pentagram L e c t o r i u m R o s i c r u c i a n u m

Transcriptie

1 pentagram Op 23 mei 2009 gaven zeven sprekers, verbonden aan zeven verschillende spirituele organisaties, op het conferentieoord Renova te Bilthoven een heldere oproep aan de samenleving om de komende tijden van diepgaande veranderingen in alle aanzichten van het leven met inspiratie, heldere intuïtie, zingeving en dialoog tegemoet te kunnen treden. In onze verscheurde materialistische en rationalistische wereld groeit een groot verlangen naar werkelijke spiritualiteit: het herstel van de verbinding met de ene geest, die de gehele schepping leven geeft en ook ons diepste innerlijk vormt. Deze verbinding brengt verlichting en harmonie. Om die diepte in onszelf te vinden, leren wij voorbij te gaan aan ons ik-gerichte denken en voelen. Wij kunnen dan komen tot ons oorspronkelijke bewustzijn, de ziel. Want zij is een uitstraling van de Wereldziel die allen met allen verbindt. symposion Geroepen door het Wereldhart L e c t o r i u m R o s i c r u c i a n u m T H E O S O F I E V R I J M E T S E L A R E N De schepping tot volmaaktheid voeren De aardse werktuigen kunnen hanteren A N T R O P O S O F I E R O Z E K R U I S O R D E A M O R C S O E F I B E W E G I N G R O S I C R U C I A N F E L L O W S H I P L E C T O R I U M R O S I C R U C I A N U M Ex deo nascimur, in Iesu morimur, per spiritum sanctum reviviscimus Wat heeft de wereld meer nodig? Positio Fraternitatis Rosae Crucis Mogen de Rozen bloeien op uw Kruis Geroepen door het wereldhart SEPT/OKT 2009 N U M M E R 5

2 jaargang 31 nummer Renova-symposion Geroepen door het Wereldhart Er bestaat een heel oude legende, een maçonnieke legende, ontleend aan de herinnering aan in elke mensheidsperiode steeds weer terugkerende mysteriën. Een legende, die vertelt van een heerlijk moment, dat gaat komen in een verre, verre toekomst. Dat er zullen zijn zeven tempels, zeven hermetische werkplaatsen. En er is een rituaal behorende bij een bepaalde graad in een van de oude maçonnieke ceremonieën waarin de broeder spreekt tot een andere broeder: Dat de zes andere tempels spoedig komen zullen, broeder. Waarop de toegesprokene antwoordt: Ze zullen er zijn. J. van Rijckenborgh Groot was op 23 mei 2009 de vreugde, dat sprekers en bezoekers van het Renova-symposion Geroepen door het Wereldhart van verschillende groeperingen elkaar in welwillende harmonie herkenden als zoekende mensen, op weg naar het Licht, in de geestelijke atmosfeer van de aarde. De pentagramredactie is verheugd, dat zij het gedachtegoed van deze dag aan een groot en internationaal publiek kan aanbieden. inhoud geen ideeën, maar resultaten helpen de mensheid verder 2 lex van den brul de schepping tot volmaaktheid voeren 5 wies kuiper de aardse werktuigen kunnen hanteren 10 henk masselink ex deo nascimur, in iesu morimur, per spiritum sanctum reviviscimus 16 willem e. scherpenhuizen wat heeft de wereld meer nodig? 20 johannes witteveen positio fraternitatis rosae crucis 28 klaas-jan bakker mogen de rozen bloeien op uw kruis 36 ger westenberg geroepen door het wereldhart 43 joost r. ritman slotverklaring 51 Omslag: Impressie van de symposiondag tijd voor leven

3 geen ideeën, maar resultaten helpen de mensheid verder Inleidend woord LEX VAN DEN BRUL Zeven sprekers, verbonden aan zeven verschillende spirituele organisaties gaven op 23 mei 2009 een heldere oproep aan de samenleving om de komende tijden van diepgaande veranderingen in alle aanzichten van het leven met inspiratie, heldere intuïtie, zingeving en dialoog tegemoet kunnen treden. In onze verscheurde materialistische en rationalistische wereld groeit een groot verlangen naar werkelijke spiritualiteit: het herstel van de verbinding met de ene geest, die de gehele schepping leven geeft en ook ons diepste innerlijk vormt. Deze verbinding brengt verlichting en harmonie. Om die diepte in onszelf te vinden, leren wij voorbij te gaan aan ons ik-gerichte denken en voelen. Wij kunnen dan komen tot ons oorspronkelijk bewustzijn, de ziel. Want zij is een uitstraling van de Wereldziel die allen met allen verbindt. Wij zijn uitermate verheugd u allen te mogen begroeten op deze zeer speciale dag in het spirituele centrum Renova, waar vandaag zeven vertegenwoordigers van spirituele stromingen in Nederland elkaar ontmoeten. Zij zullen hun boodschap uitbrengen als een appèl, een oproep aan iedere mens die op zoek is naar de hogere geestelijke waarden van het mens-zijn. In het bijzonder willen wij heel hartelijk begroeten de zeven sprekers en vertegenwoordigers van de zeven bewegingen, die hier het woord zullen voeren: mevrouw Wies Kuiper van de Theosofische Vereniging Nederland, de heer Henk Masselink, lid van de Orde der Vrijmetselaren onder het Hoofdkapitel der Hoge Graden in Nederland de heer Willem E. Scherpenhuijsen Rom, lid van de Antroposofische Vereniging Nederland professor Johannes Witteveen, namens de Soefibeweging Nederland de heer Klaas-Jan Bakker, namens de Rozenkruisers orde AMORC, Nederland de heer Gerrit Westenberg, namens de Rosicrucian Fellowship in Nederland de heer Joost R. Ritman, namens het Lectorium- Rosicrucianum de heer Peter Huijs, dagvoorzitter en auteur van pentagram 5/2009

4 Symposion gehouden op het conferentieoord Renova op 23 mei 2009 geen ideeën, maar resultaten helpen de mensheid verder 3

5 het recent verschenen boek Geroepen door het Wereldhart, dat mede de aanleiding is voor deze bijzondere dag. Een dag, waarin wij een roep laten weerklinken om tot een nieuwe geestelijke levenshouding te komen, die ons voert tot een totale verandering, een vernieuwing van de mens. Geroepen door de Wereldziel, het Licht van de hogere zielenwereld. Wij zijn er van overtuigd dat alle zeven bewegingen dit begrip hoog in hun spirituele vaandel voeren en ieder naar eigen inzicht en overtuiging daarover zal spreken en getuigen. Wanneer u het ons vergunt even bij de symboliek van het getal stil te staan, dan staat deze dag, 23 mei, dubbel in het teken van het getal vijf. Het getal dat symbolisch staat voor Mercurius, de boodschapper der goden. De boodschapper die met het denkvermogen van de mens en de geest van de mens verbonden wil worden om hem aan zijn goddelijke afkomst te herinneren. Wij hopen zeer dat de boodschap van de universele Gnosis bewust in de geestelijke vernieuwing te treden deze dag krachtig in het hart zal klinken en van daaruit voortgang zal vinden. Wij hebben ons vandaag in dit spirituele centrum verzameld om ons op bijzondere wijze zeven maal te bezinnen. Vanuit hetzelfde verlangen verbond de geestelijke leiding van het Lectorium Rosicrucianum, J. van Rijckenborgh en Catharose de Petri, de naam Renova met de tempel, die hier op het terrein staat. Vernieuwing, als centraal doel van geestelijke arbeid. Bij de wijding van die tempel, met Kerstmis 1951, sprak J. van Rijckenborgh: Wij noemen deze tempel, deze werkplaats, de Renova-Tempel. En het conferentieoord en spiritueel centrum: Renova. Wij beoefenen derhalve vernieuwing, zoals vele anderen eveneens daarmee doende zijn. Daarom schijnt het ons gewenst dat u niet zo zeer let op het woord dat wij spreken, op het uiterlijke beeld van onze opvattingen, op de structuur van onze methoden, maar wel op de resultaten. Wij stellen u voor scherp te letten op de resultaten van het hier te verrichten vernieuwingswerk, zoals onzerzijds het oog gevestigd blijft op het eventuele resultaat van grootse arbeid die hier en elders in de wereld tot ontwikkeling komt. Geen ideeën, doch resultaten moeten samenbindend, samensmeltend en stimulerend op de mensheid inwerken. Mogen wij volstaan op te merken, dat ons doel is een totale zedelijke en geestelijke vernieuwing, van persoonlijke, fundamentele en derhalve ook structurele aard bij de zoekende en belangstellende mens te bewerkstelligen. Ter aanduiding van de kracht waaruit wij willen werken, refereren wij aan de gedachte die in alle grote wereldgodsdiensten gevonden kan worden, namelijk: in Gods kracht kunnen wij alles tot stand brengen waartoe de Geest van het Wereldhart ons drijft. Of zoals Paulus het heeft geformuleerd: Wij vermogen alle dingen door Christus die ons kracht geeft. Het actuele beleven en intelligent procesmatig verwerken van die kracht die door Paulus de kracht van Christus wordt genoemd, werd en wordt door vele andere geestelijk groten met andere namen en met een andere omschrijvingen aangeduid. Het verwijst ons naar de oersubstantiële Kracht die al het geestelijke zijn verbindt. Met dit Christusfluïde, deze kracht die van alle tijden is, willen wij werken. Uit de alomtegenwoordige oersubstantie, gedragen en geleid door de universele geest, betrachten wij ons pogen tot vernieuwing. U hoort erover in de Oepanishads, in de papyri van Hermes, bij Plutarchus, u leest er van in de Vedas, in de wijsheid van China, in de Kabbala, bij de neoplatonici, in de werken van Roemi, in de Bijbel en bij de rozenkruisers van alle tijden. En zoals in alle tijden, zo is ook nu voor de moderne mens de oersubstantie van de Geest de enige en suprême werkstof die hij dringend nodig heeft, naar lichaam, ziel en bewustzijn. Wij zouden met dit citaat deze dag willen openen, omdat wij menen dat de boodschapper van de goden Mercurius hiermee de universele Gnosis tot ons brengt, zodat wij in ons denken en doen ware geestelijke vernieuwing op zullen nemen, in de hoop dat wij daarmee iets bijdragen aan een dringend noodzakelijke mensheidsvernieuwing waarnaar velen hunkerend uitzien. Hiermee hebben wij dit bijzondere symposion geopend µ pentagram 5/2009

6 de schepping tot volmaaktheid voeren Wies Kuiper Mevrouw Wies Kuiper is voorzitter van de Theosofische Vereniging Nederland. Met de theosofie begon in 1875 het grote, nieuwe spirituele ontwaken uit het dieptepunt van de materie. Daarom is deze dag tegelijk een hommage aan de vrouw, die deze beweging stichtte: Helena Petrovna Blavatsky. Zij volgde daarmee de aanwijzing op van haar eermeester - en wij citeren: M. geeft opdracht om een Vereniging te stichten een geheim genootschap zoals de loge van Rozenkruisers. Hij heeft beloofd me te helpen. de theosofische vereniging In 1875 is de Theosofische Vereniging gesticht om kennis te verzamelen en te verspreiden van de wetten die het universum leiden en een kern te vormen van de algemene broederschap der mensheid. De vereniging is gesticht in de Verenigde Staten, maar de hoofdvestiging verhuisde al spoedig naar India, waar Helena Petrovna Blavatsky-von Hahn ( ), meestal kort aangeduid als HPB, al meerdere jaren had doorgebracht in boeddhistische kloosters. Daar deed zij diepe esoterische kennis op uit oude Indiase geschriften als de Veda s, de Oepanishaden, de Bhagavad Gita en de verschillende yogatradities. Zij was eveneens goed op de hoogte van de Egyptische, Griekse en Romeinse scholen en inwijdingswegen. Zij refereert regelmatig aan werken van Plato, Aristoteles, Ammonius Saccas, Plotinus, Valentinus, Basilius, als ook aan Europese schrijvers van de 19de eeuw. HPB verwoordde deze kennis in Isis ontsluierd, De Geheime Leer, De Sleutel tot Theosofie en vooral het kleinood De Stem van de Stilte. Zoals HPB voor de inhoudelijkheid van de Vereniging zorgde, was Henri Steel Olcott vanaf het begin de man die de Vereniging organisatorisch leidde. In de Theosofische Vereniging ontmoeten Oost en West elkaar en wordt de mensheid geïnspireerd om te zoeken naar waarheid. Waarheid in jezelf en buiten jezelf. Dit zoeken is ook het zoeken naar de stem van de stilte, waarin de roep van het Wereldhart doorklinkt. de schepping tot volmaaktheid voeren 5

7 De titel van dit symposion Geroepen door het Wereldhart geeft al aan dat we het vandaag over iets bijzonders gaan hebben, iets mystieks misschien wel. Het gedicht dat in de aankondiging is opgenomen staat daar niet voor niets, naar mijn idee is het bedoeld om de sfeer van dit symposion al vanaf het begin te actualiseren. Toch is het niet voor iedereen meteen duidelijk wat er met het Wereldhart bedoeld wordt, en weet ik het in alle diepte, eigenlijk zelf wel? Hoe weet je dat je geroepen wordt als je niet weet dat het er is? Als je haar taal niet verstaat? Ja, ik maak het Wereldhart maar even vrouwelijk en spreek over haar, terwijl het eigenlijk androgyn is of dat zou het in mijn beleving moeten zijn. Een plaats waar de tegendelen worden opgeheven, waar de dualiteit tot een eenheid wordt. In het gnostisch evangelie van Philippus, waarvan een deel duidelijk Valentiniaans is en andere delen weer meer lijken te stoelen op de oude Hindoefilosofie, wordt dit zo prachtig omschreven in de symboliek van het Bruidsvertrek, het symbool van de bruiloft tussen de lagere en de hogere natuur van de mens, of wel tussen zijn lager en hoger Zelf. En wat kan de theosofie-bijdrage tot een beter begrip van wat in deze titel bedoeld wordt en meer nog, wat kan de theosofische filosofie bijdragen aan het leren, horen en verstaan van die roep? Want dit is voor ieder van ons, als sprekers op dit symposion, de opdracht. Wat kunnen wij bieden aan de mensheid? In de media wordt wel steeds gesproken over een ecologische crisis, en men wil daar vanuit menselijk gezichtspunt van alles aan doen; evenwel het is belangrijk te beseffen dat wij vanuit de geestkern van de aarde, van de wereld, misschien zelfs vanuit de kosmische gedachte, zouden moeten werken. Maar, en dat is het heikele punt: Hoe weten wij, hoe kennen wij die gedachte? Het zou toch een eerste vereiste moeten zijn dat we zouden luisteren naar wat de patiënt, de aarde, als levend entiteit, vanuit haar diepe geestelijke kern ons hierover kan leren. Theosofen zijn gravers, zoekers naar Waarheid, waarmee bedoeld wordt de geestelijke of goddelijke kern der dingen. En we weten daardoor dat er eigenlijk maar één patroon is voor al het bestaande, van het allerkleinste tot hele sterrenstelsels, en ook wij, mensen zijn naar dit patroon gevormd. Daarom is het het eenvoudigste om eerst bij de mens te beginnen en trachten te achterhalen, te weten te komen, wie of wat de mens in essentie is. Dan ken je het patroon en kun je de lijnen leggen die nodig zijn om die verbinding tot stand te brengen. Dat lijkt wel heel technisch, maar ook hier geldt de oude hermetische wet: Zo boven zo beneden, zo binnen zo buiten. Een chirurg moet ook weten hoe het zenuwstelsel in elkaar zit en waar hij wel of niet verbindingen kan maken, opdat het geheel weer functioneert. Goed, wie of wat is de mens? In de meeste godsdiensten is men gewend aan het gezegde dat de mens een ziel en een geest heeft. In de theosofie zegt men, dat de mens geest is en hij heeft een ziel en hij heeft ook een lichaam. Het mensbeeld in de theosofie is zevenvoudig. Dat lijkt ingewikkeld, maar het maakt het gemakkelijker te begrijpen wie die mens is, en om te weten te komen waarom die roep van het wereldhart niet luid en duidelijk weerklinkt. pentagram 5/2009

8 Laten wij het patroon van de mens, wat hetzelfde is als het patroon van de gehele schepping, nu eerst eens bekijken. De mens heeft een stoffelijk of fysiek lichaam. Dat fysieke lichaam zit hier in de zaal op een stoel, hij heeft een etherisch of levenslichaam, een astraal lichaam of lichaam van gevoelens en emoties. Een mentaal lichaam, dat kan denken en dat zorgt dat het hebben in deze wereld goed voor elkaar komt. Dat gericht is op de wensen van het fysieke lichaam maar zeker ook op die van het gevoels- of emotielichaam. In dit deel van het mens zijn stopt de mens de meeste energie. Of liever gezegd, dit deel van de mens vraagt de meeste energie, de meeste aandacht. Meer dan negentig procent van alle tijd die een mens heeft, stopt hij in dat deel van het mens zijn. Nu is er aan dat mentale lichaam ook nog een andere kant. Een kant die gericht is op de innerlijke kern. Op het zijn. Tussen die twee delen van het mentale lichamen zit een soort scheidslijn, een soort vlies. Die beide kanten van dat mentale lichaam lijken elkaar niet te verstaan, daar zit als het ware een los contact. Vervolgens heeft de mens een boeddhisch lichaam of het lichaam van intuïtie, waarbij je tenslotte komt bij de kern zelf, het atmisch lichaam. Via het boeddisch lichaam is de mens één met alle levende wezens, via het atmisch lichaam is hij één met het leven zelf. Je zou je kunnen voorstellen dat we met het wereldhart het hoogste kosmische principe bedoelen, en via de kern van de mens, via zijn atmische principe is de mens daarmee verbonden, en kan als zodanig natuurlijk die roep horen en verstaan, want er is een directe lijn van het wereldhart naar het mensenhart, maar dan wel naar de hoogste gebieden daarvan. Nu wordt die roep door de blokkade, die zoals ik al aangaf in het denkvermogen ligt, vaak gestoord, of verstoord, zodat de ware boodschap niet overkomt. Soms ook wordt dit benoemd als het verschil tussen het weten met het hoofd of met het hart. Er zit zoveel ruis op het kanaal dat je een goed filter nodig hebt om die stem te voorschijn te halen. En zijn we eigenlijk niet zó druk met al die dingen die het dagelijkse leven vormen, dat we, als er al soms iets doorkomt, dit snel met nu even niet wegduwen? We zijn niet gauw bereid om er erg veel energie in te steken, zodat we er toch iets van zouden vernemen. Terwijl we als het bijvoorbeeld de uitslagen van de eredivisie betreft bij wijze van spreken ons hoofd haast in de luidspreker zouden steken! Toch is het het denken dat de richting aangeeft waar onze belangstelling naar uitgaat. Is het aardgericht, naar de materie of is het gericht naar de geest, naar het mysterie? Het is het denkvermogen dat de wissel op het spoor moet omzetten, de mens zelf die de innerlijke schakel tussen het lager en het hoger bewustzijn moet omzetten. De roep van het Wereldhart zit op een hoge frequentie, die moet als het ware getransformeerd worden naar een lagere frequentie, voordat het menselijk oor het kan vernemen. Op de hogere gebieden is er geen probleem, en er is ook wel een innerlijke schakel mogelijk tussen die beide gebieden, in het Sanskriet het antahkarana genoemd. Het is, op het niveau waarop wij nu leven, altijd goed als iets een naam heeft, dat het benoemd kan worden. Zeker op een dag als vandaag, want dit is het kernbegrip van deze dag. Waar het nu om gaat is, hoe maken we in ons zelf de lijn open, zodat we in contact met het Wereldhart kunnen komen. In De Stem van de Stilte, het eerste fragment uit het Boek der Gulden Voorschriften, vertaald en van aantekeningen voorzien door mevrouw H.P. Blavatsky, een van de basisboeken van de theosofische Vereniging, is de eerste regel: Hij die zou willen horen en verstaan de stem van Nada, t geluidloze geluid, hij moet de aard van Dharana begrijpen. Dharana is de diepe en volkomen concentratie van het denken op een innerlijk begrip, en tegelijk een volkomen afkeren van de uiterlijke wereld. Voordat je innerlijk oor kan horen en verstaan moet je je volkomen afwenden van de uiterlijke de schepping tot volmaaktheid voeren 7

9 De stem van het Wereldhart vervult je met liefde, een intense innerlijke blijheid, met een gevoel van eenheid met alles en allen wereld. Dat klinkt allemaal heel mooi, maar hoe doe je dat? Als je het probeert, blijkt de mens een soort duikelaartje te zijn, als je even de spanning er afhaalt schiet hij weet terug in zijn oude stand. Iedere groep die hier vertegenwoordigd is, biedt hiervoor zijn eigen werkwijze. De werkwijze die de Theosofie aanbiedt is: studie, meditatie en werk. Dat lijkt eenvoudig, studiemogelijkheden zijn er in overvloed in de Theosofie, hele evolutieschema s om maar iets te noemen, of de diepzinnige werken van wetenschappers en denkers van Plato, Plotinus en van Valentinus, tot Hermes of de schrijvers van de oude Veda s; de Bhagavad Gita en de Oepanishaden. In onze doelstellingen staat bij voorbeeld: het bestuderen van godsdiensten, wijsbegeerte en wetenschap. Dat zou je een enorme kennis kunnen geven, maar het verzamelen van kennis is niet het doel. Door diep in een godsdienst of in een filosofie te graven, kun je komen tot een begrip van eenheid in al deze dingen, tot het weten dat ze in de kern allemaal aan hetzelfde raken. In de Kabbala zegt men het zo: Als je vat wil krijgen op het onzichtbare moet je zo diep mogelijk doordringen in het zichtbare. En Phil Bosman, een Nederlandse dichteres van vooral kleine gedichtjes en oneliners, zegt: Als je de hemel wilt bestormen moet je een aanloop op aarde nemen. Valentinus, een gnosticus uit het begin van de tweede eeuw na het begin van onze jaartelling zegt: Zelfkennis is Godskennis. Dat is geen intellectuele kennis, maar kennis van het hart. Met die zelfkennis wordt dan bedoeld het kennen van het eigen inwonende hoogste beginsel, het atmische gebied, waarin de mens één is met, of raakt aan, het leven zelf. Ofwel het Wereldhart. Belangrijk is je te realiseren dat onze fysieke hersenen gemaakt zijn om te functioneren in het waakbewustzijn waar gewone intellectuele zaken langs gebaande wegen verlopen. Maar als we ons op het gebied van de esoterie gaan begeven, hebben we andere hersenpaden nodige en die zullen we eerst zelf, door oefening, moeten aanleggen. H.P. Blavatsky spreekt dan over het tot stand brengen van een andere orde in de kleine levens in de hersencellen. Ja, en dan komen we geleidelijk tot meditatie. Grofweg gezegd is meditatie bedoeld om een leegte of stilte in het denken te doen ontstaan. Een situatie waarin het lawaai van onze dagelijkse hersenactiviteit tot rust komt, tot harmonie komt, zodat als het uiterlijke oor niet zo overbelast is, het innerlijke oor de kans krijgt te luisteren te horen en te verstaan. Hiervoor zijn vele yoga- en meditatieoefeningen voorhanden. In de Theosofie kent men veel literatuur over deze dingen, die onder andere ingaan op de verschillende vormen van yoga en meditatie. Maar ook in het al eerder genoemde boek De Stem van de Stilte geeft H.P. Blavatsky op niet mis te verstane wijze aanwijzingen over hoe je in het leven moet staan, voor je die stem kunt horen. Ik citeer: Teneinde kenner van al-zelf te worden moet gij eerst kenner zijn van het zelf. Om tot de kennis van dat zelf te komen moet gij het zelf aan het niet-zelf over geven, zijn aan niet-zijn. Ook in de Bhagavad Gita, een onderdeel van het Indiase epos de Mahabharata wordt hierover gesproken. Toch zijn er ook gevaren verbonden aan die pogingen om te luisteren 8 pentagram 5/2009

10 naar een innerlijke stem. Zo lees je bijvoorbeeld in vers 35 van hoofdstuk vier van de Bhaghavad Gita dat het vaak gebeurt dat de leerling de roep van de ongezuiverde emoties of verlangens houdt voor de stem van de intuïtie. Wanneer weet je nu of het de stem van de stilte, of de roep van het Wereldhart is? Ik denk dat we wel een paar kwaliteiten kunnen benoemen. Die stem zal je vervullen met liefde, met een intense innerlijke blijheid, met een gevoel van eenheid met alles en allen. En zij zet je aan tot het grote werk. Want over het werk hebben we het nog niet gehad. Werk ten behoeve van alle levende schepselen natuurlijk, wetend dat je een onderdeel van dat geheel bent. Maar ook werk voor en aan je zelf. Het werk dat noodzakelijk is als voorbereiding om die stem te kunnen horen. In deze opgave zitten veel valkuilen. Deze zijn prachtig verwoordt in het boekje Aan de voeten van de meester, het eerste werkje van Jiddhu Krishnamurti. Daarin waarschuwt hij om goed te kijken naar je eigen motivatie voordat je iets voor een ander doet. Doe je dat om op een voetstuk gezet te worden? Nu, daar kun je alleen maar vanaf vallen. Soms gebeurt het dat je door jouw goede daden de ander afhankelijk van je maakt, en daardoor zijn eigen zelfstandigheid opgeeft wat ook niet de bedoeling kan zijn. Allereerst zou je kunnen onderzoeken van waaruit deze drang om te helpen of goed te doen stamt. Komt die aandrang uit je ego, je ikje, of is het puur egoloos mededogen. Het lijkt gemakkelijk, maar wij zijn maar al te goed in staat onszelf hier behoorlijk mee voor de gek te houden. In deze korte voordracht heb ik in korte lijnen getracht aan te geven hoe je in jezelf een zuiver kanaal kunt ontwikkelen, dat je in staat stelt die roep van het Wereldhart te kunnen horen en verstaan en je tegelijk het vermogen geeft die te onderscheiden van zomaar iets wat voortkomt uit het eigen onderbewustzijn. Want onderscheidingsvermogen is de eerste stap op de weg hierheen. Natuurlijk zullen wij op onze weg vergissingen maken, we laten ons gemakkelijk op een zijpad brengen, en zijn vaak liever lui dan moe. Want het is een zaak van permanente alertheid, van onophoudelijk proberen de weg vrij te houden, zodat het contact ook gerealiseerd kan worden. Maar op den duur zullen wij voldoende geoefend zijn om te durven vertrouwen op ons innerlijke vermogen. Dan kunnen we onderscheid maken en vernemen wij met vreugde de roep van het wereldhart in ons. Pas dan zijn wij inzetbaar als instrument van datzelfde wereldhart. Want het is niet voldoende de roep te horen, maar we moeten er ook naar handelen om zodoende de mensheid en dus ook ons zelf, een leidraad te bieden om de schepping tot volmaaktheid te voeren µ de schepping tot volmaaktheid voeren 9

11 de aardse werktuigen kunnen hanteren Henk Masselink De heer Masselink is huisarts en lid van de Orde der Vrijmetselaren onder het Hoofdkapitel der Hoge Graden in Nederland. De Vrijmetselarij werkt anders dan de meeste esoterische groeperingen. Zij kent geen filosofisch systeem, maar werkt wel met metaforen, rituelen en symbolen. Centrale basisprincipes zijn Mens ken uzelve en Op u komt het aan, waarmee de Vrijmetselaar geplaatst wordt voor zelfonderzoek, en het inzicht dat zelfkennis een (maatschappelijke) verantwoording met zich meebrengt. De Soevereine Prinsen van het Rozekruis (de één na de grootste loge binnen de Vrijmetselarij) houdt zich onder meer bezig met de symboliek van de roos en het kruis. Vanaf de zeventiende eeuw hebben de leden van de Vrijmetselarij het bouwersambt innerlijk verstaan, en de macht van het scheppende Woord door zich heen laten werken. Bovendien hebben zij door de tijden heen aan hen, die de rozenkruisers waren, een veilige haven en onderkomen geboden. Vanuit zijn levenspraktijk, ook als huisarts, ervaart hij dagelijks de desastreuze gevolgen van het zich vastklampen aan schijnzekerheden in het leven. Wie verantwoordelijkheid neemrt voor zijn eigen leven, neemt daarmee eveneens verantwoording voor de samenleving. De vrijmetselarij heeft zich na het ontstaan van de eerste moderne Engelse Grootloge in 1717 snel uitgebreid naar Europa en vervolgens naar andere werelddelen. In 1754 is een loge onder Nederlands gezag gesticht te St. Eustatius. Pas nadat de Nederlandse Grootloge in 1770 door de Engelse als een zelfstandige maçonnieke grootmacht erkend werd, nam het aantal loges onder haar gezag in de overzeese gebieden snel toe. Uit de beginselverklaring van de Orde der Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden: De vrijmetselaar zoekt op wat mensen verbindt en tracht weg te nemen wat hen verdeelt, opdat het ideaal van een allen verbindende broederschap gestalte kan krijgen. Daarbij aanvaardt hij een persoonlijke verantwoordelijkheid ten opzichte van de wereld, die hij ziet als een te voltooien bouwwerk waarvan ieder mens een levende bouwsteen is. De Orde der Vrijmetselaren onder het Hoofdkapittel der Hoge Graden in Nederland is in 1803 gesticht, voor hen die het Meesterwoord zoeken en het kruis op zich nemen. De enige weg die daartoe kan leiden is de weg van de alles opofferende liefde, want alleen door deze liefde kan het Meesterwoord worden gevonden. Via Crucis, via Lucis; de weg van het Kruis is de weg naar het Licht. Aan het kruis voor degene, die zijn leven richt naar het meesterwoord, ontbloeit in al haar jeugd en frisheid de roos. Voor wie het heilige vuur van de liefde niet kan worden uitgeblust, zal het kruis met de roos nimmer een last zijn, maar altijd een heerlijke steun. 10 pentagram 5/2009

12 de orde der vrijmetselaren onder het hoofdkapittel der hoge graden Herinnert u zich nog de olifant Annabel? Het waren hartverscheurende taferelen begin maart van dit jaar, die we zagen bij de pogingen om de 45 jaar oude, 3000 kilo wegende olifant uit de droge gracht van de dierentuin in Emmen te trekken. Ze was erin terecht gekomen na een stoeipartijtje met andere olifanten. Helaas, een spuit moest Annabel uit haar lijden verlossen en de dierentuin verloor haar oudste bewoner. Een dag later stond er een foto in de krant waarop te zien was hoe de overige olifanten de plek des onheils onderzochten. Ze stonden in groepjes van drie of vier. Groeven wat in de grond en plasten. Een ritueel in de natuur. Natuurlijk. In dezelfde krant stond een foto van de bronzen olifant Jumbo van de gelijknamige spellenfabriek. Hij was door vandalen van zijn sokkel getrokken en balanceerde nog in een wankel evenwicht op een poot en een slagtand. Een ander ritueel van de mens maar menselijk? Vreemd eigenlijk, want staat de mens dan anders in de natuur? Gelden voor de mens andere maatstaven? In de NRC van 1 mei (!) van dit jaar lees ik: Hij wordt geen terrorist, maar een eenling genoemd. Maar misschien is de nieuwe terrorist wel de eenling. Deze desperado is bijna altijd een man, een stille, teruggetrokken levende man, die in de afzondering zijn rancune voedt tot het een gewelddadig monster is geworden dat wraak neemt op de wereld die hem vergeten is. Dan is zijn kleine kostbare ogenblik aangebroken. Een dag later lees ik in dezelfde krant: Er wordt gedaan of het om een natuurverschijnsel ging - je hebt natuurlijk altijd gekken. Niemand die de vraag stelde: als je altijd gekken hebt, waarom gebeurde het de afgelopen Koninginnedag voor het eerst in de Nederlandse geschiedenis? Waarom raakt een Nederlandse gek vandaag de dag in de ban van het idee om zijn verlossing te de aardse werktuigen kunnen hanteren 11

13 zoeken in een aanslag op het koningshuis, met alleen een Suzuki Swift als wapen? Vroeger dachten gekken dat ze Napoleon waren of God Hoever kan de mens verwijderd raken van zijn innerlijke mogelijkheden tot respect en mededogen? Waar blijft cultuur en beschaving, of om met Youp van t Heks oudejaarsconference te spreken: Waar is het zo vreselijk misgegaan met ons? Maar is het wel zo vreemd dat mensen in onze samenleving de weg kwijt raken? Als huisarts in een dorp ergens tussen Amsterdam en Alkmaar ben ik getuige van de enome verandering die ons allen overkomt. Ik zal een aantal aspecten benoemen, zonder daarbij volledig te kunnen zijn. De enorme stroom aan beschikbare informatie (denk daarbij aan televisie en internet) kan zonder kennis niet verwerkt worden. Het kan voor een arts best lastig zijn, om mensen ervan te overtuigen dat de door hen in enkele minuten op het internet opgezochte diagnose niet overeenkomt met de werkelijkheid. Jaren van studie zijn er immers niet voor niets. En toch kan het woord van de buurvrouw een grotere impact hebben dan mijn op kennis en ervaring gebaseerde informatie. De spagaat tussen informatie en kennis leidt tot grote verwarring en maakt ons tot een speelbal voor sensatiezoekers. Een ander aspect: de hypocrisie. Een voorbeeld: onze ziektekosten worden betaald door een zorgverzekeraar. De naam zorgverzekeraar suggereert dat men zorg heeft voor uw gezondheid. Maar vergeet het maar. Het zijn pure rekenmeesters die met elkaar moeten concurreren. De mens staat niet meer centraal, maar cijfers, codes en geld. En dat alles anoniem en onbereikbaar achter keuzemenu s van antwoordapparaten. Een derde element. We hebben in onze samenleving nieuwe labels geplaatst om het falen een andere dimensie te geven. Wij zijn daardoor niet meer zelf verantwoordelijk. Kinderen die teveel afgeleid worden en op school en bij de opvoeding te weinig structuur krijgen aangeboden, worden storend druk en krijgen het etiket ADHD opgeplakt. Daar hebben we zelfs een pilletje voor. Volwassenen die moe zijn geworden van de druk en spanning in onze samenleving lijden aan ME en kunnen nooit meer volledig herstellen. Als je dit zo eens op je laat inwerken, dan zou je een lijn kunnen trekken tussen de door ons allen zo geprezen individualiteit naar anonimiteit en isolement. Daartegenover staat wonderlijk genoeg een extreme behoefte aan exhibitionistische manifestaties en bijpassende noodzakelijke voyeuristische interesses. Lang leve big brother. En dat in een samenleving waar het respect voor de drijvende krachten sterk tanende is. Waar gouden handdrukken in schril contrast staan met geleverde prestaties. Wat moet u nu met deze zure, naargeestige sombere bespiegeling? Waarom haal ik u uit de roes van de gezamenlijke reis naar het Wereldhart? Waarom stoor ik u zo wreed in een mooie droom? Ik doe dat omdat er sprake is van een discrepantie. De discrepantie tussen de wereld om ons heen zoals ik die zojuist heb aangeduid, en de noden van de mens die daarin leeft. De mens heeft namelijk wel degelijk behoefte aan houvast, aan menselijke instanties die aanspreekbaar zijn en zich verant- 12 pentagram 5/2009

14 Je zou een lijn kunnen trekken van de zo geprezen individualiteit, via anonimiteit naar isolement, met aan de andere kant een grote behoefte aan exhibitionisme en voyeurisme woordelijk opstellen, waar je je zorgen mee kunt delen en waar je hulp kunt krijgen. Temeer noodzakelijk daar de geestelijke rust, het overzicht en het vertrouwen bij velen verdwenen is. Het missen van perspectief en inhoud leidt tot een uiterst oppervlakkig en leeg bestaan. Met een dun laagje vernis, wat snel kan afbrokkelen. Hoe kan dat zover komen, en hebben we daar dan een antwoord op? Laten we luisteren naar de tekst van de laatste der Rückertliederen, door Gustav Mahler zo prachtig op muziek gezet: Ich bin der Welt abhanden gekommen, mit der ich sonst viele Zeit verdorben; Sie hat so lange nichts von mir vernommen, sie mag wohl glauben ich sei gestorben! Es ist mir auch gar nichts daran gelegen, ob sie mich für gestorben hält. Ich kann auch gar nichts sagen dagegen, denn wirklich bin ich gestorben der Welt. Ich bin gestorben dem Weltgetümmel und ruh in einem stillen Gebiet. Ich leb allein in meinem Himmel, in meinem Lieben, in meinem Lied. Ik ben gestorven in het aardse gewoel en rust uit op een stille plek. Ik leef alleen in mijn hemel. Dat kan dus. Ook in onze samenleving anno 2009, kun je je terugtrekken in je eigen anonimiteit. Het vormt mede de samenleving om ons heen waarin wij leven en werken, en waarheen wij straks weer zullen terugkeren. Ook na deze dag. Als vrijmetselaar komen we uit deze basis naar onze loge. Daarvan zijn we ons terdege bewust bij het passeren van de ingang van onze werkplaats waarbij wij het westen, het dagelijks leven, achter ons laten en ons richten op het oosten. Met links het noorden, en rechts het zuiden. Boven ons de sterrenhemel, oneindig hoog. Beneden ons het diepste punt van onze aarde. En in die werkplaats treffen we de zwart-wit geblokte vloer aan. Twee dimensies van ons leven als mens op aarde, onlosmakelijk met elkaar verbonden. Voordat de vrijmetselaar deze ruimte betreedt, kleedt hij zich met schootsvel en witte handschoenen. En stelt zich in de houding van trouw. De hand op het hart. Hij klopt aan bij de poort en weet dat hij die zoekt zal vinden, hij die bidt zal gegeven worden, en hij die klopt zal worden open gedaan. Bij het betreden van onze werkplaats geeft de vrijmetselaar het paswoord af aan de Dekker, die de deur van de werkplaats bewaakt. Symbolisch wordt het paswoord door de broeder gegeven om aan te geven, dat hij gerechtigd is aan de werkzaamheden deel te nemen. Maar dieper duidend, om zich er rekenschap van te geven binnen te treden in die andere ruimte, het westen, de samenleving achter zich latend, en zich open te stellen voor het numineuze. Ik moet u zeggen, dat dit een persoonlijke benadering is van wat vrijmetselarij met ons kan doen. In dit verband is het goed op te merken, dat ik hier op persoonlijke titel spreek. Vrijmetselarij is geen geloof of religie en kent evenmin een leer. We hebben dan ook geen voorgangers. Wel sym- de aardse werktuigen kunnen hanteren 13

15 In de werkplaats, de loge begint de leerling de arbeid aan zichzelf, aan de ruwe steen. Arbeid die nooit zal eindigen bolische figuren, zoals de Dekker waar ik zojuist over sprak. Daarbij maakt de vrijmetselaar niet alleen een ontwikkelingsgang door van leerling, naar gezel en naar meester, maar kan hij een vergelijkbaar proces doormaken in de verschillende functies. Belangrijk daarbij is je te realiseren, dat die functies elementen van je eigen persoonlijkheid kunnen illustreren. De broederschap stelt je daarbij in staat je zwakke aspecten te versterken en met de sterke kanten de loge te stimuleren of te leiden. In die werkplaats begint de leerling de arbeid aan zichzelf, aan de ruwe steen. Arbeid die nooit zal eindigen. Daarnaast zal de leerling ook gezel worden en een nieuwe opdracht krijgen. Zijn ruwe steen is immers door hem bewerkt waardoor hij de zo ontstane kubieke steen kan inpassen in de bouw. De symbolische bouw aan de Tempel van koning Salomo. Dat doet hij met zijn medebroeders. Gezamenlijke arbeid. Schouder aan schouder, werkend aan de tempel van de mensheid. En de gezel wordt meester en wordt zich bewust van nieuwe verantwoordelijkheden. Naar zichzelf, naar de medemens en naar het al. In de werkplaats van de loges in Amsterdam bevindt zich een poort in de Oostzijde van de zogenaamde Tempel. Daarboven staat de tekst: des Wetens End. Daar houdt onze kennis van het leven op. We kunnen erover filosoferen, maar we weten het niet. Daarachter zit een dimensie die voor ons onkenbaar is. Die poort is dan ook hermetisch gesloten. Na gedane geestelijke arbeid gaat de vrijmetselaar weer terug. Terug naar het Westen, onze samenleving om daar te werken. Langs de Dekker die de poort bewaakt, en zien op onze weg terug de tekst Ken uzelve. Is dat dan mogelijk? Het is wel een van onze opdrachten. In dit verband wil ik u meenemen naar zo n bijeenkomst waarbij de volgende tekst zo passend is: In de avond van het leven wordt het steeds meer helder wat onze werkelijke grote en belangrijke ervaringen waren, zoals in het landschap de lijnen zich duidelijker aftekenen als we er verder vanaf staan. Ons oordeel wordt betrouwbaarder, rechtvaardiger en vooral ook milder. En getemperd wordt de droefheid die voortspruit uit ons besef, dat wij moeten ophouden mens te zijn, juist op het ogenblik waarin wij op het punt staan het te worden. Ik vertelde u zojuist dat in de meestergraad de grote verbanden zichtbaar worden, ook met het al, zodat we kunnen zeggen: dat voor het oog van de hoogst ingewijde niet alleen de mensheid, maar de ganse schepping in een vast verband van een afdalende en opgaande liefdeketen staat. Een keten die alle delen van het universum ineenschakelt en samenbindt en die al het bestaande in een machtige keer, weer heentrekt naar zijn oorsprong. Je zou toch zeggen dat deze bewustwording genoeg kan zijn voor de vrijmetselaar. Wat is meer dan dit? De vrijmetselaar maakt een ontwikkelingsgang door als leerling, gezel en tenslotte meester. Daarmee zijn alle ingrediënten voor een complete beleving aangereikt. Maar het levert ook zoveel nieuwe thema s op, die dan weer in aparte onderdelen kunnen worden uitgewerkt. Een daarvan is de 14 pentagram 5/2009

16 zogeheten Rozekruisgraad, oftewel de Orde van Vrijmetselaren onder het Hoofdkapittel der Hoge Graden in Nederland. Leden van het Rozekruis, om het voor de herkenbaarheid maar even zo te noemen, zijn in Nederland al actief vanaf het begin van de 18de eeuw. De landelijke organisatie ontstaat een eeuw later. De thema s die worden uitgewerkt zijn sterk bepaald door de letterlijke betekenis van de woorden kruis en roos. De beleving voert ons tijdens de uitvoering van het rituaal tot de volgende bewustwording: O kruis, symbool van het diepste lijden dat ooit op aarde werd gedragen, als antwoord op de laatste vragen kwam u tot ons uit oude tijden. U wijst een weg naar noord en zuid en strekt u uit van west naar oost. U wilt mij, zwervend vreemdeling, troosten bij het tastend zoeken naar het Woord. O zeg mij toch, wat is de macht die in uw binnenste is ontvlamd, wat het mysterie dat u omhult. Ik speur in u de sterkste kracht die ooit in harten is ontbrand, de wond re liefde die uit u ontspruit. Kunnen wij dit als mens voelen? Zijn wij als mens in staat hier iets mee te doen? En hoe dan wel? Zo onder gelijkgestemden wil dat nog wel lukken, maar straks, terug in de wereld? Het is geen eenvoudige zaak. Daarom nog een tekst uit ons rituaal: Wanneer wij door de liefde bezield zijn, dan wordt door haar heilig vuur, dat zengt en reinigt, maar ook nieuw leven schept, de oude mens in ons vernietigd en de nieuwe mens tot leven gewekt; de mens die zich bewust wordt van het ideaal: te worden een mens, van wie een onafgebroken stroom van liefde en levenskracht zal uitgaan, de mens die waar hij komt, licht zal brengen, ook in de diepste duisternis. Als nieuwe bewuste mens, drager van het Licht hebben wij een taak. Een opdracht in onze samenleving, naar onze medemens en naar onszelf. Wij kunnen en mogen ons niet terugtrekken in een zelfgenoegzame weltevredenheid met onszelf of met elkaar. Daar ligt de taak van de mens, en in mijn geval van de vrijmetselaar. Ieder op zijn eigen wijze, ieder met zijn eigen mogelijkheden. Als bewuste mens in de samenleving. Levend in de wereld. In de aanhef vroeg ik u waar is het zo vreselijk mis gegaan met ons? Kennen we het antwoord nu? Ich bin gestorben dem Weltgetümmel und ruh in einem stillen Gebiet. Dat gebeurt als je het contact met de wereld verliest, laat staan het Grote Verband niet meer ziet, en de roep niet meer hoort of niet begrijpt. Moge het besef van het grote verband of is het verbond? met het al ons nooit verlaten zodat wij: Getrouw aan onszelf de medemens tot steun en gericht tot de Meester de aardse werktuigen kunnen hanteren, zolang het dag is µ de aardse werktuigen kunnen hanteren 15

17 ex deo nascimur in Iesu morimur per spiritum Willem E. Scherpenhuizen Hij heeft de weg betreden, ervaart het Licht, en zal de kracht verkrijgen in eigen ziel te grondvesten wat hem toe nu toe het geluk moest schenken Rudolf Steiner Poort van de Inwijding Zo spreekt het wereldwoord dat ik door de poort van de zintuigen tot in de grond van mijn ziel kon leiden: Vervul de diepte van je geest met de weidsheid van mijn wereld om eens mij te vinden in jezelf Rudolf Steiner 1918 ANTROPOSOFISCHE VERENIGING In 1912 ontstond in Duitsland rond de persoon van Rudolf Steiner een Antroposofische Vereniging. Bij de Kerstbijeenkomst van 1923 gaf Rudolf Steiner de Antroposofische Vereniging een nieuwe vorm en nam zelf het voorzitterschap op zich. De Antroposofische Vereniging in Nederland werd in het bijzijn van Rudolf Steiner op 18 november 1923 te Den Haag opgericht. De arts en psychiater Willem Zeylmans van Emmichoven was haar eerste voorzitter. In Den Haag startte in hetzelfde jaar ook de eerste vrije school, de Rudolf Steiner Kliniek, en geneesmiddelenproducent Weleda. In 1926 ontstond een van de eerste biologischdynamische landbouwbedrijven in Nederland, Loverendale op Walcheren. In 1931 stichtte de arts en psychiater Bernard Lievegoed het eerste heilpedagogische instituut voor kinderen met een verstandelijke handicap, de latere Zonnehuizen in Zeist, die tegenwoordig zowel kind en jeugd als volwassenen begeleiden. Lievegoed werd in 1961 de tweede voorzitter van de Antroposofische Vereniging in Nederland. De antroposofie is sterk maatschappelijk actief. Uit haar ontstonden het NPI, Instituut voor organisatie-ontwikkeling, de Zonnehuizen, organisatie voor de ontwikkeling van verstandelijk gehandicapten, De Wervel, opleiding tot kunstzinnig therapeut, het propedeutisch jaar aan de Vrije Hogeschool te Driebergen, Hogeschool Helicon met opleidingen tot leerkracht, het Louis Bolk Instituut voor natuurwetenschappelijk onderzoek en de Triodos Bank. 16 pentagram 5/2009

18 sanctum reviviscimus Dit symposium is gewijd aan allen die ernaar streven kennis te verkrijgen van de geestelijke of bovenzinnelijke wereld; een wereld die van groot belang is voor de mensheid en voor de aardewereld. Dat is het streven van alle instellingen die vandaag hier hebben gesproken of nog zullen spreken, waartoe ook de antroposofie behoort. Het gemeenschappelijk belang is derhalve het streven naar kennis van de bovenzinnelijke wereld, die ieder op zijn wijze zal willen benaderen. Heel kort samengevat is antroposofie : Bewustzijn van het menszijn. Essentieel daarbij is het mensbeeld dat de antroposofie heeft. De mens bestaat uit vier wezensdelen: 1. het fysieke lichaam 2. het levenslichaam Het levenslichaam zorgt ervoor dat de mens kan leven op de aarde, zodat de mens ook met zijn fysieke lichaam kan doen wat hij wil, respectievelijk wat hij nodig vindt te doen; 3. het gevoelslichaam, ook wel de ziel genoemd. Hierin ondergaat de mens zijn liefde, zijn emoties en zijn motieven om iets te doen of te laten; 4. het bewustzijn of ik, dat wil zeggen datgene wat je eigen persoonlijkheid is. Ten einde dit mensbeeld tot een geheel te maken is het nodig om eerst in te gaan op het ontstaan van de mens en zijn ontwikkelingsgang. Deze ontwikkelingsgang van de mensheid en van de aarde vindt zijn oorsprong in God. In dit verband citeer ik de eerste vier zinnen van het Johannesevangelie: In het oerbegin was het scheppende woordwezen En het woordwezen was bij God En goddelijk was het woordwezen; Dit was in het begin bij God. De schepping van de mens heeft verschillende fasen doorgemaakt. Deze fasen zijn in feite langdurige perioden waarin de mens zich stap voor stap tot zijn huidige ontwikkelingsstadium heeft ontwikkeld. Een ontwikkeling die nog niet is voltooid, want de mens zal na de geschetste reeds ontstane wezensdelen in toekomstige perioden nog drie wezensdelen verder ontwikkelen. Dat zijn: Het geestzelf - dit betreft de verdere ontwikkeling van het gevoelslichaam. De levensgeest - dit betreft de verdere ontwikkeling van het levenslichaam. De geestmens - dit betreft de verdere ontwikkeling van het fysieke lichaam. Bij dit mensbeeld hoort ook de reïncarnatiegedachte. Hierin heeft de antroposofie uitgewerkt dat de mens een geestelijk wezen is dat met enige tussenpozen terugkeert op de aarde om daar zijn ontwikkeling op de aarde door te maken. In de perioden die hij in de geestelijke wereld is, ervaart hij hoe de kwaliteit van zijn bestaan in de vorige periode op de aarde is geweest, en vormt daarbij een beeld van het goede en het kwade dat hij daar heeft verricht of veroorzaakt. Tevens vormt hij, geheel in overeenstemming met zijn karma, een beeld van zijn levensloop in de volgende periode op aarde. De volmaakte ontwikkeling van de mensheid zal worden bereikt wanneer hij de fasen van geestzelf en levensgeest heeft doorgemaakt en in de laatste fase de geestmens heeft ontwikkeld. Het doel van de mens is dat hij na zijn volledige ontwikkeling als geestelijk wezen, als tiende hiërarchie de schepper wordt van een nieuwe kosmos ex deo nascimurin Iesu morimur per spiritum sanctum reviviscimus 17

19 Het doel van de mens is dat hij als tiende hiërarchie de schepper wordt van een nieuwe kosmos van liefde en vrijheid van liefde en vrijheid. Om dit te bereiken is de Christus de helpende leider en deze heeft in de antroposofie dan ook een centrale plaats. De opstanding van Christus uit de dood is een centraal gebeuren in de aardeontwikkeling. Hiermee heeft de Christus aangegeven hoe de mens zal zijn na zijn ontwikkeling op aarde, eenmaal, in een fysiek opstandingslichaam dat niettemin geen materie is. Antroposofie is bedoeld om praktisch toe te passen in het leven, het is geen theorie om de theorie zelf. De kennis van hoe de dingen in elkaar zitten is essentieel voor de omgang ermee, met name ook hoe de krachten uit de geestelijke wereld inwerken op de fysieke wereld. In dit verband is mogen we hier in het kort aandacht te besteden aan de verschillende orden van geestelijke wezens in de bovenzinnelijke wereld. Daarbij komt op de eerste plaats de goddelijke Drievuldigheid, de Triniteit, bestaande uit: de Godvader die alles geschapen heeft, Christus als zoon van de Godvader, en de heilige geest, dat is het wezen dat het initiatief geeft aan de Godvader en aan Christus. Onder deze triniteit staan drie maal drie engelenhiërarchieën. De derde engelenhiërarchie, dat wil zeggen de groep van de onderste drie, bestaat uit de archaï, de aartsengelen en de engelen. Deze laatsten staan het dichtst bij de mensen; ieder mens heeft een eigen beschermengel. Binnen het aardeveld zijn er nog de natuurwezens, die verbonden zijn met de planten, de dieren en de natuurverschijnselen. In het algemeen zijn deze wezens in positieve zin betrokken bij de ontwikkeling van de mensheid en de aarde. Er zijn echter ook hogere en lagere wezens in de geestelijke wereld die de ontwikkeling van de mensheid in negatieve zin trachten te beïnvloeden. In de antroposofie wordt dan gesproken over Lucifer, die tracht de mensheid aan de aardeontwikkeling te onttrekken, dat wil zeggen uitsluitend in de astrale wereld te laten zijn, waardoor de mensheid haar vrijheid niet kan ontwikkelen. Anderzijds zijn er geestelijke wezens (in de antroposofie aangeduid als ahrimanische wezens), die de mens aan de aarde, respectievelijk aan de materie trachten te binden. Dit is een invloed die in deze materialistische tijd een sterke invloed uitoefent. Door hun invloed verliest dan de mens zijn vrijheid om een evenwicht te zoeken tussen de noodzakelijkheid van het leven op aarde en anderzijds het zoeken naar het deelhebben aan de geestelijke wereld. Het is daarnaast ook belangrijk te weten wat de dieren zijn, wat de planten zijn en wat de fysieke materie is. De fysieke materie, zoals bijvoorbeeld stenen of 18 pentagram 5/2009

20 bergen hebben op aarde alleen een fysiek lichaam, hun bewustzijn ligt in andere werelden. De planten hebben een fysiek lichaam en een levenslichaam op aarde. Hun bewustzijn ligt minder ver weg dan het bewustzijn van de aardse materie. De dieren hebben een fysiek lichaam, een levenslichaam en een gevoelslichaam of wel een groepsziel, maar geen individuele ziel. Belangrijk is ook te vermelden, dat de dieren uit de mens zijn ontstaan en niet de mens uit het dier, zoals de materialistische wetenschap veronderstelt. Men zou de dieren kunnen zien als afgescheiden extreme eigenschappen van de mens, die zich zelfstandig hebben ontwikkeld. Antroposofie is een beweging met zowel een esoterisch als een exoterisch, praktisch karakter. Antroposofie moet gedaan worden, toegepast in de diverse werk- en leefgebieden van de mens. Deze praktische toepassing van de antroposofie ligt op vele levensgebieden. Ik noem er enkele: - De pedagogiek of opvoedkunst, met name de Vrije Schoolpedagogie, waarbij niet alleen leermethodes soms anders zijn, maar de leerkrachten ook aandacht geven aan de ontwikkeling van persoonlijke eigenschappen van het kind. - De geneeskunst. Er zijn speciale antroposofische geneesmiddelen zoals bijvoorbeeld Iscador bij kanker en antroposofische therapieën zoals de heileuritmie en de kunstzinnige therapieën. Bovendien is de heilpedagogie een belangrijke tak van activiteit, alsmede de verslavingszorg. - De kunsten: schilderkunst, spraakkunst, euritmie (een nieuwe bewegingskunst). - Muziek en theater, alles met vernieuwende impulsen. - Architectuur: de organische bouwstijl, zoals bijvoorbeeld het Goetheanum in Dornach in Zwitserland, (de Centrale zetel van de Internationale Antroposofische Vereniging), het gebouw van de Gasunie in Groningen, en de vroegere NMB bank, thans ING, in de Bijlmer in Amsterdam. - De biologisch-dynamische landbouw, die ontwikkeld is om de aarde te genezen en harmonie te bewerkstelligen tussen aarde, plant, dier en mens, gebruikmakend van de krachten van de kosmos, waardoor levenskracht gegeven wordt aan ons voedsel en de aarde niet slechts wordt uitgebuit, maar ook gevoed. Een heel belangrijk item in de antroposofie is het besef dat de mens hier op aarde leeft op drie niveaus: het geestesleven, dat zich uit in cultuur, religie en levensbeschouwing, het rechtsleven, dat zich uit in de rechtspraak en democratie, het economische leven. Er is sprake van vrijheid in het geestesleven, gelijkheid in het rechtsleven en er zou sprake moeten zijn van broederschap in het economische leven. De eerste twee categorieën vrijheid in het geestesleven en gelijkheid in het rechtsleven zijn in Europa tot op zekere hoogte bereikt. De broederschap in het economische leven is slechts in beperkte mate gerealiseerd. Een voorbeeld is de arbeidsdeling in de huidige maatschappij en de sociale voorzieningen, die voortvloeien uit solidariteit met de medemens. ex deo nascimurin Iesu morimur per spiritum sanctum reviviscimus 19