoorden is zeer verschillend tussen de partijen: 45% van de kandidaten van de SP.A hebben geen mening, terwijl het aantal van de kandidaten zonder mening bij Ecolo maar 9% bedraagt. De partijen die het meest tevreden zijn met de huidige situatie, zijn - met meer dan de helft van de kandidaten - de CD&V en de PS, terwijl men bij Ecolo, MR en CDH in meer dan twee derde van de gevallen verandering wil. Minder dan de helft van de kandidaten 16 (gemiddeld 41%) zijn voorstander van de invoering van de drie voorgestelde verbeteringen van controle: verhoging van de beschikbare middelen van de controlecommissie van de electorale uitgaven 17, daadwerkelijke maatregelen die deze commissie dient te treffen in geval van tekortkomingen, en het versterken van de audit van politieke partijen. Met uitzondering van de PS, stellen alle Franstalige partijen, meer dan de Nederlandstalige, voorstander te zijn van de voorgestelde veranderingen - meer dan de helft van de kandidaten van Ecolo op kop, gevolgd door de CDH, MR en PP, zijn voorstander van deze maatregelen. Deze wens van verandering is minder opmerkelijk bij de Nederlandstalige partijen; vooral de kandidaten van Groen!, Belang en LDD eisen strengere controlemaatregelen. 16 Bij hen die de regels aangaande partijfinanciering willen versterken, zijn 81%, 83% en 95% van hun voor de versterking van de voorgestelde controles, aldus 38%, 39% en 45% van de ondervraagde kandidaten. 17 Gemengde commissie van controle van electorale uitgaves en van de boekhouding van de politieke partijen.

45 National (506 answers) 10 75% CD&V (20) 37% 3 N-VA (43) 27% 39% 33% 35% OpenVLD (49) 44% 28% 28% SP.A (32) 4 Belang (40) 31% 35% 22% 47% 5 GROEN (74) 24% 26% 24% 26% Dedecker (42) 56% 19% PS (43) 5% 7 68% MR (37) 14% 19% CDH (37) 9% 7% 84% Ecolo (56) 18% 24% 58% Populaire (33) National (506 answers) 28% 47%

46 Vraag 11.1 : De middelen en expertise van de controlecommissie zouden verhoogd moeten worden. National (223 answers) 10 21% 13% 6% 6% 6% 13% 12% 4% 11% 5% 75% 38% % 94% 88% 96% 89% 95% 5 55% 63% 29% CD&V (2) N-VA (14) OpenVLD (16) SP.A (9) Belang (16) GROEN (32) Dedecker (20) PS (8) MR (26) CDH (24) Ecolo (37) Populaire (19) Figuur 4 Percentage (totaal aantal kandidaten) positief voor de maatregel 11.1

47 Vraag 11.2 : De normen inzake de audit van politieke partijen zouden veeleisender moeten zijn, zowel in termen van onafhankelijkheid als met betrekking tot hun werkingsveld. National (225 answers) 10 75% 5 7% 18% 29% 6% 11% 6% 1 5% 11% 38% 8% 12% 4% 22% 5 64% 76% 78% 10 94% 86% 38% 81% 96% 78% 10 5 CD&V (2) N-VA (14) OpenVLD (17) SP.A (9) Belang (16) GROEN (32) Dedecker (21) PS (8) MR (26) CDH (25) Ecolo (36) Populaire (19) Figuur 5 Percentage (totaal aantal kandidaten) positief voor de maatregel 11.2

48 Vraag 11.3 : De controlecommissie zou daadwerkelijk maatregelen moeten treffen in geval van tekortkomingen, voornamelijk voor belangrijke tekortkomingen zoals het niet indienen van de rekeningen. National (224 answers) 10 12% 5% 1 13% 4% 4% 8% 75% % % 88% 92% 10 92% 10 CD&V (2) N-VA (14) OpenVLD (17) SP.A (9) Belang (16) GROEN (32) Dedecker (21) PS (8) MR (26) CDH (25) Ecolo (36) Populaire (18) Figuur 6 Percentage (totaal aantal kandidaten) positief voor de maatregel 11.3

49 Vergelijking vragen 11.1, 11.2, 11.3 National 10 75% 7% 11% 12% 9% 5% 9% 5 83% 79% 87% Verhoogde middelen en expertise van de controlecommissie (264) Veeleisendere normen inzake de audit (265) Treffen van maatregelen door de controlecommissie in geval van tekortkomingen (262)

50 Vraag 12.0 : Wettelijke en administratieve maatregelen ter ondersteuning van de strijd tegen corruptie Parlementsleden, magistraten, ministers, ambtenaren en medewerkers van openbare instellingen hebben de verplichting om de Procureur des Konings in te lichten over elke misdaad of wanbedrijf waarvan zij kennis hebben in het kader van de uitoefening van hun ambt 18. Volgens u: De meningen zijn hier zeer verdeeld: er zijn iets meer voorstanders van verandering dan van een status quo, maar ook hier zijn er opmerkelijke verschillen tussen de partijen. Zo willen meer dan 7 van de kandidaten van Ecolo en PS aanvullende maatregelen te nemen, terwijl meer dan 8 van de kandidaten van CDH, CD&V en MR vinden dat de huidige maatregelen toereikend zijn. Iets meer dan de helft van de kandidaten (52%) zijn voor de invoering van een wettelijke regeling die bescherming biedt aan de ambtenaar die te goeder trouw aan de alarmbel trekt ( klokkenluider ). De kandidaten die hiervoor het meeste pleiten zijn, met de PS op kop, Ecolo, PP, Belang, Groen! en LDD, terwijl minder dan 3 van de kandidaten van CD&V, NV-A, Open VLD, SP.A, MR en CDH dit idee ondersteunt. Het instellen van strafrechtelijke, administratieve, burgerlijke en/of strafsancties in geval van het niet respecteren van de verplichting om de Procureur des Konings in te lichten over elk misdaad of wangedrag, is een maatregel die op minder steun van de kandidaten (43%) kan rekenen dan de klokkenluidersregeling. Wat betreft de oprichting van een administratieve consultatie- en adviesdienst, zijn ongeveer de helft van de kandidaten voorstander (48%). De verdeling tussen de partijen die ongeveer voor zijn, is het zelfde voor deze 2 maatregelen als voor de klokkenluider. 18 Art. 29, eerste al. Wetboek van Strafvordering: Iedere gestelde overheid, ieder openbaar officier of ambtenaar die in de uitoefening van zijn ambt kennis krijgt van een misdaad of van een wanbedrijf, is verplicht daarvan dadelijk bericht te geven aan de procureur des Konings bij de rechtbank binnen wier rechtsgebied die misdaad of dat wanbedrijf is gepleegd of de verdachte zou kunnen worden gevonden, en aan die magistraat al desbetreffende inlichtingen, processen-verbaal en akten te doen toekomen. Dit artikel is meer dan 200 jaar van kracht in België.

51 National (514 answers) 10 5% 2% 6% 6% 2% 8% 5% 5% 11% 3% 5% 3% 75% 41% 44% 45% 26% 19% 42% 5 85% 74% 71% 66% 82% 89% 7 75% 56% 48% 5 55% 23% 23% 28% 1 CD&V (20) N-VA (43) OpenVLD (52) SP.A (32) Belang (41) GROEN (75) Dedecker (42) PS (43) 8% 8% MR (38) CDH (38) Ecolo (57) Populaire (33) National (514 answers) 5% 54% 41%

52 Vraag 12.1 : Deze wettelijke verplichting zou aangevuld moeten worden met een wettelijke bescherming tegen elke vorm van wraakneming tegen de ambtenaar die ter goeder trouw aan de alarmbel trekt (klokkenluider). National (191 answers) 10 8% 8% 17% 6% 75% % % 94% CD&V (2) N-VA (10) OpenVLD (12) SP.A (9) Belang (21) GROEN (33) Dedecker (21) PS (30) MR (3) CDH (3) Ecolo (29) Populaire (18) Figuur 7 Percentage (totaal aantal kandidaten) positief voor de maatregel 12.1

53 Vraag 12.2 : Deze wettelijke verplichting zou bij nietnaleving ervan aangevuld moeten worden met strafrechtelijke, administratieve of burgerlijke sancties. National (193 answers) % 11% 6% 14% 14% 3% 3% 17% 5% 33% 6% 75% 67% 59% % 89% 81% 94% 86% 93% 33% 78% 33% 33% 41% CD&V (2) N-VA (10) OpenVLD (12) SP.A (9) Belang (21) GROEN (32) Dedecker (21) PS (30) MR (3) CDH (3) Ecolo (32) Populaire (18) Figuur 8 Percentage (totaal aantal kandidaten) positief voor de maatregel 12.2

54 Vraag 12.3 : Deze wettelijke verplichting zou gepaard moeten gaan met de mogelijkheid voor de ambtenaar zich vooraf te wenden tot een administratieve consultatie- en onderzoeksdienst (gelijkaardig aan de administratieve dienst van het vroegere Hoog Comité van Toezicht). National (194 answers) % 5% 9% 6% 11% 38% 75% 67% % 10 95% 91% % 63% 33% CD&V (2) N-VA (10) OpenVLD (12) SP.A (9) Belang (21) GROEN (33) Dedecker (21) PS (30) MR (3) CDH (3) Ecolo (32) Populaire (18) Figuur 9 Percentage (totaal aantal kandidaten) positief voor de maatregel 12.3

55 Vergelijking vragen 12.1, 12.2, 12.3 National 10 1% 4% 17% 4% 11% 1% 75% 5 96% 79% 88% Bescherming van de 'klokkenluider' (192) Sancties voor het niet inlichten van misdaden (194) Administrative consultatieen ondersoeksdienst (195)

56 Vragen 13.0 : Wettelijke en administratieve maatregelen ter ondersteuning van de strijd tegen corruptie Volgens u zijn, met het oog op de strijd tegen corruptie: Een grote meerderheid (79%) van de ondervraagde kandidaten vindt dat de huidige maatregelen inzake de bestrijding van corruptie onvoldoende zijn. De enige partij die vindt dat ze volstaan, is de MR (56% van de MR kandidaten vindt het voldoende). Van de groep die de maatregelen tegen corruptie wil versterken, vindt 85% van de kandidaten, aldus 62% van de ondervraagde kandidaten, dat er niet enkel een instantie opgericht dient te worden voor de preventie van corruptie voor het grote publiek en de private sector, maar ook dat er meer middelen vrijgemaakt dienen te worden voor de politiediensten die gerechtsonderzoeken voeren in het domein van corruptierepressie kunnen beschikken. Op de vraag of men het Hoog Comité van Toezicht opnieuw zou moeten inrichten, met zowel het judiciële onderzoeksluik als het administratieve onderzoeksluik, oordeelde 63% van de kandidaten die deze maatregelen willen versterken, positief. De PS is daarentegen resoluut tegen dit idee (slechts 3% van de kandidaten van de PS zijn voorstander). De e lijsten CD&V, NV.A en Open VLD zijn verdeeld over deze vraag (tussen 45% en 5 zijn voorstanders).

57 National (510 answers) 10 5% 7% 14% 19% 1 8% 2% 8% 12% 2% 16% 11% 8% 4% 5% 75% 26% 16% 53% 5 88% 88% 84% 88% 81% 92% 91% % 37% CD&V (20) N-VA (42) OpenVLD (50) SP.A (32) Belang (41) GROEN (75) Dedecker (42) PS (43) MR (38) CDH (37) Ecolo (57) Populaire (33) National (510 answers) 7% 14% 79%

58 Vraag 13.1 : Men zou een instantie moeten oprichten voor de preventie van corruptie voor het grote publiek en de private sector 19. National (380 answers) % 17% 14% 3% 3% 3% 5% 6% 3% 5% 21% 6% 16% 12% 75% 17% 13% 1 7% 15% % 7 76% 94% 93% 89% 94% 71% 94% 84% 73% CD&V (10) N-VA (36) OpenVLD (30) SP.A (21) Belang (34) GROEN (59) Dedecker (37) PS (35) MR (14) CDH (34) Ecolo (37) Populaire (33) Figuur 10 Percentage (totaal aantal kandidaten) positief voor de maatregel Het bureau voor ethiek en administratieve deontologie beoogt de preventie in de federale diensten.

59 Vraag 13.2 : Men zou de middelen waarover de politiediensten beschikken die gerechtsonderzoeken voeren in het domein van corruptierepressie, moeten verhogen. National (378 answers) 10 75% 1 22% 8% 13% 13% 33% 6% 3% 12% 5% 3% 3% 3% 14% 3% 11% 3% 6% 19% % 73% 91% 83% 94% 97% 86% 97% 87% 94% 48% CD&V (10) N-VA (36) OpenVLD (30) SP.A (21) Belang (33) GROEN (59) Dedecker (36) PS (34) MR (14) CDH (34) Ecolo (38) Populaire (33) Figuur 11 Percentage (totaal aantal kandidaten) positief voor de maatregel 13.2

60 Vraag 13.3 : Men zou het Hoog Comité van Toezicht opnieuw moeten oprichten, met zowel het judiciële onderzoekensluik als het administratieve onderzoeksluik 20. National (378 answers) 10 75% 5 37% 27% 29% 23% 21% 3% 16% 16% 17% 5% 3% 12% 29% 32% 7% 3% 21% 9% % 76% 79% 81% 8 64% 88% 66% % 5 CD&V (10) N-VA (35) OpenVLD (30) SP.A (21) Belang (34) GROEN (58) Dedecker (37) 3% PS (35) MR (14) CDH (33) Ecolo (38) Populaire (33) 20 In 1998 werd de onderzoeksafdeling van het Hoog Comité van Toezicht geïntegreerd binnen de gerechtelijke politie (CDBC). Het werd bijgevolg ontdaan van zijn administratieve bevoegdheden, zijn leden dienen zich voortaan te beperken tot de gerechtelijke onderzoeken.