6.5. Boekverslag door Martijn 2403 woorden 1 juni keer beoordeeld. Aardrijkskunde. 2 De stad als sociaal centrum

Transcriptie

1 Boekverslag door Martijn 2403 woorden 1 juni keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand 2 De stad als sociaal centrum De functies van de stad en bestaande belangen Een stad is niet alleen gezellig om te shoppen maar het heeft ook bepaalde functies: het is ook een plek waar geld verdiend moet worden en waar mensen wonen. De stad zit soms krap in zijn jasje, er is ruimtegebrek. Het bevoorraden van winkels en horeca wordt stedelijke distributie genoemd. Hierbij botsen regelmatig verschillende belangen met elkaar: De transportondernemingen moeten zorgen voor betrouwbare aanvoer van goederen tegen redelijke tarieven De winkeliers willen steeds kleinere voorraden van een steeds groter assortiment. dit leidt tot kleine zendingen en daardoor veel verkeer. Het winkelpubliek wil sfeervol winkelen en dichtbij parkeren. Maar parkeerplaatsen en straatmeubilair vreten ruimte. Stadsbesturen willen de bebouwing in de binnensteden verdichten. Maar dan moet de stad echt jarenlang op de schop, wat slecht is voor de omzet van bedrijven. Ruimtegebrek in de stad In de binnensteden is altijd ruimtegebrek. Iedereen wil op de beste plek zitten. Met andere woorden: de concurrentie om de ruimte is fel. Daarom zijn de huren en grondprijzen zo hoog. Een bouwmarkt zie je ook niet snel in de binnenstad, omdat de voorraad van goederen veel ruimte in beslag neemt. Ook kantoren van grote bedrijven, banken en verzekeringsmaatschappijen hebben grote ruimtebehoefte. Omdat er veel mensen werken kiezen deze bedrijven vaak voor een locatie met een goede bereikbaarheid. Bij voorkeur in de buurt van een verkeersknooppunt. Een verkeersknooppunt werkt door de vestiging van kantoren en winkels dan als een economische motor waar de overheid in mee gaat en investeert in goede infrastructuur. Ook worden op deze plaatsen vaak luxueuze appartementencomplexen gebouwd. De stad als verzorgingscentrum Voor een concert zul je verder willen reizen dan voor een biertje (tenzij het een goed biertje is). De afstand die je maximaal wil afleggen om gebruik te maken van een voorziening noem je de reikwijdte van die voorziening. De reikwijdte van een hoogwaardige voorziening is lager dan die van een laagwaardige voorziening. In een grote stad vind je veel hoogwaardige voorzieningen en in een dorp het tegenovergestelde: daar zijn vooral laagwaardige voorzieningen. Het gebied waar mensen wonen die van voorzieningen gebruikmaken is het verzorgingsgebied. Naarmate een stad hoogwaardiger voorzieningen heeft, dus voorzieningen met een grote reikwijdte, is het Pagina 1 van 6

2 verzorgingsgebied van die stad groter. Maar bijvoorbeeld de vestiging van een nieuwe hoogwaardige voorziening in een stad kan grote gevolgen hebben. Die voorziening trekt de aandacht weg bij andere verzorgingsgebieden weg. En daar zal dan de drempelwaarde dalen. De drempelwaarde van een voorziening is het minimum aantal klanten dat nodig is om rendabel te zijn. 3 De stad als economisch centrum De kennisstad In de agrarische samenleving van voor de Industriële revolutie was grond de belangrijkste productiefactor. Later, in de industriële samenleving waren dat grondstoffen, machines en arbeid. In onze tijd is de belangrijkste productiefactor het menselijk brein. In een kenniseconomie wordt veel geld geïnvesteerd in het bedenken van nieuwe technologie en nieuwe producten. Het gaat om 2 soorten kennis: Harde technologische kennis, die vooral in de industrie wordt gebruikt, bijvoorbeeld om een superlichte racefiets te maken. Maar deze uitvindingen moeten wel verkocht worden. Daarom is er ook: Zachte sociale kennis, die vooral in de handel en dienstverlening wordt gebruikt. Het gaat hier om het bestuderen van gedrag van mensen en hun drijfveren. Hierdoor is bijvoorbeeld doodnormale koffie in 2000 razend populair geworden. In de kenniseconomie is de uitwisseling van allerlei kennis erg belangrijk. Databanken, voorlichtingsambtenaren en juristen doen niks anders. Ze leveren diensten aan het bedrijfsleven en de overheid. Dat noem je de zakelijke dienstverlening. De creatieve stad Tussen 1975 en 1990 was er sprake van een crisis in de stad. Er was een leegloop van bedrijven naar terreinen buiten de stad. Dat leidde tot een verlies aan werkgelegenheid. Bedrijven zoeken elkaar altijd op, zodat ze eenvoudig allerlei informatie, diensten en goederen kunnen uitwisselen. In de loop van de jaren 90 was de stad ineens weer aantrekkelijk. Mensen in creatieve sectoren (vormgevers, marketeers, architecten en ICT-deskundigen) trokken weer naar de stad. Dat zorgde voor een boost in de economische motor. Vanwege 2 redenen: Creatieven wonen graag in steden en geven relatief veel geld uit aan stedelijke voorzieningen Creatieven creëren een sfeer van succes, scoren en geld verdienen. Dat geeft andere bedrijven gelegenheid daarvan te profiteren. Hierdoor werden steden in de jaren 90 dus een creatieve stad. Stadsbesturen stimuleren om 2 redenen dat bedrijven zich in de stad vestigen: Werkgelegenheid en belastingopbrengsten. Daarom proberen ze tegenwoordig vooral innovatieve bedrijven (mode, wetenschap, kunst, media en entertainment) aan te trekken. Steden stellen oude industrieterreinen en oude fabrieken beschikbaar voor beginnende bedrijfjes. Die plekken worden broedplaatsen genoemd. Werken Als je minder dan een mbo-diploma hebt, ga je de statistieken in als laagopgeleid. Je zult dan moeilijker aan de bak komen dan iemand met een hoger diploma, omdat er in Nederland weinig werkgelegenheid is voor laagopgeleiden. Dat komt omdat veel industrie naar lage lonenlanden is verplaatst. In een kenniseconomie als Nederland is er wel een grote vraag naar goedopgeleide specialisten. Maar die zijn er niet zoveel. En daardoor stijgen de salarissen. Zo ontstaat er een duale arbeidsmarkt: een diepe kloof tussen hoog- en laagopgeleiden. Pagina 2 van 6

3 4 Problemen in de stad aanpakken Stedelijke vernieuwing In de jaren 80 werd er alarm geslagen. Een hoop 19 de eeuwse arbeiderswijken en andere vooroorlogse wijken waren verkrot en voldeden niet meer aan de eisen van die tijd. Woningen hadden piepkleine kamers en geen douche. Daarom was er in 1980 met steun van het Rijk een beleid van stadsvernieuwing. De kwaliteit van de sociale huurwoningen werd verbeterd. Dat gebeurde door renovatie: opknappen, en deels door sanering: sloop en nieuwbouw. Er bleven toch veel sociale huurwoningen bestaan en de huren gingen wel iets omhoog, maar over het algemeen gebeurde er weinig qua bevolkingssamenstelling. De koopkracht bleef gering en de drempelwaarde werd alleen gehaald voor laagwaardige voorzieningen. Vanaf de jaren 90 wordt er in de steden een beleid gevoerd van herstructurering. Hierbij gaat het om het slopen van oude huizen blokken. En die vervangen voor nieuwe, duurdere huizenblokken. Ook de openbare ruimte werd aangepakt. Pleinen, parken, straten en stoepen krijgen een facelift en worden opnieuw bestraat. Door herstructurering komen er mensen uit hogere sociaal-economische klassen wonen. Dit proces heet: gentrification. Met hun hogere koopkracht is er meer vraag naar duurdere winkels, galeries, crèches en restaurantjes. Kortom, het voorzieningenniveau stijgt. Verschillen in de stad Problemen in de stad komen voor een deel voort uit de verschillen tussen bevolkingsgroepen: verschillen in inkomen en in herkomst of etniciteit. Er zijn rijke en arme wijken. Toch kennen we in Nederland geen grote segregatie (scheiding) naar inkomen: arm en rijk wonen in Nederlandse steden redelijk door elkaar. De segregatie naar etnische achtergrond is groter. Zij wonen vaak dicht bij elkaar in dezelfde wijk. Daar zijn verschillende verklaringen voor: nietwesterse allochtonen zijn veelal laag opgeleid, hebben gemiddeld een laag inkomen en kunnen daardoor niet in een duurdere wijk wonen. Men kiest er vaak voor om bij elkaar in de buurt te wonen voor sociale contacten of om te profiteren van speciale voorzieningen gericht op allochtonen, zoals winkels of horeca. Voorzieningen In één opzicht is de situatie in de oudere wijken rond het centrum beter dan de nieuwere wijken: zeker in de wijken waar gentrification heeft plaatsgevonden zijn vaak meer voorzieningen aanwezig of zijn makkelijk te bereiken in het centrum. In de Vinex wijken (nieuwbouw na 1993) zijn de voorzieningen grotendeels afwezig. Dat komt doordat de meeste boodschappen buiten de wijk worden gehaald. Ten tweede wonen er een hoop jonge stellen die vooral behoefte hebben aan een kinderopvang, basisschool en een buurtcentrum voor vrije middagen. Naarmate de wijk langer bestaat, veranderen de behoeftes en groeit de jeugd op. Jongeren willen samen ergens hangen of voetballen. En waar die voorzieningen ontbreken worden jongeren al snel als lastig ervaren door andere bewoners. 5 Samenwerking rond de stad Stad en regio een eenheid Vrijwel niemand blijft nog zijn hele leven in zijn geboorteplaats wonen. Dagelijks zijn er uitwisselingen tussen stad en Pagina 3 van 6

4 platteland. Niet alleen voor werk. Als je in een dorp woont zul je voor een hbo-opleiding, winkels of het ziekenhuis naar de stad moeten. Mensen die in de stad wonen zullen voor een competitiewedstrijd of een fietstocht naar een omliggende regio gaan. Stad en regio zijn dus stevig met elkaar verbonden door werk en voorzieningen. Ruimtegebrek is en groot probleem voor steden en ze zullen dit probleem alleen door regionale samenwerking met de omliggende gemeenten kunnen oplossen. Er moet dus tussen gemeenten onderhandeld worden over woningbouw: hoeveel sociale huur- en hoeveel dure koopwoningen mag een gemeente slopen en bouwen. Andere afspraken gaan over ruimte die nodig is voor verkeersknooppunten, openbaar vervoer, groen en grootschalige voorzieningen als ziekenhuizen en winkelcentra. Bestuurlijke netwerken Het bestuur van Nederland heeft in principe 3 schaalniveaus: het Rijk, daaronder de 12 provincies en daaronder de 431 gemeenten (2010). Wanneer de bestuurders van die schaalniveaus samenwerken spreek je van bestuurlijke netwerken. Hoe werken al deze besturen nu samen om de stedelijke problemen op te lossen? Op 2 manieren: 1. Sinds 2006 bestaan er 8 stadsregio s. Deze stadsregio s krijgen geld van het Rijk om stedelijke problemen op te lossen. Het gaat om vervoer, regionale economie, woningbouw, ruimtelijke planning en zorg. Een gemeente is verplicht om de meerderheidsbesluiten van een stadsregio uit te voeren. 2. Behalve de verplichte samenwerking tussen stadsregio s, bestaan er ook vrijwillige samenwerkingsverbanden tussen gemeenten en stadsregio s en provincies, zoals in de regio Groningen-Assen. Soms gaan ze zelfs over de grens, zoals het Bestuurlijke Overleg Veiligheid Westerschelde. Publiek-private samenwerking De overheid behartigt de belangen van ons allemaal waaronder de publieke belangen. Het bedrijfsleven is altijd uit op winst. Publieke en private partijen staan daardoor van nature tegenover elkaar. Maar tegenwoordig zijn er enorme investeringen nodig in steden. Ze willen bijvoorbeeld oude bedrijfsterreinen opknappen. Dit doen ze dan in samenwerking met projectontwikkelaars, waarbij niet alleen de bouw, maar ook een aantal jaren exploitatie en het onderhoud op zich nemen. De samenwerking tussen overheid en bedrijven noem je publiek-private samenwerking (pps). 6 Het buurtprofiel Afdalen naar buurtniveau Een stad kun je verdelen in woonwijken. De woonwijken verdeel je weer in buurten. Een wijk is dus vaak een wat grotere eenheid dan de buurt. Een buurt is een gebied binnen een woonwijk waar vooral woningen staan. Een buurt heeft een bepaalde sfeer. Er zijn wijken die gezellig zijn of waar de leefbaarheid minder is. Stadsbestuurders kijken met een andere blik. Zij selecteren een aantal duizenden gegevens van politie, scholen en welzijnswerk. Daaruit kun je een buurtprofiel samenstellen. In een buurtprofiel worden de belangrijkste kenmerken van een bepaalde buurt samengevat. Daar staan sowieso 3 dingen in: kenmerken van de woningen, van de bewoners en van de woonomgeving. De kwaliteit van de woningvoorraad Woningen weerspiegelen de behoefte van de tijd waarin ze gebouwd werden. Eind 19 e eeuw werden er door particulieren op grote schaal goedkope huurwoningen gebouwd voor arbeiders. Na de Tweede Wereldoorlog heerste er grote woningnood en werd een inhaalslag aan woningnood gepleegd. Uit die tijd stammen arbeiderswijken met goede, maar kleine eengezinswoningen. Later kwamen er portiekflats met plantsoenen en de eerste parkeerplaatsen. In de jaren 70 werden galerijflats gebouwd met meer privacy voor bewoners. Na 1980 begon de stadsvernieuwing en Pagina 4 van 6

5 werden oude huizen gerenoveerd of afgebroken. Pas na 1985 werden er weer dure appartementen en huizen gebouwd om de stad aantrekkelijk te maken. Van elke woning kun je de volgende woningkenmerken onderscheiden Ouderdom (bouwjaar) Eigendom (koop, huur van particulier of corporatie) Woningtype (Vrijstaand, rijtjeshuis, portiekflat, galerijflat enz.) Staat van onderhoud (goed slecht, gerenoveerd of niet) Wie wonen er? Uit woningkenmerken kun je meestal afleiden welke bewonersgroepen er vooral zullen wonen. Bij bewonerskenmerken kijk je naar: Grootte van huishoudens (aantal personen in een huishouden) Etniciteit (allochtoon of autochtoon, westers of niet-westers) Inkomen (hoogte in euro s per jaar, uitkering of niet) Gezinsfase (alleenstaande ouder, paar zonder of met kinderen, ouderen) 7 De woonomgeving Een (on)veilig gevoel Het derde onderdeel van het buurtprofiel wordt gevormd door de woonomgeving. De leefbaarheid kan grondig worden verziekt door overlast en verloedering in de woonomgeving. Overlast is hinder die buurtbewoners ondervinden door bijvoorbeeld harde muziek, vervuiling op straat, luidruchtige jongeren of intimidatie. Verloedering is de achteruitgang van de fysieke omgeving door bijvoorbeeld vandalisme, graffiti, zwerfvuil en hondenpoep. Als de leefbaarheid slecht is spreken stadsbestuurders over sociale (on)veiligheid: de mate van (on)veiligheid die van binnenuit de samenleving komt. Er is objectieve (on)veiligheid, dat is de (on)veiligheid gemeten aan het aantal criminele feiten dat door de politie is geteld, en subjectieve (on)veiligheid: het gevoel van (on)veiligheid dat veel mensen in de buurt hebben. De openbare ruimte Bij een woning, bedrijfspand of verenigingsgebouw kan je niet zomaar binnen komen wandelen. Daar kan je pas naar binnen op uitnodiging of door middel van een pas of sleutel. Maar een park, straat of plein is openbare ruimte. De openbare ruimte is bedoeld voor iedereen, maar lijkt soms van niemand te zijn. Sommige plaatsen zijn voor veel mensen eng, vooral als ze verlaten zijn. Stadsbestuurders moeten ervoor zorgen dat alle gebieden toegankelijk zijn en blijven, ook voor ouderen, gehandicapten, meisjes en vrouwen. Hiervoor dienen ze 3 dingen te doen: 1. Onderhoud: Niet werkende lantaarnpalen, afval op straat en dichtgespijkerde ramen geven aanleiding en gelegenheid tot verdere vernieling. Meteen opruimen en herstellen dus. En bij sloop- en bouwactiviteiten zorgen voor mooie graffiti. 2. Overzichtelijkheid: Veel openbare plaatsen als sportcomplexen en woonboulevards zijn zo groot dat ze onoverzichtelijk zijn. Door een goede inrichting en indeling kan dat probleem verholpen worden. 3. Toezicht: In een wijk met bewoning op de begane grond voelt het veiliger dan in een wijk met veel flats. Je weet dan namelijk dat je gezien kan worden. Uitgestorven plekken zoals een perron s avonds laat, lijken geen toezicht te kennen. Zelfs met een camera of een crisismeldpaal lijkt het onguur en onveilig. Een veilig gevoel Er zijn naast de politie en uiterlijk van de openbare ruimte nog 2 factoren die bijdragen aan een veilig, leefbare wijk. Ten eerste is dat de sociale cohesie. Dat is de bereidheid van burgers om een actieve rol te spelen in een buurt, elkaar te informeren en te helpen. Ten tweede moeten er in de wijk ontmoetingsmogelijkheden zijn in de vorm van buurt- of wijkvoorzieningen. In de buurt gaat het om een winkeltje of een buurthuis, in een wijk gaat het om een winkelcentrum, school of gezondheidscentrum. Nieuwbouwwijken missen deze voorzieningen. En de meeste mensen Pagina 5 van 6

6 werken en daardoor is het daar vaak uitgestorven. Voorzieningen zorgen voor aanwezigheid op straat. Daardoor voelt de wijk vertrouwd aan. Het verhoogt de sociale veiligheid en daarmee de leefbaarheid. Dus zelfs als de sociale cohesie niet groot is, wordt de sociale veiligheid door voorzieningen verhoogd en daarmee ook de veiligheid. Het hoeft objectief niet veiliger te zijn, met het voelt wel veiliger, dat is subjectief Pagina 6 van 6