Een beweging van Barmhartigheid

Transcriptie

1 Goede God, Vader van barmhartigheid tot U wil ik bidden: Ik zou zo graag mild zijn als Jezus; met de vinger in het zand schrijven en vergeven, in plaats van mensen met de vinger na te wijzen. Ik zou zo graag stil zijn als Jezus; kunnen leven vanuit een blijvende inwendige rust, een vredevol mens zijn vanuit mijn gebed. Ik zou zo graag verontwaardigd zijn als Jezus bij het zien van onrecht; mezelf daadwerkelijk ergeren aan zoveel onrecht; mij zonder voorwaarden inzetten voor waarheid en recht. Ik zou zo graag gegeven zijn zoals Jezus: onvoorwaardelijk, eenvoudig vanuit een Graag gedaan ; mensen ontmoeten vanuit Gods goedheid, die in Jezus is. Ik zou zo graag tactvol zijn als Jezus; delicaat zoals bij de Samaritaanse aan de put; fijngevoelig zoals tegenover Maria Magdalena en Zacheüs. Ik zou zo graag genezend zijn als Jezus; helend en heilzaam aanwezig zijn bij zovele mensen, die pijn hebben van binnen en van buiten. Ik zou zo graag meer op Christus gelijken, geroepen tot barmhartigheid en zegen voor mensen Amen. (Mgr. Albert Vanbuel) Een beweging van Barmhartigheid Alweer enige tijd terug mocht ik in uw parochie een bezinningsavond inleiden over het Jaar van Barmhartigheid en wel bij de Gebedsgroep van de Wonderbare Moeder. Nadien kwam het verzoek, mijn betoog voor uw parochieblad aan het papier toe te vertrouwen. Dat kan natuurlijk en dit is er de weerslag van, maar het is anders dan het gesproken woord en dan nog in een meer bezinnende omgeving. Barmhartigheid vraagt namelijk om (voortdurende) bezinning en reflectie. Daarom misschien wel goed om dit artikel aan te vangen, met een gebed om barmhartigheid: Inmiddels is het Jubeljaar van Barmhartigheid formeel ten einde. Maar bij diverse gelegenheden en door meerdere sprekers en schrijvers, is er al dringend gevraagd om de beweging van barmhartigheid voort te zetten, zodat de afsluiting van het Jaar van Barmhartigheid een begin moge zijn van een beweging van barmhartigheid. Paus Franciscus heeft bij de afsluiting van het Heilig Jaar een Apostolische Brief doen uitgaan met dezelfde oproep, onder de titel Misericordia et Misera, Barmhartigheid en ellende (afgekort MM). Hij schrijft: Wat we hebben gevierd gedurende het Heilig Jaar, een rijke tijd van genade, moeten we voortzetten om te vieren én te leven in onze gemeenschappen. Gods liefde moet het primaat krijgen over al het andere. (MM2) Het volk Israël kreeg op weg naar het Beloofde Land, de Tien Geboden (Ex. 20, 1-17), op 2 stenen tafelen, de tafelen van het verbond, beschreven door de vinger Gods. Paste dat niet op één tafel?

2 Misschien wel, maar zo, op twee tafelen, is het al duidelijk een uitwerking van het dubbelgebod van de Liefde, zoals Jezus ons liet zien: God de Heer liefhebben met heel uw hart, ziel en verstand en uit al uw kracht én de naaste liefhebben als u zelf (Mt. 22, 37 + Mc. 12, 30 + Dt. 6, 5 + Lev. 19, 18), dat is samen het ene grote gebod. Na deze Tien Geboden, volgen nog vele voorschriften over de Eredienst én het goed samenleven. Sabbatsjaren en jubeljaren maken daar deel van uit. Onze Kerk kent al heel lang jubeljaren, gebaseerd op de sabbatsjaren uit de Joodse Wet, de Thora, zoals beschreven in Leviticus 25 en in Exodus 23. Jaren waarin het land onbebouwd werd gelaten, onderpanden werden teruggegeven en slaven hun vrijheid terug kregen. In die sabbatsjaren werden de sociale verhoudingen zo weer hersteld én werd men zich bewust, dat ons leven ligt in Gods hand. Als Jezus in de synagoge van Nazareth aan zijn openbare leven begint herhaalt Hij een tekst van de profeet Jesaja: De Geest van de Heer rust op mij; daartoe heeft Hij mij gezalfd. Om aan armen de goede boodschap te brengen heeft Hij mij gezonden, om aan gevangenen hun vrijlating aan te kondigen en aan blinden het licht in hun ogen te geven om verdrukten in vrijheid te laten gaan en een jaar af te kondigen dat de Heer welgevallig is (Lc. 4, = Jes. 61, 1-2). Onze huidige paus, Franciscus, kondigde het laatste jubeljaar af met zijn bul Misericordiae Vultus, Gelaat van Barmhartigheid. Onze paus voelt zich zelf buitengewoon aangesproken door de barmhartigheid Gods. Zijn wapenspreuk verwijst daar naar: Miserando atque eligenda, uit barmhartigheid gekozen. Caravaggio heeft er een mooi schilderij van gemaakt: Deze spreuk is ontleend aan een meditatie van de middeleeuwse monnik Beda ( 735) over de roeping van Mattheüs (Mt. 9, Mc. 2, Lc. 5, 27-32). Beda verwonderde zich erover dat de apostelen Jezus direct, zonder dralen volgden (Mc. 1, 18). Hij had daar maar één verklaring voor: de barmhartige blik van Jezus. Dezelfde blik overigens die later Petrus nog eens gewaar zou worden, wanneer zijn en Jezus blik elkaar vinden na de verloochening en het kraaien van de haan (Lc. 22, 61). Met de tekst van de bul Misericordiae Vultus, Het Gelaat van Barmhartigheid, maakt de paus als het ware een beweging naar binnen en pas vandaar naar buiten. Onze paus is een jezuïet, een religieus, een pater dus, van de Sociëteit van Jezus. Een orde gesticht in de 16 e eeuw door St. Ignatius van Loyola ( 1556) en zijn gezellen. Kenmerkend van deze orde is dat zij vooral de grenzen van de wereld opzoeken. Missie en onderwijs vormen van oudsher de ruggengraat van hun apostolaat, maar de laatste decennia vooral verstaan als een uitgaan naar de grenzen van de gevestigde en beschaafde samenleving; naar de armen, zieken en verstotenen. Hun vluchtelingenwerk bijvoorbeeld, de Jesuït Refugee Service, is inmiddels wereldberoemd. Om zulk apostolaat te kunnen doen ontvangen de jezuïeten een uitgebreide, diepgaande vorming. Daarin staan de Geestelijke Oefeningen van Ignatius

3 centraal, naast vele religieuze, pastorale en sociale stages. Een hele maand in volstrekte stilte om met de Bijbel te mediteren over het leven van Jezus. Tenminste drie maal in zijn leven heeft paus Franciscus, net als alle andere jezuïeten, zo een buitengewoon indrukwekkende bezinningsperiode doorleefd; eerst naar binnen en dan naar buiten. Eerst de barmhartige God en Heer zelf ervaren. Daarom begint de bul ook met een oproep om ernst te maken met de biecht, het Sacrament van Boete en Verzoening. Afgelopen november, kort voor het beëindigen van het Jubeljaar, heeft paus Franciscus Nederlandse pelgrims in Rome toegesproken en daarbij deze oproep herhaalt. In de hiervoor al genoemde apostolische brief schrijft hij: Vergeving is het meest zichtbare teken van de Vaders liefde. Iedere bladzijde van de Bijbel is getekend door dit beginsel van die liefde, die liefheeft tot en met de vergeving. Zelfs in de laatste momenten van zijn leven, terwijl Hij al aan het Kruis was genageld, sprak Jezus woorden van vergeving: Vader vergeef hen, want zij weten niet wat zij doen. (Lc.23, 34; MM5). Ook vroeg de paus om meer aandacht voor aanbidding en gebed en kondigde de 24 uur voor de Heer af. Vervolgens gaat de paus in op de Geestelijke Werken van Barmhartigheid. Hoewel reeds eeuwen terug omschreven, waren deze toch behoorlijk op de achtergrond geraakt. Het gaat om: 1.De zondaars vermanen 2.De onwetenden onderrichten 3.Voor de levenden en overledenen bidden 4.In moeilijkheden goede raad geven 5.De bedroefden troosten 6.Het onrecht geduldig lijden 7.Beledigingen vergeven Menigeen zal hier wat van schrikken, maar kijk eens goed. Hoeveel mensen lopen er in onze huidige samenleving niet rond, die hier behoefte aan hebben? Paus Franciscus schrijft ons: In een cultuur vaak gedomineerd door technologie, liggen droefheid en eenzaamheid op de loer, niet het minst onder jongeren. De toekomst lijkt ten prooi aan een onzekerheid die tot instabiliteit leidt. Dat geeft aanleiding tot depressies, droefheid en verveling, wat tot wanhoop kan uitgroeien. We hebben getuigen van hoop nodig en van ware vreugde, om de illusie uit te bannen, die snel en simpel geluk belooft door kunstmatige paradijzen. De diepgaande leegheid die velen ervaren, kan overkomen worden door de hoop, die wij in het hart dragen en de vreugde waarmee het gegeven wordt. We hebben kennis nodig van die vreugde, die oprijst in het hart, geraakt door genade. Houdt de woorden van de Apostel in gedachten: Verheugt u altijd in de Heer (Fil.4,4; MM8). Zondaars vermanen hoeft niet betuttelend te zijn. Het is maar hoe je het doet. Liefde en vriendschap maken het mogelijk en zelfs je vijanden mag je liefhebben (Mt. 5, 44). Onwetenden onderrichten doen vele onderwijzers en leraren, maar ook maatschappelijk werkers en dergelijke, maar is niet uitsluitend een taak voor hen alleen. Zeker wanneer we in moeilijkheden goede raad geven of bedroefden troosten. Bidden kunnen en moeten we in zekere zin allemaal (Lc. 18,1 + Ef. 6, 18 + I Tess. 3, 10). Beledigingen vergeven draagt bij aan een leefbare samenleving. Het onrecht geduldig lijden eveneens, hoewel dat niet mag betekenen dat we onrecht laten voortduren. Onrecht dient te allen tijde te worden bestreden, maar zelf mogen we het ermee uithouden om te voorkomen, dat we zelf het kwaad zullen aanwenden. Eigenlijk kan iedereen deze geestelijke werken doen; er zijn geen bijzondere vaardigheden voor nodig, noch een goede fysieke gesteldheid. Ook voor ouderen of mindervaliden zijn deze toepasbaar. Misschien vraagt een zekere levensfase, zoals bijvoorbeeld ouderdom, juist wel

4 om een grotere toeleg op de geestelijke werken van barmhartigheid. Lees met betrekking tot deze geestelijke werken nog eens het slot van Brief aan de Thessalonicenzen (5, 12 ev.). Pas na de Geestelijke Werken, behandelt paus Franciscus de veel meer bekende Lichamelijke Werken van Barmhartigheid: 1.De hongerigen spijzen 5.De zieken verzorgen 2.De dorstigen laven 6.De gevangenen bezoeken 3.De naakten kleden 7.De doden begraven 4.De vreemdelingen herbergen De eerste 6 werken zijn ontleend aan Mattheüs 25 waarin Jezus zich identificeert met de arme: Wat gij de minste mijner broeders hebt gedaan, hebt ge Mij gedaan.. Als Hij zelf zich identificeert met de lijdende mens, wat kunnen wij dan nog weigeren te doen? Het zevende werk, het begraven van de doden, is ontleend aan het boek Tobit. Deze toevoeging komt uit de middeleeuwen toen de zwarte dood, de pest, door Europa woedde. Aan deze werken valt weinig toe te lichten. Veel van deze werken worden daadwerkelijk uitgevoerd, al dan niet in kerkelijk verband. Zoals er in de middeleeuwen een werk is toegevoegd, dient natuurlijk ook nu de actualiteit in ogenschouw te worden genomen. Toch schrik je van de actualiteit van de 7 werken. Wel valt er wat toe te lichten ten aanzien van de attitude waarmee de werken worden verricht. Het is niet een louter activisme. Alle werken van barmhartigheid, zowel geestelijk als lichamelijk zijn een realisatie van Jezus verlossend leven, lijden, dood en verrijzenis, zoals wij dat in de Eucharistie en heel onze liturgie telkens weer vieren. Zo is er een tweeledig verband tussen beide categorieën, die onscheidbaar zijn: Enerzijds mag voor degene die hulp krijgt het Paaslicht gaan schijnen, omdat de hulp die hij of zij krijgt, niet beperkt blijft tot het probleem dat wordt ervaren, maar die hulp ziet op de hele mens. De

5 mens valt immers niet samen met het probleem dat hij of zij heeft. De waardigheid van de mens is in het geding. Anderzijds mag degene die hulp verleent, zo handen en voeten geven aan zijn of haar geloof, waardoor dat geloof zich weer verder verdiept, zo wordt aan ieder die heeft, gegeven (Lc. 19, 26 + Mc. 4, 25), wanneer deze zijn talenten inzet. In de ontmoeting wordt voor beiden het geloof verdiept. Hulpgever en wie hulp krijgt, zullen beiden meer en meer zien met de ogen van Christus zelf, zoals het logo van het jaar van barmhartigheid laat zien. Van beide personen valt één oog samen. Een dergelijke ervaring heeft ook Simon van Cyrene(Mc. 15, 21) gehad. Hij hielp Jezus niet eens uit vrije wil, maar werd ertoe gedwongen. Toch werden hij en zijn zonen bekende, wellicht leidende, figuren in de jonge kerk, want waarom anders zou de evangelist Marcus hem omschrijven als de vader van Alexander en Rufus? Diaconie en missie liggen dan ook dicht bijeen. Johannes Paulus II schreef in zijn encycliek Redemptoris Missio, dat het er om gaat mensen deel te laten hebben aan Jezus verlossing. Daarbij gaat het zowel om alle geestelijke, als alle materiële aspecten van het leven. Daarmee is diaconie een taak voor alle gelovigen, wat niet wegneemt, dat een belangrijk deel van dit werk organisatie behoeft vanuit de parochies. Wij wensen u van harte Gods rijke zegen daarbij! Embregt Wever, pastoraal werker diocesane diaconie + missie.