BIJLAGE. Slapeloosheid
|
|
- Emiel de Wilde
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 BIJLAGE B Slapeloosheid Een van de vervelendste gevolgen van een angststoornis - en van de depressie die daar vaak mee samenhangt - is slapeloosheid. Sommige mensen hebben moeite met in slaap vallen (inslaapstoornis; dit komt vaak voor bij angst), terwijl andere te vroeg wakker worden (doorslaapstoornis; komt voor bij zowel angst als depressie). Wanneer de angst en depressie afnemen als gevolg van een behandeling, wordt de slapeloosheid vaak ook minder en wordt de slaap rustiger. Maar je kunt je slapeloosheid ook rechtstreeks aanpakken met behulp van diverse technieken uit de cognitieve gedragstherapie. Een aantal daarvan wordt in deze bijlage beschreven. Voordat je hieraan begint, is het echter belangrijk om eerst te inventariseren hoe je slaappatroon er nu uitziet. Deze uitgangsgegevens kun je later gebruiken om te kijken of er veranderingen in het patroon zijn opgetreden. Je kunt hiervoor gebruikmaken van het slaapdagboek hieronder. Het eerste onderwerp dat aandacht verdient, is slaapmiddelen. Over het algemeen hangen slaapproblemen samen met verschillende factoren die leiden tot een verstoring van je dag-nachtritme, de dagelijkse hormonale veranderingen die bepalen wanneer je je slaperig en wanneer je je wakker voelt. Het is belangrijk dat dit natuurlijke ritme de vrije loop krijgt. Mocht je slaappillen gebruiken, overweeg dan om daarmee te stoppen, want alleen dan werkt de cognitief-gedragsmatige aanpak goed. Slaapmiddelen veroorzaken een kunstmatige verandering van je dag-nachtritme en staan de hier beschreven technieken in de weg. Uit onderzoek is trouwens gebleken dat cognitieve gedragstherapie veel effectiever is bij slapeloosheid dan slaapmiddelen. (Het effect van slaapmiddelen is doorgaans slechts van korte duur.) Maar overleg wel eerst even met je huisarts voordat je iets aan je medicijngebruik verandert.
2 ui iedere a ond in hoe laatje naar bed gaat. hoe lang het duurt voordat je in slaap valt. hoe vaakje s nachts wakker wordt. hoe laatje uiteindelijk opstaat. het totale aantal uren slaap en of je slaapmiddelen hebt ingenomen. Datum Tijd van Tijd voor Aantal Tijd van Totaal Ingenomen naar bed inslapen keren opstaan aantal medicijnen gaan 's nachts uren slaap wakker Er gaat enige tijd overheen (mogelijk een paar weken) voordat je verbetering merkt. Omdat het aanleren van het verstoorde slaappatroon lange tijd heeft geduurd, duurt het meestal ook geruime tijd voordat je het weer hebt afgeleerd. Verwacht niet onmiddellijk resultaat. Zo komjevan slapeloosheid af 1. Zorg voor vaste slaaptijden. Probeer je leven zo in te richten dat je steeds op ongeveer dezelfde tijd naar bed gaat en opstaat. Dat betekent dat je het naar bed gaan en opstaan niet laat afhangen van hoe moe je bent. 2. Vermijd dutjes. Een dutje kan prettig zijn en je het idee geven dat je slaap inhaalt, maar kan je dag-nachtritme wel verstoren. Het is belangrijk je hersenen te trainen om op vaste tijden in slaap te vallen en wakker te worden. Kortom: geen dutjes meer. 3. Gebruik je bed alleen om te slapen. Slapeloosheid hangt vaak samen met te veel drukte aan je hoofd vlak voor bedtijd of tijdens het wakker liggen in bed. Veel mensen die last hebben van slapeloosheid gebruiken hun bed ook als plek om te lezen, tv te kijken, te telefoneren of te piekeren. Daardoor ga je je bed associëren met drukte en spanningen. Het is belangrijk om je bed alleen te gebruiken als slaapplek. Ga naar een andere
3 252 ANGSTVRI] kamer om te lezen of te telefoneren. Vraag vrienden je niet te laat te bellen. 4. Vermijd (in)spanningen voor het naar bed gaan. Vermijd ruzies en inspannende bezigheden voordat je naar bed gaat. Je hebt niets aan een geagiteerd gevoel. Gebruik het uur voordat je naar bed gaat om te ontspannen. Doe iets rustgevends of saais. Ga niet sporten vlak voor het naar bed gaan. 5. Maak eerder op de avond tijd vrij voor piekeren en plannen. Slapeloosheid wordt meestal veroorzaakt door psychische overactiviteit. Je denkt gewoon te veel na voor het slapengaan. Je ligt bijvoorbeeld in bed te denken aan alles wat je morgen moet doen. Of je denkt terug aan alles wat er vandaag is gebeurd. Door al dat denken, val je niet in slaap. Neem drie uur oflanger voordat je naar bed gaat de tijd om te piekeren. Schrijf je piekergedachten op, vraag je af of je er iets zinnigs aan kunt doen, maak een lijstje van actiepunten, plan wat je morgen of deze week gaat doen en accepteer dat er grenzen zijn - je krijgt nooit alles klaar, het wordt niet perfect en er is altijd onzekerheid. Mocht je daarna toch nog in bed liggen piekeren, sta dan op, schrijf je piekergedachten op en bewaar ze tot morgenochtend. Je hoeft er niet direct een antwoord op te hebben. 6. Lucht je gevoelens. Soms wordt slapeloosheid veroorzaakt door het opkroppen van gevoelens die je dwars zitten. Daarom is het nuttig een aantal uren voordat je naar bed gaat de tijd te nemen om je gevoelens op papier te zetten. Bijvoorbeeld: Ik was zo bang en kwaad toen Ben dat tegen mij zei. Probeer zoveel mogelijk gevoelens op te schrijven en probeer je gevoelens te begrijpen. Wees mild voor jezelf, erken dat je recht hebt op gevoelens en besef dat het niet erg is om zo nu en dan angstig te zijn. Leg dit dan aan de kant. Doe dit drie uur oflanger voordat je naar bed gaat. 7. Drink 's avonds minder of helemaal niet. Uit bed moeten om te plassen, kanje nachtrust verstoren. Vermijd 's avonds cafeïnehoudende dranken, te veel of vet eten, suiker, alcohol en dergelijke. Overleg eventueel met een diëtist over een eetpatroon dat een gezonde nachtrust bevordert. 8. Ga uit bed als je niet slaapt. Ligje 's nachts langer dan een kwartier wakker, sta dan op en ga naar een andere kamer. Schrijf je negatieve gedachten op en bedenk rationele alternatieve gedachten. Veelvoorkomende automatische negatieve gedachten zijn: Ik val nooit in slaap; Als ik niet genoeg slaap krijg, kan ik niet functioneren; Ik moet nu meteen slapen en Als
4 Ä BIJLAGE B. SLAPELOOSHEID 253 ik niet genoeg slaap krijg, word ik ziek. Het gevolg van te weinig slaap is meestal dat je je moe en prikkelbaar voelt. Dat is wel onprettig en lastig, maar geen ramp. 9. Probeer jezelf niet te dwingen om in slaap te vallen. Dat is alleen maar frustrerend en leidt juist tot meer angst en spanningen. Het is nuttiger om je pogingen om in slaap te vallen te staken. Het klinkt misschien tegenstrijdig, maar een uiterst effectieve manier om je nachtrust te verbeteren, is niet meer proberen om in slaap te vallen. Zeg bijvoorbeeld tegen jezelf: Ik probeer niet meer om in slaap te vallen en concentreer me gewoon op een ontspannen gevoel in mijn lichaam. 10. Herhaal je angstgedachten. Iedere beangstigende situatie of gedachte wordt saai als je hem maar vaak genoeg herhaalt. Doe hiervoor in gedachten een stap terug, neem een observerende houding aan en herhaal de gedachte honderden keren langzaam in jezelf. Steljezelf voor als een soort van robot die de gedachte steeds weer herhaalt. Probeer jezelf niet gerust te stellen, neem de tijd en blijf bij de gedachte. 11. Maak een eind aan veiligheidsgedrag. Misschien word je wel zo angstig van het niet kunnen slapen, dat je je toevlucht neemt tot bijgelovig gedrag, zoals steeds weer op de wekker kijken, tellen, je lichaam helemaal stil houden, of jezelf bevelen geven als Houd op met dat gepieker. Probeer je hiervan bewust te worden en stop ermee. Draai bijvoorbeeld de wekker vanje af. üflaat wat er inje hoofd opkomt er gewoon zijn, zonder te proberen er iets tegen te doen. 12. Pak je negatieve gedachten aan. Waarschijnlijk heb je allerlei negatieve gedachten ontwikkeld over inslapen. En door die gedachten lukt het je vervolgens niet om in slaap te vallen. Als je er vraagtekens bij plaatst, veroorzaken ze gelijk al veel minder angst en spanningen. Hieronder zie je een aantal veelvoorkomende gedachten van mensen die last hebben van slapeloosheid, gevolgd door een rationele alternatieve gedachte. Negatieve gedachte: Ik moet nu meteen in slaap vallen, anders kan ik morgen niet functioneren. Rationeel alternatief Er is eigenlijk geen haast bij.je hebt wel eens eerder niet geslapen. Je zult een beetje moe zijn en dat is lastig en onprettig, maar niet echt het einde van de wereld. Negatieve gedachte: Het is niet normaal om zoveel last te hebben van slapeloosheid. Het betekent dat me iets mankeert.
5 254 ANGSTVRI] Rationeel alternatief Helaas komt slapeloosheid veel voor. Vrijwel iedereen heeft er wel eens last van. Niemand zal je erop aankijken. Negatieve gedachte: Ik moet gewoon meer mijn best doen om in slaap te vallen. Rationeel alternatief Jezelf dwingen om in slaap te vallen, werkt nooit. Het maakt je alleen maar gespannen, waardoor je nog minder kunt slapen. Het is beter om het niet meer te proberen en je eraan over te geven dat je niet slaapt. Dan kun je tenminste ontspannen. Negatieve gedachte: Ik moet alles waar ik wakker van lig onthouden. Rationeel alternatief Als iets de moeite waard is om te onthouden, kun je beter opstaan, het opschrijven en dan weer naar bed gaan. Je hebt morgen alle gelegenheid om er iets mee te doen. Negatieve gedachte: Ik krijg nooit genoeg slaap. Rationeel alternatief Dat geldt waarschijnlijk voor de meeste mensen, maar het is niet meer dan lastig en onprettig. Het is niet het einde van de wereld. Slaaprestrictietherapie: een krachtig alternatief Er bestaat ook een meer drastische aanpak van slapeloosheid, genaamd slaaprestrictietherapie. Deze aanpak kan erg effectief zijn. Deze methode gaat uit van het idee dat je je hersenen moet trainen om zich in te stellen op een bepaald dag-nachtritme. Dit is lastiger dan de hierboven beschreven aanpak, maar werkt soms het beste. Met behulp van bijzonder helder licht zorg je voor een regelmatige afwisseling van licht en donker. Je kunt hiervoor gebruikmaken van zonlicht (dat je regelt met zonneschermen of gordijnen), daglichtlampen of zogenaamde 'Iichttherapielarnpen', die door verschillende producenten op de markt worden gebracht. Verder bestaat slaaprestrictietherapie uit de volgende stappen. 1. Blijf 24 uur wakker. Dit is best moeilijk en veel mensen voelen zich hierna doodmoe. Maar het kan wel helpen bij het herstellen van je dag-nachtritme. Gaat het je te ver om 24 uur niet te slapen, ga dan door naar de tweede stap: 'Begin met je minimale slaapduur'. 2. Begin met je minimale slaapduur. Kijk naar de uitgangsgegevens in je slaapdagboek. Wat is de minimale hoeveelheid slaap die je de afgelopen week hebt gehad? Is dat vier uur, begin dan met slechts vier uur slaap,
6 BIJLAGE B. SLAPELOOSHEID 255 hoe moe je ook bent. Ben je van plan om om zeven uur op te staan, ga dan om drie uur 's nachts naar bed. 3. Verlengje slaapduur geleidelijk. Slaap iedere nacht een kwartier langer. Ga iedere avond een kwartier eerder naar bed. Gingje bijvoorbeeld eerst om drie uurs nachts naar bed, ga dan de volgende nacht om kwart voor drie naar bed en de nacht daarna om half drie. 4. Streef niet naar acht uur slaap. Veel mensen hebben niet echt acht uur slaap nodig. Let op wanneer je je overdag minder vermoeid en helderder gaat voelen en bepaal dan je uiteindelijke slaapduur. Slaaprestrictietherapie lijkt misschien erg moeilijk, maar kan uiterst effectief zijn. Nadat je de slaaprestrictietherapie hebt afgerond, kun je de twaalf eerder beschreven stappen voor een gezonde nachtrust alsnog gebruiken. We hebben allemaal wel eens een slapeloze nacht, maar met goede slaapgewoonten kun je daar veel aan doen. Door een verbeterde nachtrust nemen je angst en depressie vaak aanzienlijk af.
Adviezen om beter te slapen
Slaapcentrum Slingeland Medische psychologie en Maatschappelijk werk Adviezen om beter te slapen i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen U heeft last van slapeloosheid. Dit kan invloed hebben
Nadere informatieGIDS. voor een. rustige nacht
GIDS voor een rustige nacht Lekker geslapen? Lekker slapen en uitgerust wakker worden. Voor veel mensen is het een verre droom. Naar schatting één op de vijf mensen in ons land kampt geregeld met slaapproblemen.
Nadere informatieNiet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid. Jeugd en Gezin Gooi en Vechtstreek
Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid We slapen gemiddeld zo n zeven tot acht uur per nacht. Dat is ongeveer een derde van ons hele leven. Er zijn wel verschillen in de behoefte aan slaap. Waar de
Nadere informatieSlaapproblemen? Gezonde slaap
Dit is een folder van www.orthoconsult.nl geschreven door dhr. drs. Ard Nieuwenbroek, trainer/ therapeut bij Ortho Consult. Deze folder is op een aantal punten aangepast en aangevuld door de stressbegeleiders
Nadere informatieregio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl
regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl n Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid We slapen gemiddeld zo n zeven tot acht uur per nacht. Dat
Nadere informatieSlaapproblemen? Een aantal feiten. Gezonde slaap. Soorten Slecht Slapen
Niet waar Soms waar Wel waar Slaapproblemen? Een aantal feiten Uit onderzoek blijkt dat èèn op de 10 jongeren zo nu en dan last heeft van slaapproblemen. Dit kan iedereen overkomen en eigenlijk is het
Nadere informatieHelp, ik kan niet slapen! Slaapproblemen bij jongeren
1 Help, ik kan niet slapen! Slaapproblemen bij jongeren 2 Help, ik kan niet slapen! Slaapproblemen bij jongeren Slaap jij ook zo slecht? Uit onderzoek blijkt dat één op de tien jongeren zo nu en dan last
Nadere informatieSlaapstoornissen bij ouderen
Slaapstoornissen bij ouderen Een goede nachtrust is belangrijk. Tijdens de slaap krijgt het lichaam de tijd om te herstellen. Daarnaast lijkt slaap ook invloed te hebben op het geheugen. Met het ouder
Nadere informatieSlaapstoornissen bij ouderen
Slaapstoornissen bij ouderen Een goede nachtrust is belangrijk. Tijdens de slaap krijgt het lichaam de tijd om te herstellen. Daarnaast lijkt slaap ook invloed te hebben op het geheugen. Met het ouder
Nadere informatiePatiënteninformatie. Slaap bevorderende adviezen Slaap bevorderende adviezen.indd 1
Patiënteninformatie Slaap bevorderende adviezen 20170044 Slaap bevorderende adviezen.indd 1 01-09-17 13:41 Slaap bevorderende adviezen Slaapcentrum, route 1.5 Telefoon (050) 524 5930 Medische Psychologie,
Nadere informatieAdviezen om beter te slapen
Adviezen om beter te slapen U heeft last van slapeloosheid. Dit is een veel voorkomende klacht, waarvoor vaak geen duidelijke oorzaak te vinden is. In deze folder leest u tips om beter te kunnen slapen.
Nadere informatieSlaapadviezen. Havenziekenhuis. Bij slapeloosheid
Slaapadviezen Bij slapeloosheid Heeft u moeite met inslapen en/of doorslapen? In deze folder leest u een aantal tips voor een goede nachtrust. Ga voor uzelf na of u deze slaapadviezen echt toepast en neem
Nadere informatieHoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld:
hoofdstuk 10 Hoe je je voelt Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: zenuwachtig wakker worden omdat je naar school moet, vrolijk
Nadere informatieKALMEER- EN SLAAPMIDDELEN DE AFBOUW
KALMEER- EN SLAAPMIDDELEN DE AFBOUW Ik wil stoppen met slaapmiddelen In het kort Een goede voorbereiding maakt stoppen met slaapmiddelen makkelijker. Uw huisarts helpt u graag bij het stoppen. Als u stopt,
Nadere informatieSlaaphygiëne. Tips om beter te slapen. Hoofdpijn polikliniek
Slaaphygiëne Tips om beter te slapen Hoofdpijn polikliniek Soms is het moeilijk om in slaap te vallen of om door te slapen. Hier geven wij u enkele tips die misschien kunnen helpen om tot een gezonde slaap
Nadere informatiekennistoets. wat weet jij nou van slapeloosheid?
1. Toelichting Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M23 van juli 2005. Met behulp van de Kennistoets kunnen de praktijkassistentes nagaan hoe hun kennis over hun handelen bij slapeloosheid en slaapmedicatie
Nadere informatieAppendices COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE (CGT)
Appendices COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE (CGT) De belangrijkste ingrediënten van de cognitieve gedragstherapie (CGT) zijn voorlichting over slaap, slaaphygienische adviezen, verandering van slaapgedrag, leren
Nadere informatieVier op de tien slaapt slecht Bijlage
1) Grafieken en tabellen Vier op de tien slaapt slecht Bijlage Grafiek 1: Stellingen over slaap (totale groep 3.297 personen) Kijk naar jezelf (op een gemiddelde dag) en duid aan in welke mate je het eens
Nadere informatielyondellbasell.com Heb je genoeg slaap?
Heb je genoeg slaap? Wat levert een goede nachtust op? Slaap is een van de belangrijkste activiteiten die we doen om ons lichaam te behouden. Het laat onze geest en lichaam herstellen. Slaapproblemen kunnen
Nadere informatieGezond slapen? Slaapadvies voor rusthuisbewoners.
Gezond slapen? Slaapadvies voor rusthuisbewoners. WAT IS SLAAP? Slaap is een toestand van rust. Het is een natuurlijk proces waarbij je lichaam zich herstelt, maar ook om ervaringen van de dag te helpen
Nadere informatieSlaapproblemen bij jongeren. Informatie voor ouders
Slaapproblemen bij jongeren Informatie voor ouders Jongeren hebben een goede nachtrust nodig zodat ze voldoende energie hebben en zich lichamelijk en geestelijk goed voelen. Het verschilt per jongere hoeveel
Nadere informatieSlaapproblemen. Print. deze. Heel wat kinderen hebben een periode waarin ze niet. folder. goed slapen. In de meeste gevallen gaat dat vanzelf weer
Slaapproblemen Print Heel wat kinderen hebben een periode waarin ze niet deze goed slapen. In de meeste gevallen gaat dat vanzelf weer folder over. Slaapproblemen kunnen voor veel problemen zorgen. Het
Nadere informatieTIPS OM BETER TE SLAPEN
TIPS OM BETER TE SLAPEN Heeft u last van problemen tijdens het slapen en/of wordt u vaak vermoeid wakker? In deze folder kunt u tips en adviezen vinden voor een betere slaap. Slaapproblemen zijn een vaak
Nadere informatieSlaapwel baby. Hoeveel slaapt een baby?
Slaapwel Slaapwel baby Net zoals volwassenen slapen ook niet alle kinderen even gemakkelijk of regelmatig. In deze brochure vind je meer informatie over goede slaapgewoontes en krijg je tips voor een gezonde
Nadere informatieSlaapproblemen. GGD Regio Nijmegen
Slaapproblemen GGD Regio Nijmegen Slaapproblemen Problemen met het slapen, komen bij kinderen regelmatig voor. Als uw kind moeite heeft met slapen, is het goed om na te gaan waardoor dit komt. In deze
Nadere informatieSlaaphygiene tips voor een gezonde slaap
Slaaphygiene tips voor een gezonde slaap Inleiding Deze folder geeft u informatie over slapeloosheid. Slapeloosheid is een veelvoorkomende klacht. Er zijn mensen die moeite hebben om in slaap te vallen,
Nadere informatieLangdurige slapeloosheid. Diagnose en behandeling van insomnie
Langdurige slapeloosheid Diagnose en behandeling van insomnie We spreken van langdurige slapeloosheid ofwel chronische insomnie als het niet in slaap vallen, het niet kunnen doorslapen en/of veel te vroeg
Nadere informatieslaap voorlichting Slaap Voorlichting 1. Toelichting 2. Doel, doelgroep en tijdsduur 3. Uitvoering 4. Organisatie
1. Toelichting Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M23 van juli 2005. Een gestructureerde slaapanamnese en goede voorlichting over slaapfysiologie en slaaphygiëne kunnen onnodig en ineffectief
Nadere informatie!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN?
Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt met het spelen van games. Je beseft dat je hierdoor in de problemen kunt raken: je huiswerk lijdt
Nadere informatiePatiënteninformatie. Slaap bevorderende adviezen bij het Slaapapneu Syndroom
Patiënteninformatie Slaap bevorderende adviezen bij het Slaapapneu Syndroom Slaap bevorderende adviezen bij het Slaapapneu Syndroom Slaapcentrum, route 1.5 Telefoon (050) 524 5930 Medische Psychologie,
Nadere informatieInslaapproblemen bij kinderen met AD(H)D
Inslaapproblemen bij kinderen met AD(H)D Ongeveer 30% van de kinderen met AD(H)D heeft chronische inslaapproblemen. Dit zien we ook vaak bij onder andere kinderen met een ontwikkelingsachterstand, autisme,
Nadere informatieWil jij minderen met social media?
Wil jij minderen met social media? Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2016 Hulpboekje social media 1 Hoe sociaal zijn social media eigenlijk? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt op social media.
Nadere informatieSLAAP BIJ OUDEREN. - Tips voor een goede nachtrust-
SLAAP BIJ OUDEREN - Tips voor een goede nachtrust- Aandacht voor het slapen is belangrijk. Tijdens de slaap kan je lichamelijk en geestelijk herstellen. Er worden bovendien reserves opgebouwd om de volgende
Nadere informatieOmgaan met slapeloosheid
Omgaan met slapeloosheid Beste patiënt Vrijwel iedereen heeft wel eens een slapeloze nacht. Sommigen daarentegen genieten zelden of nooit van een heerlijke nachtrust. Dat is vervelend. Samen kunnen we
Nadere informatie... 1.b Uw klachten bestaan sinds:...
Afdeling Biometrie Gelre ziekenhuizen De afdeling Biometrie werkt met een multidisciplinair team van medisch specialisten van de afdelingen Neurologie, Longziekten en KN. m meer van uw situatie te begrijpen
Nadere informatieSLAAPMAKEND. Workshop Slaap en Persoonlijke effectiviteit NVAB
Workshop Slaap en Persoonlijke effectiviteit NVAB 11-06-2018 Slaapquiz: 1) Je hersenen rusten tijdens je slaap 2) Sommige mensen dromen nooit tijdens hun slaap
Nadere informatieWat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken
Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Mensen zoeken hulp omdat ze overhoop liggen met zichzelf of met anderen. Dit kan zich op verschillende manieren uiten. Sommige mensen worden
Nadere informatieBehandeling chronische pijn en vermoeidheid bij tieners
Behandeling chronische pijn en vermoeidheid bij tieners Afdeling revalidatie mca.nl Inhoudsopgave Wat is chronische pijn en vermoeidheid? 3 Chronische pijn en vermoeidheid bij tieners 4 Rustig aan of toch
Nadere informatieLeren beheersen van je slaapprobleem. Bart De Saeger" 19/03/2012
Leren beheersen van je slaapprobleem Bart De Saeger" 19/03/2012 Bart De Saeger" Klinisch psycholoog - Gedragstherapeut Theorie + Technieken Inzicht krijgen" Leren hoe je het probleem stap voor stap kan
Nadere informatieBenzo de baas. Succesvol zelf uw slaap- en kalmeringsmiddelen afbouwen
Werkboek van Benzo de baas Succesvol zelf uw slaap- en kalmeringsmiddelen afbouwen Dit werkboek helpt u om stap voor stap te stoppen met slaap- en kalmeringsmiddelen. Over zes weken kunt u weer zonder
Nadere informatieDoe de grote zelftest
Doe de grote zelftest Ben ik burn-out? Het verraderlijke van burn-ut is dat je zelf vaak de laatste bent die het wil weten. De omgeving maakt je erop attent, dwingt je naar de dokter te gaan, of je stort
Nadere informatieSessie 1 Informatie en slaaphygiëne
Sessie 1 Informatie en slaaphygiëne Bespreken ingevulde lijsten De lijsten die u voor deze sessie heeft ingevuld, worden kort besproken. Ze zijn vooral bedoeld als meting vooraf. In latere sessies zullen
Nadere informatie... 1.b Uw klachten bestaan sinds:...
Slaap & Apneu Centrum Apeldoorn Binnen het Slaap & Apneu Centrum Apeldoorn werkt een multidisciplinair team van medisch specialisten van de afdelingen KN, longziekten en neurologie, GZ-psycholoog, laboranten
Nadere informatieSlaapproblemen, angst en onrust
Slaapproblemen, angst en onrust WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WAT GEBEURT ER ALS U STOPT AUTORIJDEN INFORMATIE ADRESSEN HULPVERLENING VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL SLAAPPROBLEMEN,
Nadere informatieSLAAP- EN KALMEERMIDDELEN, DENK EERST AAN ANDERE OPLOSSINGEN. BEWEGING, VOEDING, RELAXATIE,...
SLAAP- EN KALMEERMIDDELEN, DENK EERST AAN ANDERE OPLOSSINGEN. BEWEGING, VOEDING, RELAXATIE,... SLAAP- EN KALMEERMIDDELEN MOETEN DE LAATSTE OPTIE ZIJN. 1.260.034 ELKE DAG WORDEN ER EENHEIDSDOSISSEN SLAAP-
Nadere informatieStressmanagement Slaapproblemen en de achilleshiel hoofdstuk 10. Petronette Castrop de Koning
Stressmanagement Slaapproblemen en de achilleshiel hoofdstuk 10 Petronette Castrop de Koning Inhoudsopgave Slaap... 3 Slaapfases... 4 Slapeloos... 4 Achilleshiel in je leven... 5 Slaap Over het algemeen
Nadere informatieSLAAPPROBLEMEN APOTHEEK.NL
SLAAPPROBLEMEN WAT KAN IK ZELF DOEN MEDICIJNEN BIJ SLAAPPROBLEMEN (BENZODIAZEPINES) AUTORIJDEN STOPPEN MET EEN BENZODIAZEPINE WAT KAN DE APOTHEKER VOOR MIJ DOEN INFORMATIE APOTHEEK.NL SLAAPPROBLEMEN Slaapproblemen
Nadere informatieZELFINVULLIJST DEPRESSIEVE SYMPTOMEN (INVENTORY OF DEPRESSIVE SYMPTOMATOLOGY: IDS-SR) 1 (In te vullen door patiënt)
ZELFINVULLIJST DEPRESSIEVE SYMPTOMEN (INVENTORY OF DEPRESSIVE SYMPTOMATOLOGY: IDS-SR) 1 (In te vullen door patiënt) Naam:.. Datum: - - Kruis bij elke vraag het antwoord aan dat de afgelopen zeven dagen
Nadere informatieSlaaptraining. Annelies Smolders Psycholoog - Psychotherapeut Slaaplabo Dr. Weytjens, verantwoordelijke arts. Jessa Ziekenhuis vzw.
Slaaptraining Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Dienst kwaliteit E-mail: info@jessazh.be Tel: 011 30 90 22 Annelies Smolders Psycholoog - Psychotherapeut
Nadere informatieSlaapstoornissen bij Parkinson. Dr. C. Gerlach neuroloog
Slaapstoornissen bij Parkinson Dr. C. Gerlach neuroloog 07-11-2015 Inhoud: De normale slaap Voorkomen van slaapstoornissen Overzicht van slaapstoornissen bij Parkinson REM slaap gedragsstoornissen slaapadviezen
Nadere informatieRusteloze benen restless legs syndrome (RLS)
Rusteloze benen restless legs syndrome (RLS) Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 1159 Wat zijn rusteloze benen? Het rusteloze benen syndroom (ofwel restless legs syndrome, afgekort RLS) is een
Nadere informatieLekker slapen. Tips voor een goede (nacht)rust
Lekker slapen Tips voor een goede (nacht)rust Slaap: onmisbaar voor lichaam en geest. We hebben rust nodig om te herstellen van de dag. Bij kinderen is slapen daarnaast belangrijk voor een goede groei.
Nadere informatieMagie voor het verkopen van je huis Leer hoe je in korte tijd je huis kunt verkopen en ook nog voor een gunstige prijs. Desirée
Life Coach Désirée Snelling Berg Magie voor het verkopen van je huis Leer hoe je in korte tijd je huis kunt verkopen en ook nog voor een gunstige prijs. Desirée 2011 Magie voor het verkopen van je huis
Nadere informatieTips tegen nervositeit
Vijf jaar lang heb ik een slaapmiddel gebruikt om in slaap te komen soms had ik de moed om het eens zonder dat tabletje te proberen. Ik sliep dan zo slecht, dat ik de moed snel weer opgaf. Toch vond ik
Nadere informatiePeriodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD)
Periodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD) Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 1160 Wat zijn periodieke beenbewegingen van de slaap? Bij periodic limb movement
Nadere informatieLuisteren: muziek (B1 nr. 2)
OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. U
Nadere informatieOmgaan met slapeloosheid Adviezen door de psychologen van het Slaapcentrum
Omgaan met slapeloosheid Adviezen door de psychologen van het Slaapcentrum Slaaprestrictie Achtergrondinformatie Slechte slapers hebben vaak de neiging om langer in bed te blijven liggen in de hoop dat
Nadere informatieRust & Ontspanning 1
Rust & Ontspanning 1 Onderwerpen Invloed van stress Onthaasten Rust als basis Bewust leven Tips om te onthaasten Nachtrust Tips voor goede nachtrust Vragen 2 Invloed van stress In ons leven worden we frequent
Nadere informatie1.4 Piekeren. Piekeren is de verkeerde kant op fantaseren. - Loesje
1.4 Piekeren Piekeren is de verkeerde kant op fantaseren - Loesje Iets wat je veel doet, daar word je goed in. Als je veel piano speelt, word je beter in piano spelen. Als je veel Wordfeud doet, word je
Nadere informatieTerugval preventie plan
Terugval preventie plan Dit formulier kan u helpen op een later moment in uw leven te voorkomen dat de problemen terug komen of verergeren. Terugval, weer last krijgen van iets waar je eerder last van
Nadere informatieI n f o r m a t i e v o o r p a t i ë n t e n
I n f o r m a t i e v o o r p a t i ë n t e n Omgaan met slapeloosheid 3 INHOUD Een vicieuze cirkel...4 Slaap en slapeloosheid...5 Nooit meer slecht slapen...7 Sl a a p hy g i ë n e...8 Re l a x a t i
Nadere informatieOmgaan met slaapproblemen
Leven met Multipele Sclerose uitgave 12 Omgaan met slaapproblemen EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS Tekst: drs. Bep Franke-Barendse Uitgever: Nationaal MS Fonds 2 Inleiding We besteden ongeveer eenderde
Nadere informatieGratis Rapport : Wat Te Doen Voor, Tijdens En Na Je Eerste Marathon. - Eelco de Boer -
Gratis Rapport : Wat Te Doen Voor, Tijdens En Na Je Eerste Marathon - Eelco de Boer - Gratis Rapport : Wat Te Doen Voor, Tijdens En Na Je Eerste Marathon Beste lezer, Ik hoop dat jouw doorzettingsvermogen
Nadere informatieSlaapproblemen? patiënteninformatie. campus Sint-Vincentius Sint-Vincentiusstraat 20 2018 Antwerpen tel. 03 285 20 00 fax 03 239 23 23
0000 2026 - SV - oktober 2012 Slaapproblemen? campus Sint-Vincentius Sint-Vincentiusstraat 20 2018 Antwerpen tel. 03 285 20 00 fax 03 239 23 23 www.st-vincentius.be GasthuisZusters Antwerpen patiënteninformatie
Nadere informatieSessie 1 Informatie en slaaphygiëne
Sessie 1 Informatie en slaaphygiëne Bespreek het slaapdagboek (zie bijlage) en beantwoord eventuele vragen over de algemene informatie over slaap. Psycho-educatie: leg het ontstaan van langdurige slapeloosheid
Nadere informatieIN TOPVORM TIJDENS YEAR_END
IN TOPVORM TIJDENS YEAR_END 4 TIPS voor een TOP jaarafsluiting 2014 Anja Lefeber Vit4Life 2 Dank je voor je interesse in dit e-book! Hartelijk bedankt voor het downloaden van mijn e-book In topvorm tijdens
Nadere informatieSlachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg
Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt
Nadere informatieInformatiebrochure. Slaap (-problemen?) PAAZ. I Autonome verzorgingsinstelling
Informatiebrochure Slaap (-problemen?) PAAZ I Autonome verzorgingsinstelling IISlapeloze nachten Ieder mens slaapt wel eens slecht, kan urenlang niet inslapen of ligt te piekeren bij het vooruitzicht van
Nadere informatieSlapen een probleem (4-12 jaar)
Slapen een probleem (4-12 jaar) 1 2 Slapen een probleem (4-12 jaar) Voldoende slaap belangrijk! Iedereen heeft slaap nodig. Voldoende slaap geeft een uitgerust en fit gevoel. Onvoldoende slaap leidt tot
Nadere informatieDocumentaire vrijheid Depressie
Documentaire vrijheid Depressie Anna Diouf en Rianne Horning MM2A 1 Inhoudsopgave Inleiding Het onderzoek Voice-over Filmplan Storyboard 2 Inleiding De afgelopen 4 weken hebben we in duo s een mini-documentaire
Nadere informatieHet droogbed boek Werkboek bij de droogbedtraining in het ziekenhuis.
Het droogbed boek Werkboek bij de droogbedtraining in het ziekenhuis. Dit werkboek is bedoeld als ondersteuning bij het trainingsprogramma. De droogbedtraining is speciaal ontwikkeld voor kinderen en jongeren
Nadere informatie4. Ik ben bang dat langdurige slapeloosheid ernstige gevolgen heeft voor mijn lichamelijke gezondheid. mee eens : : : : : : mee oneens
Bijlagen Alle formulieren die u in dit boek hebt leren gebruiken, zijn hier nog eens opgenomen. U kunt ze kopiëren en gebruiken op het moment dat u ze weer nodig hebt. 98 verbeter je slaap HOUDING EN GEDACHTEN
Nadere informatie1. Ik merk vaak dat ik probeer iets te bereiken wat op de een of andere manier op een mislukking uitloopt. -----
Test: Je persoonlijke afweerprofiel Met de volgende test kun je bepalen welk afweermechanisme je het meest gebruikt. Iedereen gebruikt alle afweervormen, maar er bestaan verschillen in de frequentie waarmee
Nadere informatieOntdek je kracht voor de leerkracht
Handleiding les 1 Ontdek je kracht voor de leerkracht Voor je ligt de handleiding voor de cursus Ontdek je kracht voor kinderen van groep 7/8. Waarom deze cursus? Om kinderen te leren beter in balans te
Nadere informatieTeksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.
Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl
Nadere informatieNa de opname Intensive Care/High Care voor Kinderen
Na de opname Intensive Care/High Care voor Kinderen Beste ouders en/of verzorgers, Inmiddels ligt de opname van uw kind op de Intensive Care achter u en bent u weer thuis, op de verpleegafdeling of in
Nadere informatieLekker slapen. Tips voor een goede (nacht)rust
Lekker slapen Tips voor een goede (nacht)rust Slaap: onmisbaar voor lichaam en geest. We hebben rust nodig om te herstellen van de dag. Bij kinderen is slapen daarnaast belangrijk voor een goede groei.
Nadere informatieDe examenperiode is een moeilijke tijd. Je moet hard studeren en je hebt veel stress. Wat is een goede studiemethode en wat doe je beter niet?
TIPS VOOR DE EXAMENS De examenperiode is een moeilijke tijd. Je moet hard studeren en je hebt veel stress. Wat is een goede studiemethode en wat doe je beter niet? Wat moet je doen? 1. Lees de tekst op
Nadere informatieOnrust in de nacht Samenvatting Dementie Wat is onrustig gedrag in de nacht? Levensloop Jul ie contact verandert Persoonlijkheid
Onrust in de nacht Samenvatting Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Onrust in de nacht samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken. Wat is onrustig gedrag in de nacht? Dementie kan
Nadere informatieLekker slapen. Tips voor een goede (nacht)rust
Lekker slapen Tips voor een goede (nacht)rust Slaap: onmisbaar voor lichaam en geest. We hebben rust nodig om te herstellen van de dag. Bij kinderen is slapen daarnaast belangrijk voor een goede groei.
Nadere informatieDE KERN boz Centrum voor biodynamische osteopathie, bewustwording, ontplooiing, spiritualiteit
DE KERN boz Centrum voor biodynamische osteopathie, bewustwording, ontplooiing, spiritualiteit DE KERN boz is lid van: VBAG (Vereniging ter Bevordering van Alternatieve Geneeswijze) Shibumi (International
Nadere informatieRusteloze benen. restless legs syndrome (RLS) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op
Rusteloze benen restless legs syndrome (RLS) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Wat zijn rusteloze benen? Het rusteloze benen syndroom (ofwel restless legs syndrome, afgekort
Nadere informatiePeriodieke beenbewegingen van de slaap
Periodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Wat zijn periodieke beenbewegingen van de slaap? Bij periodic
Nadere informatieWORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur
WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les twee Welkom bij les twee van deze e-cursus waarin we je willen laten zien hoe je groter kunt worden zodat je problemen
Nadere informatiehoe we onszelf zien, hoe we dingen doen, hoe we tegen de toekomst aankijken. Mijn vader en moeder luisteren nooit naar wat ik te zeggen heb
hoofdstuk 8 Kernovertuigingen Kernovertuigingen zijn vaste gedachten en ideeën die we over onszelf hebben. Ze helpen ons te voorspellen wat er gaat gebeuren en te begrijpen hoe de wereld in elkaar zit.
Nadere informatieFormulier paniekaanval
Formulier paniekaanval Datum: Begintijd: Triggers: Verwacht: Onverwacht: Maximale angst ------- ------- ------- ------- ------- ------- ------- ------- ------- ------- Geen Licht Matig Sterk Extreem Vink
Nadere informatieDé 14 fundamentele stappen naar geluk
Dé 14 fundamentele stappen naar geluk Van de Amerikaanse psycholoog Michael W. Fordyce 1. Wees actief en ondernemend. Gelukkige mensen halen meer uit het leven omdat ze er meer in stoppen. Blijf niet op
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Slaaphygiëne bij ouderen. Tips om goed te slapen
PATIËNTEN INFORMATIE Slaaphygiëne bij ouderen Tips om goed te slapen Bij het ouder worden verandert het normale slaappatroon. De slaap wordt korter, minder diep en het kan voorkomen dat u vaker wakker
Nadere informatieOefeningen om om te gaan met moeilijke momenten. Algemeen. Overzicht:
Oefeningen om om te gaan met moeilijke momenten Algemeen In dit document vind je een overzicht terug van oefeningen die je kan doen om de psychologische vaardigheden te versterken en de deelnemers te ondersteunen
Nadere informatieHET SLAAP EXPERI MENT
HET Doe mee SLAAP EXPERI MENT Samen in 21 dagen naar meer (nacht)rust Goed slapen en de kans op stress verminderen is enorm belangrijk. Je wordt er simpelweg gelukkiger van. Jij als werkgever en daarbij
Nadere informatieBedplassen. PIPO-poli voor kinderen met plas- en poepproblemen Vrouw Moeder Kind-centrum
Bedplassen PIPO-poli voor kinderen met plas- en poepproblemen Vrouw Moeder Kind-centrum Inleiding 's Nachts of 's ochtends een nat bed, niet durven logeren bij vriendjes, een schoolkamp of vakantie die
Nadere informatieWaar een wil is, is een Weg!
5 tips om moeiteloos voor jezelf te kiezen en een stap te zetten. Waar een wil is, is een Weg! - Lifecoach http://www.facebook.com/arlettevanslifecoach 0 Je bent een ondernemende 40+ vrouw die vooral gericht
Nadere informatieCentrum voor Slaapen Waakstoornissen (CSW)
= Centrum voor Slaapen Waakstoornissen (CSW) Inhoudsopgave Inleiding 3 Het Centrum voor Slaap- en Waakstoornissen 3 De slaap 5 Wat is slaap? 5 Het verloop van de slaap 5 Hoe wordt de slaap geregeld? 6
Nadere informatieDelirium op de Intensive Care (IC)
Deze folder is bedoeld voor de partners, familieleden, naasten of bekenden van op de Intensive Care (IC) afdeling opgenomen patiënten. Door middel van deze folder willen wij u als familie* uitleg geven
Nadere informatieeen dierbare verliezen
een dierbare verliezen een dierbare verliezen U heeft kort geleden iemand verloren. Dat kan heel verwarrend zijn. Vaak is het moeilijk te accepteren dat iemand er niet meer is. Soms is het verdriet of
Nadere informatieUw hond is bang, nerveus, zenuwachtig, U kunt hem niet betrekken in het doen van leuke dingen.
1 Uw hond is bang, nerveus, zenuwachtig, U kunt hem niet betrekken in het doen van leuke dingen. Eerst en vooral is het een voordeel als u weet waarom uw dier zo nerveus is en bang. Er is ook een groot
Nadere informatieHoofdpijn Duizeligheid Vermoeidheid Concentratieproblemen Vergeetachtigheid
Hersenschudding In deze folder vertellen we wat de gevolgen van een hersenschudding kunnen zijn en wat u kunt verwachten tijdens het herstel. Ook geven we adviezen over wat u het beste wel en niet kunt
Nadere informatieMaak kennis met A.L.A. in 3 stappen naar Rust, Kracht en Zelfvertrouwen; Wat het lichaam verwerkt heeft kan het hoofd loslaten.
Maak kennis met A.L.A. in 3 stappen naar Rust, Kracht en Zelfvertrouwen; Wat het lichaam verwerkt heeft kan het hoofd loslaten. Om je zeker en krachtig te voelen zijn geen ingewikkelde technieken nodig.
Nadere informatieSlapen is heerlijk! Slaap lekker!
Slapen is heerlijk! We slapen graag en veel. Net als elk mens slaapt u ongeveer één derde van uw leven. U kunt dus gerust stellen dat slapen een belangrijk onderdeel is in uw leven! Slapen doet u vaak
Nadere informatieYOGA LIFESTYLE. verbinding met jezelf. Whatever comes. Let it come. Whatever stays. Let it stay. Whatever goes. Let it go
YOGA LIFESTYLE FEBRUARI 2017 YOGA & MEDITATIE Geef jezelf de aandacht en de liefde die je verdient! Maak verbinding met jezelf Ga mee op reis in dit avontuur van zelfontwikkeling en persoonlijke groei!
Nadere informatie