BIJLAGE 2B: Begrippenlijst

Transcriptie

1 BIJLAGE 2B: Opdrachtgever Uitvoering Versienummer Status Contactpersoon Informatieberaad Zorg Architectuurcommunity Zorg - Werkgroep Kaders V1 Concept open consultatie René Hietkamp (Werkgroep Kaders) Versie Datum Status en toelichting V Concept werkgroep: werkdocument van de werkgroep. Deze versie is als concept eveneens naar de architectuurboard verzonden om een inkijk te geven in de werkzaamheden van de V Concept open consultatie: documentversie aangeboden voor open consultatie, aan kerngroep en architectuurboard. V1 Kandidaat vaststelling: aangepast op basis van de vragen, opmerkingen en aanvullingen verkregen uit de open consultatie, V1 Vastgesteld: document is vastgesteld door het

2 Aansluiting dienstverlener Bedrijfsfunctie voor het overeenkomen van deelname aan een vertrouwd netwerk voor gegevensuitwisseling. Door de aansluiting wordt een dienstverlener deelnemer aan het netwerk. Met de aansluiting verkrijgt de deelnemers toegang tot het netwerk. Dit betekent nog niet dat de deelnemer ook toegang heeft tot een publicatie van gegevens. Daarvoor moet de deelnemer zijn geautoriseerd. Voorbeelden van een aansluiting op een netwerk is de aansluiting van zorgaanbieders op de netwerken van VECOZO of het LSP. Zie ook vertrouwd netwerk voor gegevensuitwisseling. Aansluitovereenkomst Zie deelnemersovereenkomst. Aansluitvoorwaarden Voorwaarden waaraan een dienstverlener moet voldoen om aangesloten te mogen worden op het vertrouwde netwerk voor gegevensuitwisseling. Adresboek van deelnemers Adresboekleverancier Een adresboek indexeert of registreert metadata van bronhouders en ontvangers van gebeurtenissen. Onderdeel van de metadata is het technische adres (uniform resource identifier). Door te zoeken op metadata kunnen een of meerdere technische adressen gevonden worden. Het technische adres is nodig voor de uitwisseling van gebeurtenissen en gegevens. Een adresboekleverancier is een rol van een dienstverlener die verantwoordelijk is voor het realiseren van een adresboek van deelnemers. De FAIR-dataprincipes zijn van toepassing voor metadata en het vinden van deelnemers. Afgeleid principe Afsprakenstelsel Aggregatie van gegevens Architectuur Geeft een meer concrete invulling van een basisprincipe. De afgeleide principes zijn te beschouwen als een checklist van kwaliteitskenmerken en geven handvatten op tactisch niveau door hun uitwerking in implicaties en (mogelijke) verwijzingen naar gewenste praktijken in een bibliotheek met goede (praktijk)voorbeelden. Een afsprakenstelsel is een verzameling juridische, bedrijfsmatige, informatiekundige en technische afspraken voor het realiseren van vertrouwen in een domein. Het samenvoegen van gegevens binnen de context van een uitwisseling van gegevens via vraag en antwoord. Een vraag wordt beantwoord vanuit meerdere bronhouders. De antwoorden van deze bronhouders worden samengevoegd tot één antwoord. Een beschrijving van een complex geheel, en van de principes die van toepassing zijn op de ontwikkeling van het geheel en zijn onderdelen. NORA NORA De term istandaard wordt ook gehanteerd daar waar het een afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling betreft. Om verwarring te voorkomen met de istandaarden voor de informatievoorziening zorg en ondersteuning zullen we in de kaders echter spreken over een afsprakenstelsel, dan wel specifiek een afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling. Voorbeeld van aggregatie van gegevens: een huisarts in een huisartsenpraktijk wil weten welke medicatie aan een patiënt is verstrekt. Deze vraag wordt gesteld aan alle apothekers die medicatie verstrekt hebben aan de patiënt. De antwoorden van de apothekers wordt samengevoegd tot 1 antwoord voor de huisarts. De aggregatie van gegevens kan worden uitgevoerd door een gegevensloket of door de gegevensafnemer zelf. Pagina 2 van 8

3 Architectuurbouwsteen Architectuurbouwstenen zijn generieke bouwstenen die niet refereren naar TOGAF een bepaald product of een bepaalde leverancier. Architectuurbouwstenen worden gebruikt om eisen aan de realisatie en implementatie van afsprakenstelselen voor gegevensuitwisseling te stellen en zijn sturend of begeleidend voor de ontwikkeling van oplossingsbouwstenen. Architectuurcommunity Zorg De Architectuurcommunity Zorg is één van de expertcommunities van het Informatieberaad Zorg. Het is een netwerk van informatiemanagers, ITarchitecten, informatieanalisten, chief information officers (CIO s) en andere mensen met een interesse voor informatie, techniek en architectuur. De Architectuurcommunity Zorg werkt (online en offline) in verschillende werkgroepen aan adviezen en analyses over onderwerpen als: de informatiepositie van burgers, zorgdata, standaardisatie, stelselbrede afspraken, inzet van nieuwe technologieën, privacy en informatiebeveiliging. Authenticatie Een elektronisch proces dat de bevestiging van de elektronische identificatie eidas van een natuurlijke persoon of rechtspersoon, of van de oorsprong en integriteit van gegevens in elektronische vorm mogelijk maakt. Basisprincipe De basisprincipes zijn principes die de kwaliteit van dienstverlening beschrijven vanuit het perspectief en de wensen van mensen die als patiënt, cliënt of gewoon als persoon met hun gezondheid of die van hun naasten bezig zijn. NORA Berichtenloket Een dienst die namens dienstverleners berichten ontvangt. Een berichtenloket wordt veelal als een gemeenschappelijke voorziening gerealiseerd voor een aantal dienstverleners met eenzelfde functie in het vertrouwde netwerk voor gegevensuitwisseling. Berichtenservice Een applicatieservice voor de ontvangst, routering en aflevering van berichten Betrokkene Een geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke persoon waarvoor AVG Gebaseerd op artikel 4 van de AVG persoonsgegevens worden verwerkt. Bouwsteen Een bouwsteen is binnen het informatiestelsel een pakket met TOGAF functionaliteit waarmee aan een functionele behoefte kan worden voldaan. Bouwstenen kunnen voor meerdere dingen worden gedefinieerd (zoals diensten, voorzieningen, gegevens etc.) en worden als ding gezien door de experts binnen een domein (definitie op basis van TOGAF). Voor het informatiestelsel kan een bouwsteen een architectuurbouwsteen zijn of een oplossingsbouwsteen. Bron van gegevens Zie gegevensbron. Brondossierhouder Zie bronhouder. Bronhouder Een bronhouder is een deelnemer die een gegevensbron publiceert en toegankelijk maakt voor gegevensafnemers. Bronregistratie De gegevensbron waarvan de bronhouder ook de gegevensproducent is. Pagina 3 van 8

4 Deelnemer Deelnemer aan een vertrouwd netwerk voor gegevensuitwisseling. Een dienstverlener moet zich aansluiten bij een netwerk om deelnemer te worden. Deelnemersovereenkomst Een overeenkomst waarin de voorwaarden van deelname zijn opgenomen, waaronder de afspraken uit de afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling. Deelnemersvoorwaarden Dienst Dienstverlener Voorwaarden waaraan een deelnemers moet voldoen bij het gebruik van het vertrouwde netwerk voor gegevensuitwisseling. Een afgebakende prestatie van een organisatie (de dienstverlener), die voorziet in een behoefte van haar omgeving (de afnemers). Binnen de zorg zijn vele partijen actief, bijvoorbeeld zorginstellingen, praktijkhouders, zorgverzekeraars, gemeenten en onderzoeksinstituten. Om al deze partijen die in het informatieberaad vertegenwoordigd zijn eenduidig te kunnen benoemen wordt de term dienstverleners gehanteerd. NORA Domein Domeinmodel Het werkingsgebied waarin het element (principe, bouwsteen, standaard, voorziening..) wordt of kan worden toegepast. Een conceptueel overzicht van een domein waarin de onderwerpen, predicaten en objecten zijn geïdentificeerd die in het domein van belang zijn. Een voorbeeld voor een domeinmodel is een model van een cliënt in de langdurige zorg of een patiënt in de curatieve zorg. Ecosysteem Eindgebruiker van het informatiestelsel Elektronisch identificatiemiddel Een ecosysteem is normaal gesproken een geheel van planten en dieren (bron: Van Dale). Voor het informatiestelsel wordt het ecosysteem gezien als het geheel van dienstverleners die meedoen met afspraken overeengekomen in een afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling. De personen en organisaties die waarde verkrijgen uit het gebruik van het informatiestelsel, oftewel de actoren op de proceslaag van een afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling. Een materiële en/of immateriële eenheid die persoonsidentificatiegegevens bevat en die gebruikt wordt voor authenticatie bij een onlinedienst. eidas Een patiënt verkrijgt bijvoorbeeld waarde doordat zij in haar persoonlijke gezondheidsomgeving de aan haar verstrekte medicatie kan inzien. Elektronische identificatie Gebruiker van het informatiestelsel Het proces van het gebruiken van persoonsidentificatiegegevens in elektronische vorm die op unieke wijze een natuurlijke persoon of rechtspersoon, of een natuurlijke persoon die een rechtspersoon vertegenwoordigt, aanduiden. De actoren op de applicatielaag van een afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling. De gebruikers zijn veelal applicaties van dienstverleners. eidas Patiënten, cliënten, burgers, zorgprofessionals en gebruikers bij zorgverzekeraars, zorgkantoren en gemeenten maken veelal indirect gebruik van de gegevensdiensten van het informatiestelsel, namelijk via de informatiesystemen (de applicaties) die hun ter beschikking staan. Deze partijen worden daarom als eindgebruiker gedefinieerd. Pagina 4 van 8

5 Gedeeld netwerk Een netwerk voor communicatie, waaronder gegevensuitwisseling. Het Internet is een netwerk voor communicatie. Gegevensafnemer De gegevensafnemer verwerkt data afkomstig van een bronhouder. Gegevensbron Gegevensverzameling die gepubliceerd wordt door een bronhouder. Gegevensdienst Een gegevensdienst is een dienst waarin gegevens toegankelijk worden gemaakt of waar berichten worden gecommuniceerd. Een gegevensdienst kan zowel voor uitwisseling van gebeurtenissen of voor uitwisseling via vraag en antwoord dienen. Gegevensloket Een gegevensloket is een loket voor een aantal bronhouders. Een aantal deelnemers kan in een vertrouwd netwerk een gezamenlijk loket vormen VECOZO biedt namens de zorgverzekeraars een gegevensloket voor de Controle Verzekeringsrecht (COV). voor gegevensdiensten. Gegevensproducent De gegevensproducent is oorsprong van een gegeven, de creator van het gegeven. Gegevensuitwisselingsmodel Een model dat de structuur en de inhoud beschrijft voor een Voorbeeld is het berichtenmodel voor de iwlz. gegevensverzameling binnen een specifieke afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling. Het gegevensuitwisselingsmodel wordt gehanteerd voor de uitwisseling van gebeurtenissen en de uitwisseling via vraag en antwoord. Gegevensverzameling Een gegevensverzameling of dataset is een verzameling van gegevens (data). Bron: Wikipedia Gids naar gezondheidsgegevens Grondslag voor de gegevensuitwisseling Hub-and-spoke Identificatie Identiteitsleverancier Implicaties van het principe Een gids naar gezondheidsgegevens is een specialistische rol van een bronhouder. Het bevat gezondheidsgegevens over een persoon in de vorm van verwijzingen naar bronhouders die gegevens hebben geregistreerd over die persoon. Een van de 6 grondslagen zoals genoemd in artikel 6 van de Algemene verordening gegevensbescherming. Het hub-and-spoke-model vindt zijn oorsprong in de logistieke sector. Het model werkt vanuit een centraal knooppunt (the hub). Vanuit deze hub worden routes aangeboden naar diverse bestemmingen (the spokes of the wheel). Het model zien we bijvoorbeeld terug in de luchtvaartindustrie. Zie authenticatie. Een leverancier van een elektronisch identiteitsmiddel. Implicaties doen uitspraken over hoe de basis- en afgeleide principes gerealiseerd moeten worden. De implicaties zijn onderdeel van het normenkader waaraan de dienstverleners binnen het informatiestelsel zich conformeren bij het implementeren van bouwstenen. De voorziening van de gids naar gezondheidsgegevens wordt vaak een verwijsindex genoemd. Het hub-and-spoke-model zien we ook voor elektronische gegevensuitwisseling in Europa. Per land is een knooppunt ingericht om de routering uit te voeren voor dat land. Zo kan vanuit Frankrijk een bericht naar Nederland worden verzonden zonder dat in Frankrijk het Nederlandse adresboek nodig is. Kenmerkend voor hub-and-spoke is dat het adresboek alleen op de knooppunten bekend is. Pagina 5 van 8

6 Indexering van metadata De FAIR-dataprincipes spreken zowel over indexering van metadata als over registratie van metadata. Indexering betekent dat op initiatief van een adresboekleverancier de metadata wordt opgehaald. Informatieberaad Zorg Het Informatieberaad Zorg is een bestuurlijke samenwerking tussen deelnemers uit het zorgveld en het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport. Gezamenlijk werken de leden van het Informatieberaad aan een duurzaam informatiestelsel in de zorg. Informatiestelsel Het informatiestelsel is een stelsel van afsprakenstelsels voor het realiseren van veilige en betrouwbare zorgbrede informatiestromen. Informatiestandaard Een informatiestandaard is een verzameling afspraken die er voor moeten zorgen dat partijen in de zorg informatie over de verleende zorg met de juiste kwaliteit betrouwbaar en tijdig kunnen vastleggen, opvragen, uitwisselen en overdragen. Er staat in ieder geval in beschreven welke gegevens zorgaanbieders in het (zorg)proces vastleggen en welke zorgaanbieders welke informatie uitwisselen. In een informatiestandaard staat ook met welke terminologie of codestelstels/ classificaties de gegevens worden vastgelegd. Een informatiestandaard bevindt zich alleen op de interoperabiliteitslaag informatie. Informatiestelsel in de zorg Zie informatiestelsel istandaard voor Zie afsprakenstelsel gegevensuitwisseling Kaders voor het informatiestelsel in de zorg Met de kaders kan worden getoetst of een afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling voldoet aan de eisen die gesteld worden om de publieke belangen rondom zorgbrede informatiestromen te borgen. Kennismodel In een kennismodel worden onderwerpen uit een domein, en de onderlinge relaties tussen deze onderwerpen, gemodelleerd. Voor haar eigen werk hanteert de werkgroep kaders een kennismodel voor architectuur. Een kennismodel kan echter ook gemaakt worden voor het patiëntdomein, met onderwerpen die voor een patiënt van belang zijn. Kernmodel Knooppunt Logboek van gegevensuitwisselingen Maasnetwerk Metadata Een model dat contextneutraal is en waarin een aantal fundamentele karakteristieken van een object zijn opgenomen. Een knooppunt oftewel de hub in een hub-and-spoke-model. Een logboek voor registratie van een uitwisseling van vraag en antwoord. Een maasnetwerk is een bedradingsstructuur binnen een netwerktopologie. Bij een maasnetwerk is het transport van verzender naar ontvanger direct, zonder tussenkomst van een derde partij. Door middel van metadata worden de applicatieservices beschreven van een applicatiecomponent. Voorbeeld is de definitie van een zorginformatiebouwsteen voor bloedgroep, of de ISA definitie van een persoon. Pagina 6 van 8

7 Netwerkadres Het adres binnen de IT-infrastructuur waarop een applicatieservice beschikbaar wordt gesteld. Netwerkautoriteit Een rol van een rechtspersoon in een netwerk van dienstverleners. De netwerkautoriteit draagt zorg voor realisatie van een vertrouwd netwerk voor gegevensuitwisseling. Netwerktopologie Een netwerktopologie beschrijft de fysieke verbindingen tussen netwerkcomponenten onderling binnen een IT-infrastructuur. Hierin worden verschillende soorten bedradingsstructuren onderkend. Bron: Wikipedia De bedradingsstructuur moet voor de uitwisseling van berichten en gegevens op de sessielaag van het OSI-model worden gelezen. Onderliggend is gestandaardiseerd op TCP/IP. In de ArchiMate modellen wordt de netwerktopologie getekend als het netwerkpad. Netwerk Een netwerk kan betrekking op een netwerk van dienstverleners of een fysiek netwerk op de IT-infrastructurele laag. Normenkader Een richtinggevende set van regels en richtlijnen die beschrijven waaraan een bouwsteen moet voldoen, en wat getoetst moet worden. Ontvanger van gebeurtenis Een rol van een deelnemer. Oplossingsbouwsteen De term oplossingsbouwsteen wordt binnen het informatiestelsel als containerbegrip gehanteerd voor de open (internationale) standaarden die gebruikt worden bij de realisatie van de gebruiksdoelen in een afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling. Een afsprakenstelsel zelf wordt ook als een oplossingsbouwsteen gezien. Principe Principes zijn algemene uitgangspunten om inhoud te geven aan de manier waarop het informatieberaad haar missie wil vervullen - het realiseren van een informatiestelsel voor de zorg. Hieronder vallen de basisprincipes en de afgeleide principes. Publicatie van metadata Applicatiefunctie voor het publiceren van metadata. Referentiearchitectuur Een referentiearchitectuur is een generieke architectuur die richtlijnen en opties geeft om op basis daarvan beslissingen te kunnen nemen tijdens de ontwikkeling van een specifieke architectuur en de implementatie van een oplossing. Register van deelnemers Architectuurbouwsteen voor het registreren van dienstverleners die deelnemen aan een vertrouwd netwerk voor gegevensuitwisseling. Registratie van deelname Applicatiefunctie voor de registratie van deelname van een dienstverlener. Registratie van elektronische identiteit Registratie van metadata Applicatiefunctie voor registratie van de elektronische identiteit van een natuurlijk persoon of rechtspersoon en de kenmerken om deze te authenticeren. De FAIR-dataprincipes spreken zowel over indexering van metadata als over registratie van metadata. Registratie betekent dat op initiatief van een bronhouder of een ontvanger van berichten de metadata wordt geregistreerd bij een adresboekleverancier. Pagina 7 van 8

8 Routering Applicatiefunctie voor het bepalen van het adres voor aflevering van een ontvangen bericht. Standaard Een open (internationale) standaard die door het informatieberaad is vastgesteld. Sternetwerk Een sternetwerk is een bedradingsstructuur binnen een netwerktopologie. Bij een sternetwerk is een derde partij betrokken bij het transport van verzender naar ontvanger, namelijk de uitvoerder van het knooppunt. Toestemming van betrokkene Toestemming van de betrokkene zoals gedefinieerd in de Algemene verordening gegevensbescherming: elke vrije, specifieke, geïnformeerde en ondubbelzinnige wilsuiting waarmee de betrokkene door middel van een verklaring of een ondubbelzinnige actieve handeling hem betreffende verwerking van persoonsgegevens aanvaardt. Vertrouwd netwerk voor elektronische gegevensuitwisseling Een netwerk van deelnemende dienstverleners aan de afspraken die vastgelegd zijn in een afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling. De dienstverleners hebben zich verplicht aan de afspraken door middel van een deelnemersovereenkomst. Verwijsindex Zie: Gids naar gezondheidsgegevens Verzender van bericht Een rol van een deelnemer. Voorziening Een voorziening is een implementatie van een oplossingsbouwsteen. Een implementatie geldt als voorziening als deze is vastgesteld door het informatieberaad. In een voorziening kunnen een of meerdere standaarden geïmplementeerd zijn. Een voorziening wordt als product geleverd door een leverancier. Pagina 8 van 8