Framing the Other. Docenthandleiding

Transcriptie

1 Framing the Other Ilja Kok & Willem Timmers minuten (film), 13 minuten (interview) 1

2 Lesmateriaal Toeriste Nell maakt foto van Mursi Nadonge Inleiding en leerdoelen Voor u ligt de lesbrief behorend bij de film Framing the Other. Deze lesbrief bestaat uit twee delen: een opdrachtenblad voor leerlingen en een docentenhandleiding. In deze docentenhandleiding vindt u de concrete leerdoelen van de lesbrief, een korte instructie per lesonderdeel en de antwoorden bij de opdrachten. De lesbrief Framing the Other gaat over de rol van toerisme bij excursies naar de Mursi in Ethiopië. De lesbrief is vooral geschikt voor de vakken Aardrijkskunde en Mens en Maatschappij. Het lesmateriaal is gericht op de leerlingen van het vmbo en komt het beste tot zijn recht in 4vmbo. Natuurlijk is het weldegelijk mogelijk deze lesbrief ook toe te passen op havo en vwo niveau. * Er is ook lesmateriaal beschikbaar voor hbo en wo, kijk op Het doel van deze les is dat de leerlingen geografisch leren denken. Daar waar aardrijkskundelessen in sommige gevallen een grote massa feitenkennis bieden, draait het hier om het expliciet aan de orde stellen van de vakvaardigheden. Aan de hand van de nieuwste (vanaf 2015) handreiking schoolexamen aardrijkskunde vmbo verantwoorden wij deze lesbrief. Het aangeleverde materiaal biedt de volgende leermogelijkheden voor de leerlingen: Enkelvoudige/meervoudige verbanden leggen binnen een gebied en tussen gebieden Gebieden en verschijnselen vanuit een of meer dimensies bekijken: natuurlijke, sociaaleconomische, culturele en politieke Een standpunt innemen en deze beargumenteren Aardrijkskundige werkwijzen toepassen Informatie ordenen, analyseren en daaruit conclusies trekken Concrete leerdoelen De leerling kan uitleggen hoe de verschillende partijen (stakeholders) in de film elkaar beïnvloeden De leerling kan een aantal nadelen noemen die de Mursi in de situatie van de film ondervinden De leerling kan onder woorden brengen wat je van de Mursi te weten komt naar aanleiding van de film De leerling kan zijn eigen mening geven over de situatie in de film 2

3 Filmbeschrijving Voor de toeristen mooi gemaakte Mursi met kind Framing the Other is een humoristische en tegelijkertijd onthutsende documentaire over toerisme en de complexe relaties met inheemse gemeenschappen. De film onthult de intrigerende gedachten van een Mursi vrouw uit Zuid-Ethiopië en dat van een Nederlandse toeriste terwijl zij zich voorbereiden om elkaar ontmoeten. Dit resulteert uiteindelijk in een ongemakkelijke ontmoeting die zowel emotioneel als verontrustend is. Duur 25 min, Engels en Mursi gesproken - Nederlands ondertiteld Deze dvd bevat daarnaast ook een interview met de toeriste uit de film. Dit interview werd tweeënhalf jaar later op verzoek van de toeriste opgenomen. Duur 13 min, Nederlands gesproken. 3

4 Lesinstructies Kaart waar de Mursi leven in Ethiopië Het lesmateriaal bestaat uit de volgende delen: 1. Voorbereidende opdracht 2. Klassikaal Framing the Other kijken aan de hand van kijkopdrachten 3. Klassikaal onderdeel 4. Verwerkingsopdrachten 5. Aanvullende didactische werkwijzen 6. Presentaties verwerkingsopdrachten 7. Klassikaal het interview kijken aan de hand van een kijkopdracht en nabespreking 8. Achtergrondinformatie Deze lesbrief is gemaakt om twee volledige lessen* van 50 minuten te behandelen. Het videomateriaal bestaat uit twee delen waarbij er per les één video wordt bekeken: De film Framing the Other (25 minuten); Een interview met de hoofdpersoon van Framing the Other (13 minuten). * De lesbrief kan ook in anderhalf blokuur behandeld worden. De verwerkingsopdrachten kunnen de leerlingen dan in de klas in het tweede deel van het blokuur maken. De presentaties en het bekijken van het interview kan dan in de eerste helft van het tweede blokuur plaatsvinden. Om de opdrachten goed uit te kunnen voeren is het van belang dat beide video s in zijn geheel worden bekeken. Het eerste lesuur bestaat uit het bekijken van de film, het maken van kijkvragen en het klassikaal bespreken ervan. Tijdens het tweede lesuur worden de gemaakte verwerkingsopdrachten gepresenteerd en wordt er aan het einde van de les een interview bekeken met de hoofdpersoon van de film. 4

5 Lesinstructies Foto van Nadonge op de camera van Nell 1. Voorbereidende opdracht 10 minuten Doel: Introduceren onderwerp, voorkennis activeren, actief kijkgedrag Benodigdheden: Een wereldkaart Voorkennis activeren Tijdens dit onderdeel is het van belang dat de leerling het onderwerp geïntroduceerd krijgt en aan het nadenken gezet wordt. Vragen met betrekking tot toerisme liggen voor de hand, bijvoorbeeld: Wat was de bestemming van jullie vorige vakantie? Zijn jullie op vakantie wel eens in aanraking gekomen met andere gebruiken/andere culturen? Naast de vragen met betrekking tot toerisme is het ook zinvol de klas wat te vragen over Ethiopië. Hierbij kan het gebruik van een wereldkaart handig zijn. Wie weet waar Ethiopië ligt? Hoe leven de mensen daar? Zou je er naar toe willen op vakantie? Waarom wel of niet? 2. Klassikaal Framing the Other kijken a.h.v. kijkopdracht 25 minuten Doel: Actief kijkgedrag Benodigdheden: De film, het opdrachtenblad 2A. Framing the Other kijken De film duurt 25 minuten. Tijdens de film moeten de leerlingen kijkvragen beantwoorden. Deze staan op het opdrachtenblad. 2B. Kijkopdracht Het doel van de kijkopdracht is dat de leerling actief kijkgedrag vertoont tijdens de film. De vragen staan op chronologische volgorde en zijn gericht op direct waarneembare feiten in de film. TIP: Er is ook een aanvullende kijkopdracht ontwikkelt, deze is te vinden in de handleiding onder Aanvullende didactische werkwijzen. Deze opdracht kunt u gebruiken in plaats van, of in combinatie met, de gebruikelijke kijkopdracht. De leerlingen krijgen tijdens het maken van deze opdracht een onderwerp toegewezen met daarbij horende vragen. Op deze manier maakt niet iedere leerling dezelfde vragen. 5

6 Lesinstructies Nell maakt een foto van Nadonge 3. Klassikaal onderdeel 15 minuten Doel: Ontwikkelen van vakvaardigheden, besef ontwikkelen van mensenrechten Benodigdheden: Antwoordmodel kijkvragen, de verwerkingsopdrachten Het klassikale onderdeel bestaat uit twee delen: 3A. Kijkopdracht bespreken met behulp van de antwoorden 3B. Verwerkingsopdrachten toelichten 3A. Kijkopdracht bespreken met behulp van de antwoorden De leerlingen hebben tijdens het kijken van de film de kijkopdrachten gemaakt, deze worden nu klassikaal besproken. De antwoorden op de kijkvragen zijn op de volgende bladzijde te vinden. De laatste twee vragen bieden de ruimte om een gesprek of discussie met de klas aan te gaan. Mogelijke onderwerpen hiervoor zijn: De rol die de toerist speelt in de film. Leerlingen zullen haar gedrag mogelijk veroordelen, maar valt haar iets te verwijten? De rol van reisorganisaties. Vinden de leerlingen dat reisorganisaties reizen naar de Mursi mogen verkopen aan toeristen? Zouden leerlingen de Mursi willen bezoeken? De rol van de Mursi. Wat vinden de leerlingen van de manier waarop de Mursi geld verdienen? Wat vinden de leerlingen ervan dat er ruzie gemaakt wordt met toeristen die niet betalen voor de foto s? Mensenrechten en de Mursi. Welke mensenrechten worden er volgens de leerlingen geschonden in de film? Denk hierbij bijvoorbeeld aan mensenrecht 12: Het recht op privacy en mensenrecht 26: Je hebt recht op onderwijs. 6

7 Antwoorden kijkopdracht Nell maakt een foto van Nadonge Antwoorden kijkopdracht 1. Waarom gaat de toeriste (Nell) naar de Mursi toe en wat wil ze bereiken? Antwoord D: Ze wil de vrouwen met lipschotels zien en wil deze fotograferen. Dat de Mursi geld vragen voor de foto s maakt haar niet uit, dat heeft ze ervoor over. Haar doel is een foto van een vrouw met een grote lipschotel en oorbellen te maken. Verder wil ze foto s van vrouwen met baby s en kleine kinderen maken. 2. Waarom dragen de Mursi lipschotels? Het is al eeuwen lang onderdeel van de Mursi cultuur. Deze lipschotels worden onder andere bij ceremonies (stokgevechten mannen) gedragen, maar ook wanneer de vrouwen hun man eten brengen. De Mursi vrouw geeft aan dat het ook is om te pronken, ze is trots als ze haar lipschotel draagt. Tegenwoordig worden de lipschotels vaker gedragen door de interesse van de toeristen. De lipschotels die dan gedragen worden zijn speciaal voor de toerist versierd. 3. Wat hebben foto s voor betekenis voor de toerist? En voor de Mursi? De mooiste foto s worden door de toerist uitgekozen en vervolgens ingelijst ter herinnering. Voor de Mursi zijn de foto s de belangrijkste bron van inkomsten omdat ze er geld mee verdienen. 4. Welke drie activiteiten verrichten de Mursi om geld te verdienen aan de toeristen? Ze proberen zoveel mogelijk geld te verdienen aan de foto s door bijvoorbeeld extra geld te vragen voor hun baby. Ze passen hun uiterlijk aan voor de toeristen met sieraden en verf. De lipschotels worden ook speciaal voor de toeristen ingedaan en deze lipschotels zijn speciaal voor de toeristen versierd. Ze knijpen de toeristen die alleen maar kijken en geen foto s maken. Tot slot zijn de Mursi ook in staat ruzie te maken met de toeristen wanneer ze geen geld krijgen en dan houden ze bijvoorbeeld hun auto aan. 5. Welke verwachtingen heeft de toeriste (Nell) voordat ze naar het dorp vertrekt? Ze hoopt veel foto s te maken van de Mursi. Het liefste heeft ze zoveel mogelijk foto s van vrouwen met grote lipschotels. Ze hoopt te kunnen zien hoe de Mursi leven. Verder hoopt ze dat ze een kopje koffie kan gaan drinken met de mensen daar. 6. Welke partijen zijn er nodig om een ontmoeting tussen de toerist en de Mursi tot stand te brengen? De eerste twee partijen worden gegeven in de vraag: een (bereikbare) Mursi stam en toeristen die geïnteresseerd zijn in een bezoek aan de Mursi. Om hiervoor te zorgen zijn reisorganisaties nodig die (georganiseerde) reizen naar Ethiopië aanbieden. Deze reisorganisaties hebben weer onder andere gidsen in Ethiopië nodig die de excursies naar de Mursi leiden. Verder kan er gedacht worden aan de politiek die een bepaald beleid voert ten opzichten van toeristen. TIP: Bij het bespreken van deze vraag kunt u de klas vragen naar een mogelijke partij die deze ontmoeting juist zou willen tegengaan. U kunt hierbij bijvoorbeeld wijzen op de rol van NGO s. 7

8 Antwoorden kijkopdracht Nell maakt een foto 7. Wat zie je de toeristen doen tijdens hun bezoek aan de Mursi? Verschillende antwoorden mogelijk. Voorbeelden: Foto s maken, de woningen van binnen bekijken, souvenirs kopen etc. 8. Hoe kijkt de Mursi vrouw terug op het bezoek van de toeristen? Ze geeft aan dat ze prima heeft verdiend, net zoals op andere dagen. Ze vond het niet fijn dat de toeriste geen afscheid van haar had genomen. Ze vond de toeristen aardig, maar niet als het aankwam op foto s. De toeristen hadden in sommige situaties te weinig betaald. Tot slot geeft ze aan dat wanneer de toeristen langer waren gebleven, ze de Mursi beter hadden leren kennen. De toeristen hadden volgens haar nu niets geleerd. 9. Hoe kijkt de toerist terug op het bezoek aan de Mursi? (benoem iets positiefs en iets negatiefs) Ze begint positief door te zeggen dat dit bezoek het hoogtepunt was van haar vakantie. Vervolgens geeft ze aan dat ze vindt dat er geen toeristen meer gestuurd zouden moeten worden naar dit dorp. Bij een volgend bezoek zou ze graag wat meer contact hebben met de mensen, dit vond ze nu te weinig. Ze zou bij een volgend bezoek geen foto s meer nemen. Ze geeft aan dat dit niet het normale leven is van deze mensen en dat ze zo leven door de toeristen. 8

9 Lesinstructies verwerkingsopdrachten Mursi zonder lipschotel 3B. Verwerkingsopdrachten toelichten Ter voorbereiding van de tweede les maken de leerlingen een verwerkingsopdracht als huiswerk. Aan het einde van het eerste uur geeft u de instructie over wat er moet gebeuren. U kunt hierbij zelf bepalen welke verwerkingsopdracht u kiest of dat u de leerling laat kiezen. Meer informatie is te vinden in het volgende onderdeel. De verwerkingsopdrachten staan op het opdrachtenblad van de leerling. 4. De verwerkingsopdrachten Huiswerk Doel: Ontwikkelen van vakvaardigheden Benodigdheden: en besef kweken van mensenrechten Internet, boeken, computer en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Om alle leerdoelen te behalen gaan de leerlingen thuis aan de slag met een verwerkingsopdracht. Als u in blokuren lesgeeft, kunnen de leerlingen dit ook in de les doen. U kunt zelf bepalen welke verwerkingsopdracht de leerlingen moeten maken of de leerling uit de vier opdrachten laten kiezen. De gekozen opdracht moeten de leerlingen de volgende les af hebben. De eerste, tweede en derde verwerkingsopdracht kan in een groepje van vier leerlingen worden gemaakt. De vierde opdracht (schrijven van het betoog) kan individueel of in tweetallen gemaakt worden. 9

10 Anvullende opdrachten Mursi zonder lipschotel 5. Aanvullende didactische werkwijzen Er zijn twee opdrachten die u aanvullend kunt inzetten in de les: 5A. Aanvullende kijkopdracht 5B. Rollenspel 5A. Aanvullende kijkopdracht Deze aanvullende kijkopdracht kan worden gebruikt in plaats van de huidige kijkopdracht, maar de opdrachten kunnen ook worden gecombineerd. Ook kunt u de film nogmaals laten bekijken door de leerlingen en dan de aanvullende kijkopdracht gebruiken. Het doel van deze aanvullende opdracht is dat leerlingen vanuit een bepaald perspectief naar de film kijken. TIP: Het is een optie om de gebruikelijke kijkvragen te gebruiken voor de klas en slechts enkele leerlingen een andere taak te geven. Op deze manier creëert u enkele experts met betrekking tot bepaalde aspecten van de film. Door deze vorm van differentiatie kunt u rekening houden met de verschillen tussen leerlingen. Verschillen (tussen toeristen en de Mursi) Welk verschil zie je qua rijkdom? Welk verschil zie je in de omgangsvormen? Welk verschil zie je qua schoonheidsidealen? Welke verschillen zie je met betrekking tot de manier van leven? Wat is het verschil qua woonomstandigheden? Verschillende rollen in de film Welke verschillende partijen kun je in de film herkennen? Wat willen deze verschillende partijen bereiken? Wat willen de Mursi bereiken in de film? Wat wil de toeriste bereiken in de film? Wat verwachten de partijen in de film van elkaar? Helpen deze partijen elkaar? Hoe wel / hoe niet? Mursi Hoe wonen de Mursi? Hoe ziet het dagelijks leven van de Mursi eruit? Hoe ziet iemand van de Mursi eruit? (uiterlijke kenmerken, kleding) Hoe komen de Mursi aan geld? Op welke manier passen de Mursi zich aan voor de toeristen? Hoe ontvangen de Mursi de toeristen? Waarom vinden de Mursi het afscheid van de toeristen niet prettig? Kinderen Wat zie je de kinderen doen in de film? Wat valt je op aan de kinderen in de film? (denk bijvoorbeeld aan kleding) Hebben kinderen ook lipschotels? Op welke manier zorgen kinderen voor meer geld voor de ouders? Wat probeert de toeriste op het einde te leren aan de kinderen? 10

11 Aanvullende opdrachten Mursi zonder lipschotel 5B. Rollenspel Wanneer u meer tijd heeft is het leuk om dit bijgeleverde rollenspel uit te voeren in de klas. De leerlingen gaan zich aan de hand van wat extra informatie inleven in één van de rollen in de film. Op deze manier komt de film nog meer tot leven in de klas. Door middel van dit rollenspel wordt de leerling gestimuleerd om zich in te leven in één van de rollen die te maken hebben met dit onderwerp. Aan de hand van deze opdracht krijgt de leerling een beter beeld van de partijen die een rol spelen bij dit onderwerp. Tevens komen ze er achter welke meningen deze partijen hebben met betrekking tot dit onderwerp. Op deze manier leert een leerling dat er verschillende kanten zijn aan een verhaal, iets wat toepasbaar is op meerdere situaties. Leerdoelen: De leerling kan de verschillende partijen die een rol spelen bij dit onderwerp onderscheiden De leerling kan de aan hem toegekende rol verdedigen De leerling kan met de andere partijen onderhandelen De leerling kan aan het einde van de les uitleggen wat dit probleem complex maakt. De rol van de docent is het begeleiden van de discussie. Belangrijk is dat elke partij aan het woord komt en dat men niet te lang bij één stelling blijft hangen. Het rollenspel 1. Verdeel de klas in vier groepen 2. Er zijn vier rollen, geef elke groep hun rolbeschrijving 3. Schrijf de stellingen op het bord (of projecteer ze op het digibord) 4. Geef elke groep 10 a 15 minuten de tijd om de stellingen voor te bereiden 5. Het rollenspel begint, de docent wijst steeds leerlingen aan waarna men op elkaar mag reageren 6. Bij alle stellingen komt elke groep aan het woord en er wordt maximaal 10 minuten per stelling gesproken Stellingen 1. Het nemen van foto s van de Mursi zou verboden moeten worden. 2. Reisorganisaties moeten zich verantwoordelijk voelen en voortaan geen bezoeken meer organiseren naar de Mursi. 3. De Mursi zouden niet betaald moeten worden voor de foto s zodat ze weer volgens hun traditionele levenswijze kunnen gaan leven. 4. Het contact dat de Mursi met de toeristen hebben is goed voor hen, zo kunnen zij zich beter ontwikkelen. 5. Het is goed dat reisorganisaties geld verdienen door toeristen de kans te geven om stammen over de hele wereld te bezoeken. TIP: Probeer tijdens de discussie de rollen om te draaien bij een stelling zodat de leerlingen vanuit meerdere perspectieven moeten denken. 11

12 De 1. Titel rollen hoofdstuk Mursi zonder lipschotel Mursi vrouw Geboren in een Mursi dorp. Ze is 35 jaar oud en leeft haar hele leven al in het Mursi dorp. Ze heeft vier kinderen. Twee van haar kinderen zijn nog steeds van haar afhankelijk. Ze draagt een lipschotel omdat dit onderdeel is van haar cultuur. Ze zou graag meer weten van de achtergrond van de toeristen. Ze zou graag willen reizen en andere plekken zien. Ze heeft geen idee hoe de wereld er uitziet buiten haar leefomgeving. Ze kan haar dorp niet verlaten omdat ze afhankelijk is van de inkomsten die ze daar krijgt van toeristen. Ze kwam tien jaar geleden voor het eerst in aanraking met geld. Dat was het moment dat de toeristen voor het eerst in het dorp kwamen. De enige manier om aan geld die komen, die zij kent, is zichzelf laten fotograferen door toeristen. Ze vindt het oneerlijk dat ze zelf geen foto s kan nemen van de toeristen. Ze is blij dat de toeristen het dorp komen bezoeken, omdat ze op die manier geld verdient. Ze vindt het niet erg zich te verkleden voor de toeristen met onder andere nep versieringen. Het maakt haar niet uit wat de toeristen vinden van de nep versieringen. Ze vraagt zich af wat de toeristen met de foto s doen. Ze zou graag foto s ontvangen die de toeristen hebben genomen. Ze begrijpt niet waarom de toeristen de foto s niet delen. Ze spreekt alleen de Mursi taal. 12

13 De 1. Titel rollen hoofdstuk Mursi zonder lipschotel Een toerist Was op vakantie in Ethiopië waar het bezoek aan de Mursi een onderdeel van was. Heeft een aantal jaar gespaard om naar Ethiopië te kunnen. Zou niet naar Ethiopië kunnen wanneer de tour prijzen flink zouden stijgen. Kijkt erg uit naar het bezoek aan de Mursi, het zou het hoogtepunt van de reis moeten zijn. Houdt erg van foto s maken en is trots op de zelfgemaakte foto s. Vindt het niet erg om de Mursi te betalen voor de foto s, hoewel een ander systeem mooi zou zijn. Heeft medelijden met de Mursi kinderen aangezien deze niet naar school kunnen. Zou graag wat iets meer betalen aan een reisorganisatie die betrokken is bij het welzijn van de Mursi mensen. Zou graag een verandering zien in het soort bezoek aan de Mursi. Het zou op een eerlijkere, respectvollere manier moeten gebeuren. Ook zou het een stuk relaxter kunnen. 13

14 De 1. Titel rollen hoofdstuk Mursi met koeienhorens Buitenlandse reisorganisatie Is uit op winst. Verkoopt per jaar 20 tours naar Ethiopië met ongeveer 20 personen per groep. In elke tour zit een bezoek aan de Mursi. Verkoopt de tour voor Hier zit de ticket, de accommodatie, het transport en een gids bij ingegrepen. Wil per persoon 275 euro winst maken. Ze geven aan een duurzame reisorganisatie te zijn omdat ze rekening houden met de mens, de planeet maar willen ook winst maken. Ze hebben besloten om met een reisorganisatie samen te gaan werken die meerdere prijzen heeft gewonnen met betrekking tot duurzaamheid in Ethiopië. Ze hebben al meerdere klachtenbrieven gehad van toeristen die de tour naar de Mursi hebben gedaan. Ze zetten bewust foto s van de Mursi vrouwen in hun brochures omdat mensen dan eerder een tour zouden willen boeken naar Ethiopië. 14

15 De 1. Titel rollen hoofdstuk Mursi maken zich klaar voor de toeristen Gids Werkt al 12 jaar in Ethiopië als gids. Begeleidt drie keer per jaar een tour in Ethiopië. Houdt van Ethiopië door de oude culturen, de religieuze gebouwen en de gastvrije mensen. Houdt er eerlijk gezegd niet van om de tour naar de Mursi te begeleiden. Weet vooraf al dat veel toeristen teleurgesteld gaan zijn. Probeert zijn groep toeristen zo goed mogelijk voor te bereiden op het bezoek aan de Mursi. Dit gebeurt door duidelijk uit te leggen hoe de tour er uit gaat zien en hoe het zit met het betalen voor foto s. Is na klachten van de toeristen meerdere keren de discussie aangegaan met de reisorganisatie waar hij/zij voor werkt. Hij beseft dat de reisorganisatie niets heeft gedaan om toekomstige klachten te voorkomen. Probeert altijd een dorp te bezoeken waar nog geen andere jeeps zijn geweest om de ervaring voor de toeristen zo authentiek mogelijk te maken. Heeft een grote verandering meegemaakt de afgelopen jaren waarbij de Mursi steeds extremere versieringen zijn gaan dragen om zo aantrekkelijk mogelijk te blijven voor de toeristen en hun camera s. 15

16 Lesinstructies les 2 Interview Nell 6. Presentaties verwerkingsopdrachten 25/30 minuten Doel: Benodigdheden: Presenteren van bevindingen, naar elkaar luisteren, meningsvorming Beamer/smartboard Tijdens de tweede les presenteren de leerlingen hun bevindingen. De leerlingen die ervoor hebben gekozen een betoog te schrijven, leveren hun betoog in en hoeven geen presentatie te geven. U kunt ervoor kiezen alle groepjes kort te laten presenteren of een aantal groepjes te kiezen. 7. Klassikaal het interview kijken aan de hand van een kijkopdracht en nabespreking 20/25 minuten Doel: Actief kijkgedrag, meningsvorming Benodigdheden: De film, het opdrachtenblad Tot slot wordt de tweede video bekeken. Dit is een interview met de toeriste Nell uit de film. Dit interview werd tweeënhalf jaar later op verzoek van de toeriste opgenomen. 7A. Interview kijken Het interview duurt 13 minuten. Tijdens de video moeten de leerlingen kijkvragen beantwoorden. Deze staan op het opdrachtenblad. 7B. Kijkopdracht Het doel van de kijkopdracht is dat de leerling actief kijkgedrag vertoont tijdens de video. De vragen staan op chronologische volgorde. Hieronder staan de vragen met antwoorden erbij. 16

17 Antwoorden kijkopdracht Mursi zonder lipschotel Antwoorden kijkopdracht 1. Waarom heeft Nell een dubbel gevoel als ze denkt aan haar bezoek aan de Mursi? Aan de ene kant is ze blij dat ze de foto s heeft gemaakt en de herinnering heeft. Aan de andere kant vindt Nell, na het kijken van de film, het jammer dat de Mursi er normaal niet zo uit zien en dat alleen doen voor de toerist om geld te verdienen. Ze heeft het idee dat ze een beetje voor de gek gehouden is. 2. Welke foto vindt Nell mooier: de foto met Nadonge of de foto met de moeder met haar kind? Waarom vindt ze dat? Nell vindt de foto van de moeder met haar kind mooier omdat zij er niet zo opgefluft uitziet en eenvoudig gekleed is. De foto van Nadonge vindt ze ook mooi, maar het feit dat deze foto gecultiveerd is, maakt hem minder waardevol. 5. Volgens Nell zeggen reisorganisaties: Ethiopië is niet compleet als je de lipschijven niet gezien hebt. Wat vind je ervan dat de reisorganisaties een bezoek aan de Mursi zo promoten bij toeristen? Eigen mening 6. Op welke drie manier kan een bezoek aan de Mursi volgens Nell beter worden georganiseerd door reisorganisaties? Kleinere en minder groepen Van te voren een prijs afspreken voor het maken van foto s zodat de toeristen geen discussie hoeven te voeren over de prijs van het maken van foto s. Een lokale gids / tolk die kan vertalen als de toeristen en Mursi met elkaar willen praten. Achtergrondinformatie. Een informatiebord bijvoorbeeld. 3. Nell zegt dat ze de volgende keer andere foto s wil maken. Wat bedoelt ze daarmee? Ze zou meer de echte foto s maken, foto s van hoe de mensen echt eruit zien. Ze zou zich meer willen onttrekken van haar reisgezelschap. 4. Nell heeft flink onderhandeld over de prijs van twee lipschotels. Vind je het goed dat Nell heeft gedaan? Waarom vind je dat? Eigen mening. 17

18 Achtergrondinformatie Mursi zonder lipschotel 8. Achtergrondinformatie De film Framing the Other gaat over toeristen die de Mursi, een stam in Ethiopië bezoeken. Deze stam staat bekend om de lipschotels die ze dragen. Het zien en fotograferen van deze mensen met lipschotels is de belangrijkste reden dat toeristen deze stam bezoeken. Het gevolg is dat de Mursi zich zijn gaan aanpassen aan de toeristen, iets dat duidelijk naar voren komt in de film. Om u als docent zo goed mogelijk voor te bereiden op de les bieden we hierbij wat achtergrond informatie over de Mursi. Dit document bestaat uit algemene informatie over de Mursi, informatie over de lipschotels en informatie over toerisme. Algemene informatie over de Mursi Kaart waar de Mursi leven in Ethiopië De Mursi leven in Zuid-Ethiopië 100 kilometer van de grens met Kenia. Ze noemen zichzelf Mun en het volk bestaat uit minder dan mensen. De afgelopen eeuwen zijn er steeds groter wordende bedreigingen ontstaan voor het leefgebied van de Mursi. De eerste bedreiging is de droogte. De droogte heeft het voor velen families steeds lastiger gemaakt om aan voedsel te komen. Volgens traditie komen de Mursi aan voedsel door het houden van dieren en het verbouwen van voedsel. Door de jaren heen zijn er steeds meer nationale parken geopend waardoor het jagen op dieren steeds lastiger wordt. Ook zijn er vanuit de regering strengere regels gekomen met betrekking tot het jagen op dieren. Doordat er steeds minder land beschikbaar is om op te verbouwen of om de dieren op te laten grazen, ontstaan er conflicten tussen de verschillende stammen. Een nieuwe bedreiging voor de Mursi is een geforceerde verandering van leven die hierdoor is ontstaan. De Mursi vrouwen staan bekend om de lipschotels die zij dragen, iets dat ze een attractie maakt voor toeristen. Het leefgebied van de Mursi en andere stammen hoort sinds het einde van de 19e eeuw officieel bij Ethiopië. Voor die tijd was het slechts een gebied waar verschillende stammen woonden zonder dat daar echt één iemand voor een lange periode de macht had. De Mursi was een stam die van de ene naar de andere plek migreerde samen met haar vee. De Mursi komen aan voedsel door het houden van vee en het verbouwen van voedsel. Meer dan de helft van het voedsel dat ze eten komt vanuit de landbouw. Het vee dat wordt gehouden heeft echter ook een belangrijke rol. Dit wordt ten eerste gebruikt voor vlees en melk maar wordt daarnaast gebruikt in tijden dat de oogst mislukt. Het vee wordt dan in de hooglanden van Ethiopië geruild voor graan. Het gewas dat het 18

19 Achtergrondinformatie Mursi zonder lipschotel meeste wordt verbouwd heet sorghum, een plant uit de grassenfamilie. Andere gewassen die verbouwd worden zijn maïs, bonen en kikkertwen. De Mursi verplaatsen zich nog steeds om de zoveel tijd. Deze verplaatsingen hebben te maken met het kleine aantal vee dat ze houden, de lage hoeveelheid en tevens onvoorspelbare regen die valt en de waterstand van de rivieren. Lipschotels de Mursi en de reden dat deze stam een toeristische attractie is geworden. Wanneer je als meisje begint met menstrueren is gebruikelijk voor de Mursi dat er een snee in je onderlip wordt gemaakt. Dit wordt door een andere vrouw gedaan. In de snee wordt een houten schoteltje gedaan en deze wordt telkens vervangen door een grotere schotel. Sommige meisjes kunnen hierdoor uiteindelijk een schotel met een diameter van 12 cm in hun lip doen. Er worden verschillende redenen aangegeven waarom men lipschotels draagt bij de Mursi. Een mogelijke reden die genoemd wordt is: hoe groter de lipschotel van de vrouw des groter de bruidsschat is van de vrouw. Een ander vaak genoemde reden is dat de vrouwen dit deden om minder aantrekkelijk te zijn voor de toenmalige slavenhandelaren. Echter kan de lipschotel het beste gezien worden als versiering voor de vrouw die duidt op volwassenheid en voortplantingspotentieel. Een geschminkte Mursi met een lipschotel en koeienhorens De Mursi is samen met twee andere Afrikaanse stammen waarschijnlijk één van de laatste stammen waar het normaal is dat vrouwen schotels door hun lip dragen. Deze schotels zijn rondvormig en gemaakt van klei of hout. Vandaag de dag zijn de lipschotels één van de meest bekende karaktereigenschappen van Toerisme Buitenlandse toeristen raken geïnteresseerd in de Mursi door de opvallende afbeeldingen die ze zien in reisgidsen, brochures of in een artikel in de krant. In de publicaties waar deze afbeeldingen voorkomen worden de Mursi aangeduid als één van de laatste plekken die als een echte wildernis kunnen worden beschouwd. Er wordt dan gedacht aan wilde dieren, naakte krijgers en in het geval van de Mursi vrouwen met lipschotels. Voor veel toeristen zijn de lipschotels het symbool voor deze stam en de nog niet door andere aangetaste wereld waarin deze stam leeft. De Mursi raken steeds meer geïntegreerd in de veranderende levensomgeving. Bij deze integratie komt ook economische afhankelijkheid bij kijken. Dit zorgt ervoor dat zowel man 19

20 Achtergrondinformatie Mursi zonder lipschotel als vrouw zich zo gaat voordoen dat toeristen zoveel mogelijk foto s van ze nemen. Voor elke foto krijgen ze twee Ethiopische Birr dit is 0,12 USD. Er gaan weinig toeristen op eigen houtje naar de Mursi, dit gebeurt meestal met een reisorganisatie. De reden hiervan is dat het gebied moeilijk te bereiken is en dit alleen mogelijk is met een jeep. Vanaf de hoofdstad Addis Ababa is het twee dagen rijden. Het huren van alleen al de jeep kost $150 per dag. Men reist naar het dorp Jinka om van daaruit een dagtrip te maken naar de Mursi. aantrekkelijk voor de toeristen om te fotograferen. Door het lichaam te versieren met verf en door te poseren met geweren vinden toeristen ook de mannen interessant om vast te leggen. De Mursi maken zich mooi voor de toeristen Vanuit Jinka zijn er vijf Mursi dorpen te bereiken voor een dagtrip. Deze dorpen staan daar speciaal voor de toeristen. Alle andere Mursi wonen op afgelegen plaatsen die niet te bereiken zijn voor toeristen. Tijdens het hoogseizoen worden de Mursi door 400 toeristen per week bezocht. Dit aantal is de laatste jaren gegroeid en dit zal ook blijven groeien. Elke toerist blijft gemiddeld 30 minuten, en maakt gemiddeld 25 foto s. Het meest populair voor een foto zijn de vrouwen met hun lipschotels. Zij vragen extra geld wanneer ze met hun kind op de foto gaan. Ook de mannen zijn 20

21 5. De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens is een verklaring die is aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties om de basisrechten van de mens te omschrijven. De verklaring regelt de rechten van ieder mens. Hieronder staan 23 van de 30 artikelen. De volledige tekst is te lezen op www. amnesty.nl/uvrm. 1. Iedereen wordt vrij en met gelijke rechten geboren. 2. De mensenrechten gelden voor iedereen, waar ook ter wereld. 3. Je hebt recht op leven, op vrijheid en op veiligheid. 4. Slavernij is verboden. 5. Martelen is verboden. 6. Je hebt het recht om erkend te worden voor de wet. 7. De wet is voor iedereen gelijk en moet iedereen gelijke bescherming bieden. 8. Als je onrecht wordt aangedaan, heb je recht op bescherming. 9. Je mag niet zomaar worden opgesloten, of het land uitgezet. 10. Als je terecht moet staan, heb je recht op een eerlijke en openbare rechtszaak met een onafhankelijke rechter. 11. Je bent onschuldig tot het tegendeel is bewezen. Je daden kunnen niet achteraf strafbaar worden gesteld. 12. Je hebt recht op privacy en op bescherming van je goede naam. 13. Je mag je vrij verplaatsen in je eigen land. Je mag ieder land (ook je eigen) verlaten. 14. Je mag vluchten naar een ander land, als je mensenrechten worden bedreigd. 15. Je hebt recht op een nationaliteit. 16. Je mag trouwen met wie je wilt en een gezin stichten. 17. Je hebt recht op bezit, dat mag niemand zomaar van je afnemen. 18. Je mag je eigen godsdienst kiezen en daarnaar leven. 19. Je hebt het recht om uit te komen voor je eigen mening. 20. Je mag lid worden van een vereniging en een vereniging oprichten. Niemand mag je dwingen om bij een vereniging te horen. 21. Iedereen mag meedoen aan de verkiezingen voor het landsbestuur en zichzelf daarvoor verkiesbaar stellen. Het volk kiest de regering in democratische verkiezingen. 22. Je hebt recht op de economische, culturele en sociale voorzieningen in je land. Arme landen hebben recht op internationale hulp. 23. Je hebt recht op werk naar keuze, met een eerlijk loon. Je mag lid worden van een vakbond. 24. Je hebt recht op rust en vrije tijd. 25. Je hebt recht op genoeg inkomen om van te leven. Als je niet voor jezelf kunt zorgen, moet de overheid dat doen. 26. Je hebt recht op onderwijs. 27. Je hebt het recht om te genieten van kunst en cultuur. 28. Landen moeten ervoor zorgen dat de mensen-rechten kunnen worden nageleefd. 29. Je hebt plichten om ervoor te zorgen dat de rechten van andere mensen kunnen worden nageleefd. De wetten in je land mogen niet in strijd zijn met de mensenrechten. 30. Geen van deze rechten mag worden misbruikt om de mensenrechten te vernietigen. 21

22 Amnesty International Movies that Matter Amnesty International is een internationale organisatie die zich inzet voor de rechten van de mens. Over de hele wereld heeft Amnesty meer dan 2,2 miljoen leden en aanhangers. Het hoofdkantoor staat in Londen. Daar worden gegevens van over de hele wereld verzameld en bereiden de medewerkers de internationale acties van Amnesty voor. In bijna honderd landen zijn er afdelingen van Amnesty International, ook in Nederland. Amnesty International is onafhankelijk. Acties en onderzoek worden betaald door leden en mensen die geld geven. Amnesty wil geen subsidie van de overheid, want als je geld krijgt van de overheid is het minder makkelijk om die overheid te bekritiseren als dat nodig mocht zijn. Amnesty International is onpartijdig. Dat wil zeggen dat het voor Amnesty niet uitmaakt in welk land de mensenrechten geschonden worden. Mensenrechten gelden voor iedereen. Als die rechten geschonden worden, door welke regering dan ook, dan voert Amnesty daar actie tegen. Het zou tenslotte erg ongeloofwaardig zijn wanneer je van het ene land wel wat zegt en in het andere geval doet of je neus bloedt. Movies that Matter Movies that Matter is een internationaal expertisecentrum op het gebied van film en mensenrechten. Het organiseert het jaarlijkse Movies that Matter Festival en een maandelijks film- en debatprogramma in tien Nederlandse filmtheaters en speciale internationale vertoningen. Met behulp van de zoekmachine ( educatie; filmaanbod) kunt u eenvoudig zoeken naar films op onderwerp, niveau en type film. Voor meer informatie en advies kunt u ook contact opnemen met Movies that Matter via educatie@moviesthatmatter.nl of richt zich in eerste instantie op (alle niveaus van) het voortgezet onderwijs. Voor het primair onderwijs zijn ook filmtitels beschikbaar. 22

23 Colofon Auteur Jos Fenijn Redactie Ilja Kok Margreet Cornelius Dank aan Marcus Eshuis Eindredactie Nienke Roest Ontwerp Sazza Vormgeving Rob Jonkers Margreet Cornelius en Leonie Hoeboer Movies that Matter Postbus BZ Amsterdam tel. (020)

24 Movies that Matter heeft een uitgebreid assortiment met films en lesmateriaal over talloze onderwerpen. Met behulp van de zoekmachine ( kunt u eenvoudig zoeken naar films op onderwerp, niveau en type film. Voor meer informatie en advies kunt u ook contact opnemen met Movies that Matter via educatie@moviesthatmatter.nl of Africa United - Debs Gardner-Paterson, 2010, 90 minuten Het jonge voetbaltalent Fabrice wordt ontdekt op een trapveldje in Rwanda. Nog maar één test staat hem in de weg naar de grootse opening van het WK. Maar onderweg naar die cruciale test slaat het noodlot toe als hij en zijn vrienden, de goedlachse manager Dudu en diens zusje Beatrice, in de verkeerde bus stappen en in Congo eindigen. Zonder papieren, geld of een geloofwaardig verhaal, proberen de kleine helden hun weg naar het zuiden te vinden. Gewapend met naïviteit, vastberadenheid en blind optimisme maken ze een reis van ruim kilometer waarbij ze een Afrika meemaken zoals weinig mensen het gezien hebben. China Blue - Micha X. Peled, 2005, 87 minuten Jasmine is een van de 130 miljoen Chinezen die het platteland hebben verlaten voor werk elders. Zeven dagen per week knipt ze losse draadjes weg in een spijkerbroekenfabriek. Haar loon is 6 dollarcent per uur, overuren worden niet extra betaald. Met wasknijpers houden de arbeiders hun ogen open, vechtend tegen de slaap. Arbeidswetten zijn een dode letter, vakbondsactie is bij wet verboden. Aan het einde van hun eerste maand merken de werkneemsters dat hun salaris wordt ingehouden, als borgstelling. De Franse confectiefabrikant en Britse inkoper die Jasmine s fabriek bezoeken maken enorme winsten. Het succes van de Chinese exportindustrie, met haar enorme aantrekkingskracht voor de westerse zakenwereld, berust op praktijken die aan slavernij doen denken. My Neighbourhood - Julia Bacha / Rebekah Wingert-Jabi, 2012, 25 minuten Mohammed El Koerd is een Palestijnse jongen die opgroeit in de wijk Sheikh Jarrah in het hart van Oost-Jeruzalem. Wanneer zijn woonplaats door Israëlische kolonisten wordt bezet, moet zijn familie de helft van hun huis afstaan aan mensen die hij niet kent. Samen met zijn familie en de andere bewoners van de wijk begint de elfjarige Mohammed aan een vreedzaam protest. Plotseling worden ze tot hun verbazing gesteund door Israëliërs die het niet eens zijn met de gedwongen uitzettingen. Black Gold - Nick Francis / Marc Francis, 2006, 78 min De door de internationale pers geprezen documentaire Black Gold toont op onthullende wijze dat we door slechts één kopje koffie onlosmakelijk verbonden zijn met het lot van miljoenen mensen die vechten voor hun bestaan. Meer dan vijftien miljoen Ethiopiërs zijn financieel afhankelijk van de koffieproductie. Terwijl de consumptie toeneemt en de grote koffiehandelaren, die directe banden hebben met regeringen, onmiskenbaar fortuin maken, worstelen de kleine koffieplanters aan de onderkant van de ladder met de laagste prijzen in dertig jaar. Koffie is inmiddels de meest waardevolle handelswaar na olie, maar koffieboeren krijgen nog steeds zo weinig betaald dat voor vele gezinnen ondervoeding dreigt. Nergens is deze paradox duidelijker dan in Ethiopië, het geboorteland van koffie. Filmmakers Marc en Nick Francis reisden over de hele wereld om de lange productielijn van koffie, van plantage tot café, in kaart te brengen. We Feed the World - Erwin Wagenhofer, 2005, 96 min. In Wenen wordt evenveel brood weggegooid als er in de tweede stad van het land wordt geconsumeerd. In Brazilië worden duizenden hectares regenwoud opgeofferd om de Europese vleeskuikens met soja vet te kunnen mesten. Vanuit verschillende perspectieven -uiteenlopend van boeren tot en met de CEO van s werelds grootste levensmiddelenmultinational Nestlé- wordt aangetoond hoe dagelijks duizenden mensen omkomen van de honger, hoewel er wereldwijd genoeg voedsel wordt geproduceerd. Een documentaire die met behulp van concrete voorbeelden complexe marktmechanismen glashelder maakt. En die ons laat zien hoe onze winkelschappen worden gevuld. 24