Bijlage 1 bij besluit DRZ/09/2001/AN d.d. 12 juni 2009 HELIKOPTER-INZET MULTIDISCIPLINAIRE OEFENING INHOUDELIJKE OVERWEGINGEN

Transcriptie

1 Bijlage 1 bij besluit DRZ/09/2001/AN d.d. 12 juni 2009 HELIKOPTER-INZET MULTIDISCIPLINAIRE OEFENING INHOUDELIJKE OVERWEGINGEN

2 DE AANVRAAG De voorgenomen helikopter-inzet maakt deel uit van een multidisciplinaire oefening welke onder de vlag van de werkgroep Waddex door een aantal hulpverleningsdiensten gehouden zal worden. De gehele helikopter-inzet incl. aan- en afvliegen zal op 13 juni 2009, tussen 5.45 uur en uur plaatsvinden in de Waddenzee, waarbij tussen 8.00 uur en 9.00 uur op minder dan ft gevlogen zal worden in het gebied tussen de geulen Brakzandstergat en de Schildknoopen, bekend als Brakzand. In 2000 en 2004 hebben de reddings- en hulpdiensten en de zeven wadlooporganisaties in samenwerking met de waddenprovincies omvangrijke reddingsoefeningen op het wad gehouden. In de naar aanleiding hiervan gehouden evaluaties hebben de deelnemende organisaties het belang van het periodiek houden van dergelijke oefeningen aangegeven. De betreffende oefening geeft invulling aan genoemd belang en is een vervolg op de in het verleden uitgevoerde wadloopoefeningen waarbij nu voor het eerst ook het effect op de hulpverlening op de kant wordt beoefend. Hoofddoel van de multidisciplinaire, operationele oefening is het elkaar vinden : kunnen de water- en landpartijen elkaar vinden bij een reddingsactie op het wad die tevens leidt tot vervolghulpverlening op het land? Concreet gaat het erom elkaar te vinden voor wat betreft: 1. De melding en alarmering: het doen van de melding, het aannemen van de melding, het doorschakelen van de melding en het alarmeren van hulp- en reddingsdiensten; 2. Het organiseren van een voortdurende informatie-uitwisseling tussen de betrokken hulp- en reddingsdiensten; 3. Het coördineren van de door de hulp- en reddingsdiensten te ondernemen (onderling samenhangende) hulpverleningsactiviteiten. Scenario behorende bij de oefening Een groep van ongeveer 30 volwassen personen zal onder begeleiding van een aantal wadloopgidsen een wadlooptocht ondernemen van Lauwersoog naar Schiermonnikoog. Na ongeveer een uur zullen enkele kinderen last hebben van acute voedselvergiftiging, waarop wordt besloten om de gehele groep van het wad, middels een offshore SAR helikopter NOGEPA, te evacueren. WETTELIJK KADER Beschermde natuurmonumenten Artikel 60, lid 1 en lid 2, van de Nb-wet 1998 bepaalt dat besluiten welke genomen zijn op basis van de Nb-wet 67 (waaronder o.a. het besluit tot aanwijzing van het natuurmonument Waddenzee ) gelden als besluiten welke genomen zijn op basis van artikel 10 van de Nb-wet 1998 (besluiten ter aanwijzing van beschermde natuurmonumenten). Artikel 10, lid 1, van de Nb-wet 1998 bepaalt dat de minister van LNV bij besluit een natuurmonument kan aanwijzen als beschermd natuurmonument. Artikel 15a, lid 2, van de Nb-wet 1998 stelt dat een besluit houdende aanwijzing van een natuurmonument als beschermd natuurmonument onder de Nb-wet 1998 vervalt met ingang van het tijdstip waarop doch slechts voor zover dat beschermd natuurmonument deel uitmaakt van een Natura 2000-gebied. Indien met toepassing van het tweede lid van artikel 15a een besluit houdende de aanwijzing van een natuurmonument als beschermd natuurmonument geheel of gedeeltelijk is vervallen, heeft de instandhoudingsdoelstelling voor het op grond van artikel 10a, eerste lid, aangewezen gebied mede betrekking op de doelstellingen ten aanzien van het behoud, herstel en de ontwikkeling van het natuurschoon of de natuurwetenschappelijke betekenis van het gebied zoals bepaald in het vervallen besluit. Natura 2000-gebieden Artikel 10a, lid 1, van de Nb-wet 1998 bepaalt dat de minister van LNV gebieden aanwijst ter uitvoering van de Vogel- en Habitatrichtlijn. Lid 3 van dit artikel stelt dat de instandhoudingsdoelstelling van deze gebieden mede betrekking kan hebben op doelstellingen ten aanzien van het behoud, het herstel en de 2

3 ontwikkeling van het natuurschoon of de natuurwetenschappelijke betekenis van het gebied, anders dan vereist ingevolge de Vogel- en Habitatrichtlijn. Artikel 19d, lid 1, van de Nb-wet 1998 bepaalt dat het verboden is zonder vergunning, of in strijd met aan een dergelijke vergunning verbonden voorschriften of beperkingen, projecten of andere handelingen te realiseren c.q. te verrichten die, gelet op de instandhoudingsdoelstelling, de kwaliteit van de natuurlijke habitats en de habitats van soorten in een Natura 2000-gebied kunnen verslechteren of een verstorend effect kunnen hebben op de soorten waarvoor het gebied is aangewezen. Zodanige projecten of andere handelingen zijn in ieder geval projecten of handelingen die de natuurlijke kenmerken van het desbetreffende gebied kunnen aantasten. Artikel 19e, sub a en sub b, van de Nb-wet 1998 bepaalt dat GS c.q. de minister van LNV bij het verlenen van een vergunning op basis van artikel 19d, lid 1, van de Nb-wet 1998 rekening houden met: - de gevolgen die een project of andere handeling, waarop de vergunningaanvraag betrekking heeft, gelet op de instandhoudingsdoelstelling kan hebben voor een op grond van artikel 10a, lid 1, van de Nb-wet 1998 aangewezen gebied of het gebied waarvan de aanwijzing als zodanig in overweging is genomen als bedoeld in artikel 12, lid 3, van de Nb-wet 1998 en - met een op grond van artikel 19a of artikel 19b, van de Nb-wet 1998, vastgesteld beheerplan. Uit artikel 19f, lid 1, van de Nb-wet 1998 volgt dat voor nieuwe projecten of andere handelingen die niet direct verband houden met of nodig zijn voor het beheer van een Natura 2000-gebied, maar die afzonderlijk of in combinatie met andere projecten of handelingen significante gevolgen kunnen hebben voor het desbetreffende gebied, de initiatiefnemer een Passende Beoordeling (hierna: PB) opstelt. In casu kan vastgesteld worden dat ten aanzien van de voorgenomen helikopter-inzet op het moment van besluitvorming, geen beletsel voortvloeit uit enig beheerplan o.b.v. de Nb-wet BELEID Algemene Handreiking Natuurbeschermingswet 1998 (hierna: de Handreiking) In de Handreiking wordt het volgende gesteld: Als (een deel van) een bestaand beschermd natuurmonument en een Natura 2000-gebied samenvallen, gaan de bestaande, voor het natuurmonument geldende doelstellingen over de bescherming van natuurschoon en natuurwetenschappelijke betekenis van het gebied over naar het nieuwe Natura gebied. De status van beschermd natuurmonument komt te vervallen voor het gedeelte van het beschermd natuurmonument dat deel uitmaakt van een Natura 2000-gebied. Wanneer dat gebeurt heeft de instandhoudingsdoelstelling voor dat gedeelte van het Natura 2000-gebied mede betrekking op de doelstellingen voor het behoud, herstel en de ontwikkeling van het natuurschoon of de natuurwetenschappelijke betekenis van het gebied, zoals bepaald in het vervallen besluit van het beschermde natuurmonument (artikel 15a, lid 3, Nb-wet 1998). In dat verband kan opgemerkt worden dat het Natura 2000-gebied Waddenzee het gehele voormalige staatsnatuurmonument Waddenzee (aangewezen bij een tweetal besluiten in 1981 respectievelijk 1993) omvat. Omwille van inzicht in de wezenlijke kenmerken en waarden waarvoor dit natuurmonument is aangewezen (deze waarden maken immers sinds de inwerkingtreding van de Nb-wet 1998 deel uit van het Natura 2000-gebied Waddenzee ) worden deze in de appendix van deze bijlage weergegeven en inhoudelijk meegenomen in de PB. PKB Waddenzee 2007 (Derde Nota) (hierna: de PKB) De op grond van deze PKB te beschermen en te behouden waarden en kenmerken vloeien direct voort uit de hoofddoelstelling van deze PKB. Deze hoofddoelstelling betreft de duurzame bescherming en ontwikkeling van de Waddenzee als natuurgebied en het behoud van het unieke open landschap. Om dit te bereiken is het beleid gericht op de duurzame bescherming en/of een zo natuurlijk mogelijke ontwikkeling van: de waterbewegingen en de hiermee gepaard gaande geomorfologische en bodemkundige processen; natuurlijk bodemreliëf; 3

4 de kwaliteit van water, bodem en lucht. De water- en bodemkwaliteit dient zodanig te zijn dat verontreinigingen slechts een verwaarloosbaar effect hebben op flora en fauna; biologische processen, waaronder de migratiemogelijkheden van dieren; gebiedsspecifieke planten- en diersoorten; fourageer-, broed- en rustgebieden van vogels, de werp-, rust- en zooggebieden van zeezoogdieren en de kinderkamerfunctie van vis; landschappelijke kwaliteiten, met name rust, weidsheid, open horizon en natuurlijkheid inclusief duisternis; in de bodem aanwezige archeologische waarden en in het gebied aanwezige cultuurhistorische waarden. De PKB stelt meer specifiek dat plannen, projecten en handelingen de afwegingskaders van de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn dienen te doorlopen. Deze zijn nationaal geïmplementeerd in de Nb-wet 1998 en de Flora- en Faunawet. Voor zover wettelijke regelingen zich er niet tegen verzetten, zal door het bevoegd gezag een zelfde afweging als bij de natuurwaarden moeten worden gemaakt ten aanzien van de hierboven reeds benoemde landschappelijke kwaliteiten. In de PKB Waddenzee is voorts opgenomen: Helikopterroutes SAR Tussen de vliegbasis Leeuwarden en het opstappunt Oost-Vlieland vinden via min of meer vaste routes op werkdagen vluchten plaats door de Search- and Rescue-helikopters van de Koninklijke Landmacht voor eventuele bijstand bij schietoefeningen op de ranges en oefeningen op de Noordzee. Tijdens deze oefeningen staat een SARhelikopter stand-by op het heli-opstappunt op Oost-Vlieland. Daarnaast worden de helikopters ook zeer regelmatig ingezet bij ziekenvervoer van de eilanden naar de vaste wal. Daarbij wordt een rechte lijn gevlogen van het punt waar de patiënt wordt opgepikt naar het desbetreffende ziekenhuis. Daarbij wordt in principe gevlogen op een hoogte naar gelang de missie en medische indicatie dat toestaat. Bij goed zicht is de vlieghoogte van heli s 150 tot 200 meter, bij slecht weer moet om veiligheidsredenen lager worden gevlogen. Deze vlieghoogte wordt bepaald doordat er visueel gevlogen moet worden en de vaak laaghangende bewolking moet worden vermeden. Alleen met behulp van instrumenten kan en mag er hoger worden gevlogen. Deze helikopters beschikken niet over deze instrumenten. De minimumvlieghoogte is 50 meter. [ ] Nota Ruimte (2006) In zijn algemeenheid is het ruimtelijk beleid voor de VHR-, NB-wet- en EHS- gebieden gericht op het behoud, herstel en de ontwikkeling van de wezenlijke kenmerken en waarden van een gebied. De wezenlijke kenmerken en waarden zijn de actuele en potentiële waarden, gebaseerd op de natuurdoelen voor het gebied. Het gaat daarbij om: de bij het gebied behorende natuurdoelen en - kwaliteit, geomorfologische en aardkundige waarden en processen, de waterhuishouding, de kwaliteit van bodem, water en lucht, rust, stilte, donkerte en openheid, de landschapsstructuur en de belevingswaarde. De bescherming van de wezenlijke kenmerken en waarden vindt plaats door toepassing van een specifiek afwegingskader, het zogenoemde «nee, tenzij»-regime. Aangezien het afwegingskader van de Nota Ruimte met betrekking tot de onderhavige activiteit, het afwegingskader van de Habitatrichtlijn volgt, is met het doorlopen van het afwegingskader zoals opgenomen in artikel 19f, lid 1, van de Nb-wet 1998 materieel aan de vereisten van het afwegingskader van de Nota Ruimte voldaan. Geen beheer, nieuw project De voorgenomen oefening vormt een project welke geen direct verband heeft met of nodig is voor het beheer van de betrokken beschermde gebieden. De oefening is voorts nog niet eerder in exact dezelfde vorm beoordeeld in het kader van de Nb-wet VERGUNNINGPLICHT Ik stel vast dat de voorgenomen helikopter-inzet, in potentie en gelet de in casu relevante instandhoudingsdoelstellingen, de kwaliteit van de natuurlijke habitats en de habitats van soorten in de Waddenzee kan verslechteren. Derhalve ben ik van mening dat deze activiteit als vergunningplichtig onder de Nb-wet 1998 moeten worden aangemerkt. 4

5 Er kan alleen dan vergunning verleend worden indien uit de beschikbare informatie blijkt dat hierdoor de kwaliteit van de natuurlijke habitats en de habitats van soorten niet verslechtert en geen verstoring van de soorten plaatsvindt, of dat er beperkingen/voorwaarden aan de vergunning zijn verbonden waarmee deze aantasting in voldoende mate wordt weggenomen. In het onderstaande volgt mijn beoordeling van de ecologische analyse en conclusies. ECOLOGIE Kwalificerende waarden De helikopter-inzet zal plaatsvinden binnen het Natura 2000-gebied Waddenzee en op enige afstand van de Natura 2000-gebieden Noordzeekustzone en Lauwersmeer. Voor een uitgebreid overzicht van de onder deze relevante aanwijzings- en aanmeldingsbesluiten beschermde natuurwaarden verwijs ik naar de hieromtrent omgenomen informatie op Algemeen voorziene effecten De helikopter-inzet kan algemeen voorziene effecten hebben op de habitatsoorten gewone en grijze zeehond (laagvliegen nabij hun ligplaatsen) en de vogelsoorten welke zijn aangeduid in het aanwijzingsbesluit Vogelrichtlijngebied Waddenzee (laagvliegen nabij foerageerlocaties alsmede nabij hoogwatervluchtplaatsen). Er wordt evenwel, naar de aard van de locatie, niet laaggevlogen boven broedgebieden. Ook kan bij voorbaat, gezien de beoogde reddingslocatie, uitgesloten worden dat over hoogwatervluchtplaatsen zal worden laaggevlogen. Er is daarmee naar mijn mening uitsluitend sprake van een verslechtering van de kwaliteit van het habitat van de gewone en grijze zeehond, maar deze effecten zullen, op basis van mijn eigen expert judgement en gezien de aard, omvang en opzet van de voorgestelde inventarisatie, zeker geen significante zijn. Derhalve kan in het licht van artikel 19f, lid 1, van de Nb-wet 1998 afgezien worden van een passende beoordeling. Ik volsta met een ecologische beoordeling van de daadwerkelijke verslechtering van het habitat van de beide zeehondensoorten. Daadwerkelijk ingeschatte effecten (incl. mitigerende maatregelen) De betreffende helikoptervlucht vindt plaats bij laag- /opkomend water. De gekozen locatie van de oefening ligt ten zuiden van Schiermonnikoog en ten noorden van Lauwersoog. De helikopter zal alleen boven het reddingsgebied lager vliegen dan 450 meter. Daarbuiten zal er boven de 450 meter gevlogen worden en zullen de (hoofd)vaargeulen aangehouden worden. De gekozen locatie zal via de landzijde worden aangevlogen. Het vliegen wordt uitgevoerd op voldoende afstand van de bekende zeehondenligplaatsen in de Waddenzee, zodat er geen verstoring van deze zeehonden zal plaatsvinden. Zeehondenligplaatsen en hoogwatervluchtplaatsen zullen, zo wordt in de aangeleverde ecologische analyse aangeduid, ten allen tijde vermeden worden. Ook een verstoring van rustende vogels zal tot een minimum beperkt worden doordat er sprake is van een zeer beperkt gebied waarover daadwerkelijk laaggevlogen wordt èn door de voorschriften welke door mij aan onderhavige vergunning verbonden worden. Landschappelijke aspecten en rust Ten aanzien van de diverse flora en fauna zoals benoemd in de aanwijzingsbesluiten van de betrokken voormalig natuurmonumenten merk ik het volgende op. Al deze waarden vallen, zoals reeds eerder gesteld, voor een zeer groot deel binnen de beoordeling van de effecten in relatie tot de betrokken Natura 2000-gebieden. Naar mijn mening wordt middels deze effectanalyse op afdoende wijze voorzien in een analyse welke, qua algemene aannames en met name de diverse mitigerende maatregelen, tevens afdoende voorziet in een effectanalyse en mitigatie van effecten in relatie tot de kenmerken en waarden van de betrokken voormalige natuurmonumenten. 5

6 In aanvulling op bovenstaande merk ik nog op dat het voormalig staatsnatuurmonument Waddenzee zich, naast de aanwezigheid van diverse flora en fauna, ook kenmerkt door het weidse en open karakter van het gebied en de hierbinnen heersende rust. In potentie kunnen deze specifieke kenmerken door de uitvoering van de helikoper-inzet beïnvloed worden. Rust Gesteld kan worden dat het aspect van rust als gevolg van helikopter-inzet samenhangt met de periode en intensiteit ervan. Deze inzet is zeer beperkt in tijd en omvang. Ik concludeer dan ook de voorgestelde helikopter-inzet binnen het aangeduide tijdsvenster niet van een dusdanig invloed is op het aspect rust, dat hierin een reden gevonden moet worden om de gevraagde vergunning te weigeren. Landschap Er zal, naar de aard van de helikopter-inzet, geen sprake zijn van ruimtelijke verstoring. Duisternis Duisternis is tevens een te beschermen waarde van het beschermde gebied Waddenzee. De voorgenomen helikopter-inzet wordt bij daglicht uitgevoerd en heeft dientengevolge geen effect op dit beschermde aspect. AFWEGINGSKADER PKB WADDENZEE DERDE NOTA In de PKB Waddenzee is overwogen dat voor de bescherming van de natuurlijke waarden en kenmerken van de Waddenzee het afwegingskader van de Nb-wet 1998 van toepassing is. Voor zover wettelijke regelingen zich er niet tegen verzetten, zal door het bevoegd gezag een zelfde afweging als bij de natuurwaarden moeten worden gemaakt ten aanzien van de onder paragraaf 4.1 van de PKB genoemde landschappelijke kwaliteiten. Met het doorlopen van het afwegingskader zoals opgenomen in artikel 19d, van de Nb-wet 1998, is, in het onderhavige geval, materieel aan de vereisten van het PKB-afwegingskader voldaan. AFWEGINGSKADER NOTA RUIMTE Aangezien het afwegingskader van de Nota Ruimte het afwegingskader van de Habitatrichtlijn volgt, is met het doorlopen van het afwegingskader zoals opgenomen in artikel 19d, van de Nb-wet 1998, in het onderhavige geval, materieel aan de vereisten van het afwegingskader van de Nota Ruimte voldaan. BESPREKING VAN DE INSPRAAK Naar aanleiding van deze aanvraag zijn, op grond van artikel 44, lid 3, van de Nb-wet 1998, de provincies Fryslân en Groningen, alsmede de gemeenten De Marne, in de gelegenheid gesteld op deze aanvraag hun zienswijze kenbaar te maken. Ingevolge artikel 4:8 van de Algemene wet bestuursrecht zijn Rijkswaterstaat Waterdistrict Waddenzee, de Waddenverenging, Vogelbescherming Nederland en Stichting Wad in de gelegenheid gesteld tot het indienen van een zienswijze betreffende onderhavige aanvraag. Hierna volgt een weergave van de ontvangen zienswijzen en cursief mijn reactie daarop. Provincie Fryslân en Groningen (hierna: de provincies) De provincies zijn van mening dat het Nb-wet toetsingskader volledig is uitgevoerd. De provincies onderschrijven dan ook de conclusie dat door het uitvoeren van de aangevraagde activiteit er geen blijvende negatieve effecten ontstaan voor de betrokken instandhoudingsdoelstellingen. Daarbij zijn de provincies van mening dat er sprake is van het dienen van een maatschappelijk belang bij het uitvoeren van de oefening. Wel adviseren de provincies om in de voorschriften op te nemen dat: - De piloot van de helikopter de vliegroute zo dient te kiezen, dat er op de weg naar de oefening toe en op de weg naar de evacuatieplek van de wadlopers boven de ft wordt gevlogen. De routes zullen in hoofdzaak moeten liggen boven de betonde vaargeulen. 6

7 - Voor het vliegen naar/van het oefengebied de route zo te kiezen dat het grootste deel zal liggen ten noorden van de eilanden en dat via de Westgat en de betonde vaargeul het oefengebied wordt binnengevlogen. - Er niet wordt gevlogen boven dan wel in de directe nabijheid van hoogwatervluchtplaatsen en de in de buurt gelegen en als gesloten gebied aangewezen zeehondenligplaatsen. - Direct na het evacueren van de slachtoffers de helikopter weer een minimale vlieghoogte van 1500 ft zal gebruiken. - De helikopter ook boven het Lauwersmeergebied een minimale vlieghoogte van 1500 ft dan wel een vliegroute direct ten oosten van de haven van Lauwersoog zal gebruiken. Daarnaast adviseren de provincies LNV om met één van de schepen van LNV aanwezig te zijn om de effecten van de oefening waar te nemen en daarvan een monitoringsverslag op te stellen, waarvan de provincies verzoeken om een afschrift daarvan. Met de in de onderhavige vergunning opgenomen voorschriften wordt naar mijn mening volledig tegemoet gekomen aan de zienswijze van de provincies op dit punt. Het ms. Krukel zal aanwezig zijn om de eventuele effecten van de oefening waar te nemen en daarover te rapporteren, mede in afschrift aan de provincies. Rijkswaterstaat Waterdistrict Waddenzee Rijkswaterstaat Waterdistrict Waddenzee heeft aangegeven geen bedenkingen te hebben tegen het verlenen van de vergunning. De overige belanghebbenden hebben niet binnen de gestelde termijn gereageerd. CONCLUSIE Gezien het samenstel van al het bovenstaande concludeer ik dat er geen sprake zal zijn van een aantasting van de natuurlijke kenmerken van het betrokken beschermde gebied Waddenzee, Noordzeekustzone en Lauwersmeer. Derhalve kan de gevraagde vergunning verleend worden. Deze conclusie geldt nadrukkelijk onder de door mij specifiek hiertoe geformuleerde vergunningvoorschriften. 7