Ouderenpsychiatrie in de volle breedte

Transcriptie

1 Ouderenpsychiatrie in de volle breedte

2 Inhoud Ter introductie 3 Poliklinische zorg 6 Dagbehandeling 10 Klinische zorg 12 Centrum voor Ouderengeneeskunde Amsterdam (COGA) 16 Samenwerking met ketenpartners 18 Training en advies op maat 20 Locaties 22 2

3 Ter introductie Het circuit ouderenpsychiatrie Voor alle mensen van zestig jaar en ouder met ernstige psychische of psychosociale klachten biedt GGZ ingeest ouderenpsychiatrie zorg op maat. Bij patiënten boven de 60 jaar is de kans groter dat lichamelijke ziekten een rol spelen bij het ontstaan van psychiatrische problemen. Ook kan er sprake zijn van (beginnende) geheugenklachten. Dit alles vraagt specifieke kennis en ervaring. Dit kan soms ook reden zijn om iemand van ónder de 60 jaar bij de ouderenafdeling te behandelen. De leeftijdsgrens wordt niet strikt gehanteerd. Onze expertise omvat de diagnostiek en behandeling van psychiatrische stoornissen bij ouderen, al dan niet in combinatie met somatische en/of sociale problemen. We hebben een supraregionale functie in de behandeling met elektroconvulsieve therapie (ECT), complexe stemmingsstoornissen en het doen van second opinions. Tevens zijn wij deskundig op het gebied van neuropsychiatrische aandoeningen, vroegdiagnostiek bij het vermoeden van dementie tot en met het behandelen van ernstig probleemgedrag in het kader van een dementie. De partner, de familie en de hulpverleners van de patiënt worden altijd betrokken bij de behandeling. Het circuit ouderenpsychiatrie is een academische werkplaats van GGZ ingeest en VUmc. Dit betekent dat in het circuit zeer specialistische patiëntenzorg wordt geboden, die gepaard gaat met 3

4 bijzondere diagnostiek en behandeling en dat er wetenschappelijk onderzoek plaatsvindt. Het voordeel hiervan is dat de patiënt mag rekenen op een uitstekend kennisniveau van de medewerkers over psychische klachten en stoornissen en dat specialistische raadpleging gemakkelijk te realiseren is. Samenhangend hiermee kan gevraagd worden om aan wetenschappelijk onderzoek deel te nemen. Deelname is echter vrijblijvend en heeft geen invloed op de behandeling. Daarnaast bieden wij consultatie, ondersteuning, scholing en deskundigheidsbevordering aan medewerkers in verzorgingshuizen, verpleeghuizen, algemene ziekenhuizen en thuiszorginstellingen. Ons aanbod in het kort: poliklinische behandeling dagbehandeling klinische zorg, kortdurend en langerdurend second opinions 4

5 Behandeling en nazorg GGZ ingeest streeft naar een behandeling op maat en doet dit zoveel mogelijk in samenspraak met de patiënt en diens naasten. Voor hen zijn er ook speciale voorlichtingsactiviteiten en bijeenkomsten. Wij zoeken voor elke patiënt de juiste behandeling. Het uitgangspunt hierbij is niet méér zorg te verlenen dan nodig is en zoveel mogelijk in samenwerking met reguliere voorzieningen, bijvoorbeeld de verpleeghuizen en de thuiszorg. Aanmelding en wachttijden Aanmelding bij GGZ ingeest verloopt via de huisarts, somatisch specialist of specialist ouderengeneeskunde. Deze kan een patiënt aanmelden bij de dichtstbijzijnde polikliniek of kliniek. In het algemeen zijn de wachttijden voor de poliklinieken van het GGZ ingeest ouderenpsychiatrie niet langer dan een of twee weken. In urgente gevallen kan dit, in samenspraak met de verwijzer, worden bekort. Voor onze klinieken gelden over het algemeen korte wachtlijsten. Locaties GGZ ingeest ouderenpsychiatrie levert haar diensten vanuit verschillende locaties die zijn gevestigd in Amstelveen, Amsterdam en Haarlem. Achter in deze brochure staat een volledig overzicht van alle locaties. 5

6 Poliklinische zorg Multidisciplinaire diagnostiek en behandeling Een oudere die thuis woont en steeds meer psychische problemen krijgt, kan via de specialist of huisarts terecht bij een van de poliklinieken van GGZ ingeest. Juist bij ouderen zijn de problemen vaak complex. Daar ligt onze specialiteit, vertelt afdelingsmanager Pieter de Wit. Als je jong bent en depressief, kun je ook naar de psycholoog om de hoek, bij wijze van spreken. Maar de diagnostiek is bij ouderen veel ingewikkelder omdat vaak meerdere problemen en aandoeningen tegelijk spelen. Het kan gaan om nieuwe 6 psychische klachten waarvan de oorzaak niet duidelijk is, maar ook om langer bestaande psychische aandoeningen, zoals depressie of schizofrenie, die in toenemende mate het functioneren belemmeren. Soms heeft de patiënt zelf geen probleem, maar de mensen in zijn of haar omgeving wel. De omgeving van de patiënt moet hier ook mee om leren gaan. De behandeling die we binnen de polikliniek bieden is daarop gericht. Met een multidisciplinair team stemmen we de behandeling af met de naasten van de patiënt. Dit doen we op de polikliniek of indien nodig bij de patiënt thuis.

7 In de poliklinieken werken verschillende disciplines: psychiaters, neuropsychologen, gz-psychologen, psychotherapeuten, specialisten ouderengeneeskunde, sociaal psychiatrisch verpleegkundigen en ambulant verpleegkundigen. Vanuit hun deskundigheid onderzoeken zij de patiënt. Samen met de patiënt en diens naasten bepalen zij op basis van de diagnose wat de beste behandeling is. Doel is altijd het evenwicht te herstellen: de klachten te doen verminderen of de patiënt ermee te leren omgaan. Pieter de Wit: Ons gaat het erom mensen door te verwijzen naar de goede plek, of dat nu binnen of buiten de polikliniek is. Zo nodig kan de behandelaar ook thuis komen of in het verzorgingshuis. De poliklinieken bieden een breed scala aan behandelvormen: er zijn diverse vormen van psychiatrische hulp mogelijk, al dan niet in combinatie met medicamenteuze behandeling, zowel individueel als in groepen. Zo nodig wordt de behandeling gecombineerd met andere behandelvormen zoals voortgezette dagbehandeling, preventieve cursussen of activiteiten in een dagactiviteitencentrum. Dit altijd in nauwe samenspraak met de verwijzer. Daarnaast is er een nauwe afstemming met het RIBW of het verzorgingshuis waar de patiënt woont. Locaties: Amstelveen Amsterdam Haarlem Amstelmere De Nieuwe Valerius Zuiderpoort Osdorpplein Voorafgaand aan de behandeling wordt er een indicatie gegeven hoe lang de behandeling zal duren. Als de doelen uit het behandelplan zijn bereikt kan de behandeling worden afgebouwd en gestopt. 7

8 Geheugenpolikliniek: snel uitsluitsel over dementie Als bij ouderen het geheugen achteruit gaat, is er al snel de angst voor dementie. Meestal begint het met vergeetachtigheid. Maar ook andere verschijnselen, zoals persoonlijkheidsverandering, kunnen wijzen op het begin van dementie. Op de geheugenpolikliniek kunnen patiënten snel uitsluitsel krijgen over de oorzaak van hun klachten door middel van een dagscreening. Dat gebeurt poliklinisch binnen een dag, zodat het voor de patiënt minimaal belastend is. Als het nodig is, wordt extra beeldvormend lichamelijk onderzoek gedaan, zoals een MRI-scan of bloedonderzoek. Het uit de geheugenpolikliniek voortvloeiende behandeladvies wordt twee weken later met de patiënt en diens begeleider besproken. 8

9 Pieter de Wit: Dat kan een training of cursus zijn in de polikliniek, bijvoorbeeld bij geheugenproblemen. Maar als iemand beginnende dementie heeft gaat het erom een systeem neer te zetten waarmee de patiënt zo lang mogelijk overeind blijft. Dat wil zeggen structuur in de vorm van dagbesteding en thuiszorg naast de behandeling. Locaties: Amstelveen Amsterdam Haarlem Amstelmere De Nieuwe Valerius Zuiderpoort Osdorpplein 9

10 Dagbehandeling Thuis de balans hervinden Psychiatrische klachten zoals angst en depressie kunnen enorm ingrijpen in iemands leven of in dat van de omgeving. Hoewel de klachten zelf niet altijd helemaal weg te nemen zijn, zijn er wel mogelijkheden om ze te verminderen. Daarnaast kan een patiënt leren met zijn klachten om te gaan of te zorgen dat ze diens leven minder gaan beheersen. Voor deze patiënten kan dagbehandeling uitkomst bieden. Afdelingsmanager André Greve: We willen mensen zo lang mogelijk in hun eigen omgeving behandelen, dus thuis, of in de polikliniek. Maar soms is dat niet meer voldoende. Mensen raken door hun klachten steeds meer geïsoleerd en/of doen een groot beroep op het steunsysteem. Vaak zie je dan ook dat het thuisfront overbelast raakt. Dagbehandeling kan dan voor verbetering zorgen. Vroeger was opname in zo n geval de enig mogelijke volgende stap. Dagbehandeling houdt in dat iemand één of meer dagen per week een behandelprogramma volgt. Het behandelprogramma omvat groeps- en individuele therapieën, zoals cognitieve gedragstherapie, beeldende therapie en muziektherapie, psychomotore therapie, fitnes en bewegen op muziek. Daarnaast wordt behandeld met medicijnen. Doel is te zorgen dat de klachten voldoende verbeteren of hanteerbaar zijn. 10

11 Greve: We streven ernaar dat patiënten zo veel mogelijk met de reguliere zorg uit de voeten kunnen, dus dat we niet méér geestelijke gezondheidszorg bieden dan strikt noodzakelijk is. Die balans zoeken we met de dagbehandeling. Locaties: Amstelveen Amstelmere Haarlem Zuiderpoort 11

12 Klinische zorg 12 Als intensieve behandeling het beste is Ouderen met psychiatrische problemen moeten soms voor kortere of langere tijd worden opgenomen. Dat kan nodig zijn als de psychiatrische problemen zo ernstig zijn, dat intensieve behandeling noodzakelijk is. Een opname kan ook nodig zijn om uit te zoeken wat er precies aan de hand is of voor een klinische second opinion. Bij ouderen kunnen psychiatrische stoornissen gecompliceerd worden door beginnende geheugenproblemen en/of lichamelijke aandoeningen. Ook kan er sprake zijn van een crisissituatie, waarin iemand acuut moet worden opgenomen om gevaar te voorkomen.

13 Tijdens de opname wordt in eerste instantie goed uitgezocht wat er met de patiënt aan de hand is. Samen met de patiënt en diens naasten worden de klachten en problemen tijdens een opnamegesprek in kaart gebracht. Vervolgens wordt er in overleg met de patiënt een behandelplan opgesteld en wordt gestart met de behandeling. Psychiater Rhebergen vertelt dat de behandeling kan bestaan uit diverse vormen van groepstherapie, zoals bewegen en creatieve activiteiten, maar ook individuele therapie. We zijn er trots op dat we in november 2013 De Nieuwe Valerius mogen betrekken, zegt ouderenpsychiater Rhebergen. In deze gastvrije omgeving werken GGZ ingeest en Vumc nauw samen om kwalitatief hoge zorg en behandeling te kunnen bieden. 13

14 In sommige situaties bieden we de patiënten die zijn opgenomen in verband met een depressie electroconvulsietherapie, kortweg ECT, aan. Ouderen hebben namelijk meestal meerdere ziektebeelden en gebruiken daarvoor verschillende medicijnen. Hierdoor verdragen zij antidepressiva niet altijd even goed. ECT kan dan uitkomst bieden. Na tien of twaalf behandelingen voelt zeventig tot tachtig procent van hen zich stukken beter en is de helft zelfs helemaal genezen. Het streven is de patiënt te doen terugkeren in de situatie van voor de opname, maar dat is niet altijd mogelijk. De duur van de opname kan uiteenlopen van enkele weken tot een aantal maanden. Tijdens de opname krijgen patiënten een dagprogramma met activiteiten. Het is vaak erg belangrijk om het dag/ nachtritme te herstellen, maar ook om structuur en afleiding te bieden. Ook wordt deelgenomen aan lichte huishoudelijke activiteiten rondom de maaltijden bijvoorbeeld. Patiënten kunnen zich door al deze activiteiten en structuur al beter gaan voelen. Dr. Rhebergen vertelt dat het uiteindelijke doel van de behandeling is dat mensen weer zo zelfstandig mogelijk functioneren. Veel patiënten voelen zich na de opname weer heel goed. We kijken samen met de patiënt en diens naasten 14

15 welke zorg en behandeling nodig zijn, om het bereikte evenwicht in de toekomst te kunnen behouden. De vervolgbehandeling kan bestaan uit ambulante begeleiding en/ of zorg thuis, wonen in een zorgcentrum of instelling voor beschermd wonen met ambulante zorg, maar ook thuis wonen in combinatie met dagbehandeling. Voor ouderen en hun kinderen of andere naasten is het soms een ingrijpend proces. Rhebergen: In het acceptatieproces van de patiënt dat deze meer zorg nodig heeft dan voorheen, spelen kinderen een cruciale rol. Ook voor kinderen is het soms heel confronterend, dat hun vader of moeder het niet meer alleen redt. Het besef dat er weer een toekomst is als er meer zorg georganiseerd is, kan een enorme opluchting zijn. Locaties: Amsterdam De Nieuwe Valerius Walborg Haarlem Zuiderpoort Het besef dat er weer een toekomst is als er meer zorg georganiseerd is, kan een enorme opluchting zijn. 15

16 Centrum voor Ouderengeneeskunde Amsterdam (COGA) Inzicht en behandeling van gecompliceerde somatisch-psychiatrische ziektebeelden Veel ouderen hebben aandoeningen op zowel psychisch als lichamelijk gebied. Voor huisartsen is vaak moeilijk te bepalen wat er aan de hand is en mensen in de omgeving van de oudere maken zich zorgen. Geheugenproblemen verergeren, de oudere is lusteloos, staat onzeker op de benen of laat andere signalen zien van achteruitgang. Psychiater Van Schaik: Het begint er bijvoorbeeld mee dat iemand zich steeds meer terugtrekt. Dat kan wijzen op een psychiatrische aandoening, maar ook op iets lichamelijks. Vaak heeft een oudere al een ziektegeschiedenis en gebruikt medicijnen. Voor een huisarts is het moeilijk te bepalen wat er precies aan de hand is. In zulke gevallen kan het COGA binnen één dag uitsluitsel geven. Het COGA is een samenwerking tussen VUmc en GGZ ingeest. Specialisten op het gebied van ouderengeneeskunde/ interne geneeskunde, ouderenpsychiatrie en neurologie onderzoeken de patiënt die met name wordt aangemeld voor geheugendiagnostiek. Tussen de middag bespreken zij hun bevindingen en s middags wordt, na eventueel aanvullend onderzoek, de uitslag en de daaruit volgende adviezen en/of behandeling met de patiënt en diens begeleider besproken. De bevindingen gaan per brief naar de huisarts. 16

17 Van Schaik: Voor extra beeldvormend onderzoek kunnen we gebruikmaken van de faciliteiten van VUmc. Zo hebben we een vaste reservering van de MRI, wat ideaal is, want die hebben we vrijwel altijd nodig. Door deze opzet kan snel een integraal beeld worden gevormd over de klachten en wordt de patiënt niet onnodig belast met verschillende bezoeken aan het ziekenhuis. Tussen de middag krijgt de patiënt een maaltijd aangeboden en daarna kan de patiënt wanneer gewenst even rusten. Het is desondanks vermoeiend voor patiënten, zegt Van Schaik, maar ze zijn dolblij dat het op één dag kan. Indien er een psychiatrische diagnose wordt gesteld, volgt veelal een verwijzing voor behandeling naar één van de locaties van GGZ ingeest. Locaties: VUmc Amsterdam Aanmelding: (020) Via centralenummer VUmc: (020) Aanmelding per fax is ook mogelijk: (020)

18 Samenwerking met ketenpartners GGZ ingeest werkt nauw samen met andere instellingen die zich richten op de zorg aan ouderen, de ketenpartners. Het gaat daarbij om verpleeg- en verzorgingshuizen, thuiszorg, instellingen voor beschermd wonen (de RIBW s) en instellingen voor gehandicaptenzorg. Door middel van consultatieve activiteiten zorgen psychiaters en/of sociaal psychiatrisch verpleegkundigen voor advies aan huisartsen en specialisten ouderengeneeskunde op het 18 vlak van de psychiatrische behandeling. Tevens krijgen verplegenden en verzorgenden advies over de omgang met bewoners met ingewikkelde gedragsproblemen. Regelmatig bekijken we samen met ketenpartners of we onze samenwerking verder kunnen verbeteren. Zo werken we gezamenlijk aan de best mogelijke begeleiding van ouderen met psychiatrische problematiek. Een goed voorbeeld van samenwerking met een ketenpartner is de interventieafdeling,

19 gehuisvest in woonzorgcentrum De Drie Hoven (Amstelring) in Amsterdam. De patiënten van deze afdeling hebben een organisch psychiatrische stoornis ten gevolge van een cerebrale beschadiging, resulterend in ernstig probleemgedrag. In de praktijk betekent dit dat er vooral ouderen worden opgenomen met een vorm van dementie, de ziekte van Parkinson, een CVA, alcoholmisbruik, posttraumatische stoornis of epilepsie. Het ernstig probleemgedrag uit zich in onder andere onrust, valgevaar, slecht eten/drinken, angsten, nachtelijke onrust, achterdocht, agressie, claimend gedrag, enzovoort. De algemene behandeling en zorg voor de patiënten wordt geleverd door Amstelring. De psychiatrische behandeling wordt geleverd door GGZ ingeest. Op deze wijze wordt de expertise van twee werelden samengebracht. Zo werken we gezamenlijk aan de best mogelijke begeleiding van ouderen met psychiatrische problematiek. 19

20 Training en advies op maat Kennis en ervaring uitzetten in het werkveld GGZ ingeest deelt haar expertise actief met andere professionals in de ouderenzorg. We gaan er de boer mee op, vertelt Jan Willem Pijpers, want mensen die in de ouderenzorg werken krijgen steeds vaker te maken met ouderen met psychische problemen. We geven adviezen, maar bijvoorbeeld ook trainingen op maat en klinische lessen. Pijpers, directeur algemene zaken van het circuit ouderenpsychiatrie, heeft deze externe dienstverlening opgezet. Komend uit de verpleeghuiszorg verwachtte hij dat er behoefte zou zijn aan vakmatige ondersteuning. En niet alleen daar, maar ook bij thuiszorginstellingen, ziekenhuizen en opleidingen. Ik wist dat wij meer konden doen met onze kennis. Omdat mensen langer thuis blijven wonen is het bijvoorbeeld belangrijk dat een thuiszorgmedewerker signalen 20 van dementie of depressie herkent. Dat kunnen wij ze leren. Maar we kunnen ook verzorgenden en verpleegkundigen in een verpleeghuis leren hoe ze moeten omgaan met gedragsproblemen van ouderen of adviseren verpleeghuisartsen over de juiste medicatie bij neuropsychiatrische aandoeningen. GGZ ingeest heeft geen kant-en-klaar aanbod, maar ontwerpt het samen met de vragende instelling. Anne Veldhof, directeur zorg van Stichting Sint Jacob in Haarlem is heel enthousiast over die benadering. Het was: vertel ons wat je nodig hebt. Dat hadden we nog nooit meegemaakt. Het is heel prettig werken zo. We ontwikkelen in feite samen een training of een les. GGZ ingeest heeft binnen Sint Jacob een training gegeven aan maar liefst 250 medewerkers van somatische en psychogeriatrische afdelingen om

21 psychiatrische ziektebeelden te herkennen en te leren omgaan met bijpassende gedragsstoornissen. Veldhof: Dat zijn dingen die onze eigen expertise te boven gaan, dus daar hebben we enorm veel aan. Wij leren op onze beurt van de kennis en ervaring van onze cursisten, vertelt Jan Willem Pijpers, en ze geven ons feedback. Zo breng je het vak op een hoger plan. Niet binnen je eigen muren blijven kijken, maar je gezamenlijke meerwaarde zoeken. Daar profiteren we uiteindelijk allemaal van, en de patiënt natuurlijk nog het meest. De samenwerking gaat overigens nog een stuk verder dan de regio. In Europees verband is GGZ ingeest betrokken bij ENIEC, een platform dat goede zorg wil ontwikkelen voor oudere migranten. Het is een moeilijk te bereiken groep waaronder veel psychische nood voorkomt. Ook is er een uitwisseling met een kliniek in China, waar veel behoefte is aan kennis over de zorg voor ouderen met een dementie. Die maatschappelijke betrokkenheid hoort er ook bij, vindt Pijpers. Wij wijden ons in de volle breedte aan ouderenpsychiatrie. 21

22 Onze locaties Centraal adres circuit ouderenpsychiatrie GGZ ingeest Locatie Zuiderpoort Amerikaweg 2, 2035 RA Haarlem T (023) E c.schippers@ggzingeest.nl Bureau deskundigheidsbevordering T (06) E h.steunenberg@ggzingeest.nl Amsterdam-Amstelland Locatie Amstelmere Laan van de Helende Meesters 433, 1186 DL Amstelveen T (020) Polikliniek ouderen Dagbehandeling ouderen 22 Locatie De Nieuwe Valerius Amstelveenseweg 589, 1081 JC Amsterdam T (020) Polikliniek ouderen Opnamekliniek ouderen

23 Locatie Osdorpplein Osdorpplein 880, 1068 TD Amsterdam T (020) Polikliniek ouderen Locatie Walborg Walborg 2a, 1082 AM Amsterdam T (020) Vervolgkliniek ouderen Zuid-Kennemerland/Meerlanden Locatie Zuiderpoort Amerikaweg 2, 2035 RA Haarlem T (023) Polikliniek ouderen Dagbehandeling ouderen Opnamekliniek ouderen Meer lezen? De volgende folders zijn verkrijgbaar op onze afdelingen of via ons centrale adres: voor patienten ECT Second opinion Lithiumgebruik Bipolaire 60+ poli Metabole screening Geheugenscreening GGZ voor verwijzers Consultatie Ouderenpsychiatrie: vergroot uw deskundigheid 23

24 Altijd in de buurt GGZ ingeest werkt vanuit meerdere locaties in Amsterdam, Amstelveen en Haarlem. Zo is onze hulpverlening altijd binnen handbereik. Haarlem Haarlem 1 1 Locatie Zuiderpoort Amstelveen Bennebroek 2 Locatie Amstelmere Hoofddorp 24

25 Amsterdam Amsterdam De Nieuwe Valerius Locatie Osdorpplein Locatie Walborg Amstelveen 25

26 26

27 Colofon Fotografie: DigiDaan m.u.v. pagina 13: Jean-Pierre Jans Vormgeving en drukwerk: Drukkerij Van Deventer september

28 Centraal adres circuit ouderenpsychiatrie GGZ ingeest Locatie Zuiderpoort Amerikaweg 2, 2035 RA Haarlem T (023) E c.schippers@ggzingeest.nl