RUWBOUWAFWERKING DERDE GRAAD BSO LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS. september 2005 LICAP BRUSSEL D/2005/079/044

Transcriptie

1 RUWBOUWAFWERKING DERDE GRAAD BSO LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS september 2005 LICAP BRUSSEL D/2005/079/044

2

3 RUWBOUWAFWERKING DERDE GRAAD BSO LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS LICAP BRUSSEL D/2005/0279/044 (vervangt het leerplan D/1998/0279/009 met ingang van 1 september 2005) ISBN Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel

4

5 Inhoud Lessentabel Inleiding Toelichting bij de lessentabel Nieuwe impulsen Fundamentele wijzigingen ten opzichte van het vorige leerplan Leerplannen op basis van beroepsprofielen en beroepsopleidingsprofielen De beroepsopleidingsprofielen Studierichtingsprofiel Instroom en beginsituatie Profiel van de studierichting Hoofddoelstellingen Aandachtspunten Welzijn op het werk en VCA Stages De aanpak van schetsen en tekenen Leerplandoelstellingen, leerinhouden en pedagogisch-didactische wenken Overkoepelende doelstellingen Leerplandoelstellingen en leerinhouden specifiek voor de stukadoor Leerplandoelstellingen en inhouden specifiek voor de dekvloerlegger Leerplandoelstellingen en inhouden specifiek voor de vloer- en tegelzetter Algemene pedagogisch-didactische wenken Inleidende beschouwingen Projectmatige aanpak Relatie tot de geïntegreerde proef Werkvormen Evaluatie Wat en waarom evalueren? Wanneer evalueren? Hoe evalueren? Hoe rapporteren? Evaluatie in relatie met de geïntegreerde proef en stages Minimale materiële vereisten Algemene beschouwingen Infrastructuur - algemeen Bibliografie De geïntegreerde proef de graad BSO 3

6

7 Lessentabel 3de graad BSO 5

8

9 1 Inleiding 1.1 Toelichting bij de lessentabel Toelichting bij de lessentabel De lessentabel is uitgeschreven in een vork (minimum maximum). Het maximum van 36 uur wordt aanbevolen. De 6 uur tussen het maximum en het minimum vormen het complementaire gedeelte. Kiest de school voor het minimum dan kunnen de uitbreidingsdoelstellingen moeilijk worden gerealiseerd. Wenst de school aan één of meerdere leerlingen de kans te geven om ook het attest van basiskennis van bedrijfsbeheer te behalen dan dient men hiervoor minimum 3 lesuren te voorzien. Deze uren kunnen gespreid over de twee leerjaren, zoals aanbevolen in de omzendbrief SO 44. De complementaire uren kunnen ook door de school, geheel of gedeeltelijk zelf worden ingevuld, ze kan hiervoor kiezen uit de lijst van vakken opgesomd in het besluit van de Vlaamse regering van 5 juni 1989, zoals gewijzigd. 1.2 Nieuwe impulsen Volgende impulsen liggen aan de basis tot vernieuwing van het leerplan: de ontwikkeling van de beroepenstructuur (SERV/FVB), de beroepsprofielen (SERV/FVB), de daaruit voortvloeiende beroepsopleidingsprofielen (VLOR) en de vraag van zowel onderwijsverstrekkers, werkgevers en werknemers om het onderwijsaanbod transparanter te maken, dit in relatie tot de beroepenstructuur; een min of meer eenvormig stramien voor de leerplannen van het VVKSO voor de nijverheidsstudierichtingen; pedagogisch-didactische inzichten om geïntegreerd te werken via een concentrisch vormingsconcept (synchronisatie tussen PV en TV); de vernieuwde pedagogisch-didactische aanpak op het gebied van tekenen met de klemtoon op het lezen van tekeningen en meer aandacht voor het schetsen; het geïntegreerde gebruik van informatie en communicatietechnologie; leerplannen vertrekken vanuit leerplandoelstellingen die door hun formulering het beoogde zo duidelijk mogelijk aangeven; recente voorschriften in verband met het Welzijn op het werk, in het bijzonder de vorming op het vlak van basisveiligheid. 1.3 Fundamentele wijzigingen ten opzichte van het vorige leerplan Ten opzichte van het vorige leerplan werden de onderstaande wijzigingen doorgevoerd: De vakken van het fundamentele gedeelte werden samengevoegd tot één geheel dat de naam Realisaties ruwbouwafwerking krijgt. Toegepaste informatica wordt niet meer als vak aanbevolen, doch ICT dient geïntegreerd aan bod te komen. ICT werd opgenomen als aandachtspunt, zie verder. Bedrijfsbeheer is opgenomen in het complementaire gedeelte. Wenst men het attest van basiskennis van bedrijfsbeheer te kunnen uitreiken op het einde van de derde graad, dan dient de school minimaal 3 uur, al dan niet gespreid over de twee leerjaren, aan te bieden Geïntegreerd leerplan In het leerplan van de 2 de graad BSO Bouw werd de integratie van de technische vakken (TV) en praktijk (PV) vooropgesteld, in de 3 de graad wordt deze integratie doorgetrokken. 3de graad BSO 7

10 Het is vanuit pedagogisch-didactisch standpunt absoluut noodzakelijk om degelijke samenhang te brengen tussen theorie en praktijk. Een eerste stap om op dit vlak goede resultaten te bereiken is vertrekken vanuit een geïntegreerd leerplan. Een geïntegreerd leerplan houdt in dat er geen onderverdeling is in vakken. Dit betekent dus geen afzonderlijk leerplanonderdeel voor tekenen, technologie en praktijk. De leerplandoelstellingen en leerinhouden worden zodanig aangeboden dat de praktijk en de theorie als één geheel wordt ervaren, waardoor de afstemming van de theorie op de praktijk optimaal wordt. We hebben dit samenhangend geheel Realisaties ruwbouwafwerking genoemd. Deze keuze werd gemaakt omwille van het feit dat: de versnippering in vakken van één uur niet efficiënt is, het is in veel gevallen interessanter om op bepaalde ogenblikken pakketten als geheel aan te bieden; door versnippering gaat de samenhang verloren en ontstaan tal van overlappingen; door de leerplandoelstellingen en leerinhouden te groeperen ontstaat er een referentiekader om projectmatig te werken (zie verder). Opmerking: het onderscheid tussen PV en TV werd louter omwille van administratieve redenen behouden blijven Toekenning van de opdrachten en jaarplanning Realisaties ruwbouwafwerking is een opdracht voor een lerarenteam. De leerplandoelstellingen en leerinhouden dienen door het team gepland en gespreid over de twee leerjaren, dit in overleg met de technisch adviseur(s) en het directieteam. Permanent opvolgen via vakvergaderingen is hierbij noodzakelijk. Richtlijnen en suggesties: versnipper zo weinig mogelijk; bij benadering kan men stellen dat er 20 à 30 % van de tijd wordt geïnvesteerd aan theoretisch-technische doelstellingen en 70 à 80 % aan praktijk (uitvoeringsgerichte doelstellingen); hou zeer geregeld vakvergaderingen; las momenten in waar bepaalde pakketten globaal behandeld en verwerkt worden; bijvoorbeeld: een week van de veiligheid, een week met de klemtoon op droge binnenbepleistering, ; projectmatig werken wordt sterk aanbevolen (zie verder). 8 3de graad BSO

11 1.4 Leerplannen op basis van beroepsprofielen en beroepsopleidingsprofielen De beroepenstructuur bagger werktuigkundige baggervaart baggerwerker kraan-bestuurder torenkraanbestuurder bestuurder mobiele kraan weg- en waterbouw boorder bronbemaler heimachinist chauffeur bouwplaatsmachinist wegenwerker natuursteenbewerker metselaar bekister betonstaalvlechter ruwbouw betonhersteller prefab-monteerder gevelwerker voeger afwerking ruwbouw dekvloerlegger tegelzetter stukadoor dak dakdekker dakafdichter hout schrijnwerker-timmerman interieurbouwer glas glaswerker stellingbouwer industrieel isolatiewerker metaal monteur CV sanitair installateur verf schilder-decorateur industrieel schilder machinaal steen ruwbouw afwerking Om te komen tot een transparant aanbod in het onderwijs en de daaraan gekoppelde certificering is er nood aan een duidelijke en éénduidige beroepenstructuur. Op basis van een onderzoek naar opleidings- en kwalificatiebehoeften in de bouwsector heeft het FVB (Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid), in samenwerking met de SERV (Sociaal Economische Raad voor Vlaanderen) en met het HIVA (Hoger Instituut voor de Arbeid) de bovenstaande beroepenstructuur uitgewerkt De beroepsprofielen Het uitgangspunt voor het opstellen van beroepsprofielen was: Een door de sector gevalideerd instrument ontwikkelen om de vakopleiding te doen aansluiten met de realiteit van de arbeidsmarkt. Deze beroepsprofielen beschrijven de verwachtingen die door de industrie worden gesteld aan een geoefend beroepsbeoefenaar. In deze beroepsprofielen is de volgende informatie opgenomen: omschrijving van het beroep, beroepsinhoud, taken en activiteiten (voorbereidende, uitvoerende en ondersteunende taken), kennis en vaardigheden, beroepshoudingen, bijzondere arbeidsomstandigheden, arbeidsorganisatie, specifieke kwalificatieproblemen en toekomstige evoluties. Voor alle beroepen die vermeld staan in de beroepenstructuur ontwikkelt het FVB in samenwerking met de SERV beroepsprofielen. Heel wat beroepsprofielen zijn al uitgewerkt en te verkrijgen bij het FVB. De beroepsprofielen die in meer of mindere mate van invloed zijn op dit leerplan zijn: dekvloerlegger, tegelzetter en stukadoor. 3de graad BSO 9

12 1.5 De beroepsopleidingsprofielen Op basis van de beroepsprofielen ontwikkelde de sectorcommissie bouw-hout-decoratie van de VLOR beroepsopleidingsprofielen met als doelstellingen: de uitbouw van het onderwijs optimaal verzekeren, de opleidingen beter laten aansluiten bij de eisen van de arbeidsmarkt, de uitstroom van gekwalificeerde arbeiders verhogen. In deze beroepsopleidingsprofielen worden de vereiste vaardigheden en de ondersteunende kennis beschreven waarover een beginnende beroepsbeoefenaar dient te beschikken. Ook de beheersingsniveaus worden vermeld. De vaardigheden en de ondersteunende kennis werden gegroepeerd in vaardigheidsclusters. Het is uiteraard wenselijk dat de opleidingen die wij verstrekken bij de vraag van de arbeidswereld aanslui-ten. De beroepsopleidingsprofielen die het uitgangspunt vormden bij het opstellen van het leerplan zijn: Stukadoor (studie 113), Dekvloerleggen (studie 114) en Vloeren Tegelzetten (studie 115). 2 Studierichtingsprofiel 2.1 Instroom en beginsituatie Instroom De logische instroom komt uit het 2 de leerjaar van de 2 de graad Bouw BSO. Deze leerlingen hebben al kennis gemaakt met enkele basiscompetenties in verband met ruwbouwafwerking. Instroom uit andere studierichtingen is perfect mogelijk daar er in wezen niet verder wordt gebouwd op specifieke competenties die al verworven zijn. 2.2 Profiel van de studierichting Naast de algemene vorming die in alle studierichtingen wordt aangeboden verwerven de leerlingen de competenties die van een beginnend polyvalente bouwvakman in het subgebied ruwbouwafwerking worden verwacht. We kunnen hier drie beroepen onderscheiden, namelijk de dekvloerlegger, de tegelzetter en de stukadoor. De dekvloerlegger voorziet dragende vloeren, afzonderingslagen of isolerende lagen van een afwerklaag of dekvloer. Op de dekvloer wordt doorgaans een vloerbedekking geplaatst. De tegelzetter bekleedt op basis van een tekening of op aanwijzing, wanden, vloeren, trappen, dorpels, vensterbanken en terrassen met tegels. Hij doet dit met behulp van mortel of lijm. De stukadoor verricht een ruime waaier van werkzaamheden namelijk: bepleistering van muren en plafonds, aanbrengen van sierpleisters, droge plafondafwerking, droge muurafwerking, plaatsen van lichte scheidingswanden, aanbrengen van isolatiemateriaal Vaak worden ook het dekvloerleggen, het bepleistering van gevels en het aanbrengen van stafwerk en ornamenten tot het stukadoors- of plafonneerwerk gerekend. 2.3 Hoofddoelstellingen Voor het opstellen van het leerplan werd vertrokken van de hoofddoelstellingen die van een "polyvalent vakman ruwbouwafwerking" worden verwacht, namelijk: In functie van uit te voeren werkzaamheden in de context van ruwbouwafwerking: - uitvoeringsplannen lezen, aanvullende uitvoeringtekeningen maken en via schetsen communiceren, - bestaande toestanden opmeten en in kaart brengen, - referentiepunten uitzetten en controleren, 10 3de graad BSO

13 - deskundig omgaan met materialen, gereedschappen en machine, - de eigen werkplek organiseren en de werkzaamheden plannen, - de kostprijsberekening van de eigen uit te voeren werkzaamheden berekenen, - de relevante aspecten van met het welzijn op het werk naleven, - omgaan met onderdelen van elektrische, mechanische, sanitaire en verwarmingsinstallaties, -... De onderstaande stukadoorwerkzaamheden volgens de gestelde eisen uitvoeren: - droge bepleistering, - binnenbepleistering, - gipsblokken, - buitenbepleistering (U) - stafwerk en ornamenten (U) Dekvloeren volgens de gestelde eisen leggen. Vloer- en wandtegels volgens de voorschriften en gestelde eisen zetten Uitstroom Vervolgopleiding De logische vervolgopleiding is het specialisatiejaar Bedrijfsvloeren en waterdichte bekuipingen BSO. De leerlingen kunnen ook terecht in het specialisatiejaar Dakwerken BSO of Renovatie bouw BSO. Het slagen in een specialisatiejaar betekent het behalen van het diploma hoger secundair onderwijs Arbeidsmarkt De leerlingen hebben de startkwalificatie van polyvalent vakman ruwbouwafwerking verworven en kunnen aldus de arbeidsmarkt instappen zowel als stukadoor, dekvloerlegger en vloer- en tegelzetter. 3 Aandachtspunten 3.1 Welzijn op het werk en VCA In het kader van de certificatie VCA2000/03 moet elke werknemer een opleiding basisveiligheid volgen. De verplichte opleiding is gebaseerd op de plicht om te voorzien in informatie en vorming, zoals bepaald wordt in het KB van 27 maart 1998 over het welzijnsbeleid tegenover werknemers. Deze vorming komt overeen met vraag 4.2 van VCA2000/03. Dit is dus een verplichte vraag om het VCA certificaat te behalen, namelijk: Zijn alle operationele medewerkers (langer dan 3 maanden in dienst) in het bezit van een VCA erkend diploma, certificaat of attest dat niet ouder is dan 10 jaar (gerekend vanaf de examendatum)?. In dit leerplan werden de betreffende doelstellingen en inhouden opgenomen. Voor de modaliteiten om het attest te behalen, verwijzen we naar de bevoegde organisaties en instanties. 3.2 Stages Met betrekking tot de vorm van de stages (blokstages of alternerende stages) willen wij geen dwingende uitspraken doen. Uiteraard zal de stagebegeleider er steeds moeten op toezien dat de stage voldoende extra en specifieke leerervaringen inhoudt. In het leerplan zijn daarom stagedoelstellingen opgenomen. 3de graad BSO 11

14 Gezien de huidige onduidelijkheid en de vaststelling dat de regelgeving hoe dan ook geregeld wordt bijgestuurd, verwijzen we naar de plaats waar de vigerende reglementering is terug te vinden, namelijk: bij het Departement onderwijs, door te surfen naar en achtereenvolgens te klikken op "per rubriek", "Coördinatie van de omzendbrieven", "Secundair onderwijs" en "Stages"; bij het VVKSO, in de Mededelingen, Kl ; de afdeling TSO/BSO van de VLOR heeft een "Advies betreffende de leerlingenstages in het voltijds secundair onderwijs TSO en BSO" uitgebracht. Deze informatie is te verkrijgen via: en te klikken op "Advies". U vindt het onder "Afdeling Technisch en Beroepssecundair Onderwijs" bij "Raad voor het Secundair Onderwijs" De geïntegreerde proef Voor de geïntegreerde proef verwijzen we naar: de omzendbrief van 25 juni 1999 punt 8 Evaluatie en bekrachtiging van de studies, naar het algemene kader in verband met de geïntegreerde proef van het VVKSO, naar het vademecum in verband met de geïntegreerde proef specifieke invulling bouw, zie bijlage Het gebruik van Informatie en Communicatietechnologie (ICT) Het is evident dat van de mogelijkheden die de computer biedt, op het didactisch vlak, optimaal gebruik moet worden gemaakt. Typische mogelijkheden die op dit leerplan betrekking hebben zijn: het opzoeken van onder meer: kenmerken van materialen, gereedschappen en uitvoeringstechnieken via Internet, cd-rom s, het gebruik van educatieve programma s in verband met het lezen van tekeningen, ruimtelijk voorstellings- en waarnemingsvermogen, eenvoudige rekenbladen of geprogrammeerde formulieren om de kostprijs te berekenen, programma s ter ondersteuning van zelfevaluatie, eenvoudige software om op een actieve manier kennis en inzichten te verwerken. Er dient opgemerkt dat de programma s die men aanwendt in die mate gebruiksvriendelijk zijn dat de klemtoon ligt op de te verwerven leerplandoelstellingen en niet op de beheersing van één of ander softwarepakket. 3.3 De aanpak van schetsen en tekenen De begrippen schets en technische tekening Met een schets wordt bedoeld: een voorstelling die in hoofdlijnen het onderwerp (vormgeving, werkingsprincipe, uitvoeringsmethode, ) toelicht. Met een technische tekening wordt bedoeld: de voorstelling van een uit te voeren of uitgevoerde constructie waarop alle afmetingen, materiaalaanduidingen, uitvoeringsvoorschriften, éénduidig en op schaal worden weergegeven Schetsen, tekenen en de doelstellingen De volgende doelstellingen zijn binnen de context van dit leerplan relevant: het verhogen van het waarnemings- en voorstellingsvermogen, het begrijpen van een tekening of plan om het volgens de voorschriften uit te voeren (tekeningen lezen), 12 3de graad BSO

15 schetsen maken en gebruiken als communicatiemiddel vóór, tijdens en na de uitvoering van de werken. Het is, in het kader van dit leerplan, absoluut niet de bedoeling dat de leerlingen zelf plannen tekenen. Ze dienen de voorgelegde plannen te kunnen lezen en interpreteren om correct uit te voeren. De geïntegreerde aanpak van het schetsen en tekening lezen dient dus gericht te zijn op de volgende doelstellingen: op het vlak van uitvoeringstekeningen lezen: zich de te realiseren bouwonderdelen voorstellen en toelichten, de maatvoering lezen, de gebruikte genormaliseerde en symbolische voorstellingen verklaren naar de praktische uitvoering toe, de bijschriften met eigen woorden toelichten in functie van de uitvoering,... op het vlak van het maken van schetsen: het plannen van de inrichting van de werkplek, twee- en driedimensionaal schetsen om zowel voor, tijdens en na de uitvoeringdetails toe te lichten, de te construeren onderdelen beter duiden via aanvullende detailschetsen, zowel twee- als driedimensionaal, de maatvoering aanpassen in functie van de afmetingen van de te verwerken materialen, de wijzigingen aangebracht tijdens de uitvoering schetsen, de opgemeten bestaande toestand voorstellen Schetsen en technische tekeningen: het middel en het doel Hierboven werden de beoogde doelstellingen omschreven. De klemtoon ligt dus op het lezen van tekeningen. Dit wil niet zeggen dat er niet getekend mag worden. Het maken van technische tekeningen en schetsen kan als pedagogisch-dictactische methode worden aangewend tot het verwerven van inzichten en vaardigheden om tekeningen te lezen. Doch het moet een middel blijven. Voor het maken van schetsen zijn er diverse middelen beschikbaar: een ruwe vloer en een kraspen, nagel of krijt, een bord of een plank en een krijt, een blad papier en een potlood, een tekenplank met tekendriehoek, een CAD-pakket.... Het middel dient in ieder geval ondergeschikt en in functie te zijn van de hierboven vermeldde doelstellingen. De volgende doelstellingen zijn dus uit den boze: mooi kunnen tekenen, een CAD-pakket beheersen, een voorstelling perfect afwerken, een gebouw met CAD ontwerpen. De volgende doelstellingen zijn wel relevant: een uitvoeringsdetail tekenen/schetsen op het bord om toelichting te geven, 3de graad BSO 13

16 met behulp van de computer detailtekeningen visualiseren in diverse aanzichten om de constructie toe te lichten. Leerplannen van het VVKSO zijn het werk van leerplancommissies, waarin begeleiders, leraren en eventueel externe deskundigen samenwerken. Op het voorliggende leerplan kunt u als leraar ook reageren en uw opmerkingen, zowel positief als negatief, aan de leerplancommissie meedelen via (leerplannen@vvkso.vsko.be) of per brief (Dienst Leerplannen VVKSO, Guimardstraat 1, 1040 Brussel). Vergeet niet te vermelden over welk leerplan u schrijft: vak, studierichting, graad, licapnummer. Langs dezelfde weg kunt u zich ook aanmelden om lid te worden van een leerplancommissie. In beide gevallen zal de Dienst Leerplannen zo snel mogelijk op uw schrijven reageren. 4 Leerplandoelstellingen, leerinhouden en pedagogischdidactische wenken Bij het formuleren van de doelstellingen wordt vaak het werkwoord "toelichten" gebruikt. In de context van dit leerplan begrijpen we hieronder waarneembare en dus ook evalueerbare uitleg geven. Deze uitleg kan zowel verbaal, via schetsen, via tekenen, via (ver)wijzen naar, gegeven worden. Anders gezegd: via diverse middelen van communiceren antwoord bieden op vragen in verband met: wat, hoe, waarom, wanneer, en dit in een bouwtechnische context. 4.1 Overkoepelende doelstellingen Met overkoepelende doelstellingen bedoelen we doelstellingen die voortdurend en geïntegreerd aan bod komen in functie van de uit te voeren werkzaamheden of projecten. Deze doelstellingen staan in directe relatie met de meer specifieke doelstellingen verderop en dienen dus ook in deze context te worden geïnterpreteerd en toegepast. LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN Begrippen en constructieonderdelen 1 De juiste begrippen, eigen aan de bouw, in de juiste context gebruiken en verklaren. 2 De verschillende onderdelen van bouwconstructies herkennen, benoemen, hun vormgeving en functie in het geheel toelichten. Begrippen uit de bouw Constructieonderdelen benaming functie functionele relatie Planlezen, tekenen en schetsen 3 Plannen, uitvoeringstekeningen en werkopdrachten lezen om uit te voeren volgens de gestelde verwachtingen en eisen. Uitvoeringstekeningen en plannen schaal en schaalfactor genormaliseerde en symbolische aanduidingen en legendes 2-D en 3-D voorstellingen 14 3de graad BSO

17 ... Werkopdrachten Bestekken 4 De uitvoering via schetsen vóór, tijdens en na de uitvoering toelichten. Uitvoeringsschetsen PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN Vertrek bij de praktijkoefeningen steeds van degelijke en volledige uitvoeringsplannen. Laat de leerlingen zeer vaak uitvoeringsschetsen maken, zowel voor, tijdens en na de uitvoering. Het laten aanvullen van uitvoeringstekeningen is een efficiënte methode om tekening lezen aan te leren en te evalueren maar mag geen doel op zich zijn. Opmeten en uitzetten 5 Voor de eigen werkzaamheden de bestaande toestand opmeten en via schetsen of tekenen voorstellen in functie van de uit te voeren opdracht. Bestaande toestand opmeten (lengtemeting hoogtemeting) schetsen/tekenen 6 Meetkundige constructies, in functie van de uitvoering van ruwbouwafwerking, tekenen. 7 Op basis van plannen de eigen werkzaamheden opmeten en uitzetten. 8 Controlemetingen uitvoeren en indien nodig bijsturen. 9 De nauwkeurigheid van de meetgereedschappen controleren en indien nodig bijsturen. Meetkundige constructies loodlijnen (oprichten, neerlaten) hoeken (uitzetten, verdelen) lijnstukken (uitzetten, verdelen) regelmatige veelhoeken (uitzetten) evenwijdige lijnen (uitzetten) bogen - cirkelboog, segmentboog - spitsboog, korfboog, tudorboog (U) raaklijnen en raakcirkels... Topografische werkzaamheden lengtemetingen en uitzetten van afstanden uitzetten en opmeten van hoeken stramienlijnen en referentielijnen opmeten en uitzetten van hoogtes controlemetingen (afstanden, peilen, vlakheid, ) uitzetten en controleren van verticaliteit Topografische toestellen waterpastoestel laser rolmeter dubbele meter elektronische meter prismakruis theodoliet (U) Materialen, gereedschappen en machines 10 Materialen oordeelkundig uitkiezen in functie van de opdracht en beschikbaarheid. 11 De kenmerken van materialen uit technische documentatie afleiden en toelichten in functie van de opdracht. 12 Bij het aanmaken en verwerken van materialen de voorschriften van de producent Materialen soorten fysische kenmerken verwerkingsvoorschriften toepassingsgebied aanmaken en verwerken voorschriften van leverancier en producent 3de graad BSO 15

18 en leverancier naleven. 13 Materialen oordeelkundig opslaan en stapelen. 14 De hoeveelheid en de aard van geleverde materialen met de leveringsbon vergelijken. 15 Gereedschappen, machines en hulpmiddelen oordeelkundig kiezen en gebruiken in functie van de opdracht. 16 De kenmerken van gereedschappen, machines en hulpmiddelen uit technische documentatie afleiden en toelichten in functie van de opdracht. 17 Voldoende inzicht verwerven waar en hoe men bij het uitvoeren van werkzaamheden dient te stutten en te schoren. 18 Onder toezicht en volgens voorschrift stellingen monteren en demonteren. opslageisen beschermingseisen stapeltechnieken: stabiliteit, bereikbaarheid, toegankelijkheid Leveringsbon materiaalkenmerken materiaalhoeveelheden zichtbare gebreken Gereedschappen en machines toepassingsgebied machinefiches en handleidingen gebruiksvoorschriften onderhoudsvoorschriften preventierichtlijnen afstellen gebruik klaarzetten en wegbergen Stabiliteitsvoorzieningen stutten schoren Stellingen PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN Laat de leerlingen de kenmerken van materialen, gereedschappen en machines opzoeken op technische fiches, op door firma s uitgegeven cd-rom s, op Internet... Laat deze technische informatie met behulp van de computer verwerken tot een verzameling eigen documentatie. Gebruik bij de bespreking van materialen en gereedschappen videomateriaal en stel vooraf een vragenlijst op. Maak gebruik van onderhoudsfiches. De werkplek 19 Voor de eigen werkplek de diverse bouwwerkzaamheden plannen en organiseren. 20 In functie van de vordering van de werken materialen en gereedschappen klaarzetten. De werkplek organisatie inrichting efficiëntie veiligheid opkuis PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN Leg vaak het verband tussen een goed ingerichte werkplek, het rendement, de netheid. Schenk voortdurende aandacht aan het werken volgens verantwoorde werkvolgorde en aan de aspecten in verband met veiligheid. 16 3de graad BSO

19 Kostprijsberekening 21 De kostprijs van de eigen werkzaamheden begroten op basis van uitvoeringstekeningen, bestekken, bijkomende opmetingen, opgenomen werktijden, beschikbare eenheidsprijzen. 22 Een nacalculatie uitvoeren en winst of verlies bepalen en de factoren opsporen die het prijsverschil veroorzaakten. Kostprijsberekening 1 Materiaalkostprijs meetstaten materiaalhoeveelheden en bestellijsten eenheidsprijzen verlies- en rendementscoëfficiënten Uitvoeringskostprijs loonkost transportkosten uitvoeringstijden en uitvoeringsprijzen per eenheid werktijd en loon per tijdseenheid machinekostprijs ondernemingskosten bouwplaatskosten nacalculatie prijsofferte winst en risicofactoren investering afvalverwerking Nacalculatie min- en meerwerken winst, verlies prijsverschil en verrekening PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN Maak bij het berekenen van kostprijzen gebruik van bestaande calculatie-instrumenten: vooraf opgestelde modellen, specifieke software, rekenbladen, Welzijn op het werk 23 De voorschriften en richtlijnen in verband met basisveiligheid in voldoende mate kennen tot het behalen van het attest VCAbasisveiligheid. 24 De voorschriften in verband met basisveiligheid naleven. 25 Nalatigheden in verband met het welzijn op het werk onderkennen, deze rapporteren en bijsturen. Basisveiligheid VCA regelgeving risico s en ongevallen werkvergunningen gevaarlijke producten brand en ontploffing besloten ruimten gereedschap en machines lasten tillen, dragen en hijsen struikelen, uitglijden en vallen werken op hoogte persoonlijke beschermingsmiddelen collectieve arbeidsmiddelen signalisatie en seintekens 1 Deze leerinhouden komen ook voor in bedrijfsbeheer en dienen dus in samenspraak te worden behandeld. Zie ook bijlage 2. 3de graad BSO 17

20 26 Maatregelen nemen om op een milieuvriendelijke wijze met materialen om te gaan. 27 De essentiële maatregelen die men dient te treffen bij een ongeval op de werf kennen en toepassen. 28 De interne bouwplaatsregels en geldende verordeningen toepassen. hergebruik, afval, verlies duurzaam materiaalgebruik levenscyclusanalyse van bouwmaterialen EHBO Bouwplaatsreglement PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN Er dient voortdurend bijzondere aandacht besteed te worden aan voorschriften in verband met het welzijn op het werk (basisveiligheid). Verwijs naar de impact op het milieu bij de winning, productie, verwerking, gebruik en verwerken na gebruik van bouwmaterialen ( = de levenscyclusanalyse). Elektrische toestellen en installaties 29 Voldoende inzicht verwerven in de werking en de principes van elektrische machines en installaties om veilig en verantwoord te handelen Elementaire controlemetingen uitvoeren. 31 Probleemoplossend handelen bij elektrische storingen en defecten. Basiskennis elektriciteit elektrische stroom, spanning en weerstand, arbeid en vermogen - grootheden - symbolen - eenheden - wet van Ohm stroomkring en eenvoudige elektrische schema's - bron - geleiders - verbruiker - schakelaar gevaren Controlemetingen multimeter weerstand spanning stroomsterkte Elektrische machines en installaties beveiligingsinrichtingen stekkers en stopcontacten schakelaars snoeren, buizen, kabels, inbouwdozen werfkast... Storingen en defecten kortsluiting slechte contacten versleten koolborstels onbeschermde geleiders onderbroken bescherming onderbroken leidingen Gereedschappen en beschermingsmiddelen 2 Voor de doelstellingen en leerinhouden in verband met elektriciteit verwijzen we ook naar het gedeelte "Elektriciteit" dat opgenomen is in VCA-basisveiligheid. 18 3de graad BSO

21 PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN Vertrek steeds vanuit realistische probleemsituaties en praktische toepassingen in de context van het beroep van polyvalent ruwbouwvakman, zoals bijvoorbeeld: - een kortsluiting in een kabel detecteren, - een onderbreking vaststellen - aanduidingen (bv. vermogen) op de gebruikte machines interpreteren, - het wegnemen en opnieuw aanbrengen van een schakelaar of stopcontact, - het uitschakelen van een elektrische kring in een residentiële installatie - de noodzaak om kabelhaspels volledig af te rollen toelichten, - hoe kan men veel voorkomende problemen bij machines voorkomen, oplossen; Laat de leerlingen zoveel mogelijk zelf werken (meten, zoeken, testen,...). Laat de leerlingen zelf eens een elektrische stroomkring opbouwen. Maak veelvuldig gebruik van de mogelijkheden van multimedia. Laat de leerlingen zelfstandig een multimeter of tester gebruiken om kortsluitingen of onderbrekingen vast te stellen. Wijs op de gevolgen van slechte contacten. Theoretische beschouwingen op zich zijn uit den boze. Ze dienen steeds geïntegreerd aangeboden en gelinkt aan de praktijk. Het gaat daarenboven enkel en alleen over theoretische kennis die absoluut noodzakelijk is om inzichtelijk te handelen in de context van elektrische toestellen, machines en installaties. Mechanische principes en uitrustingen 32 Inzicht verwerven in de elementaire begrippen en wetmatigheden van de mechanica om inzichtelijk te kunnen handelen in de context van realisaties ruwbouwafwerking. 33 Basisinzicht verwerven op het gebied van stabiliteit en vormvastheid (krachtwerkingen en spanningen) 34 Mechanische, hydraulische en pneumatische systemen herkennen en van elkaar onderscheiden. Hefwerktuigen - principes - werking Stabiliteit van constructies - krachtwerking - uitwendig evenwicht Systemen mechanische hydraulische pneumatische PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN Theoretische beschouwingen op zich zijn uit den boze. Ze dienen steeds geïntegreerd aangeboden en gekoppeld aan de praktijk. Het gaat daarenboven enkel en alleen over theoretische kennis die absoluut noodzakelijk is om inzichtelijk te handelen. Vertrek telkens van uit praktische problemen om de begrippen en wetmatigheden toe te lichten. Laat de leerlingen veel zelf uitvoeren, werk voornamelijk ervaringsgericht. Sanitaire installaties 35 De opbouw van een sanitaire installatie kennen in functie en in relatie met het uitvoeren van werkzaamheden ruwbouwafwerking. 36 De toevoer van warm en of koud water afsluiten. 37 Sanitaire toestellen opnieuw aansluiten. Sanitaire installatie toevoer van warm en koud water kraan afvoer en ontluchting reukafsluiter Sanitaire toestellen wasbak lavabo... 3de graad BSO 19

22 Evalueren, rapporteren en bijsturen 38 Tijdens en na het uitvoeren van de werkzaamheden, in team, de constructie en het constructieproces evalueren en op basis daarvan voorstellen tot bijsturen formuleren. Productevaluatie Procesevaluatie PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN Doe zoveel mogelijk beroep op de zelfwerkzaamheid van de leerlingen, zowel individueel als in team. Laat de leerlingen in team vaak hun eigen werkzaamheden beoordelen. 4.2 Leerplandoelstellingen en leerinhouden specifiek voor de stukadoor LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN Algemene kenmerken 39 De algemene kenmerken van bepleistering in relatie met te gebruiken materialen en afwerking duiden. 40 Tussen natte en droge bepleistering uitvoeringstechnisch een onderscheid maken. 41 De impact van de vereiste wandkenmerken op de samenstelling van de wand en op de materiaalkeuze toelichten. Algemeenheden binnen en buitenbepleistering natte en droge bepleistering specifieke kenmerken - thermisch - akoestisch - klimatologisch - mechanisch - brandweerstand Droge bepleistering 42 Wanden, plafonds en muurbekledingen in droge bepleistering uitvoeren. Voorkennis in functie van de uitvoering soorten structuren - wanden: scheidingswanden en voorzetwanden - plafonds: niet verlaagde en verlaagde opbouw van de wanden en plafonds - soorten dragers: metalen profielen, houten draagstructuur - soorten platen: gipskarton, cementvezelplaten - kenmerken van platen: vochtwerend, brandwerend, afmetingen, vorm,... bevestigingstechnieken - schroeven - kleefmortels afwerkingsproducten - voegenvullers (poedervorm en pasta) - finisher (poedervorm en pasta) - voegbanden mogelijke problemen en oplossingen - vochtopname - barsten en scheurvorming - aansluiting op diverse materialen Voorbereiding werkruimte topografische werkzaamheden: meten en traceren 20 3de graad BSO

23 situering van openingen werfafspraken in verband met nutsvoorzieningen Uitvoering transport van de gipskartonplaten snijden, zagen en boren wanden en plafonds - plaatsing van de draagstructuur: metaal of hout - plaatsing van platen: enkel, dubbel, dwars, overlangs,... - bevestigingstechnieken: nagelen, schroeven, kleven - voorzieningen voor nutsleidingen - openingen (ramen, deuren,...) - plaatsing isolatie: akoestisch, thermisch, hygrisch (U) - afwerking van hoeken en voegen - ontmoetingen - kooflijsten (U) Natte cellen in droge bepleistering 43 Natte cellen afwerken. Voorkennis in functie van de uitvoering eisen gesteld aan de afwerking soorten dichtingskitten Natte bepleistering Uitvoering afwerken - oppervlaktetoestand - maatregelen bij het uitvoeren betegelingswerken - bescherming tegen waterindringing dichtingskitten (U) versteviging van de onderstructuur 44 Natte bepleistering uitvoeren. Voorkennis in functie van de uitvoering soorten ondergronden en de voorbehandeling - droge en zeer sterk zuigende ondergronden: vooraf bevochtigen, voorstrijkmiddelen, voorspuitmortel - beton: ouderdom, vochtigheid, resten van ontkistingsoliën of vetten, voorstrijkmiddelen - stijve isolatieplaten: mechanische bevestigingstechniek, lijmtechniek, voorstrijkmiddelen - geprefabiceerde gipsdragers - gemengde ondergronden - bijzondere gevallen: zoutuitslag, beton, schimmels, scheurvorming door zetting, roetvoming, vochtige muren,... soorten pleisters en hun kenmerken - éénlagige en tweelagige - hydraulisch gebonden en kunststofgebonden Voorbereiding bescherming en afscherming van niet te bepleisteren elementen controle en voorbereiding van de ondergrond - verwijdering van vet, stof, losse delen, zoutuitbloeiingen, kalkpitten, ongewenste uitspringende delen - opvulling van grote holten of scheuren - bescherming tegen roestvorming (metalen delen) vormvaste bevestiging van stijve isolatieplaten topografische werkzaamheden - uitlijnen - geleideplaatjes en geleiders - profielen 3de graad BSO 21

24 Uitvoering bepleisterings- en afwerkingstechnieken - handmatig met handgips - mechanisch met spuitgips (U) - met geleiders en zonder geleiders - éénlagig - tweelagig mengen van de pleister oppervlakteafwerking - vlak - gestructureerd opgelegde eisen en toleranties - vlakheid - verticaliteit - horizontaliteit - droogtijd hoekafwerking binnen en buiten aansluitingen wanden en plafonds aansluitingen aan raam- en deurkozijnen nazorg Gipsblokken 45 Wanden in gipsblokken uitvoeren Voorkennis in functie van de uitvoering soorten gipsblokken en hun kenmerken soorten lijmen en hun kenmerken specifieke gereedschappen Voorbereiding (U) werkruimte topografische werkzaamheden: meten en traceren situering van openingen werfafspraken in verband met nutsvoorzieningen Uitvoering (U) aanmaken van de lijm plaatsing van de eerste laag lijmen van de blokken zagen van de blokken overspanningen aansluiting op diverse materialen en constructieonderdelen verankeringen afwerking - afwerkingspasta - afwerkingslaag - profielen 22 3de graad BSO

25 Buitenbepleistering 3 (U) 46 Buitenbepleistering uitvoeren. (U) Voorkennis van de uitvoering de soorten pleisters en hun kenmerken - minerale pleisters - kunstharsgebonden pleisters de soorten ondergronden en hun voorbehandeling - homogene ondergrond - homogeen metselwerk - gemengd metselwerk - isolatie van gevels specifieke gereedschappen en machines gevelsteigers Voorbereiding evaluatie van de ondergrond beoordeling van stabiliteit van de ondergrond beoordeling van de zuigkracht van de ondergrond eventuele problemen opsporen - opstijgend vocht - vervuiling - roetvorming - bekistingsolie - zouten - nitraten voorbereidende werken - inrichting van de werf - plaatsen van steigers - beschermen van niet de bepleisteren delen - verwijderen van demonteerbare hindernissen voorbereiding van de ondergrond - oplossingen van vochtproblemen - reinigen - grondlagen - isolatiemateriaal - wapeningen Uitvoering uitlijning plaatsing van pleisterdragers, geleiders, wapeningen instellingen, bediening en onderhoud van machines aanmaken van de pleisterspecie aanbrengen van materialen - manueel - machinaal oppervlakte afwerking - een of meerdere lagen - structuren opgelegde eisen en toleranties - vlakheid - verticaliteit aansluitingen aan raam- en deurkozijnen beschermlagen gedemonteerde voorwerpen in hun oorspronkelijke staat brengen nazorg 3 Deze uitbreidingsdoelstellingen en leerinhouden zijn bedoeld om de basiskennis en basisvaardigheden van buitenbepleistering aan te leren. 3de graad BSO 23

26 Stafwerk en ornamenten (U) 47 Stafwerk en ornamenten uitvoeren Stafwerk en ormamenten PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN (natte bepleistering) Laat de leerlingen zelf schetsmatig de mogelijke opbouw van de wand in tekening brengen met aanduiding van de nodige profielen en de nodige uitvoeringsafmetingen. Licht de diverse uitvoeringen, technieken, oplossingmethoden;... toe met behulp van voorbeelden uit de praktijk en dit aan de hand van documentatie materiaal, foto's,... Laat de leerlingen zelf de overeenkomsten en verschilpunten van de in de handel verkrijgbare producten aan de hand van documentatiemateriaal toelichten. Laat de leerlingen zelf het belang ervaren van ondermeer: het vlak en waterpas plaatsen van de eerste laag, de keuze van de materialen in functie van de ondergrond,... Laat de leerlingen zelf de voor- en nadelen van diverse uitvoeringstechnieken ervaren. 4.3 Leerplandoelstellingen en inhouden specifiek voor de dekvloerlegger LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN Algemeenheden 48 De impact van de soort draagvloer en de afwerking op de dekvloer toelichten. Draagvloer soorten: betonplaten, gewelven, hout, metaal kenmerken en eisen: aanhechting, vormvastheid, draagkracht, vlakheid, helling,... Afwerking soorten: tegels, soepele vloerbekleding, parket,... impact: afwerkingspeil van de dekvloer, dichtheid, vlakheid, nagelbaar,... Dekvloeren 49 Diverse types dekvloer uitvoeren. Voorkennis in functie van de uitvoering soorten en keuze van het type dekvloer - hechtend en niet hechtend - zwevend - dekvloeren voor vloerverwarming diverse functies van dekvloeren - uitvulling - verdeling van de belasting op de isolatie - draagvlak voor soepele en harde bedekkingen soorten tussenlagen en hun functie - onderlaag (uitvlak- uitvullaag) - isolatie: thermisch, akoestisch, hygrisch - scheidingslagen en uitvlaklagen - zonder en met vloerverwarming samenstelling en volumedosering van de specie - cement- en anhydrietgebonden dekvloeren - harsgebonden dekvloeren (U) - aanmaakwater, toeslagstoffen, hulpstoffen Voorbereiding uitzetten van de peilen controle van de draagvloer 24 3de graad BSO

27 - vlakheid, horizontaliteit en helling - aanvangspeil - zuiverheid, verharding en droogtetoestand - ruwheidskenmerken - barsten en/of scheuren en uitzetvoegen - leidingen door en op de draagvloer bepaling van de dikte van de dekvloer (minimale, maximale, werkelijke en aanbevolen) vrijmaken van de ruimte afsluiten van buitenopeningen Uitvoering onderdelen - de tussenlagen (U) - wapeningen (U) - de dekvloer voorzorgsmaatregelen - werktemperatuur - bescherming van leidingen - bekistingen plaatsingstechnieken - met geleiders en zonder geleiders - handmatig - machinaal (U) constructie-, uitzettingsvoegen en dagnaden eisen - peil van de afgewerkte dekvloer - horizontaliteit of helling van de dekvloer - vlakheid van de dekvloer en draagvloer - homogeniteit - druksterkte PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN Relatie leggen met de eisen die gesteld worden aan de hechtende en niet hechtende dekvloeren. Besteed voldoende aandacht aan de relatie tussen het afwerkingspeil van de dekvoer en de dikte van de afwerking. Schenk voldoende aandacht aan de geluidslekken. 4.4 Leerplandoelstellingen en inhouden specifiek voor de vloer- en tegelzetter LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN Algemeenheden 50 De wijze waarop de bouwheer of hoofdaannemer het aanvangspeil kan aangeven toelichten. 51 De dimensionale en geometrische eisen waaraan een betegeling dient te voldoen toelichten. Dimensionale of geometrische eisen na te leven peilen - aanvangsniveau - overgebrachte referentiepeilen en toleranties - peil van de afgewerkte draagvloer - peil van de afgewerkte dekvloer horizontaliteit of helling van vloer - eisen voor horizontale vloeren - eisen voor vloeren onder helling vlakheid van de vloer - vlakheidseisen voor de draagvloer - vlakheidseisen voor de dekvloer - vlakheidseisen voor de afgewerkte vloer - toegestane toleranties vlakheid van de wand 3de graad BSO 25

28 - vlakheidseisen voor de muur - vlakheidseisen voor de bepleistering - vlakheidseisen voor de afgewerkte wand - toegestane toleranties Vloer- en wandtegels 52 Vloer- en wandtegelwerk uitvoeren. Voorkennis in functie van de uitvoering soorten vloer- en wandtegels en hun kenmerken - natuursteen - kunststeen soorten tegelmortels en lijmen - kenmerken - samenstelling - toepassingsgebied - verwerkingsvoorschriften specifieke gereedschappen relatie draagstructuur en uitvoering Voorbereiding nazicht van het te betegelen oppervlak - verharding en droogtetoestand - plaats van doorvoerleidingen - plaats van de uitzetvoegen - mechanische kenmerken - voorzieningen voor leidingen - opvullen van gaten en scheuren - oppervlaktebehandeling tegelverband en -motief voegen - voegrichting - voegdikte topografische werkzaamheden - referentielijnen - lagenmaat - motieven - symmetrielijnen Uitvoering vloertegelwerk - plaatsing met mortel en lijm - plaatsing op verharde en niet verharde dekvloer - plaatsing van de eerste rij en opeenvolgende - plaatsing van vloerkaders, profielen,, constructievoegen, - versnijden van tegels - vullen van voegen (met voegijzer, inwassen, ) - nazorg Wandtegels - plaatsing met lijm - plaatsing in mortel (U) - plaatsing en ondersteuning van de eerste rij en opeenvolgende - versnijden van tegels - plaatsing van toezichtsluiken, profielen, - vullen van voegen (inwassen, elastische voegen) - nazorg 26 3de graad BSO

29 Plinten 53 Plinten plaatsen. Voorkennis in functie van de uitvoering soorten plinten en hun kenmerken soorten tegelmortels en lijmen relatie vloertype, draagstructuur en uitvoering Voorbereiding randisolatie onderlaag Uitvoering plaatsing - met mortel - met lijm voegwerk - voegmateriaal op cementbasis - kunststof voegmateriaal - constructievoegen Treden 54 Treden met tegels bekleden. Voorbereiding controle van de ondergrond topografische werkzaamheden op- en aantrede Uitvoering plaatsing met mortel en lijm plaatsing van profielen versnijden van tegels plaatsing van trapplinten vullen van voegen (met voegijzer, inwassen, ) nazorg Terrassen 55 Terrassen aanleggen. 4 Voorkennis in functie van de uitvoering soorten terrasbekleding en hun kenmerken - natuursteen - kunststeen soorten mortels en lijmen - kenmerken - samenstelling - toepassingsgebied - verwerkingsvoorschriften relatie draagstructuur en uitvoering uitvoeringstechnieken - hechtend - niet hechtend specifieke gereedschappen 4 Met uitzondering van dakterrassen. 3de graad BSO 27

30 Voorbereiding nazicht van het te betegelen oppervlak - plaats van de uitzetvoegen - mechanische kenmerken - voorzieningen voor nuts- en doorvoerleidingen verband en -motief voegen - voegrichting - voegdikte topografische werkzaamheden - referentielijnen - lagenmaat - motieven - helling Uitvoering aanbrengen van het zand-cementbed aanbrengen van wapening, randisolatie, plaatsing van klinkers of tegels plaatsing van vloerkaders, constructievoegen, knippen en zagen van klinkers versnijden en verzagen van tegels voegen afwerking van de randen nazorg maatregelen in functie van de klimatologische omstandigheden PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN Wijs erop dat de voegdikte door verschillende factoren kan worden beïnvloed. Erop wijzen dat het belangrijk is de overtollige mortel te verwijderen en de voegen vrij te maken. 5 Algemene pedagogisch-didactische wenken 5.1 Inleidende beschouwingen De doelstellingen en leerinhouden vormen een referentiekader. De wenken zijn bedoeld als suggesties, als tips. Het leerplan mag in geen geval een excuus zijn om niet naar de noden van de maatschappij en de verwachtingen van de leerlingen te luisteren. Er moet naast opleiding voldoende aandacht blijven bestaan voor opvoeding. De vorming moet zo sterk mogelijk aanleunen op wat typisch en attractief is voor een vakman ruwbouwafwerking. De leerlingen dienen tot het inzicht te komen dat er een samenhang is tussen de realisaties in de klas en het arbeidsproces in het dagelijkse leven. Het is de bedoeling om beroepsfiere vaklui te vormen. Het ervaren van tussentijdse succesbeleving is belangrijk. We adviseren dan ook de projectmatige aanpak. 5.2 Projectmatige aanpak Het is aangewezen om zoveel mogelijk te vertrekken van realistische projecten waarbij de leerplandoelstellingen door de leerlingen als één samenhangend geheel worden ervaren. In de context van dit leerplan verstaan we onder projecten: het praktisch realiseren van reële opdrachten of gedeelten van reële opdrachten. Voorbeelden hiervan zijn: het afwerken van een klaslokaal, een garage, een deel van een woning,... Deze realisaties gebeuren individueel en/of in team, deels onder begeleiding en naar het einde toe grotendeels zelfstandig. 28 3de graad BSO

31 We hanteren hierbij het model van het technologisch proces (zie figuur). De projecten blijven dus niet beperkt tot het uitvoeren, doch ook de voorbereiding, de planning, de kostprijsberekening, de nazorg,... zijn hier inbegrepen Opdrachtbeschrijving Opdoen van relevante voorkennis en verzamelen van de nodige gegevens Bijsturen evaluatie OK Organisatie en onderzoek Bijsturen evaluatie OK Realisatie Bijsturen evaluatie OK. Einde project 5.3 Relatie tot de geïntegreerde proef Elk project kan in wezen beschouwd worden als een geïntegreerde proef. De verzameling van de projectdossiers vormen de neerslag van de bereikte resultaten. In zijn huidige vorm kan men het laatste project, het sluitstuk, als geïntegreerde proef beschouwen. 5.4 Werkvormen Het is uiteraard, zoals in elke vorm van onderwijs, aangewezen om een diversiteit van werkvormen te gebruiken. Twee werkvormen die we in het bijzonder aanbevelen zijn: zelfstandig werken vertrekkende van opdrachten en het in groep werken aan een gemeenschappelijk project. 6 Evaluatie 6.1 Wat en waarom evalueren? Evalueren is geen doel op zich. Het maakt deel uit van het didactische proces. Via allerlei vormen van evalueren krijgen de leerlingen en de leraar informatie over de bereikte en de niet-bereikte leerdoelen. Zowel het proces als het product worden geëvalueerd. De klemtoon ligt daarbij uiteraard op het proces want de hoofdbedoeling van het evalueren is bijsturen, remediëren. Bij het evalueren wordt aandacht besteed aan: cognitieve vaardigheden (kennen, begrijpen, inzien, toepassen...), psychomotorische vaardigheden (nadoen, oog-hand-coördinatie, ritme, snelheid, nauwkeurigheid, beheersen), attitudes (doorzetting, efficiëntie, sociale gerichtheid, ). 3de graad BSO 29

32 Cognitieve elementen worden alleen getoetst in de context van de projecten en de realisaties, in directe relatie tot wat wordt of zal worden uitgevoerd. De einddoelstelling is dat de leerling door zelfevaluatie zijn eigen handelen leert bijsturen om te komen tot kwaliteitsverbetering. 6.2 Wanneer evalueren? Het lerend bezig zijn van de leerlingen en de vorderingen die ze daarbij maken worden permanent beoordeeld en geëvalueerd. De evaluatie gebeurt bij elke stap die ze zetten bij de realisatie van een product. Hun technisch en technologisch kennen en kunnen wordt permanent getoetst. Daarbij kunnen de leerlingen ook nog periodiek aan de hand van goed gekozen en duidelijk omschreven opdrachten bewijzen dat ze bepaalde vaardigheden en ondersteunende kennis verworven hebben. Evalueren helpt ook het onderwijsproces sturen. Daarom wordt het evalueren doorgedreven geïntegreerd in dat onderwijsproces. Evaluatie is geen afzonderlijke activiteit en is meer een leermoment dan een beoordelingsmoment. Daardoor worden het leerproces van de leerling en de instructie van de leraar geoptimaliseerd. Bovendien moet aan een aantal doelstellingen, dat voortdurend in de praktijk moeten worden toegepast, elke les worden gewerkt. Zij kunnen niet het voorwerp zijn van een eenmalige of sporadische evaluatie. Dit is bijvoorbeeld zo voor het begrijpen en toepassen van de algemene en de machinegebonden veiligheidsvoorschriften of voor de attitude van zorg en respect voor materiaal. In deze visie hebben examens voor deze vakken op het niveau van de derde graad BSO geen nut. Ze onderbreken alleen maar een natuurlijk en logisch leerproces en geven geen meerwaarde. 6.3 Hoe evalueren? Toetsen van cognitieve elementen via schriftelijke opdrachten als Verklaar..., Omschrijf..., Leg uit met je eigen woorden... brengen heel veel BSO-leerlingen, ook al kennen ze het antwoord, niet tot een goed einde. Ze leveren dus heel vaak een foutieve beoordeling van de leerling op. Andere vormen van schriftelijke evaluatie zijn wel bruikbaar: meerkeuzevragen; aanvullen van een tekening of schema (geen loutere invuloefening!); opdrachten als verbind de samenhorende elementen met een pijl, plaats in de juiste volgorde...; vooraf klaargemaakte tabellen of controlelijsten kunnen door de leerlingen individueel of in groep inge-vuld worden en als basis dienen voor de evaluatie - mogelijke inhouden daarbij zijn: de opgemeten hoeveelheden, de te bestellen materialen, de beschrijving van de werkvolgorde, de geraamde en de werke-lijke tijdsduur, de toegepaste veiligheidsvoorzieningen; het kunnen lezen van een werktekening kan men evalueren door bijvoorbeeld het nodige aantal stenen te laten berekenen. Voor wat betreft het kunnen is het vooral ook de bedoeling dat de leerling zijn eigen werk leert beoordelen, dus aan zelfevaluatie doet. Het zelf kunnen deelnemen aan de evaluatie werkt stimulerend en motiverend voor de leerling. Bij iedere opdracht wordt duidelijk op voorhand opgegeven welke items zullen worden geëvalueerd en hoe de beoordeling zal worden opgevat. 6.4 Hoe rapporteren? De rapportering gebeurt niet louter via een cijferrapport. De vorderingen van de leerling en vooral de tips voor remediëren worden in een eenvoudige en directe taal omschreven. Een soort portfolio of dossier bijhouden van de gerealiseerde projecten (eventueel geïllustreerd met foto s van de gerealiseerde projecten) kan een middel zijn om de succesbeleving te bevorderen. 30 3de graad BSO