Met de kracht van water
|
|
- Edith Meyer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Op landgoed Singraven staat de laatste actieve watermolen Met de kracht van water Stampen, draaien, dreunen Al sinds 1878 gebruiken de watermolenaars van Singraven waterkracht om eiken en naaldbomen van het landgoed te verzagen tot planken, die op hun beurt worden hergebruikt op het landgoed zelf. 162 SeasonsLandgoederen
2 Fons Assen selecteert scherp geslepen zagen voor een te verzagen boom SeasonsLandgoederen 163
3 Met een bulderende kracht slaan twee raderen van de watermolen van Singraven door het gestuwde water van de Dinkel. De schoepen staan in verbinding met een groot spoorwiel binnen in het negentiende-eeuwse maalgebouw. Het drijft de bonkelaar aan die, op zijn beurt, twee gietijzeren drijfwielen aanduwt. En daar gebeurt iets vernuftigs. Dankzij een krukas wordt de roterende beweging omgezet naar een verticale kracht. Zo komt er een verdieping hoger langzaam een groot zaagraam op gang. Het duurt maar even of de twaalf zaagbladen in het raam stoten zich puffend door een boomstam heen. Er stijgt direct een heerlijke zoete geur op van vers gezaagd eikenhout. Een paar minuten is de ruimte gevuld met een noeste symfonie van stampen, draaien, knerpen, tikken, slijpen, dreunen. De houten vloer van de zagerij trilt onder al het geweld. Tot watermolenaar Jozef Derkman een lange hefboom naar zich toe haalt: de aandrijfriem gaat van de losse naar de vaste riemschijf. Het zaagraam stopt. Het laatste water ruist door de raderen. En dan is het weer stil. Boven: Geselecteerde eiken liggen klaar voor verwerking. Onder: Met een kraanwagen worden de bomen op de sleephelling van de zagerij gelegd. Beste molen van Twente De watermolen van landgoed Singraven bij Denekamp is de laatste in Nederland met een actieve houtzagerij. Het rijksmonument kent een lange historie. Al in 1448 was het in bedrijf, destijds enkele meters verderop langs rivier de Dinkel. De molen is een paar maal verwoest in oorlogen, maar telkens herbouwd. Onder meer in 1610 op last van prins Maurits. De plek was toen al idyllisch, getuige twee schilderijen van beroemde kunstschilders. In 1653 vereeuwigde Jacob van Ruisdael de watermolen van Singraven, zijn leerling Meindert Hobbema volgde in De doeken hangen in het Louvre in Parijs en in de National Gallery in Londen. Gelukkig zijn er kopieën te bewonderen in het statige Huis Singraven. Ook in het maalgebouw hangen er prentjes van. Tijdens hun rondleidingen laten vrijwillige watermolenaars ze trots zien. Lange tijd stond de watermolen van Singraven bekend als de beste van Twente. Zo werd hier in de zeventiende eeuw niet alleen koren gemalen, maar ook olie geslagen en gerst gepeld. Voor de landgoedheer was zijn watermolen dan ook zijn grootste inkomstenbron. Toen in 1878 de pelmolen verdween, is de houtzagerij ingericht op de verdiepingsvloer van het maalgebouw. Buiten werd er een nieuw waterrad voor gebouwd. Met één meter 164 SeasonsLandgoederen
4 Zodra de eik in de kettingen ligt, wordt hij met een lier op de zaagslede getrokken
5 Een zestig centimeter dikke boom levert zestien planken op
6 De naaldbomen liggen eerst een jaar in de rivier voor ze worden verzaagd breed is dit rad het breedste en krachtigste van de drie. De raderen hebben elk een diameter van vijfeneenhalve meter en veertig schoepen. In 1900 kwam de oliemolen tot stilstand. Het rad bleef intact, maar draait sindsdien niet meer. Het smalle schoepenrad dat de korenmolen aanstuurt is wel nog volop in werking. Landgoedboeren kunnen graan brengen dat tot veevoeder wordt vermalen. Hulp van vrijwilligers De laatste bewoner van landgoed Singraven, Willem Frederik Jan Laan, vertrouwde zijn bezit in 1956 toe aan de Stichting Edwina van Heek. Deze liet de watermolen acht jaar geleden ingrijpend restaureren, met als doel het waardevolle, culturele erfgoed opnieuw te laten draaien. Molenmeester Joseph Derkman startte in 2011 met een groep van vrijwilligers. Als kleinzoon van een molenaar groeide hij op met het ambacht, dat als een rode draad door zijn leven loopt. Zo werkte hij in de jaren tachtig een tijdje als professioneel molenaar op het landgoed. Inmiddels draaien Joseph Derkman en zijn mannen van Molenstichting Lattrop-Tilligte toeristisch. Maar niet zonder resultaat. Elke zaterdag, van april tot en met oktober, verwerken ze in de houtzagerij gekapte bomen van het eigen landgoed. En daarmee is deze watermolen de allerlaatste in zijn soort in Nederland. Met de kracht van 70 pk Met twee collega s voert Joseph een stapel gezaagde planken af. Ze blijven op het landgoed, waar ze onder meer gebruikt zullen worden voor de restauratie van gebouwen. Ondertussen brengt een kraantje een tweede eik van zo n vijftig jaar oud naar de sleephelling van het maalgebouw. Daar wordt hij in de kettingen gelegd en bevestigd aan een lier. Joseph demonstreert hoe waterkracht ook kan worden ingezet om de boom op de zaagslee te krijgen. Hij haalt de hendel over die de sluisdeur aanstuurt. Het rad begint te draaien en duwt een tandwiel aan dat de lier langzaam naar zich toe trekt. Net zo lang tot de boom goed ligt. We zetten de sluis ongeveer dertig centimeter open, vertelt Joseph. Zo ontstaat een kracht van vijfentwintig tot veertig pk. Dat is voldoende om de houtzagerij te bedienen. Zou de sluis helemaal openstaan, dan halen we zestig tot zeventig pk. Boven: Telkens wanneer het zaagraam omhooggaat, wordt de zaagslee door het krabbelwerk enkele millimeters naar voren getrokken. Onder: Fons zet de boom vast op de slee. SeasonsLandgoederen 167
7 Boven: De achterkant van de zaagslede. Onder: Door houten blokjes tussen de verschillende zaagbladen te schuiven, bepalen de watermolenaars de dikte van de planken. Twaalf zagen aan het werk Afhankelijk van de opdracht spannen de molenaars een bepaalde hoeveelheid zagen in het zaagraam. Door daar houten blokjes tussen te leggen, bepalen ze de breedte van de planken en balken. In dit geval worden er twaalf zagen ingezet; zo halen de molenaars een optimale hoeveelheid planken uit de eik, die een diameter heeft van dertig centimeter. We kunnen hier natuurlijk alleen bomen zagen die in de slee passen. Anders zouden we er eerst een stuk af moeten halen. Doorgaans worden de eiken en naaldbomen op dit landgoed gekapt wanneer ze tussen de vijftig en honderd jaar oud zijn. Tot een diameter van zestig centimeter kunnen we ze hebben. Daar halen we dan zestien planken uit. De naaldbomen worden voor het verzagen eerst gewaterd; ze liggen een jaar in de stromende Dinkel. Zo trekken de sappen uit het hout, waardoor het verduurzaamt. Later leggen we het gezaagde hout in stapels met latjes ertussen, zodat het goed kan drogen, geeft Joseph aan. Heel af en toe neemt de houtzagerij ook particuliere opdrachten aan. Zoals van de gemeente Dinkelland, die een grote partij bomen aanleverde. Wij zagen vooral in opdracht van Stichting Edwina van Heek, eigenaar van de watermolen en van landgoed Singraven. Particulieren betalen hier een bedrag per meter gezaagd hout. Zodra de hefboom de leren riem van de losse naar de vaste schijf verplaatst, begint het stampende proces weer. Elke keer als het zaagraam omhooggaat, draait het tandwiel een stukje. Zo glijdt de boomstam millimeter voor millimeter door de zaagbladen. Met een stuk touw bindt Joseph de planken die uit de slee glijden steeds samen. Zo voorkomt hij dat de verzaagde boom straks helemaal uit elkaar valt. Hoog water Buiten is mooi te zien hoe het water tegen de schoepen slaat. Die kracht ontstaat doordat het opgesluisde water een stuk hoger ligt. Zodra de schut, de sluisdeur, opengaat, stroomt het water met kracht van onderen tegen de schoepen, waardoor het rad gaat draaien. Vandaar de term onderslagrad. En zo zijn er ook bovenslag- én middenslagmolens. Essentieel voor het hele proces is een goede waterstand, legt Joseph uit. Gelukkig hebben we hier bijna nooit 168 SeasonsLandgoederen
8 Niets wordt verspild. Het zaagsel gaat naar paardenstallen of rokerijen
9 De planken worden gebruikt bij de restauratie van gebouwen en hekwerken op het landgoed
10 een laag waterpeil gehad. De Dinkel is een bronrivier die hier naartoe meandert vanuit Duitsland. Onderweg wordt er schoon water op geloosd van verschillende zuiveringsinstallaties. Joseph heeft in zijn carrière als watermolenaar nog nooit meegemaakt dat het water in de Dinkel te laag stond om te zagen. Momenteel gaat er zelfs zo n achtduizend liter per seconde te veel water door de sluis. Dat stroomt weg richting Tilligte, waar automatische sluizen zorgen dat het peil op niveau blijft. Vroeger gebeurde dat allemaal met de hand. Dan ging de sluis pas open als er al bijna een overstroming was. Ik denk dat de boeren toen dikwijls een watertekort hadden. Een deel van het water komt terecht in een omleidingskanaal. Dat stroomt via Denekamp naar Lattrop, waar het weer in de Dinkel belandt. Een afzakkertje na het werk In een kantoortje van zelf gezaagd Douglashout drinkt Joseph samen met vrijwilligers Marcel Pegge en Fons Assen een afzakkertje. Een goed gebruik na een draaidag. Momenteel is er een poule van tien enthousiaste vrijwilligers die bij toerbeurt op Singraven zagen, malen en gidsen. Ze volgden allemaal de opleiding tot wind- en watermolenaar, maar het zagen leerden ze, net zoals het malen, in de praktijk. Vergeleken bij een windmolen is het aansturen van een watermolen een handigheidje, aldus Fons en Marcel. Als windmolenaar ben je meer met de natuur bezig; de wind komt nooit uit dezelfde hoek. Hier trek je de sluis open en je hebt altijd dezelfde kracht. Maar natuurlijk blijft het wel opletten, dit werk is niet ongevaarlijk en best zwaar. Daarom werken we altijd met minimaal twee vrijwilligers op de zagerij. Moeite om vrijwilligers te krijgen, heeft Joseph niet. Als er interesse is, melden ze zich vanzelf. De meesten zijn gepensioneerd, maar we hebben ze ook wel jonger rondlopen. Zelf is Joseph elke zaterdag met veel plezier in de zagerij aanwezig. Ik vind het heel leuk om al die nationaliteiten te ontmoeten die hier rondlopen. Om ze te vertellen over het eeuwenoude erfgoed dat we hier in stand houden. Het is toch geweldig om te werken op zo n mooie plek? Landgoed Singraven De watermolen van landgoed Singraven is elke zaterdagmiddag van april t/m oktober te bezoeken. Ook de rest van het 470 hectare grote landgoed is de moeite waard. Huis Singraven verzorgt rondleidingen tussen 1 april en 31 oktober op dinsdag, woensdag en donderdag. Wie wil, kan na een rondleiding genieten van een high tea in de authentieke keuken van het huis. In het park en arboretum van Singraven is het heerlijk wandelen. Mis ook de bloementuin niet, dicht bij het huis. Streekproducten vindt u in de Landgoedwinkel, waar ook de toegangsmuntjes tot het park verkrijgbaar zijn. Bij Restaurant de Watermolen is het goed lunchen. Binnen, in de voormalige molenaarswoning, of buiten op het terras, bij het geruis van de raderen. Landgoed Singraven, Molendijk 37, Denekamp, , Tekst Mirjam Enzerink Fotografie Andries de La Lande Cremer SeasonsLandgoederen 171
MOLENROUTE TUBBERGEN 30 KM
MOLENROUTE TUBBERGEN 30 KM ROUTE 33 km 20 18 Wind- en watermolens zijn verbonden met Tubbergen. Zij bepalen samen met het glooiende landschap in belangrijke mate het beeld van Twente. De molens getuigen
Nadere informatieDe Kilsdonkse Molen. Guusje van Boekel. Groep 6B
De Kilsdonkse Molen Guusje van Boekel Groep 6B Inleiding: Op 14 april gingen we met de groep naar De Kilsdonkse Molen in Dinther. Op school hadden we een boekje gehad over molens. We gingen er met de auto
Nadere informatie6Plekjes met voelbare historie
6Plekjes met voelbare historie Waterwegen hebben in heel veel belangrijke gebeurtenissen in de geschiedenis een rol gespeeld. Voor aanval en verdediging tijdens oorlogen, voor het vervoer van goederen
Nadere informatieACHTERGRONDINFORMATIE VOOR DE DOCENT OVER DE NOORDMOLEN
ACHTERGRONDINFORMATIE VOOR DE DOCENT OVER DE NOORDMOLEN U leest meer informatie over de Noordmolen en slim gebruik van duurzame energie. Verder vindt u ook algemene informatie over molens: - Geschiedenis
Nadere informatieWijchense Molen. Lesbrief
Wijchense Molen Lesbrief Lesbrief de Wijchense Molen Inleiding In het kader van het bezoek aan Wijchense Molen is deze lessenserie ontwikkeld. Tijdens het project maken de leerlingen kennis met de molen
Nadere informatieOpdrachten De Korenmolen
Opdrachten De Korenmolen Geschiedenis Heb jij je wel eens afgevraagd hoe dat lekkere broodje in je hand gemaakt is? Vast wel. Heb jij je ook wel eens afgevraagd of mensen vroeger ook zulke lekkere broodjes
Nadere informatieEen rijker en groter land dankzij molens
Welkom op de molen Een rijker en groter land dankzij molens RIJKER Nederland heeft een groot deel van zijn welvaart te danken aan de inzet van molens. Met gebruik van molens werden eeuwenlang talloze producten
Nadere informatieNieuwsbrief maart 2011
Nieuwsbrief maart 2011 Modelbouwvereniging Hoekse Waard Achterzeedijk 1b 2991 SB Barendrecht Nieuwsbrief maart 2011 Barendrecht, 15-03-2011 Beste leden en relaties, Hierbij de nieuwsbrief van de Modelbouwvereniging
Nadere informatieMOLENS. Molens in Nederland
MOLENS Molens in Nederland Wat zijn molens? Technische benaming voor werktuigen waarin verschillende vaste stoffen kleiner worden gemaakt of tot poeder worden vermalen, of dat door draaibeweging water
Nadere informatieHet Picasso Mysterie
Het Picasso Mysterie Manon Berns Ik schilder dingen zoals ik ze denk, niet zoals ik ze zie. Pablo Picasso NUR 283/GGP051501 Uitgeverij Kluitman Alkmaar B.V. MMXV Tekst: Manon Berns Vormgever omslag: Marlies
Nadere informatieVind de mooiste fietsroutes op Fietsroute De Lutte, Denekamp en Oldenzaal
Fietsroute 122160 De Lutte, Denekamp en Oldenzaal Praktische informatie Dichtstbijzijnde parkeerplaats de poppe A30 48455 Dichtstbijzijnde parkeerplaats vanaf eindpunt de poppe A30 48455 Dichtstbijzijnde
Nadere informatieProject Singraven:Watermolen, KLAS 3H/V, April 2011 Watermolen Hulsbeek, een breed gedragen initiatief
Project Singraven:Watermolen, KLAS 3H/V, April 2011 Watermolen Hulsbeek, een breed gedragen initiatief 22 december 2010 Vrijdag 17 december werd in het Erve Hulsbeek, prachtig gelegen in het winterse landschap
Nadere informatieWandeltocht rondje Oele (4,6 km)
Wandeltocht rondje Oele (4,6 km) Een afwisselende wandeling vanaf het rustpunt Erve het Geurts De wandeling voert u door een landelijke omgeving in Oele (verouderd ook: Eule, Nedersaksisch: Eul genoemd).
Nadere informatiewww.houtcompagnie.nl
www.houtcompagnie.nl Houtinkoop voor bijzondere afmetingen: Wie en wat zijn wij: Nick Faber, ik ben Directeur/eigenaar van Houtcompagnie Almenum BV in Harlingen. Wij zijn een houthandel/zagerij. Ik ben
Nadere informatieWandelroute over landgoed Huis te Eerbeek. Lengte: 5 km
Welkom op Huis te Eerbeek Wandelroute over landgoed Huis te Eerbeek. Lengte: 5 km Landgoed Huis te Eerbeek ligt aan de rand van het Veluwse dorp Eerbeek. Centraal op het landgoed ligt het Huis te Eerbeek.
Nadere informatieDENEKAMP: (H)EERLIJK FIETSEN
DENEKAMP: (H)EERLIJK FIETSEN ROUTE 42 km 20 17 Leuke fietsroute met onderweg o.a. ambachtelijk gemaakt ijs, de moestuin van Singraven, een korenmolen en de nieuwe boomgaard van Fox, een restaurant dat
Nadere informatieKids Nieuwsbrief oktober 2015
Kids Nieuwsbrief oktober 2015 schoolreisje Duinoord Dit jaar zijn we met schoolreisje naar Duinoord geweest. Het was een zeer geslaagde dag. En daarom kwamen er veel meer scholen. De kinderen hadden het
Nadere informatiemolenaarsles Opdracht 1 Welkom in één van de Schatkamers van de wereld. In deze lessen leer je meer over de molens van Kinderdijk. Wat gebeurt daar?
Naam: Klas: Datum: Welkom in één van de Schatkamers van de wereld. In deze lessen leer je meer over de molens van Kinderdijk. Wat gebeurt daar? Rik is 16 jaar en woont in een van de molens van Kinderdijk.
Nadere informatieNIEUWSBRIEF Het nieuwe Koningin Wilhelmina
NIEUWSBRIEF Het nieuwe Koningin Wilhelmina 1 In dit nummer 2. De gemeente laat weten 2. Veilig en weer goed zicht 3. Pendelbus is succes 3. Interne verhuizing loopt goed 4. Mevr. Reijneke over haar interne
Nadere informatieHuizen. Extra bergzolder. Perfect afgewerkt. Dakterras op het zuiden. Drie Slaapkamers. Ligging nabij snelwegen. Leenderweg 292 A, 5644 AE Eindhoven
Huizen vanhendriks Leenderweg 292 A, 5644 AE Eindhoven Perfect afgewerkt Dakterras op het zuiden Drie Slaapkamers Extra bergzolder Ligging nabij snelwegen H51 H51 Kenmerken Soort Kamers Woonoppervlakte
Nadere informatieNaam: Waar woon jij? Vraag 1b. Waarom wonen veel mensen in Kenia in een hut? Vraag 1a. In wat voor soort huis woon jij?
Naam: Waar woon jij? Wonen over de hele wereld Heb jij wel eens in een tent gewoond? Waarschijnlijk niet. In de vakantie is het leuk. Maar voor altijd? Toch zijn er mensen op de wereld die altijd in een
Nadere informatieB1 Hoofddorp pagina 1
B1 Hoofddorp pagina 1 Inhoud 1. Inleiding 2. Geschiedenis 3. Ontwikkeling 4. Bezienswaardigheden 1. Inleiding Hoofddorp is een stad in de provincie Noord-Holland en de hoofdplaats van de gemeente Haarlemmermeer.
Nadere informatieGeluidsproductie Coopsmolen te Zelhem
Geluidsproductie Coopsmolen te Zelhem Traditionele Nederlandse windmolens en geluidsproductie Algemeen Eeuwenlang werken er al windmolens in Nederland. De molens worden gebruikt voor verschillende doeleinden,
Nadere informatieOVERBRENGINGEN II Hoofdstuk 4.5 t/m 4.10
Schooljaar: 2015-2016 OVERBRENGINGEN II Hoofdstuk 4.5 t/m 4.10 KLAS 1A 1B 1C 1D 1E 1F Algemene Techniek H.H. Baromeo INHOUDSOPGAVE Inleiding 4.5. Van Rotatie naar Translatie 4.6. Van Translatie naar Rotatie
Nadere informatie5 manieren om je eigen pad te bewandelen
5 manieren om je eigen pad te bewandelen Hierbij het nieuwe artikel met als onderwerp: 5 manieren om je eigen pad te bewandelen. Het is geschreven door wandelcoach Tineke Franssen. Tineke wandelt al een
Nadere informatieProject Singraven Onderdeel wiskunde. De windmolen
Project Singraven Onderdeel wiskunde. De windmolen In het onderdeel wiskunde van dit project houden we ons bezig met de vragen:? Wat levert een ouderwetste windmolen op aan energie en wat levert een windturbine
Nadere informatie1.Inleiding De beheerder van een productiebos wil voordat de bomen gekapt worden
BO 6 Tijdsinvestering: Bomen meten Tijdstip: lente, zomer of herfst 1.Inleiding De beheerder van een productiebos wil voordat de bomen gekapt worden Nodig: Materiaal hoogtemeter Meetlint werkbladen potloden
Nadere informatieLandhekken voor de centrale as. Regio de Walden / Fryslân
Landhekken voor de centrale as Regio de Walden / Fryslân 1.1 Samenvatting De Centrale As http://www.decentraleas.nl/ http://www.decentraleas.nl/ De verenging De Noardlike Fryske Wâlden heeft in samenwerking
Nadere informatieHottub, extra opbouwtips!!
Hottub, extra opbouwtips!! Alle schroefgaten voorboren om splijting tegen te gaan. In tegenstelling tot de omschrijving zitten er 50 wandplanken bij. Als de bodem in elkaar zit de hele onderkant van de
Nadere informatieNieuwsbrief Vrijwilligers Groote Sluis
Nieuwsbrief nummer 2 / 2013 In deze nieuwsbrief: 1. Opknappen Weerhuis 2. Kijkje in de keuken Zaandijkersluis 3. Vakantieperiode Opknappen Weerhuis Door Madelon Mantel Op dinsdag 2 juli jl. hebben wij
Nadere informatieAmbthuis. Hedendaags wonen met historie. Wonen Zorg Welzijn
Ambthuis Hedendaags wonen met historie Wonen Zorg Welzijn Verzorgd wonen in historisch Bredevoort Zo lang mogelijk zelfstandig wonen, maar wel met de benodigde zorg en voorzieningen binnen handbereik.
Nadere informatieNieuwsbulletin herstel molen Groote Polder: nummer 1, juni 2015
Nieuwsbulletin herstel molen Groote Polder: nummer 1, juni 2015 Begin jaren 70 zag de molen er uit als op de foto rechts: vervallen, kale roeden, nog geen dam in de boezemsloot op de voorgrond, niet maalvaardig
Nadere informatieGezelligheid op Vriezenhuis
Gezelligheid op Vriezenhuis In het natuurrijke Winterswijk Woold wonen Ineke Esselink-Prakke (70) en haar man Jan Esselink (84) op Landgoed Vriezenhuis. De voorname villa is ingericht voor logies en in
Nadere informatieVerhaal: Jozef en Maria
Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele
Nadere informatieHet weer van 28 september 2013
Het weer van Zonnig, maar niet echt mooi muldersweer met (geen) wind uit het oosten. Een heel pandemonium met hogedrukgebieden en boven de Atlantische Oceaan nog een laag. Maar dat is vrijwel opgelost
Nadere informatielesbrieven De ontdekking avonturenpakket de uitvinders en het zonnewiel leerlingenbestand Lesbrief 3: Verhaal deel 1: De laatste ansichtkaart
lesbrieven leerlingenbestand Lesbrief 3: De ontdekking Verhaal deel 1: De laatste ansichtkaart Opdracht 1: Horizonverfraaiing Verhaal deel 2: De ontdekking Opdracht 2: Laat maar draaien Opdracht 3: Steentjes
Nadere informatieOudste landschap van Nederland Natuurparel De Vilt
Oudste landschap van Nederland Natuurparel De Vilt Deze oude Maas-arm is 10.000 jaar geleden gevormd en afgesloten geraakt van de huidige Maas. In de loop van de tijd is hier een uniek natuurlandschap
Nadere informatieinhoud blz. 1. Wielen 2. Draaien maar! 3. De boomstam 4. Rollen maar! 5. Van rollen naar rijden 6. Lichter, beter, sterker 7.
Wielen inhoud blz. 1. Wielen 3 2. Draaien maar! 4 3. De boomstam 5 4. Rollen maar! 6 5. Van rollen naar rijden 7 6. Lichter, beter, sterker 8 7. Hobbel de bobbel 9 8. Overal wielen 10 9. Filmpjes 15 Pluskaarten
Nadere informatieDE CACHE MEER POLDER. De volgende attributen zul je zeker nodig hebben: - natuurlijk een GPS (al dan niet in de vorm van een smartphone),
Met de cache Meer Polder beleef je het heden en verleden van de Meerpolder. Het is een prachtige tocht van ca. 9 km die je lopend of met de fiets kunt doen. Bij Zoetermeer ligt een polder die is heel bijzonder
Nadere informatieinhoud blz. Wind 1. Wat is wind? 2. Van briesje tot orkaan 3. De kracht van de wind 4. Dieren en wind 5. Planten en wind 6.
Wind inhoud blz. Wind 3 1. Wat is wind? 4 2. Van briesje tot orkaan 6 3. De kracht van de wind 7 4. Dieren en wind 10 5. Planten en wind 11 6. Wind en sport 13 7. Windweetjes 14 8. Filmpjes 16 Pluskaarten
Nadere informatieElk seizoen een nieuw interieur
52 Stijlvol Wonen B i n n e n k i j k e n Elk seizoen een nieuw interieur De kans dat Anke en Geert ooit uitgekeken raken op hun interieur, is wel heel erg klein. De inrichting wordt namelijk regelmatig
Nadere informatieHendrick Avercamp, de winterschilder
Hendrick Avercamp, de winterschilder Hendrick Avercamp werd in 1585 geboren in Amsterdam. Hij was een zoon van Berent Avercamp en Beatrix Vekemans. In 1586 verhuisde het gezin naar Kampen. Zijn vader kreeg
Nadere informatieSpekkoek. Op de terugweg praat zijn oma de hele tijd. Ze is blij omdat Igor maandag mag komen werken.
Spekkoek Oma heeft de post gehaald. Er is een brief van de Sociale Werkplaats. Snel scheurt ze hem open. Haar ogen gaan over de regels. Ze kan het niet geloven, maar het staat er echt. Igor mag naar de
Nadere informatieRenovatie Heinellensluisje Eemnes
Renovatie Heinellensluisje Eemnes Door: R.J.S. SIERAT Kort geleden werd het Heinellensluisje in de zomerdijk bij Eemnes gerenoveerd. Het project is uitgevoerd in opdracht van waterschap Vallei & Eem, en
Nadere informatieKasteel Genbroek. Samenvatting. Kasteel Genbroekstraat 18 te BEEK
Kasteel Genbroek Kasteel Genbroekstraat 18 te BEEK Samenvatting Zeer representatieve kantoorruimte in een authentiek kasteel op nog geen 5 minuten afstand van Maastricht- Aken Airport. De helft van dit
Nadere informatiegroepjes om beurten een andere kant uit, waardoor die zaag naar beide kanten zaagt met een horizontale snede.
Houtzagerij Lemmens. Ruim twee honderd jaar geleden begon een van de voorvaderen Lemmens met het timmervak. Zoals toen gebruikelijk maakte hij alles wat de mensen in die tijd nodig hadden en waar hout
Nadere informatie1994-2012 Bestuurslid Dierenbescherming afdeling Eemland, 18 jaar 1995 2012 Bestuurslid Stichting De Paardenkamp, 17 jaar De Birkhoeve Vosseveld
Toespraak ter gelegenheid van de uitreiking van een Koninklijke Onderscheiding, aan de heer J.Th. Bakker, op zaterdag 26 juli 2014, uitgesproken door de burgemeester van Soest, de heer R.T. Metz, tijdens
Nadere informatieInformatie over de versterking van de Noord-Hollandse kust Voor je spreekbeurt of werkstuk
Informatie over de versterking van de Noord-Hollandse kust Voor je spreekbeurt of werkstuk De kust is (niet) veilig! De dijk aan de kust van Petten ziet er zo sterk en krachtig uit, maar toch is hij niet
Nadere informatieREPORTAGE MET KLASSIEKE CHARME
REPORTAGE Huis MET KLASSIEKE CHARME Met oprecht respect voor oude materialen, stijlen en tradities kun je schitterende, hedendaagse projecten realiseren. Dat is wat het trendsettende bouwbedrijf Vlassak-Verhulst
Nadere informatieTijdens de uitvoering van de testbatterij draagt de kandidaat een gewichtsvest van vijf kilogram met uniforme gewichtsverdeling.
Bijlage 2. De lichamelijke geschiktheid van de kandidaten wordt beoordeeld op basis van vier onderdelen: 1 Slagen voor een fysieke testbatterij; 2 Slagen voor een laddertest; 3 Slagen voor een uithoudingstest;
Nadere informatieDE ROMEINEN KOMEN!! Groep 5 en 6. Vragenlijst Museumzaal Thermenmuseum. 1. Namen leerlingen: Naam van de school: Te:
DE ROMEINEN KOMEN!! Groep 5 en 6 Vragenlijst Museumzaal Thermenmuseum 1. Namen leerlingen: Naam van de school: Te: 1 In de museumzaal hangen banieren met tekst. Een banier is een soort vlag. Er staan ook
Nadere informatieEEN NIEUW BEGIN LANDELIJK LOGEREN
EEN NIEUW BEGIN LANDELIJK LOGEREN In het Zuid-Hollandse Hoogmade staat de Krukhuisboerderij. Deze staat er al heel erg lang. Of toch niet? De twijfel slaat toe bij wie er een bezoekje aan brengt. Nieuw
Nadere informatieKorenmolen De Zwaluw Jaarverslag 2012
Korenmolen De Zwaluw Jaarverslag 2012 Jaaroverzicht activiteiten Bestuur Naast de vier algemene vergaderingen vindt er overleg plaats in kleiner verband en ad hoc commissies betreffende deelonderwerpen,
Nadere informatieEr komt een jonge vrouw binnen. Bent u een rechercheur?, vraagt ze. Jazeker, zegt Peter. Al vijfentwintig jaar. Waarmee kan ik u van dienst zijn?
Loesje de Vries Het is eerste kerstdag en Peter van Opperdoes voelt zich eenzaam. Hij mist zijn vrouw die vorig jaar is overleden. Zonder haar lijkt alles grijs en somber. Hij kijkt op zijn horloge; twee
Nadere informatieEen rondje Oude Dorp Nieuwerkerk aan den IJssel
Een rondje Oude Dorp Nieuwerkerk aan den IJssel Inleiding We beginnen in de Zuidplaspolder op de kruising van de Ringvaartlaan en het fietspad dat omhooggaat naar de Gele Brug en het Oude Dorp. Bij het
Nadere informatieOuderochtend voor het werkgebied Ambacht, 12 juli 2013. ONTVANGST in de Tilia.
Ouderochtend voor het werkgebied Ambacht, 12 juli 2013. ONTVANGST in de Tilia. Jessica van Dijk stelt zich voor. Ze is manager Werken, de schakel tussen de werkleiders van de verschillende werkgebieden
Nadere informatiebijdragen voor het klokhuis stuur je naar h e t k l o k h u i s @ g m a i l. c o m
Nieuws uit leefschool De Oogappel Kleuter- en Lager onderwijs Bisdomkaai 1-9000 Gent 17 de jaargang nummer 22 tel 09 233 85 32 15 maart 2012 fax 09 224 30 60 www.bsdeoogappel.be bs.de.oogappel@pantarhei.be
Nadere informatieUitstekend onderhouden Instapklaar
Huizen vanhendriks de Koppele 147, 5632 LH Eindhoven Uitstekend onderhouden Royaal 3-kamer appartement Royaal balkon op het westen Instapklaar Fraai uitzicht H51 H51 Kenmerken Soort Kamers Woonoppervlakte
Nadere informatieLeerinhoud: lettervorming. Locatie: klaslokaal. Groepsindeling: groepjes van twee leerlingen. Tijdsduur: 10 minuten.
Voel je de letter? Leerinhoud: lettervorming. Locatie: klaslokaal. Groepsindeling: groepjes van twee leerlingen. De ene leerling gaat met zijn rug naar de andere leerling zitten en sluit zijn ogen. De
Nadere informatieGebouwd met een goed gevulde portemonnee Trapjeshuis stapsgewijs verbeterd
Gebouwd met een goed gevulde portemonnee Trapjeshuis stapsgewijs verbeterd De Kapelstraat Noord herbergt het oudste huis van Veldhoven: het Trapjeshuis, zo genoemd vanwege zijn opvallend gezwenkte trapgevels.
Nadere informatieStatig landhuis, tijdloos ingericht
B i n n e n k i j k e n Tekst: Emmy van Dantzig Fotografie: Jan Verlinde voor Vlassak-Verhulst Statig landhuis, tijdloos ingericht Praktisch, maar wel stijlvol, elegant en tijdloos. Dat streefden Didi
Nadere informatieWONEN. Ze zullen het niet hard op zeggen, maar. stiekem wel eens denken. Dankzij de. crisis wonen Daan en Joke Kobes uit
Ze zullen het niet hard op zeggen, maar stiekem wel eens denken. Dankzij de crisis wonen Daan en Joke Kobes uit Almelo moederziel alleen midden in het groen, omringd door weilanden met in geen velden of
Nadere informatieIn deze nieuwsbrief: Hallo,
In deze nieuwsbrief: Hallo, Partner in beeld: Alifa Maatschappelijke begeleiding statushouders Even voorstellen: vrijwilliger Hella Tussendoortje: internationale honden Zeventiende editie Mei 2017 Tip
Nadere informatieHAAKSBERGEN WATERPARK LANKHEET
HAAKSBERGEN WATERPARK LANKHEET ROUTE 9 km 20 19 Kom lekker struinen over het eeuwenoude landgoed Lankheet - door bossen, langs weilanden en over heideveldjes. In het voetspoor van de middeleeuwse boer
Nadere informatie1Help: faalangst! 1.1 Verkenningen
11 1Help: faalangst! Karel heeft moeite met leren. Dat zal wel faalangst zijn! zegt iemand. Een gemakkelijk excuus, want Karel is wel erg snel klaar met zijn huiswerk. Ellen, die ook moeite heeft met leren,
Nadere informatieVoorbeeldtoets Techniek voor groep 8. Deze toets bestaat uit 15 opgaven
Voorbeeldtoets Techniek voor groep 8 eze toets bestaat uit 15 opgaven Stichting ito Instituut voor Toetsontwikkeling rnhem (2011) lle rechten voorbehouden. Niets uit dit werk mag zonder voorafgaande schriftelijke
Nadere informatieHet meisje De volgende dag is de soldaat er niet. De negers zijn weer naar het front vertrokken, hoort ze de opgeluchte zuchten in het dorp. De sfeer verandert als blanke soldaten hen aflossen. De mensen
Nadere informatieOPDRACHTEN bij de FIETSEXCURSIE van het project MOOI HOOGLAND-WEST!
ietsroute Hoogland West OPDRACHTEN bij de FIETSEXCURSIE van het project MOOI HOOGLAND-WEST! 5 4 6 3 2 1 Let op het verkeer en zet je fiets goed aan de kant! Mooi Hoogland-West! 1 Bolle akker locatie 1
Nadere informatieBedreigingen. Broeikaseffect
Bedreigingen Vroeger gebeurde het nogal eens dat de zee een gat in de duinen sloeg en het land overspoelde. Tegenwoordig gebeurt dat niet meer. De mensen hebben de duinen met behulp van helm goed vastgelegd
Nadere informatieAlternatieve energieopwekking
Alternatieve energieopwekking Energie wordt al tientallen jaren opgewekt met een paar energiebronnen: Kolen Gas Olie Kernenergie De eerste drie vallen onder de fossiele brandstoffen. Fossiele brandstoffen
Nadere informatieSMS-je nieuwsbrief van de Slochter Molen Stichting
SMS-je nieuwsbrief van de Slochter Molen Stichting Korenmolen Entreprise in Kolham Een eerdere Entreprise werd in 1880, tegenover de plek waar nu de molen staat gebouwd; deze werd in 1906 door brand verwoest.
Nadere informatieEen film opnemen met een filmcamera.
Les 1 Een film over Willem Adriaensz. filmen Een film opnemen met een filmcamera. Regisseur Iemand die de leiding heeft over het opnemen van de film. Hij zegt hoe er gespeeld moet worden, waar de camera
Nadere informatieDan komt Pat op het bed terecht. Maar het gaat niet helemaal goed. Ho, buur, roept Pat, dit gaat mis!
Mat slingert het touw omhoog en het komt precies om de lamp terecht. Mat pakt een touw en begint ermee te slingeren. Wat ga je doen, buur? vraagt Pat. Wacht maar af, zegt Mat. Mat trekt het touw strak.
Nadere informatieMOLENROUTE TUBBERGEN 52 KM
MOLENROUTE TUBBERGEN 52 KM ROUTE 54 km 20 19 Wind- en watermolens zijn verbonden met Tubbergen. Zij bepalen samen met het glooiende landschap in belangrijke mate het beeld van Twente. De molens getuigen
Nadere informatieReinwaterbuurt veld 4. Een beetje vroeger maar dan nu
Reinwaterbuurt veld 4 De Houtzagerij Een beetje vroeger maar dan nu Stel je eens voor, je woont in dit mooie buurtje, omzoomd door water. Overal zie je verschillende huizen. Van charmant bescheiden, tot
Nadere informatieGroepsontvangsten. Kasteel Cannenburch
Groepsontvangsten 2016 www.glk.nl Kasteel Cannenburch Groepsontvangsten Dé locatie in de omgeving van Apeldoorn om samen met familie, vrienden, collega s of uw vereniging een onvergetelijke dag door te
Nadere informatieWheels at work Katrol Stel je eens voor dat je een zware piano een verdieping omhoog moet tillen. Hoe zou het zijn om deze piano de trap op de tillen? Als je de piano met een paar katrollen omhoog hijst,
Nadere informatieHunebedden de steentijd
Deze les hoort bij het prentenboek Het grote bouwwerk, geschreven door Rian Visser in de serie Terugblikken van Uitgeverij Delubas. Met tekeningen van Irene Goede. Doel: leerlingen bekend maken met hunebedden
Nadere informatieReisverslag Berlijn 2016 Najaar Deel 3 (2 oktober 2016) [1]
Gepubliceerd op Willem-Jan van der Zanden (http://www.wjvanderzanden.nl) Home > Reisverslag Berlijn 2016 Najaar Deel 3 (2 oktober 2016) Reisverslag Berlijn 2016 Najaar Deel 3 (2 oktober 2016) [1] Door
Nadere informatieFilm en. Een boerendorp. Thema 2 Vergelijken. Les 2.1 Een film over Willem Adriaensz. WOORDWEB: Een boerendorp. Woordweb : filmen
Les 2.1 Een film over Willem Adriaensz WOORDWEB: Een boerendorp 1. Een boerendorp : een dorp met boerderijen 2. Leem: een soort grond die op klei lijkt. Leem wordt tussen het hout gesmeerd, waarna het
Nadere informatieExamen VMBO-KB. wiskunde CSE KB. tijdvak 2 dinsdag 19 juni 13.30-15.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Examen VMBO-KB 2012 tijdvak 2 dinsdag 19 juni 13.30-15.30 uur wiskunde CSE KB Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 25 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 75 punten te behalen.
Nadere informatieNieuwsbrief molen De Nachtegaal nr. 2, november 2011
Nieuwsbrief molen De Nachtegaal nr. 2, november 2011 Nachtegaal verhuisd Onder enorme belangstelling is Nachtegaal neergelaten op zijn nieuwe nest! De molen kon van zijn oude plek worden gehesen en met
Nadere informatieWONING BROCHURE. Burg.Flugi van Aspermontlaan 8. Doesburg
WONING BROCHURE Burg.Flugi van Aspermontlaan 8 Doesburg Zeer geachte belangstellende Allereerst danken wij u, mede namens de eigenaar van de woning aan de Burg.Flugi van Aspermontlaan 8 te Doesburg, voor
Nadere informatieDocentenhandleiding. Het leven in een kasteel. Voor leerkrachten van groep 1 t/m 8 van het basisonderwijs
Docentenhandleiding Het leven in een kasteel Het leven in een kasteel Voor leerkrachten van groep 1 t/m 8 van het basisonderwijs Voorwoord este leerkracht, Een kasteel is meestal heel oud en er heeft zich
Nadere informatieDe oude molen groep 7/8
Verhalend ontwerp over Olie- en Korenmolen Woldzigt in Roderwolde De oude molen groep 7/8 Episode 1: Het uitzicht van Merlijn De leerkracht vertelt over Merlijn, een jongen van een jaar of 10. Merlijn
Nadere informatieWerkstuk Dordtologie november 2014
Werkstuk Dordtologie november 2014 Hilde van Kruiningen VAN BIERBROUWEN. NAAR BLAUWBILGORGEL Omdat ik in dit gebied woon en me dagelijks over de Groenmarkt en het Buddingh plein begeef hebben de geschiedenis
Nadere informatieOlie- en Korenmolen. Woldzigt. Roderwolde (Dr)
Olie- en Korenmolen Woldzigt Roderwolde (Dr) Woldzigt De Olie- en Korenmolen Woldzigt heeft een bijzondere architectuur door de twee fraaie zijvleugels. Het binnenwerk is bijzonder door het complete oliewerk
Nadere informatieDongen s Gravenmoer Klein-Dongen Vaart. Wandel mee in Dongen en s Gravenmoer! MET KALENDER 2015!
Dongen s Gravenmoer Klein-Dongen Vaart Wandel mee in Dongen en s Gravenmoer! MET KALENDER 2015! 1 Laat je rondleiden in Dongen en s Gravenmoer! In de gemeente Dongen kun je heerlijk wandelen. Zelf of onder
Nadere informatieGent 25c. Goudstr Beersteeg Oudevest, Katelijnenstr Minnemeers Kongobrug Reke Blekersdijk Nieuwland Godshuishammeken Huidevetterken Ham
Goudstr Beersteeg Oudevest, Katelijnenstr Minnemeers Kongobrug Reke Blekersdijk Nieuwland Godshuishammeken Huidevetterken Ham Gent 25c De Minnemeersbrug lag in het verlengde van de Goudstraat Goudstr /Beersteeg
Nadere informatieRiante. slaapkamers leefkeuken. Drie tot vijf. Gelegen in een kinderrijke buurt. 133 m 2 compleet afgewerkt en scherp geprijsd
Riante Drie tot vijf slaapkamers leefkeuken Gelegen in een kinderrijke buurt Vele uitbreidingsmogelijkheden om je perfecte woning te creëren 133 m 2 compleet afgewerkt en scherp geprijsd Creëer je perfecte
Nadere informatieSpel: Wat heb ik geleerd dit jaar?
Spel: Wat heb ik geleerd dit jaar? Inleiding Traditioneel staat de decembermaand in het teken van jaaroverzichten en top 100 of top 2000 lijstjes. Allemaal bedoeld om terug te kijken op het afgelopen jaar.
Nadere informatieFietsroute langs de Rotte. Fietstocht langs de Rotte 16, 23, 30 km. Start: na de molenviergang
Fietstocht langs de Rotte 16, 23, 30 km Uitleg molengangen De droogmakerij bestond uit zeven molengangen. De A gang heeft drie molens nr. 1, nr. 2 en nr. 3 De B t/m G gang heeft vier molens nr. 1, nr.
Nadere informatieBier, Brood & Baaien hemden
- groepsarrangement - Bier, Brood & Baaien hemden Beleef een dagje ambacht, kunst en geschiedenis in de Zuidwesthoek van Friesland bij het Jopie Huisman Museum, Restaurant It Pottebakkershûs en De Friese
Nadere informatieMelkweg. Iedereen fit! Lezen van Alfa A naar Alfa B. Gezondheid: Sporten en bewegen
Melkweg Lezen van Alfa A naar Alfa B Iedereen fit! Gezondheid: Sporten en bewegen Colofon Melkweg Lezen van Alfa A naar Alfa B: Iedereen fit, 2013 Auteurs: Merel Borgesius Kaatje Dalderop Willemijn Stockmann
Nadere informatieEn rijke mensen werken niet. Die kunnen de hele dag doen wat ze leuk vinden.
Warm in Verona Romeo loopt een beetje rond. Dat doet hij bijna elke dag. Hij vindt het leuk om door het stadje te lopen. Door de kleine straatjes. Langs de rivier waar de meisjes de was doen. En over de
Nadere informatie1. Samen maken we muziek vandaag
1. Samen maken we muziek vandaag We verzamelen voor het gebouw van de Natuurtuin Na een korte inleiding zingen we samen het lied samen maken we muziek vandaag. Dit lied zullen we telkens zingen als we
Nadere informatie