politiek: overal waar mensen met elkaar te maken hebben, beslissingen genomen worden, die voor hen allemaal van belang zijn.

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 2046 woorden 20 november ,2 29 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer Politieke Besluitvorming Par. 1 politiek: overal waar mensen met elkaar te maken hebben, beslissingen genomen worden, die voor hen allemaal van belang zijn. twee vragen vormen de kern van politiek: -Wie krijgt wat, wie krijgt welke rechten, wie kan welk gedeelte van zijn belangen realiseren? -Wie (op grond waarvan) het recht heeft om al deze beslissingen te nemen? politiek in ruime zin: Overal waar beslissingen worden genomen en waar er tegengestelde belangen zijn. politiek in enge zin: De Overheid(1e en 2e Kamer) politiek is de gezaghebbende toedeling van waarden. waarden: alles wat voor mensen waardevol is. Politieke beslissingen worden niet genomen zonder uitvoerige voor bereiding. Overheid is voortdurend bezig een beleid te ontwikkelen en het op een verantwoorde manier te kunnen verdelen en zorgvuldig beslissingen te kunnen nemen. Beleid: het kiezen van doelen en het inzetten van middelen in een bepaalde tijdvolgorde. Je hebt een goed beleid wanneer middelen zo effectief en efficiënt mogelijk zijn gekozen. effectief=doelgericht efficiënt=doelmatig als we over politiek praten praten we over 2 aspecten van het beleid: -de wijze waarop het beleid van de overheid tot stand komt; we spreken dan over het proces van politieke besluitvorming. -de inhoud van het overheidsbeleid; politieke besluiten staat: een groep mensen op een bepaald grondgebied die geregeerd worden door een soevereine macht. Pagina 1 van 9

2 soevereine macht: de hoogste vorm van macht die geen verantwoording aan anderen (buiten de staat) verschuldigd is. overheid: de drager van soevereine macht. kerntaken van de overheid: -De zorg voor openbare orde en veiligheid -De zorg (samen met anderen) voor sociaal-economische zaken. (werkgelegenheid, sociale zekerheid, goede arbeidsomstandigheden) -De zorg voor sociaal-culturele zaken (welzijn, onderwijs, kunst, volksgezondheid) Par. 2 Modellen voor het proces van politiek besluitvorming politicologen hebben verschillende modellen van ontwikkeld om aan te geven hoe het proces van politieke besluitvorming plaats vindt. 2 modellen zijn goed bruikbaar: -het systeemmodel -barrièremodel systeemmodel: schematische voorstelling van zaken, die probeert te verklaren via welke fases een bepaald proces altijd verloopt. politiek schema omgeving invoer(input) omzetting(conversie) uitvoer(output) terugkoppeling(feedback) invoer(input): de eisen en wensen die vanuit de samenleving naar voren worden gebracht. Het is goed dat je ideeën of belangen worden doorgegeven aan de politici in Den Haag. (belangenorganisaties, actiegroepen etc. zorgen daar voor het zijn als het ware sluis- of poortwachters wat wel of niet in Den Haag komt) Het komt er door: demonstraties, verkiezingsprogramma s, media etc. Politiek heeft steun nodig, anders verliezen ze het gezag gezag: acceptatie Eisen, wensen en steun van het volk moet vertaald worden in politieke besluiten dit is omzetting(conversie), dit gebeurt door de politici die aan de macht is. Dit proces verloopt in 3 fases: 1e fase: politici moet bereid gevonden worden of de eisen en wensen serieus zijn en op de politieke agenda te plaatsen(agendavorming) dit hangt weer af van 5 factoren: Pagina 2 van 9

3 Is er sprake van een situatie die door het publiek als onjuist of zelfs als verwerpelijk wordt ervaren? Komt die verkeerde situatie vaak voor of roept het alleen emoties op? Kan die verkeerde situatie worden veranderd? Komen de eisen langs de sluis- of poortwachters? Is er op de politieke agenda wel ruimte over om over de kwestie te praten? 2e fase: beleidsvoorbereiding: het verzamelen en analyseren van informatie en het formuleren van adviezen over het te voeren beleid, onder verantwoordelijkheid van de regering. 3e fase: beleidsbepaling: Minister kom met voorstellen naar het parlement, deze keurt ze goed of fout.( De politieke kleur of de meerderheid van het parlement speelt hier een grote rol) uitvoer(output): wetten, koninklijke besluiten, algemene maatregelen van het bestuur. Ze moet worden uitgevoerd. De regering draag hier zorg voor en word gecontroleerd door het parlement. De wijze waarop op de uitvoer wordt gereageerd, beschouwen we als terugkoppeling(feedback) een evaluatie. regering en parlement kunnen zelf ook na verloop van tijd vragen stellen(beleidsevaluatie) Elke vorm van terugkoppeling kan aanzet geven voor een nieuw besluitvormingsproces. omgeving proces politieke besluitvorming bestaat uit: -kenmerken van de eigen samenleving -relaties met andere landen. (We hebben ons op politiek gebied aangesloten bij internationale organisaties zoals, de Benelux, EU, Noordatlantische Verdragstorganisatie en de VN) Kritiek op de systeembenadering: Het besluitvormingsproces hoeft niet altijd strikt volgens de 3 fases te lopen Het model geeft ook geen waardeoordeel over de manier waarop de overheid haar rol vervult Het model laat boven dien niet zien dat er al een hele strijd geleverd kan zijn bij het invoerproces Ook geeft het model niet aan wat er gebeurt wanneer actiegroepen het recht van de overheid om te beslissen te gaan strijden Een laatste punt van kritiek is dat het model alleen het politieke proces uitlegt barrièremodel: minder abstract, wat praktischer. Het gaat ervan uit dat een viertal barrières overwonnen moet worden voordat een wens uit de samenleving uiteindelijk in een concrete daad is omgezet. 1e barrière: Het herkennen van eisen/wensen 2e barrière: De Partij zal jouw wensen gaan vergelijken met de eigen uitgangspunten (vergelijken van wensen/eisen) 3e barrière: beslissen over eisen/wensen Pagina 3 van 9

4 4e barrière: uitvoeren van besluiten Par. 3 Nederland word een democratie genoemd. democratie: demos(volk) en kratein(regeren) (grieks) letterlijk: de burgers regeren. volkssoevereiniteit: een regeringsvorm waarbij de macht van de regeerders uiteindelijk afkomstig is van de burgers. westerse landen democratie: regeren door bevolking oostblok landen word het opgevat: regeren voor de bevolking In Nederland praten we over een democratie als een staatstelsel voldoet aan een aantal kenmerken dat in de grondwet is vastgelegd. grondwet: voornaamste wet in het land. Hierin wordt aangegeven wat de voornaamste staatsorganen zijn en welke principiële rechten en plichten de burgers en de staat tegenover elkaar heben. principiële uitgangspunten van de Nederlandse democratie vanuit de grondwet: Alle Nederlanders hebben het recht om te bepalen wie er in de algemeen vertegenwoordigende organen zoals parlement en gemeenteraden zitting mogen hebben Volksvertegenwoordiging is de hoogste macht in het land. Besluitvorming gebeurt in een democratie altijd met meerderheid van stemmen Gelijkwaarding van alle in Nederland, discriminatie is verboden Volgens het westerse denken is een echt democratie alleen mogelijk in een rechtsstaat. rechtsstaat: een staatsvorm waarin alle burgers tegen de willekeur van de overheid beschermt worden. Kenmerkend voor de rechtsstaat zijn: Het bestaan van grondrechten De onafhankelijkheid van de rechterlijke macht De openbaarheid van bestuur Het legaliteitsbeginsel Nederlandse democratie laat zich typeren als representatie-democratie of indirectie democrtatie. referendum: volksraadpleging indirecte democratie: volk niet rechtstreeks betrokken bij belangrijke overheidsbeslissingen parlementaire democratie: parlementsleden wroden door de burgers via vrije en geheime verkiezingen gekozen. Pagina 4 van 9

5 Indirecte democratie word ook wel representatie-democratie genoemd om dat ze door de burgers gekozen worden en besturen en ontwikkelen het beleid namens de burgers, het kan zijn dat de standpunten niet overeen komen met de kiezer. parlementair stelsel: dat betekent dat een nieuwe regering niet kan regeren zonder het vertrouwen van de volksvertegenwoordiging. constitutionele monarchie: Een koning(in) als staatshoofd. grondwet koning(in) wel/geen macht ministeriële verantwoordelijkheid: parlementverantwoording schuldig aan het doen en laten van het staatshoofd Nederland heeft een kiesstelsel van evenredige vertegenwoordiging het aantal stemmen is evenredig met het aantal parlementsleden. Par. 4 actoren: de voornaamste spelers uit elke fase. regering: koning+ ministers kabinet: alle ministers trias politica: leer van de machtscheiding - wetgevende macht (volksvertegenwoordiging) - rechterlijke macht (onafhankelijke college van rechters) - uitvoerende macht (regering) voorbereiding overheidsbeleid: regering gaat met voorstellen naar het parlement. uitvoering overheidsbeleid: de regering meot de wetten en besluiten die door het parlement zijn goedgekeurd uitvoeren. Tweede Kamer: volksvertegenwoordiging Eerste Kamer: senatoren, worden gekozen door de leden van de Provinciale Staten, 75 leden. geregelde middelen in de grondwet: - Beide kamers hebben het recht wetsvoorstellen te aanvaarden of te verwerpen - De Tweede Kamer mag wetsvoorstellen wijzigen (recht van amendement) - De Tweede Kamer mag zelf wetsvoorstellen indienen (recht van initiatief) - Beide Kamers kunnen begrotingen wijzigen en verwerpen (budgetrecht) Volksvertegenwoordiging heeft controlerende functie geregelde middelen in de grondwet: - Beide Kamers kunnen zowel mondeling als schriftelijk vragen stellen aan bewindslieden - Beide Kamers hebben het recht van interpellatie. Een van de Kamers beslist dan dat een mininster in de Pagina 5 van 9

6 Kamer moet verschijnen om daar vragen van kamerleden over een bepaalde kwestie te beantwoorden. Een interpellatie wordt gezien als zwaarder middel dan een vraag. - Beide Kamers kunnen moties aannemen. Een motie is een op schrift gestelde wens of uispraak van een van de kamers gericht aan de regering of een van de bewindslieden. - Beide Kamers hebben het recht van enquête. Zij kunnen een onderzoek instellen naar het gevoerde beleid op een bepaald terrein. Voordat onderzoek kunnen mensen onder ede worden gehoord. Behalve grondwettelijke middelen hebben individuele kamerleden uiteraard een aantal formele middelen: - kamerfracties kunnen lobbyen bij hun ministers - kamerleden kunnen overleg plegen met pressiegroepen en met ambtenaren om steun buiten het parlement voor het standpunt van hun fractie te verwerken. - kamerleden kunnen de massamedia hanteren als spreekbuis - kamerleden kunnen hun eigen bewindslieden via hun partij onder druk zetten. kamerleden kunnen tenslotte altijd dreigen met formele middelen. coalitie: samenwerkingsverband van meerdere partijen informateur: voor het onderzoek formateur: voor definitieve afspraken partijen bij de coalitie heten regeringspartijen partijen die niet deelnemen aan de coalitie heten oppostiepartijen Par. 5 regering en parlement zijn politieke organen geen enkele overheid kan zonder ambtenarenapparaat of overheidsbureaucratie formeel zijn abmtenaren werknemers van de overheid en meoten ze opdrachten uitvoeren. (rol in werkelijkheid groter) hiërarische structuur: top-ambtenaren zijn verantwoording schuldig aan de minister top goed normaal laag Werkelijk zijn er 4 machten volgens Weber in plaats van 3 Montesquieu werkelijk gezag niet in handen van regering of parlement maar van de ambtenaren. vierde macht: ambtenaren invloed bij voorbereiding en uitvoering heel groot, ambtenaren hebben specialistische kennis van zaken. De kans is groot dat de minster slecht voor vier jaar op zijn post zit. Ambtenaren veel langer. De minister Pagina 6 van 9

7 moet ingewerkt worden door topambtenaren, die hebben dus veel invloed. Het bestaan van bureaucratie is onvermijdelijk voordelen: -Burgers moeten allemaal dezelfd procedure doorlopen -Ze krijgen allemaal zonder aanzien des persoons een zelfde behandeling knelpunten: - veel regels en traagheid - lage ambtenaar verwijzen naar superieur onstaat onderzichtigheid - omvang en complexiteit leidt tot niet-controleerbaar - verkokering. Ze werken langs elkaar heen, niet weten waar de ander mee bezig is. bijv: milieu, snelweg Deze knelpunten leiden ertoe dat een ambtenaar een slechte naam heeft. Par. 6 massamedia als het ware intemediairs tussen overheid en burger grondwet: volksvertegenwoordiging zonder last stemmen 5 functies waarin de invloed van politieke partijen tot uitdrukking komt: 1. communicatiefunctie: verkiezingscampagnes 2. selectiefunctie: politieke partijen bepalen wie op de lijst komen kadervorming: leden voorbereiden op politiek werk cursussen en congressen hieruit kan dan geselecteerd worden. 3. intergratiefunctie: wensen oppikken uit de samenleving, passen ze in hun eigen ideeën en brengen ze over aan partijgenoten met politieke functies. De ideeën kunnen in een verkiezingsprogramma worden geplaatst. 4. participatiefunctie: mensen winnen voor hun eigen ideeën. Lezingen, meetings en congressen. 5. articulatiefunctie: (word soms apart genoemd) politieke partijen zijn organen die wensen en eisen uit de samenleving naar voren brengen. aan de massamedia zijn 5 functies in dit kader van belang: 1. informatiefunctie: ze geven informatie aan de burger over het overheidsbeleid. (ouput) 2. opiniërende functie: om standpunten door te geven aan de burger burger politici politici burger 3. commentaarfunctie: commentaar op ontwikkeling in de politiek 4. controlefunctie: politiek door deskundige specialisten te laten volgen 5. agendafunctie: probleem in de samenleving met veel aandacht komt vaak op de politieke agenda. Par. 7 mogelijkheden van de burger. actief: zelf stemmen passief: wordt gekozen Pagina 7 van 9

8 artikel 1: gelijkwaardigheid van alle mensen in Nederland artikel 6: vrijheid van godsdienst artikel 7: vrijheid van meningsuiting 3 manieren om aan de politiek deel te nemen 1. electoraal= via de stembus (80%) 2. conventioneel= gewoon, lid worden van een partij 3. protest: demonstratie gewoon (conventioneel)= lid worden van een partij (3%) lid worden van een pressiegroep (druk) (ANWB) hoorzitting persoonlijk contact met 2e kamerlid of gemeenteraad burgerlijke ongehoorzaamheid: de wet overtreden maar met een goed doel. kenmerken voor burgerlijke ongehoorzaamheid: actievoerders zijn bereid zich te laten arresteren en straf te aanvaarden mensen kiezen voor burgerlijke ongehoorzaamheid als er na hun mening legale middelen niet meer helpen de activist kan zichzelf moreel rechtvaardigen, maar zijn handelingen blijven in strijd met de wet. Par. 8 pressiegroepen publiekrechterlijke organen: groeperingen die geen politieke partij of publiekrechterlijk orgaan zijn en die op basis van gemeenschappelijke belangen en tot uitgangspunten politieke invloed proberen uit te oefenen. twee soorten pressiegroepen: - belangenorganisaties - actiegroepen (vaak kleiner, minder organisatie, 1 doel) belangenorganisaties: organisaties die speciaal zijn opgericht om belangen van bepaalde groepen te behartigen. bijv: vakbonden en werkgeversorganisatie. Ze zijn goed georganiseerd, professionele bureaucratische organisaties, en hebben een hierarchische organisatiestructuur, meer dan 1 doel. pressiegroep politieke partijen programma uitvoeren 1 belang heeft overal een mening over sociale beweging: homobeweging een mix van actiegroepen en belangengroepen met 1 doel. Par. 9 nadelen parlementairstelsel en ons kiesstelsel: - kiezers kunnen geen rechtstreekse invloed uitoefenen op het kiezen van een minister-president en op de vorming van het kabinet. Pagina 8 van 9

9 - De kiezers hebben geen mogelijkheid om tussen twee verkiezingen in, uitspraken te doen over het te voeren beleid. - De invloed van het parlement op regering en ambtenarenapparaat is beperkt - Er kan een tegenstelling ontstaan tussen wat het parlement in een bepaald geval wil en wat grote groepen van de bevolking willen. - voor nieuwe situaties worden nieuwe termen bedacht. hierdoor wordt de politiek ontoegankelijker. zoals eensporenbeleid. - afstand tussen kiezers en gekozenen is groot Par. 10 waarvoor en hoe wij de politiek willen gebruiken de vier begrippen als oorzaak van de verandering van de politieke cultuur. ontzuiling: geen streng gescheiden geloofsgroepen meer deconfessionalisering: ontkerkelijking emancipatie: gelijkberechtiging democratisering: meer inspraak Pagina 9 van 9