HOE MAAK IK MIJN HANDELSZAAK TOEGANKELIJK VOOR IEDEREEN?

Transcriptie

1 Klaverblad project toegankelijk grensoverschrijdend winkeltoerisme HOE MAAK IK MIJN HANDELSZAAK TOEGANKELIJK VOOR IEDEREEN?

2 Inleiding In 2005 engageerde Terneuzen zich om mee te werken aan het Europees project Toegankelijkheid in grensoverschrijdend winkeltoerisme. Zowel vanuit het stadsbestuur als vanuit het centrummanagement in Terneuzen wordt dit project ondersteund. Andere deelnemende gemeenten zijn Roeselare en Maldegem (België). Ruim 14% van de bevolking heeft één of andere vorm van beperking: slechtziendheid, slechthorendheid, mobiele beperking (rolstoelgebruikers, senioren, ouders met kinderwagen, ) Het is dan ook belangrijk dat de handelszaken zich hierop voorbereiden en eventueel hun zaak wat aanpassen. Concreet werden in Terneuzen een 120-tal handelszaken, winkelstraten en parkings opgemeten op vlak van toegankelijkheid voor personen met een handicap. Door een erkend onderzoeksbureau werd een studie uitgewerkt omtrent het economisch belang van toegankelijkheid bij grensoverschrijdend winkeltoerisme. Tijdens het slotjaar van dit project willen we ook aan alle handelszaken in Terneuzen waardevolle informatie aanbieden. In deze infobundel vindt u een werkinstrument Hoe maak ik mijn handelszaak toegankelijk voor iedereen? terug met zowel eenvoudige als structurele tips en praktijkvoorbeelden om uw handelszaak nog toegankelijker te maken. Bij het toepassen van deze tips, kan dit ook het potentieel aan cliënteel uitbreiden. Ook de resultaten van de economische studie worden kort aangehaald. Voor het personeel die dagelijks in contact komt met klanten, geven we ook wat tips mee omtrent omgaan met personen met een beperking. De handelszaken die doorgelicht werden in 2006, ontvangen een persoonlijk verslag van hun doorlichting met indien nodig kleine of structurele suggesties naar aanpassingen. 2

3 Inhoud Hoe maak ik mijn handelszaak toegankelijk voor iedereen? Deel I: Werkinstrument Hoe maak ik mijn handelszaak toegankelijk voor iedereen? Inkom Circulatieruimte in de handelszaak Kassa Pashokje Verticale circulatie Toog/tafels Sanitair Deel II: Resultaten economische studie Deel III: Tips in de omgang met personen met een handicap Deel IV: Informatieverspreiding van de onderzochte handelszaken 3

4 Deel I Werkinstrument Hoe maak ik mijn handelszaak toegankelijk voor iedereen? Boodschappen doen of winkelen gebeurt door iedereen, dus elke klant moet de winkel kunnen bereiken, betreden en gebruiken. Het gaat hier zowel om personen met een fysieke handicap nl. rolstoelgebruikers, als om personen met een visuele, auditieve of mentale handicap. Maar ook ouderen, jonge gezinnen met kinderwagen, tijdelijk geblesseerden enz. moeten dat probleemloos kunnen. Dit werkinstrument Hoe maak ik mijn handelszaak toegankelijk voor iedereen? dient als een praktische handleiding. We gaan uit van een fictieve handelszaak waar rekening gehouden wordt met alle onderdelen. Elk onderdeel wordt duidelijk toegelicht a.d.h.v. tekst en beeldmateriaal. Er wordt telkens duidelijk gemaakt welke richtlijnen voor welke doelgroep van belang zijn en waarom. Elke handelszaak is anders, zo heb je recente of eerder oudere panden. Daarom is dit praktijkboek een goede handleiding maar deze maatvoeringen zijn niet zomaar overal toepasbaar. Men moet rekening houden met de specificaties van de locatie in kwestie. Het is van belang bij verbouwingen advies in te winnen bij een toegankelijkheidsbureau dat veel ervaring heeft in het toepassen van toegankelijkheid bij gebouwen met een moeilijkere structuur. Zij bewaken dat de ketting van toegankelijkheid gegarandeerd wordt. Op die manier worden situaties vermeden zoals bijv. een toegankelijk toilet na 3 treden. 4

5 Inkom Vrije doorgangsbreedte en hoogte van de toegangsdeur Bij een enkele deur moet de minimum vrije doorgangsbreedte 90 cm bedragen. Zo kan zowel een rolstoelgebruiker, iemand met een kinderwagen, de toegangsdeur gebruiken. Bij een dubbele deur moet minstens 1 deurblad een vrije doorgangsbreedte hebben van 90 cm. Bij vele handelszaken staan er net na de toegangsdeur beveiligingstoestellen. Ook hier moet de vrije doorgangsbreedte van minimum 90 cm gegarandeerd worden. De vrije doorgangshoogte bedraagt minimum 230 cm Vormgeving van de toegangsdeur Er zijn verschillende soorten deuren: manuele deur: bij een manuele deur is de kracht bepalend voor de toegankelijkheid. Een te zware deur is minder toegankelijk. Zowel voor rolstoelgebruikers als personen die slecht te been zijn, shoppers met boodschappentassen, ouders met kinderwagen, kan een deur met een te zware deurpomp moeilijk te openen zijn. De kracht mag maximum 15 Newton zijn. automatische deur: dit blijft de meest toegankelijke deur. De openingstijd moet voldoende lang zijn zodat een moeilijke stapper, een kind aan de hand, niet gekneld geraakt tussen de deurbladen. tourniquet en draaikruisdeur: dit zijn deuren die voor een rolstoelgebruiker of een kinderwagen niet altijd vlot toegankelijk zijn. Een naastliggende toegankelijke deur is een goed alternatief. 5

6 glazen deur Plaats duidelijke contrastmarkering op ooghoogte (tussen 140 cm en 160 cm boven het vloerpeil) zodat een oudere persoon of een slechtziende persoon er niet tegenaan kan lopen. Manuele deur Automatische deur Tourniquetdeur + alternatieve toegang Glazen deur Drempels Bij de inkomdeur zijn er geen niveauverschillen aanwezig groter dan 2 cm. Niveauverschillen tot 2 cm worden zelfstandig en comfortabel overbrugd door een rolstoelgebruiker, kinderwagen, boodschappentrolley, Niveauverschillen hoger dan 2cm worden overbrugd door een helling, lift, (zie verticale circulatie). Een drempel wordt voorzien van een visuele contrastmarkering. Kleine randjes zijn dikwijls de oorzaak van struikelen. 6

7 Ruimte naast de deurkruk voor en achter de deur en de opstelruimte voor en achter de deur Voor een rolstoelgebruiker is het van groot belang dat er voor en achter de deur voldoende vrije ruimte is om te manoeuvreren en de deur zelfstandig te kunnen openen. Die vrije opstelruimte voor en achter de deur bedraagt minimum 150 op 150 cm. Bij vele handelszaken staat de manuele deur open tijdens de openingsuren. Indien de manuele deur niet openstaat, is de vrije ruimte naast de deurkruk voor als achter de deur 50 cm zodat een rolstoelgebruiker deze makkelijk kan openen. Bedieningselement bij een manuele deur Indien de manuele deur niet altijd open staat, moet het bedieningselement goed omgrijpbaar zijn. Iemand met een beperkte handfunctie kan de draaiknop moeilijker gebruiken. Ook de hoogte van het bedieningselement bepaalt de toegankelijkheid, nl. tussen 90 en 120 cm. 7

8 Deur en/of deurkader in contrasterende kleur - verlichting Voor slechtzienden is het van groot belang dat er een duidelijk onderscheid is tussen de deur en/of het deurkader en de omgeving. Het helderheidscontrast is minimum 3:1. De verlichting bij buitendeuren is >50 lux op 100 cm boven het vloerpeil. Obstakels voor de inkomdeur Obstakels voor de inkomdeur zoals bloembakken, borden, rekken, op de grond zijn zeer gevaarlijk voor personen met een visuele beperking. Maar ook laaghangende luifels, reclameborden, betekenen een gevaar. Obstakels op de grond worden uit de loopzone geplaatst en uit de route naar de deur. Het laagste punt van een luifel is minstens 230 cm. Toegang verlenen aan assistentiehonden Assistentiehonden zijn een cruciaal middel voor de gebruikers ervan om deel te nemen aan het dagelijks leven. Daarom is het ook enorm belangrijk dat de toegang voor dergelijke honden nooit geweigerd wordt. 8

9 Circulatieruimte in de handelszaak Drempels Niveauverschillen tot 2 cm worden zelfstandig en comfortabel overbrugd door een rolstoelgebruiker, een kinderwagen, boodschappentrolley, Voor niveauschillen van meer dan 2 cm, wordt er best ook een helling voorzien (zie verticale circulatie). Alle niveauverschillen worden voorzien van een visuele contrastmarkering. Struikelongevallen gebeuren meestal bij kleine niveauverschillen. Circulatieruimte in de handelszaak Winkels staan vol met koopwaar voor de klanten. Het is daarom ook een moeilijke afweging tussen het aantal rekken en de circulatieruimte ertussen. Een rolstoelgebruiker heeft een oppervlakte nodig van 150 op 150 cm om rond zijn as te draaien. Gangen hebben een breedte van minimum 120 cm. Zo kunnen gebruikers van een kinderwagen, rolstoel, vervoerskarretjes, de looproute moeiteloos benutten. Na iedere gang van 120 cm breedte, is er een keerruimte van 150 op 150 cm. Bij alle hogere obstakels wordt er een vrije doorgangshoogte van 230 cm gerespecteerd. 9

10 Een gang kan altijd versmald zijn door één of ander obstakel maar dan blijft de minimale doorgangsbreedte van 90 cm best gegarandeerd. De ondergrond van een gang is vlak, rolstoelvast, effen, stroef, aaneengesloten en horizontaal. Obstakels in een gang zoals brandslangkasten, worden het best in een obstakelzone geplaatst. Zo worden de obstakels gegroepeerd op één plaats. Op die manier wordt de looproute obstakelvrij gehouden. Obstakels worden het best in contrast geplaatst. Obstakels kunnen ook tot onderaan worden beveiligd. Personen met een visuele handicap die een stok gebruiken zullen zo niet tegen de obstakels aanlopen. Zij tasten met hun stok op een hoogte van 10 cm van de grond de omgeving af. Indien het obstakel niet tot onderaan beveiligd is, lopen ze er zo tegenaan. Er zijn banken of stoelen ter beschikking voor wie wacht. Personen die slecht te been zijn kunnen daarvan ook gebruik maken. 10

11 Bereikbaarheid van de rekken Zoveel mogelijk producten moeten voor alle klanten bereikbaar zijn, dus voor rolstoelgebruikers ook vanuit zittende positie. Daarom kunnen dezelfde handelswaren beter verticaal geschikt worden zodat zowel een staand persoon als een kleiner persoon of een rolstoelgebruiker eraan kan. Er kan ook gewerkt worden met een soort rekken die zowel vanuit zittende als staande positie bereikbaar zijn. Prijzen worden duidelijk geafficheerd aan of bij de artikelen zodat personen met een auditieve handicap dit niet hoeven te vragen. Verbale communicatie is voor die doelgroep niet evident en wordt daarom zoveel mogelijk vermeden. 11 PROJECTCOÖRDINATIE & SECRETARIAAT: Het WestWest-Vlaams Bureau voor Gelijke Kansen en Toegankelijkheid vzw

12 Kassa Voor de kassa wordt ook een vrije draaicirkel van 150 cm voorzien als manoeuvreerruimte voor een rolstoelgebruiker. Een toegankelijk meubel heeft altijd een verlaagd gedeelte met een maximum hoogte van 80 cm. Op die manier kan een rolstoelgebruiker vlot betalen. Toestellen met bedieningselementen worden op het verlaagde gedeelte van het meubel geplaatst. Het gaat hier vooral over betaalautomaten. De recentste protonautomaten zijn draadloos. Indien er geen verlaagd deel aan het meubel aanwezig is, worden die losse elementen tussen 80 en 120 cm geplaatst. Een kassa wordt best voorzien van een display zodat de dove of slechthorende persoon ev. gesproken communicatie uit de weg kan gaan. Bij de inplanting van een kassa is het altijd nuttig om zicht te hebben op de inkomdeur vanachter de kassa. Bezoekers die extra assistentie kunnen gebruiken, kan men zo direct van dienst zijn. Het kassameubel zelf kan beter in contrast geplaatst worden tegenover de omgeving, nl. ondergrond, muren, In het geval van kassa s van het type grootwarenhuis dient minimum 1 kassa een vrije doorgangsbreedte van 90 cm te bedragen. Voor en na deze doorgang is er een circulatieruimte van 150 op 150 cm. Deze doorgang kan aangeduid worden met het rolstoelsymbool en het symbool van een kinderwagen. 12

13 Pashokje Ook personen met een beperkte mobiliteit moeten kledij kunnen passen. Daarom moet ook 1 pashokje voldoende ruim zijn. De vrije doorgangsbreedte van de toegang tot het pashokje (gordijn of deur) bedraagt 90 cm en de deur draait naar buiten open. Klapdeuren worden het best vermeden bij de toegankelijke pashokjes. Zowel voor de toegang als in het pashokje is er een circulatieruimte van 150 op 150 cm. Een schuifsysteem om het pashokje af te sluiten is bruikbaarder voor personen met een beperkte handfunctie dan een draaislot. In het pashokje staat er een vast of verplaatsbaar zitelement. Indien het een vast zitelement is, is er een vrije ruimte voor van 120 cm en een vrije ruimte ernaast van 90 cm. De spiegel buiten of binnen het pashokje wordt vanaf de grond tot een hoogte van 200 cm geplaatst zodat deze bruikbaar is voor iedereen, zowel voor grote personen als kinderen als rolstoelgebruikers. Voor de spiegel is er een vrije draaicirkel van 150 op 150cm. Bij het plaatsen van de kapstokken, worden ook enkele exemplaren op een hoogte van 120 cm bevestigd. 13

14 Verticale circulatie (= niveauverschil en/of verdiepingsoverbrugging) Binnen- en buitentrap Het is voor iedereen comfortabel en veilig dat de optreden niet te hoog zijn, een leuning aanwezig is waar men zich goed aan kan vasthouden.. 1. Hoogteverschil Een hoogteverschil van 2 cm tot 100 cm wordt overbrugd door: - een helling minder steil dan 1:25 - een helling en trap (die voldoen aan de eisen van trap en helling) - een kooi- of plateaulift en een trap (die voldoen aan de eisen van kooi- plateaulift en trap) Een hoogteverschil van 100 cm tot 180 cm wordt overbrugd door: - een helling minder steil dan 1:25 - een kooi- of plateaulift en een trap (die voldoen aan de eisen van kooi- plateaulift en trap) Een hoogteverschil van meer dan 180 cm wordt overbrugd door: - een helling minder steil dan 1:25 - een kooilift en een trap (die voldoen aan de eisen van kooilift en trap) 14

15 2. Op- en aantrede van de trap De optrede is maximum 18,5 cm. De horizontale afstand tussen de twee voorzijden van aantreden bedraagt minstens 24 cm. Of de som van de aantrede en tweemaal optrede is tussen 60 cm 65 cm. Dit is van belang voor mensen die slecht te been zijn, mensen met tijdelijke handicaps (kwetsuren), kinderen enz. 3. Breedte van de trap Een trap heeft een minimum vrije doorgangsbreedte van 120 cm tussen de leuningen, zo kunnen 2 personen elkaar kruisen op de trap, bijv. een blinde met assistentiehond en een ouder met kind aan de hand. 4. Tussenbordessen Na 180 cm niveauverschil is er een tussenbordes van minstens 120 cm diep. Op een tussenbordes kunnen mensen die slecht te been zijn, senioren, personen met ademhalingsproblemen of hartproblemen even op adem komen. 5. Wenteltrap of verdreven treden Een wenteltrap kan beter worden vermeden. De treden versmallen naar de as toe waardoor bij het kruisen van bijvoorbeeld twee personen op de trap één persoon smalle treden moet nemen wat zowel naar comfort als naar veiligheid veel problemen geeft. Alle trappen dienen van het gesloten type zonder overstekende neuzen met een welhoek van ongeveer

16 6. Leuning - valbeveiliging Leuning Aan beide zijden van de trap is er een stevige leuning voorzien op een hoogte tussen 85 cm en 95 cm. Deze leuning staat in contrast met de omgeving, biedt een stevige steun (belastbaar > 2000 N) en heeft een vorm die het erover glijden met de hand makkelijk maakt. De leuning is tussen de 3 cm en 5 cm dik en de afstand tussen het aanhechtpunt van de leuning en de leuning zelf is minstens 5 cm. De leuning loopt minstens evenveel cm voorbij de 1 ste en laatste trede als de aantrede groot is. Bijv. Is de aantrede 40 cm dan moet de leuning 40 cm doorlopen, is de aantrede 23 cm moet de leuning 23 cm doorlopen. De leuning loopt volledig door op de tussenbordessen. Een stevige en makkelijk grijpbare leuning is noodzakelijk voor senioren, personen met mobiliteitsproblemen, kinderen enz. Een leuning die in een contrasterende kleur is uitgevoerd is van belang voor slechtzienden, ouderen, die op die manier de leuning gemakkelijk terugvinden. Valbeveiliging Op de overloop is het niveauverschil beveiligd door een afscherming van minimum 85 cm van het vloerpeil. De openingen bedragen maximum 10 cm. 7. Neus van de trede Alle trappen dienen van het gesloten type te zijn zonder overstekende neuzen. Elke trapneus is voorzien van een slipvrije en kleurcontrasterende rand. Overstekende neuzen vormen struikelgevaar voor iedereen. De contrasterende slipvrije rand is zowel belangrijk voor personen die slechtziend zijn en ouderen. 16

17 8. Materiaal van de ondergrond - verlichting De vloerbekleding van de trap bestaat uit een stroef, egaal en slipvrij materiaal. De verlichtingssterkte op het loopvlak bedraagt minstens 50 lux. 8. Tactiele markering Aan het begin en het einde van de trap is er een met de voet voelbare afwijking van het loopoppervlak in een strook van minstens 60 cm over de volledige breedte van de trap. 17

18 Helling Het principe voor het overbruggen van hoogteverschillen is, dat het overbruggen geleidelijk gebeurt. Het geleidelijk overbruggen van een niveauverschil door een helling kost de nodige ruimte. 1. Hoogteverschil Een hoogteverschil van 2 cm tot 100 cm wordt overbrugd door: - een helling minder steil dan 1:25 - een helling en trap (die voldoen aan de eisen van trap en helling) - een kooi- of plateaulift en een trap (die voldoen aan de eisen van kooi- plateaulift en trap) Een hoogteverschil van 100 cm tot 180 cm wordt overbrugd door: - een helling minder steil dan 1:25 - een kooi- of plateaulift en een trap (die voldoen aan de eisen van kooi- plateaulift en trap) Een hoogteverschil van meer dan 180 cm wordt overbrugd door: - een helling minder steil dan 1:25 - een kooilift en een trap (die voldoen aan de eisen van kooilift en trap) 1. Langshelling De langshelling wordt berekend volgens volgende formule hoogteverschil (H) en hellingslengte (L) : L=[(H-0,1) X 11, ] X H (waarbij L en H in meters) Deze hellingspercentages zijn noodzakelijk om het voor een rolstoelgebruiker mogelijk te maken de helling op een comfortabele manier te kunnen gebruiken. Te steile hellingen zijn niet zelfstandig bruikbaar voor rolstoelgebruikers. 18

19 2. Dwarshelling Over de breedte van de helling mag er geen dwarshelling aanwezig zijn. Indien er een dwarshelling aanwezig is moet er aan één zijde (bijv. links) veel meer kracht uitgeoefend worden dan aan de andere zijde (bijv. rechts), waardoor je tijdens het nemen van de helling steeds een stuk achteruitloopt. 3. Breedte van de helling De doorgangsbreedte van de helling is min 120 cm. Deze breedte is noodzakelijk om een rolstoelgebruiker en een stapper te laten kruisen op de helling. 4. Horizontaal bordes Bovenaan en onderaan elke helling legt men een horizontaal bordes aan, dit rustvlak is minstens 150 cm breed en 150 cm diep. Het is belangrijk om je als rolstoelgebruiker loodrecht op de helling te kunnen positioneren. Een deur openen vanuit een rolstoel terwijl men op een schuine helling staat, is bijna onmogelijk omdat de rolstoel achteruitloopt. 5. Tussenbordes Per 50 cm niveauverschil wordt een vlak tussenbordes ingebouwd van minstens 150 cm diep. Het horizontaal tussenbordes laat de gebruikers toe even uit te rusten tijdens het nemen van deze helling. 19

20 6. Afrijdbeveiliging Bij een niveauverschil van minder dan 25 cm worden opstaande randen van minimum 5 cm aan de open zijden van de helling voorzien. De afrijdbeveiliging of valbeveiliging is nodig om te voorkomen dat een rolstoelgebruiker van de zijkant van de helling kan afrijden. Dit om ongevallen te voorkomen. 7. Leuningen Aan beide zijden van de helling is er een stevige leuning voorzien op een hoogte tussen 85 cm en 95 cm. Deze leuning staat in contrast met de omgeving, biedt een stevige steun (belastbaar > 2000 N) en heeft een vorm die het erover glijden met de hand makkelijk maakt. De leuning is tussen de 3 cm en 5 cm dik en de afstand tussen het aanhechtpunt van de leuning en de leuning zelf is minstens 5 cm. Een stevige en makkelijk grijpbare leuning is noodzakelijk voor senioren, personen met een mobiliteitsprobleem, kinderen, rolstoelgebruikers kunnen deze leuning ook gebruiken om wat meer kracht te kunnen uitoefenen, enz. Een leuning die in een contrasterende kleur is uitgevoerd is van belang voor slechtzienden, ouderen, Zo vinden zij makkelijk de leuning. 8. Materiaal van de ondergrond - verlichting De vloerbedekking of bestrating van de helling bestaat uit een stroef, egaal en slipvrij materiaal. De verlichtingssterkte op het loopvlak bedraagt minstens 50 lux. 20

21 Lift / plateaulift Bij het overbruggen van een verdieping maakt men best gebruik van een kooilift die alle verdiepingen bereikt. Dit zorgt ervoor dat alle verdiepingen voor iedereen toegankelijk zijn en voorkomt kap- en breekwerk in latere fases. Enkel indien dit niet mogelijk is, bijvoorbeeld bij een verbouwing van een bestaand gebouw, maakt men gebruik van een plateaulift. K o o i l i f t 1. Vrije circulatieruimte voor de liftdeuren Voor de liftdeur is er op elke verdieping een vrije circulatieruimte van 150 cm op 150 cm. Een rolstoelgebruiker heeft deze ruimte nodig om te kunnen draaien. 2. De deur De liftdeur heeft een vrije doorgang van minimum 85 cm en is een automatische schuifdeur. De vrije doorgangshoogte is minimum 230 cm. De liftdeur staat in contrast met de omgeving. Dit contrast kan bereikt worden op veel manieren. 21

22 3. Binnenafmetingen De liftkooi heeft een minimum breedte van 105 cm dwars op de deur en een minimum diepte van 135 cm in het verlengde van de deur. Dit is de afstand tussen de tegenoverliggende wanden of deur. 4. Bediening De bediening zowel binnen als buiten de lift bevindt zich op een hoogte tussen 90 cm en 120 cm. De bedieningselementen worden uitgevoerd in contrast en zijn opliggende reliëfcijfers. De bedieningsknoppen in en buiten de lift worden minimum 50 cm uit de hoek geplaatst aan één zijde. Voor de oproepknop buiten de lift is er een circulatieruimte van 150 op 150 cm aanwezig. 5. Noodtelefoon en alarmknop De bediening van de noodtelefoon wordt geplaatst tussen de 90 cm en de 120 cm. 6. Handgreepregel Langs de wanden wordt een contrasterende handgreepregel geplaatst tussen 85 cm en 95 cm van het vloerpeil. 7. Spiegel Recht tegenover de liftdeur wordt een spiegel geplaatst van net boven de handgreepregel tot op 195 cm van het vloerpeil. 22

23 8. Aanduiding van de verdiepingen Er wordt zowel met een lichtsignaal als met een geluidssignaal aangeduid op welke verdieping de lift stopt. 9. Peilstelling De peilstelling van de lift is ingesteld tot op 2 cm nauwkeurig. De afstand tussen de liftvloer en de verdieping is maximum 2 cm. P l a t e a u l i f t Er zijn verticale plateauliften, deze gaan loodrecht naar omhoog. Er zijn trapplateauliften, deze volgen de trappen en lopen dus schuin. Plateauliften worden enkel toegepast in verbouwingen (niet in nieuwbouw). Er zijn ook plateauliften die geschikt zijn om buiten te plaatsen en die meer dan één verdieping kunnen overbruggen, al dan niet in een afgesloten koker. 1. Vrije circulatieruimte voor de liftdeuren Voor de liftdeur is er op elke verdieping een vrije circulatieruimte van 150 cm op 150 cm. Een rolstoelgebruiker heeft deze ruimte nodig om te kunnen draaien. 2. De deur De liftdeur heeft een vrije doorgang van minimum 85 cm en is een automatische deur. De vrije doorgangshoogte is minimum 230 cm. De openingstijd van de deuren bedraagt minstens 6 seconden. 23

24 3. Vrije ruimte op de plateaulift Verticale plateaulift De vrije ruimte op de plateaulift is minimum 90 cm breed en 135 cm diep. Trapplateaulift De vrije ruimte op de plateaulift is minimum 90 cm breed en 120 cm diep. 4. Bediening De bedieningsknoppen in de lift en de oproepknoppen buiten de lift zijn aangebracht tussen de 90 cm en de 120 cm van het vloerpeil. De bedieningsknoppen voor de lift moeten bereikbaar zijn d.w.z er moet een vrije ruimte voor zijn van 150 cm op 150 cm. 5. Hefvermogen Verticale plateaulift Het hefvermogen van de lift bedraagt minstens 3500 N. Verticale plateaulift Het hefvermogen van de lift bedraagt minstens 3000 N. 6. Zitgelegenheid - verlichting Zitgelegenheid Vanaf 3 stopplaatsen dient er tevens een zitgelegenheid aanwezig te zijn. Het opklapbaar zitje is 45 tot 50 cm van het vloerpeil geplaatst. Verlichting De verlichting bedraagt minstens 200 lux. 24

25 7. Afrijdbeveiliging Er dient een afrijdbeveiliging voorzien te worden aan de in- en uitrijdzone. Deze kan dienst doen als op- en afrijdklep van de lift. Zeker in een openbaar gebouw is dit van groot belang voor de veiligheid van iedereen. 8. Stopnauwkeurigheid De plateaulift dient op 2 cm nauwkeurig te stoppen. 9. Trapplateauliften Trapplateauliften volgen de helling van de trap. Om dit te kunnen plaatsen heeft men minstens een trapbreedte nodig van 170 cm. Deze liften kunnen dicht geplooid worden zodat ze na gebruik weinig of geen ruimte meer in beslag nemen. Verder voldoen deze liften aan de hierboven omgeschreven eisen. 25

26 Bar / tafels Circulatieruimte ter hoogte van de toog Een rolstoelgebruiker heeft een draaicirkel van 150 cm nodig om te kunnen draaien. Om vrij te manoeuvreren in de ruimte moet de circulatieruimte voldoende zijn. Versmalling aan de toog Ter hoogte van de toog of het bedieningselement worden de bezoekers soms geleid naar de kassa. Dit kan gebeuren aan de hand van touwen of vaste obstakels. Hierbij moet ook telkens de vrije doorgangsbreedte gegarandeerd worden van 120 cm. Een puntversmalling (een versmalling naar een bepaald punt en daarna terug een verbreding) moet op het smalste punt nog een minimum doorgangsbreedte van 90 cm bedragen. Indien de versmalling over een lengte van meer dan 120 cm is, kan de versmalling minimum 120 cm bedragen. Hoogte van de toog Een toegankelijke toog heeft altijd een verlaagd gedeelte met een maximum hoogte van 80 cm. Op dat deel wordt dan ook best de elektronisch betaalautomaat geplaatst. Bediening De bediening gebeurt ook het best aan de tafel zelf. Op die manier hoeft de rolstoelgebruiker niet tegelijk zijn rolstoel te hanteren en de bestelling te dragen. Voor slechtzienden kan één exemplaar van de prijslijst in grootletterdruk voorzien worden. De letters hebben dan best een puntgrootte van 18 en er wordt best een schreefloos lettertype gebruikt (Vendana of Arial). 26

27 Voor blinden kan dit gebeuren in braille. Menukaarten kunnen omgezet worden in braille via de firma Proson Contactgegevens : Proson Putterweg VG Ermelo Postbus AA Ermelo Tel.: Fax: Daarbij wordt ook het best een afbeelding van het product erbij geplaatst (zoals hieronder). Personen met een auditieve handicap kunnen aanduiden welke consumptie ze wensen en voor personen met een verstandelijke handicap is dit ook een heel stuk duidelijker. Duvel 2.50 De tafels De tafel moet onderrijdbaar zijn voor rolstoelgebruikers. De aangewezen afmetingen zijn: hoogte bovenrand 80 cm, onderrijdbare vrije hoogte van 75 cm, een onderrijdbare vrije diepte van 60 cm en een onderrijdbare vrije breedte van 90 cm. Tafelen als je op een afstand van 40 cm van je bord zit, is niet echt comfortabel. 27

28 28

29 Sanitair De sanitaire accommodaties verdienen een bijzondere aandacht. Er zijn nog te weinig aangepaste toiletten in horecazaken en indien toch aanwezig, zijn ze veelal of te klein of niet correct uitgevoerd qua afwerking (toiletsteunen enz). De afwerking van sanitair kan nochtans het verschil maken tussen bruikbaar of niet bruikbaar zijn. Waar toiletten voor het publiek toegankelijk gesteld worden, moet minstens één toilet multifunctioneel zijn, aangeduid met een pictogram. Het multifunctioneel toilet De sasdeur en toiletdeur Die deuren draaien naar buiten open. Dit betekent dat ook voor die deuren van de toiletruimte een vrije ruimte van 150 cm op 150 cm dient aanwezig te zijn. Bij een manuele deur is er aan de zijde van de deurkruk een extra opstelruimte van minimum 0,5 m. De vrije doorgangsbreedte bedraagt minstens 90 cm. Aan de binnenkant van de toiletdeur is op een hoogte van 90 cm een horizontale greep bevestigd over de volledige breedte van de deur. Binnenruimte Binnen de toiletruimte kan een draaicirkel van minimum 150 cm x 150 cm worden genomen. Aan minstens 1 zijde van het toilet is een ruimte van minimum 90 cm x 120 cm voorzien om een zijdelingse transfer te kunnen uitvoeren (bij voorkeur wordt aan beide zijde een transferruimte voorzien). De ruimte voor het closet bedraagt minimum 120 cm x 120 cm. 29

30 Toilet De hoogte van het zitvlak van het toilet, gemeten vanaf de vloer t.e.m. de toiletbril, bedraagt tussen 45 cm en 50 cm. De afstand van de voorste rand van het toilet tot de achterliggende wand naast het toilet bedraagt 70 cm. Hieronder ziet u foto s die de noodzaak van de vrije ruimte van 90 cm naast het toilet aantonen. Hieronder ziet u foto s die de noodzaak van de vrije ruimte voor het toilet noodzakelijk is. 30

31 Steunbeugels Er dienen eenvoudige opklapbare steunen aan weerszijden van de toiletpot worden geplaatst. Ze worden geplaatst op een hoogte van 25 cm tot 30 cm boven de toiletbril, 32,5 cm uit het hart van de toiletpot en 20 cm voorbij de voorkant van het toilet. Bedieningselementen Bediening van deur, licht en water op 95 cm boven het vloerpeil. Er moet een alarminstallatie aanwezig zijn die ook vanuit liggende positie bedienbaar is en enkel uit te schakelen is in de toiletruimte. Dit bestaat uit een rondgaand bedieningskoord in een opvallende kleur, tot op een hoogte van 40 cm boven de vloer. 31

32 Wastafel Er wordt in de toiletruimte een onderrijdbare wastafel voorzien waarvan de bovenrand zich op 80 cm van het vloerpeil bevindt. Er wordt een vrije gebruiksruimte van 90 cm x 120 cm voorzien te worden voor de wastafel. De spiegel bevindt zich op een hoogte van maximum 100 cm tot 195 cm boven het vloerpeil. Verzorgingstafel voor baby s In het multifunctioneel toilet kan een opklapbare verzorgingstafel voor baby s worden geplaatst. Deze verzorgingstafel moet verstelbaar zijn in de hoogte. Dit moet dan ook met signalisatie worden aangeduid. 32

33 Deel II Resultaten economische studie 33

34 Om handelaars te overtuigen te investeren in de toegankelijkheid van hun zaak, moeten ze overtuigd worden van de voordelen hiervan. Vormen ouderen, personen met een beperking voor handelaren een interessante doelgroep? Daarom werd een onderzoek naar het economisch belang van toegankelijkheid gevoerd. Dit onderzoek werd uitbesteed aan Compagnie. Compagnie is gespecialiseerd in kwantitatief onderzoek en gebruikt daarvoor verschillende contactmethodes, waaronder telefonie en internet. Compagnie voert zijn eigen veldwerk uit en ontwikkelde daartoe zijn eigen telefonische unit. Deze afdeling bestaat uit 36 CATIstations (Computer Assisted Telephone Interviewing). Compagnie beschikt ook over eigen servers om webenquêtes uit te voeren. Uit feiten en cijfers nuttige inzichten afleiden, cijfers laten spreken, is de uitdaging die de Compagnons elke dag opnieuw inspireert. Een juiste definiëring van de probleemstelling, het aanwenden van geavanceerde technologie, een correcte methodologie en een diepgaande analyse biedt zekerheid : de basis voor betere beleidsbeslissingen bij onze opdrachtgevers. Compagnie is lid van de internationale associatie van marktonderzoekers Esomar. In eerste instantie werd de omvang van de doelgroep (ouderen en personen met een beperking) bepaald. In tweede instantie werd er overgegaan tot een bevraging van een representatief staal van de doelgroep. Volgende doelgroepen werden opgenomen in het onderzoek: personen met een fysieke handicap doven en slechthorenden blinden en slechtzienden ouderen Personen met fysieke handicap, doven en slechthorenden en ook enkel ouderen, blinden en slechtzienden werden bereikt via on-line enquête. Ouderen, blinden en slechtzienden werden telefonisch gecontacteerd. 34

35 Het onderzoek en de resultaten Aan de hand van een onderdeel van de vragenlijst overlopen we de resultaten. Functiebeperking Bereikte steekproef: fysieke handicap: 273 respondenten blind of slechtziend: 146 respondenten doof of slechthorend: 58 respondenten ouderen: 43 respondenten mentale handicap: 8 respondenten communicatieproblemen: 4 respondenten autisme: 6 respondenten mate van functiebeperking Ervaart altijd moeilijkheden Ervaart af en toe moeilijkheden Fysieke handicap 69 % 31 % Blind of slechtziend 67 % 33 % Doof of slechthorend 41 % 59 % Ouderen 23 % 77 % boodschappen doen, winkelen en een café of restaurant bezoeken Doet boodschappen Doet nooit boodschappen Gaat winkelen Gaat nooit winkelen Bezoekt café of restaurant Bezoekt nooit café of restaurant Fysieke handicap 85 % 15 % 88 % 12 % 85 % 15 % Blind of slechtziend 78 % 22 % 81 % 19 % 84 % 16 % Doof of slechthorend 95 % 5 % 97 % 3 % 95 % 5 % Ouderen 88 % 12 % 86 % 14 % 81 % 19 % 35

36 De meerderheid per doelgroep doet 1 à 2 keer per week boodschappen, gaat 1 à 2 keer per maand winkelen en bezoekt 1 à 2 keer per maand een café of restaurant. ervaren hindernissen: geen probleem, storend, reden om zaak te vermijden (top 3) ENKEL FYSIEKE HANDICAP: vermijden storend Ontbreken lift 70 % Drempels of trappen 58 % Weinig plaats tussen de winkelrekken 47 % Producten buiten handbereik 61 % Losliggende deurmatten 59 % Geen automatische deuren 47 % ENKEL BLIND OF SLECHTZIENDEN: vermijden storend Persoon is niet behulpzaal 50 % Bereikbaarheid van openbaar vervoer 40 % Ontbreken van trapleuningen 38 % Weinig plaats tussen de winkelrekken 51 % Drempels en trappen 49 % Losliggende deurmatten 51 % ENKEL DOOF OF SLECHTHOREND: Personeel is niet behulpzaal 57 % Personeel kent geen vlaamse gebarentaal 37 % 37 % Geen display aan de kassa 33 % 43 % Weinig visuele informatie 50 % OUDEREN: Personeel is niet behulpzaam 23 % Luide muziek 20 % Bereikbaarheid met openbaar vervoer 18 % Ontbreken van trapleuningen 58 % Info in een te klein lettertype 55 % 36

37 Weinig visuele info 58 % Noot: vermijden kan gezien worden als een toegankelijkheidsprobleem, storend leunt eerder aan bij een tevredenheid. De doelgroep van de ouderen gaan minder zaken vermijden omdat ze minder fundamentele toegankelijkheidsproblemen ondervinden. per handelszaak: frequentie, bedrag, hogere frequentie zonder hindernissen Bij volgende soorten handelszaken werd er navraag gedaan naar de frequentie van het bezoek en of er een hogere frequentie zou zijn indien er geen hindernissen zijn: supermarkt, kruidenier/buurtwinkel, slager, bakker, delicatessenzaak/traiteur, nachtwinkel, café, restaurant, kledingsaak, schoenenwinkel, lingeriewinkel, boeken/cd/dvd winkel, juwelier, parfumerie, optieker, apotheek, fotograaf, hobbywinkel, electrozaak en interieurwinkel. afstand bereid om af te leggen: boodschappen doen, winkelen,bezoeken café of restaurant shoppingcentra versus winkels in het stadscentrum (top 3) voorkeur shoppingcentra Voorkeur stadscentra FYSIEKE HANDICAP: 51 % 49 % Minder moeilijkheden als gevolg van 68 % mijn functiebeperking Gemakkelijk bereikbaar met eigen 64 % vervoer Voldoende aangepaste 64 % parkeerplaatsen Gezellig om te winkelen 70 % Bekend/vertrouwd 50 % Aangename sfeer 49 % BLIND OF SLECHTZIEND: 33 % 67 % Heeft een volledig aanbod 55 % Minder moeilijkheden als gevolg van 55 % 37

38 mijn functiebeperking Is gezellig om te winkelen 50 % Bekend en vertrouwd 56 % Gemakkelijk bereikbaar met 53 % openbaar vervoer Hangt een aangename sfeer 49% DOOF OF SLECHTHOREND: 47 % 53 % Gemakkelijk bereikbaar met eigen 52 % vervoer Ik loop er graag rond 52 % 70 % Gezellig om winkelen 48 % 63 % Bekend en vertrouwd 67 % OUDEREN: 42 % 58 % Volledig aanbod 88 % 74 % Gemakkelijk bereikbaar met eigen 65 % vervoer Producten aan interessante prijs 65 % Bekend en vertrouwd 83 % Gezellig 70 % Gaat men bewust op zoek naar info over toegankelijkheid? Alle doelgroepen gaan bewust op zoek naar info over toegankelijkheid Via welke kanalen gaat men op zoek naar info over toegankelijkheid? Men gaat vooral via vrienden, familie, op zoek naar informatie over toegankelijkheid en dan via het internet. Men gaat het minst via gidsen op zoek naar informatie. Is men geïnteresseerd in info over toegankelijkheid? Er heerst een grote interesse bij alle doelgroepen naar informatie over toegankelijkheid behalve bij ouderen. 38

39 De conclusies Personen met een functiebeperking en ouderen vormen een actieve groep: meer dan 3 op 4 gaan boodschappen doen, winkelen of bezoeken een café of restaurant. Respondenten die geen boodschappen doen, niet gaan winkelen en geen café of restaurant bezoeken doen dit omdat ze het huis niet kunnen verlaten en niet omdat winkels niet toegankelijk zijn. Ook dit geeft aan dat het om een actieve groep gaat. Als men in staat is het huis te verlaten gaat men ook boodschappen doen, winkelen of een café of restaurant bezoeken. Meer dan 90% van de ouderen gaan op stap zonder begeleider. Ook doven en slechthorenden gaan meestal op stap zonder begeleider. Blinden en slechtzienden gaan daarentegen meestal op stap met begeleider. De belangrijkste hindernissen voor personen met een fysieke handicap zijn: 1. Het ontbreken van een lift 2. Drempels of trappen 3. Weinig plaats tussen de winkelrekken De belangrijkste hindernissen voor blinden en slechtzienden zijn: 1. Personeel is niet behulpzaam 2. Bereikbaarheid met het openbaar vervoer 3. Het ontbreken van trapleuningen De belangrijkste hindernissen voor doven en slechthorenden zijn: 1. Personeel is niet behulpzaam 2. Ontbreken trapleuningen 3. Weinig verlichting 39

40 De belangrijkste hindernissen voor ouderen zijn: 1. Luide muziek 2. Bereikbaarheid met het openbaar vervoer 3. Personeel is niet behulpzaam Personeel dat niet behulpzaam is komt bij 3 van de 4 subgroepen voor in de top 3 van hindernissen die een reden vormen om een zaak te vermijden. Doven en slechthorenden, de jongere leeftijdsgroepen, respondenten die slechts af en toe moeilijkheden ondervinden en respondenten met een fysieke handicap in een rolstoel geven gemiddeld genomen over de verschillende handelszaken heen meer aan deze (vaker) te bezoeken indien de hindernissen zijn opgelost. Dit geldt niet voor ouderen. Slechts een beperkt aantal zou handelszaken vaker bezoeken indien de hindernissen zijn opgelost. Wat de afstand betreft die men bereid is af te leggen om te gaan winkelen of een café of restaurant te bezoeken zien we dat jongere leeftijdsgroepen bereid zijn langere afstanden af te leggen. Bij blinden en slechtzienden, doven en slechthorenden en ouderen geeft een (kleine) meerderheid de voorkeur aan winkels in het stadscentrum. De belangrijkste redenen waarom men shoppingcentra verkiest zijn: 1. Minder moeilijkheden als gevolg van mijn functiebeperking 2. Gemakkelijk te bereiken met eigen vervoer 3. Voldoende aangepaste parkeermogelijkheden 4. Volledig aanbod 5. Gezellig om te winkelen 6. Ik loop er graag rond 7. Ik vind er altijd producten aan een interessante prijs 40

41 De belangrijkste redenen waarom men winkels in het stadscentrum verkiest zijn: 1. Gezellig om te winkelen 2. Is bekend/vertrouwd 3. Er hangt een aangename sfeer 4. Gemakkelijk te bereiken met het openbaar vervoer 5. Ik loop er graag rond 6. Heeft een volledig aanbod 3 op 4 personen met een fysieke handicap gaat bewust op zoek naar informatie over toegankelijkheid. Bij de jongere leeftijdsgroepen, zij die altijd moeilijkheden ervaren en zij die in een rolstoel zitten ligt dit nog hoger. Bij doven of slechthorenden gaat 60% bewust op zoek naar informatie, bij blinden of slechtzienden is dit 50% en bij ouderen nog 40%. Informatie over toegankelijkheid wint men voornamelijk in bij vrienden, familie of collega s. De meerderheid van de respondenten met een fysieke handicap zijn geïnteresseerd in informatie over toegankelijkheid. Opnieuw hebben de jongere leeftijdsgroepen, zij die altijd moeilijkheden ervaren en zij die een rolstoel gebruiken een nog grotere interesse Ook blinden en slechtzienden en doven en slechthorenden zijn sterk geïnteresseerd in informatie over toegankelijkheid 41

42 Deel III Tips in de omgang met personen met een beperking 42

43 De basisgedachte van integrale toegankelijkheid omvat een gelijkvormige benadering van iedereen. De locatie kan perfect fysiek toegankelijk zijn maar als men zich niet welkom voelt, kan men niet meer spreken over een toegankelijke omgeving. Een kant en klare handleiding over de omgang met personen met een handicap bestaat niet zoals dit ook niet bestaat voor personen zonder handicap. Ieder mens is uniek en vraagt een andere benadering rekeninghoudend met zijn/haar mogelijkheden en beperkingen. We bieden wel wat praktische tips aan om zo met meer zelfvertrouwen om te gaan met personen met een handicap. Enkele basistips: Indien die persoon gebruik maakt van een assistent, begeleider, tolk, dan richt men zich ALTIJD tot de persoon met een handicap en NIET tot de ev. begeleider of tolk. Je behandelt de persoon met een handicap zoals iedereen, op een normale en NIET op een betuttelende manier. Gebruik de juist terminologie wat getuigt van respect. Men spreekt over een rolstoelgebruiker en niet over een rolstoelpatiënt, 43

44 Personen met fysieke handicap / beperking Het is belangrijk om personen met een fysieke handicap in hun mobiele beperktheid toch de nodige mentale ondersteuning en aandacht te bieden. Personen met een fysieke handicap / beperking zijn niet alleen rolstoelgebruikers maar hieronder verstaan we ook mensen die slecht te been zijn, een ouder persoon, tijdelijk geblesseerden, een ouder met kinderwagen en zelfs een leverancier met levering, ALGEMENE AANDACHTSPUNTEN IN DE OMGANG: Personen met een fysieke handicap zijn mensen met gevoelens en mogelijkheden, zie in de eerste plaats de mens. Je moet ze niet op een andere manier benaderen. Communicatie!!! Vraag hoe je kunt helpen en zeg steeds wat je gaat doen. Dring je niet op indien er geen assistentie gevraagd wordt of nodig is. Duw niet ongevraagd de rolstoel en steek niet ongevraagd koopwaren in een boodschappentas. Rolstoelgebruikers zijn niet altijd patiënten. Als er een gesprek start, plaats jezelf zodanig dat de rolstoelgebruiker vlot kan deelnemen aan het gesprek. Kijk de rolstoelgebruiker aan als je communiceert. Let op voor de voetsteunen van de rolstoel zodat je er niet tegen de hielen van iemand anders mee aanstoot. Bied een stoel aan aan iemand die moeilijk te been is of ondersteun die persoon indien nodig. Rolstoelgebruikers bekijken de wereld vanuit een andere positie. Wil je de persoon op iets opmerkzaam maken, zet u dan op gelijke ooghoogte. 44

45 Loop bij een rolstoel geen 50 m voor, dit geeft een onverschillige indruk. Zorg ervoor dat de toegankelijke ingang of toilet niet gesloten is. TECHNISCHE VAARDIGHEDEN IN HET OMGAAN MET PERSONEN MET EEN HANDICAP 1. Verschillende rolstoelen? Er bestaan heel veel verschillende rolstoelen. Je hebt elektrische en manuele rolstoelen. Rolstoelen met grote en kleine wielen. Ze bestaan echt in heel veel maten en gewichten. Bij het tillen en opvouwen van de rolstoel vraag je best instructies als je twijfelt. Welke onderdelen zitten los en zijn afneembaar? Aan de losse delen til je de rolstoel best niet op. Hoe werken de remmen? Bij ieder oponthoud worden de remmen best opgezet, zeker bij in en uitstappen van de rolstoel! Optillen van een rolstoel doe je best aan de stangen die onbeweeglijk vast gemaakt zijn aan het basisframe. Bij twijfels vraag het! Denk aan je rug bij het tillen van personen en rolstoelen! Hou je rug recht en werk vanuit de knieën. 45

46 2. Praktisch: rolstoeltechnieken A Af gaan van stoep of trede: Best ga je de stoep of trede achterwaarts af. Rij de rolstoel tot aan de rand en til deze lichtjes op aan de handgrepen en laat de achterwielen langzaam van de trede afzakken. Hou de rolstoel in de achterovergeleunde stand en rij deze achteruit tot de voorwielen vrijgekomen zijn van de stoep. Dan zet je de rolstoel langzaam weer op 4 wielen. Als de persoon in kwestie niet te zwaar is kan je ook op volgende manier te werk gaan: rij de rolstoel tot aan de rand, breng 1 voet op de hiervoor aangebracht steunen onderaan de rolstoel naast het achterwiel en druk tegelijkertijd met de handen de handgrepen naar beneden. Laat de rolstoel naar achteren komen (kiepen) tot een evenwicht bereikt is. Duw vervolgens de rolstoel in deze stand naar voren en laat deze langzaam naar beneden zakken. Breng de rolstoel na het afrijden van de trede rustig terug op 4 wielen. De begeleider kan eventueel het hoofd ondersteunen met de borstkas. Belangrijk bij deze werkwijze is dat je vooraf zegt wat je gaat doen, sommige rolstoelgebruikers vinden het beangstigend om gekanteld te worden en hebben liever dat je achterwaarts de trede afgaat. B Een stoep of trede op De rolstoel vooruit rijden tot aan de trede, vervolgens achterover kantelen. Als de voorwielen op de trede staan de rolstoel aan de handgrepen iets optillen en duwen tot achterwielen eveneens de trede op zijn. C Van een trap afdragen Hierbij zijn er steeds minstens 2 helpers nodig. De eerste helper loopt achter de rolstoel en kantelt deze net als bij het afrijden van een trede. Hierbij waak je erover dat de achterwielen van de rolstoel tree per tree steeds stevig tegen de trap aangedrukt worden. Dit kan door de handgrepen achterwaarts te trekken. De tweede helper loopt voor de rolstoel met het gezicht naar de persoon in de rolstoel. Deze pakt de rolstoel aan de voetsteunen of aan de frames wanneer het gaat om losse voetsteunen. Hij waakt erover dat de rolstoel steeds goed terecht komt op de volgende tree en heeft indien nodig instructies aan de eerste helper. 46

47 D De trap op Ook hier moet je minstens met 2 begeleiders zijn. De eerste helper kantelt de rolstoel en trekt deze trede per trede omhoog. De 2 de helper neemt de rolstoel vast aan de voetsteunen of het frame en duwt mee de rolstoel omhoog. Trede per trede. Zorg er steeds voor dat je eerst stevig op de volgende trede staat vooraleer je de rolstoel in beweging brengt. Je kunt hier wellicht wel begrijpen dat dergelijke verplaatsingen voor de rolstoelgebruiker zelf onaangenaam en beangstigend zijn. Hou hier rekening mee en stel de persoon op zijn gemak, praat en vertel wat je aan het doen bent. E Hellend vlak Rij steeds achterwaarts een hellend vlak af en vraag de rolstoelgebruiker om mee te remmen. Rij niet te snel, de situatie is al beangstigend genoeg. Ondersteun het hoofd indien nodig/gewenst. F Hulp bij het uit de rolstoel komen Zet de rolstoel zo dicht mogelijk bij de bestemming. Doe eventueel de voetsteunen opzij en plaats de voeten van de persoon zo stevig mogelijk op de grond. De persoon in kwestie zal je hierbij wel de nodige instructies geven. Volgende techniek wordt veel toegepast: De persoon in de rolstoel gaat zo ver mogelijk naar voren zitten. De helper gaat voor de persoon staan. Let erop dat de remmen zeker op staan! De helper buigt door de knieën, met een rechte rug! De rolstoelgebruiker legt zijn armen om de nek van de helper, terwijl deze zijn armen om de taille (onderrug) van de rolstoelgebruiker slaat en zijn handen achter de rug stevig in elkaar knijpt. De onderarmen van de helper drukken zachtjes tegen de ribben van de persoon in de rolstoel. Op een afgesproken sein (1,2,3) richt de helper zich met een tamelijke krachtige beweging op. Door de steun in de rug, armen en knieën neemt hij de persoon mee. Indien nodig de armen langs de rug naar beneden laten gaan om te helpen de heupen te strekken. Langzaam loslaten in overleg met de persoon in kwestie en verder ondersteunen indien nodig en volgens instructies van de persoon zelf. 47

48 Personen met een visuele handicap (blinden en slechtzienden) Blind zijn is voor de meeste personen zeer duidelijk. De blinde persoon ziet niets meer. Blinden gebruiken meestal een witte stok, een blindengeleidehond of zijn begeleid. Slechtzienden daarentegen geven zeer veel verwarring. Ze zijn zeker niet altijd herkenbaar. De gele stok wordt gebruikt door slechtzienden en niet door blinde personen. Sommige gebruiken geen stok. In eerste instantie is de handicap niet steeds zichtbaar. Het is belangrijk te weten dat niet alle slechtzienden dezelfde eisen stellen aan aanpassingen. Sommige hebben behoeften aan extra licht terwijl anderen eerder lichtschuw zijn. Sommige hebben nog een scherp zicht via een zeer beperkt gezichtsveld (bijv. tunnelzicht) terwijl anderen enkel nog wazig zien, eventueel zelfs met zwarte vlekken. Wanneer iemand geen kenteken draagt, merk je pas als je beter toekijkt dat het een persoon met een visuele handicap is: meestal draagt de visueel gehandicapte persoon een opvallende bril (met dikke, donkere glazen), of zonneklep of -pet, zelfs in de winter; sommige slechtzienden behelpen zich door zich te richten op de mensen die vlak voor hen lopen of ze zullen met je meelopen om de straat over te steken; sommige slechtzienden behelpen zich door de dingen dikwijls van heel dichtbij te bekijken; sommigen lopen met de hand boven de ogen of lopen heel voorzichtig en maken met de handen zoekbewegingen; anderen schuifelen met de voeten over de grond en schrikken als iemand plotseling aanwezig is. 48

49 Wat betekent toegankelijkheid voor blinden en slechtzienden? een goed onthaal, vriendelijk en behulpzame dienstverlening (van balie- en ander personeel); een ordelijke en overzichtelijke inrichting van het gebouw; dragen bij tot het vergroten van het veiligheidsgevoel, de zelfstandigheid en ook de zelfredzaamheid van blinde en slechtziende personen; zal ertoe leiden dat personen met een visuele handicap meer bepaalde zaken zullen bezoeken; biedt een verbetering van het algemeen comfort voor alle bezoekers, in het bijzonder ook personen met andere handicaps en oudere personen (waarvan men, samen met blinde en slechtziende personen, het aandeel binnen de ganse populatie niet mag onderschatten!); dit alles draagt bij tot een goed imago van de betrokken instantie. ALGEMENE AANDACHTSPUNTEN IN DE OMGANG: Communicatie Ga altijd in overleg vóór je hulp of begeleiding biedt. Vraag OF je kunt helpen en HOE. Spreek de blinden en slechtzienden zelf aan en richt je niet (alleen) tot hun begeleiders. Benader de visueel gehandicapte personen niet op een betuttelende manier. Bij de begroeting zeg je best altijd je naam en ev. functie. Je stem is niet altijd zo makkelijk herkenbaar. Als een persoon met een visuele handicap binnenkomt, biedt assistentie aan of maak duidelijk met je stem waar naartoe men zich moet richten. Kijk direct naar de blinde of slechtziende, als je tegen hem/haar spreekt. Zo kan hij je stem met de ogen volgen en je aankijken. 49