Quickscan en Beleidsbrief Extramurale farmaceutische zorg

Transcriptie

1 Quickscan en Beleidsbrief Extramurale farmaceutische zorg Contracteerproces 2013 september 2013

2

3 Inhoud Vooraf 5 1. Inleiding Focus Methode Volgende marktscan Leeswijzer 8 2. Contracteerproces extramurale farmaceutische zorg Contracteergraad Timing Good contracting practices Inhoud contracten Prestaties en vergoedingen Vergoedingen van prestaties voor farmaceutische zorgverlening Vergoedingen van geneesmiddelen Consumentenervaringen Ervaringen contracteerproces zorgverzekeraars en zorgaanbieders 15 Bijlage 1. Prestaties Beleidsbrief 19 3

4 4

5 Vooraf Voor u ligt de quickscan extramurale farmaceutische zorgmarkt. Het doel van deze scan is om beknopt weer te geven hoe de contractering 2013 is verlopen en hoe de consument de extramurale farmaceutische zorg ervaart. Per 1 januari 2012 zijn de prijzen voor extramurale farmaceutische zorg vrijgegeven. Daarnaast bestaat er met ingang van dezelfde datum de mogelijkheid tot afspreken van een facultatieve prestatie, na goedkeuring door de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). In maart 2013 publiceerde de NZa de eerste marktscan extramurale farmaceutische zorg over het jaar De eerstvolgende marktscan met in principe dezelfde indeling als de marktscan van maart 2013, zal in 2014 worden gepubliceerd. De NZa bedankt allen die hebben meegewerkt aan de totstandkoming van deze quickscan. De Nederlandse Zorgautoriteit, dr. M.E. Homan lid Raad van Bestuur/plv. voorzitter 5

6 6

7 1. Inleiding Omdat in maart dit jaar de marktscan extramurale farmaceutische zorg 2012 is gepubliceerd komt er in 2013 niet nog een marktscan. Marktpartijen hebben aan de NZa gevraagd om vóór de onderhandelingen over de contracten 2014 met informatie te komen over de markt. Deze quickscan geeft beknopt weer wat de uitkomsten zijn van het contracteerproces 2013 en hoe dat proces is verlopen. 1.1 Focus In deze quickscan worden de volgende onderwerpen belicht: hoe de contractering 2013 is verlopen, hoe partijen het proces hebben ervaren, wat de inhoud is van de contracten, of consumenten hebben overwogen om over te stappen en waarom wel of waarom niet. 1.2 Methode Om informatie te verzamelen over het contracteerproces heeft de NZa een drietal uitvragen gedaan. Zorgverzekeraars, openbare apotheken en apotheekhoudende huisartsen en consumenten zijn benaderd om vragen te beantwoorden. De zorgverzekeraars zijn rechtstreeks per benaderd, hierop hebben zij allemaal gereageerd (N=9). De enquête voor apotheken en apotheekhoudende huisartsen was online beschikbaar. Hierop hebben 241 openbare apotheken gereageerd. De respondenten van de uitvraag onder de aanbieders van extramurale farmaceutische zorg zijn: individuele apotheken; vertegenwoordigers van ketenorganisaties; apotheken die een contract hebben via Stichting Nederlandse Farmaceutische Zorggroep (NFZ). Er heeft 1 apotheekhoudende huisarts gereageerd. Ondanks meerdere verzoeken aan apotheekhoudende tak van de LHV zijn er onvoldoende reacties om een representatief beeld te geven van de groep apotheekhoudende huisartsen in Nederland. Daardoor bevat deze quickscan geen standpunt van apotheekhoudende huisartsen. Daarnaast is een consumentenpanel (N=1072) bevraagd over de ervaringen rondom het kiezen van een apotheek, wachttijden en de dosering, toedieningsvorm van geneesmiddelen. Motivaction heeft deze uitvraag onder consumenten uitgevoerd voor de NZa. Tot slot zijn er interviews uitgevoerd voor de Monitor Zorginkoop, deze zijn de bron voor de standpunten van de zorgverzekeraars over de Good Contracting Practices (GCP). De Monitor Zorginkoop verschijnt later dit jaar. 1.3 Volgende marktscan De overige uitkomsten van de uitvragen onder zorgverzekeraars, apotheken en consumenten worden gebruikt voor de marktscan die in 2014 door de NZa wordt gepubliceerd. 7

8 1.4 Leeswijzer In deze quickscan worden uitkomsten van onderzoeken onder zorgverzekeraars, apotheken en consumenten weergegeven. Daar waar wordt gesproken over zorgverzekeraars, apotheken en consumenten doelen we op de respondenten uit de onderzoeken. In het geval van het onderzoek onder apotheken hebben ook vertegenwoordigers van meerdere apotheken gereageerd. Een voorbeeld hiervan is een ketenorganisatie. Die kent een (team) vertegenwoordiger(s) die onderhandelt met zorgverzekeraars. Zij hebben de vragen beantwoord voor alle apotheken die bij die ketenorganisatie zin aangesloten. Eventuele doorberekeningen naar al die apotheken is in deze quickscan benoemd waar relevant. In het onderzoek onder consumenten zijn 1072 mensen bevraagd waarvan 107 mensen naar een politheek gaan, 900 naar een andere vorm van openbare apotheek en 65 naar een apotheekhoudende huisarts gaan. 8

9 2. Contracteerproces extramurale farmaceutische zorg Contracteergraad Volgens zorgverzekeraars was op 1 maart % van de contracten met openbare apotheken ondertekend. Dit is inclusief poliklinische apotheken (hierna politheken). Op 1 juni 2013 lag dit percentage rond 92%. De contracteergraad van openbare apotheken was op 1 maart 2013 zo n 6% lager dan op dezelfde datum een jaar eerder (94%). De lagere contracteergraad ten opzicht van 2012 kan worden verklaard door een veel lagere contracteergraad van een kleinere zorgverzekeraar. De betreffende zorgverzekeraar geeft aan dat binnen haar kerngebied wel een contracteergraad van 100% is behaald, maar dat buiten haar kerngebied een groot aantal aanbieders het aangeboden contract niet heeft getekend. Op 1 juni hadden alle vier de grote zorgverzekeraars een contracteergraad van boven de 95%. Bij de overige kleinere zorgverzekeraars lag de landelijke gemiddelde contracteergraad tussen de 65 en 95%. De contracteergraad van de apotheekhoudende huisartsen is vergelijkbaar met de contracteergraad van de openbare apotheken (tabel 1). Tabel 1. Contracteergraad over het jaar Landelijk gemiddelde % van het totaal aantal aangeboden contracten Openbare apotheken incl. politheken Apotheekhoudende huisartsen % 25% 37% 37% 88% 89% 92% 92% 2.2 Timing Het moment waarop het eerste contractvoorstel 2013 werd aangeboden door zorgverzekeraars loopt van eind september tot de tweede helft van de maand december in Uit de reacties van zorgverzekeraars blijkt dat de meeste contracten zijn getekend tussen 1 januari en 1 maart Iets meer dan 35% van alle aangeboden contracten voor het jaar 2013, waren op 1 januari 2013 daadwerkelijk getekend (tabel 1). 1 De contracteergraad is berekend als percentage van het totaal aantal afgesloten contracten van alle zorgverzekeraars ten opzicht van het totaal aantal aangeboden contracten op basis van informatie uitgevraagd bij zorgverzekeraars. De contracten die door inkoopcombinatie Multizorg zijn aangeboden en afgesloten voor verschillende verzekeraars zijn een keer geteld. Twee zorgverzekeraars hebben een schatting geven van het aantal afgesloten contracten van op de peildata 11 december 2012, 1 januari 2013 en 1 maart

10 Ook uit de reacties van apotheken blijkt dat een groot gedeelte van de contracten na 1 januari 2013 is ondertekend. Volgens de reacties van apotheken is er één zorgverzekeraar waarbij 75% van alle contracten voor 1 januari 2013 was ondertekend. Bij alle andere zorgverzekeraars moest na 1 januari 2013 minimaal nog een derde van alle contracten worden ondertekend. De respondenten hebben aangegeven dat zij deze contracten in de maand januari hebben ondertekend. 2.3 Good contracting practices In het document Good contracting practices (hierna GCP), wordt beschreven wat acceptabele omgangsvormen, verwachtingen en tijdspaden zijn in het contracteerproces tussen zorgverzekeraars en vrije beroepsbeoefenaren. Onder de apotheken is 46% deels of in het geheel bekend met het GCP document. 32% is bekend met het bestaan van het document maar niet met de inhoud. De overige 22 is in het geheel niet bekend met de GCP. Volgens 7% van de respondenten is er in enkele gevallen gebruik gemaakt van de GCP tijdens de contractonderhandelingen. 60% van de respondenten geeft aan dat er geen of bijna geen gebruik is gemaakt van de GCP tijdens de contractonderhandelingen. Het overige deel van de respondenten gaf aan niet te weten in hoeverre de GCP zijn aangehouden. Volgens de apotheken is het contracteerproces bij maximaal een derde van de onderhandelingen met alle zorgverzekeraar geëvalueerd. Wij hebben zorgverzekeraars geïnterviewd voor de monitor Zorginkoop, in de maanden mei, juni en juli In deze interviews zeggen de zorgverzekeraars allemaal het contracteerproces te hebben geëvalueerd. In het algemeen is de contractering verlopen zoals voorgeschreven in de GCP volgens de zorgverzekeraars. Over de timing van de onderhandelingen zeggen de zorgverzekeraars dat ze het proces gaan vervroegen. 10

11 3. Inhoud contracten 3.1 Prestaties en vergoedingen In de farmaceutische zorg is de terhandstelling van een uitsluitend op recept verkrijgbaar (UR) geneesmiddel de meest voorkomende prestatie die wordt uitgevoerd door aanbieders van extramurale farmaceutische zorg. Alle zorgverzekeraars hebben de terhandstelling gecontracteerd bij openbare apotheken en apotheekhoudende huisartsen. Er zijn twee manieren waarop dit is gedaan door de zorgverzekeraars. De eerste manier is door deze prestatie apart te contracteren. Het zogenoemde all-in tarief is de andere methode. Het gaat dan om de vergoeding van één of meerdere farmaceutische zorgprestaties anders dan de terhandstelling, via één tarief. Het all-in tarief kan naast de terhandstelling bijvoorbeeld bestaan uit een vergoeding voor de medicatiebeoordeling (prestatie 3), maar het is ook mogelijk dat alle prestaties voor farmaceutische zorgverlening die onder de basisverzekering vallen (prestatie 1 t/m 5) in het terhandstellingstarief zijn verdisconteerd. Welke prestaties er onder het all-in tarief vallen verschilt per zorgverzekeraar. Tabel 2 geeft een schematische weergave van de verschillende modellen die zorgverzekeraars hiervoor hanteren. Per zorgverzekeraar wordt weergegeven welke (mogelijk verschillende modellen) worden gehanteerd. Een aantal zorgverzekeraars hanteert verschillende/meerdere modellen naast elkaar. Alle zorgverzekeraars gebruiken in 2013 hetzelfde model om de prestatie voor extramurale farmacie te vergoeden als in Vier zorgverzekeraars zijn ook een ander model gaan gebruiken naast het model dat ze al in 2012 hanteerden. Twee zorgverzekeraars zijn de prestaties 2 en/of 3 apart gaan vergoeden bij een deel van de gecontracteerde aanbieders. In 2012 werden deze prestaties uitsluitend door middel van een all-in tarief vergoed door de betreffende zorgverzekeraars. Eén verzekeraar is prestatie 5 apart gaan vergoeden en één verzekeraar is prestatie 4 en 5 apart gaan vergoeden bij een deel van de gecontracteerde aanbieders. Op individuele basis kunnen er aparte afspraken zijn gemaakt over de contractering van prestatie 4 en 5. Beide zorgverzekeraars stellen dat deze prestatie(s) in 2012 bij de ziekenhuizen werden ingekocht. 11

12 Tabel 2. Contracteermodellen zorgverzekeraars farmaceutische zorgprestaties basisverzekering Prestaties Verzekeraar A B C D E F G H I Legenda Prestatie maakt onderdeel uit van een all-in tarief dat bij de terhandstelling in rekening wordt gebracht Prestatie wordt apart gecontracteerd bij een aanbieder van extramurale farmaceutische zorg Prestatie wordt niet gecontracteerd bij aanbieders van extramurale farmacie Prestatie wordt bij een deel van aanbieders via een all-in tarief en bij een deel van de aanbieders apart gecontracteerd Prestatie wordt bij een deel van de aanbieders niet gecontracteerd Ook alle apotheken hebben gesteld dat de standaard terhandstelling is gecontracteerd. Zij hebben per zorgverzekeraar aangegeven hoe prestatie 1 t/m 5 is gecontracteerd; Apart gecontracteerd, via een zogenoemd all-in tarief of niet gecontracteerd. Omdat apotheken per zorgverzekeraar hebben geantwoord worden de uitkomsten soms weergegeven door de laagste en hoogste percentages te noemen. 59 tot 75% van de apotheken zegt dat prestatie 2 Instructie UR geneesmiddel gerelateerd hulpmiddel is gecontracteerd. Omgerekend naar het aantal apotheken dat door de respondenten wordt vertegenwoordigd zijn deze percentages 89 tot 92%. Prestatie 3 Medicatiebeoordeling chronisch gebruik UR geneesmiddel is bij zo n 70% van de door respondenten vertegenwoordigde apotheken gecontracteerd. Dit wijkt af van de reacties van zorgverzekeraars zoals zichtbaar in Tabel 2. Daaruit blijkt dat prestatie 3 over het algemeen is gecontracteerd. De reacties van zowel de apotheken en de zorgverzekeraars over prestaties 4 en 5 Farmaceutische begeleiding in verband met opname in of ontslag uit het ziekenhuis, komen overeen. Ongeveer 10% van de apotheken geeft aan dat deze prestaties via een all-in tarief via de terhandstelling is gecontracteerd. Ongeveer 1% geeft aan dat deze prestaties apart zijn gecontracteerd en bij de overige apotheken zijn deze prestaties niet gecontracteerd. Omgerekend naar het aantal apotheken dat door de respondenten wordt vertegenwoordigd zijn deze percentages 6 tot 22% via een all-in tarief, 0 tot 3% apart gecontracteerd en bij 74 tot 98% zijn prestaties 4 en 5 niet gecontracteerd. 12

13 3.2 Vergoedingen van prestaties voor farmaceutische zorgverlening Op basis van indicatieve gegevens van zorgverzekeraars is af te leiden dat de vergoedingen voor de prestaties voor extramurale farmaceutische zorg in 2013 vergelijkbaar zijn met De vergoeding voor de standaard terhandstelling is licht gestegen terwijl de vergoeding voor de standaard weekterhandstelling licht is gedaald. De NZa heeft op dit moment nog geen harde gegevens gebaseerd op declaraties over de hoogte van de vergoeding van de prestaties. Apotheken hebben gesteld dat er een dalende ontwikkeling is van het gemiddeld gecontracteerde tarief ten opzichte van Dit geldt zowel voor de respondenten sec als wanneer dit wordt omgerekend naar het aantal apotheken dat in een aantal gevallen wordt vertegenwoordigd. 3.3 Vergoedingen van geneesmiddelen De wijze waarop de vergoeding van verstrekte geneesmiddelen wordt bepaald is volgens zorgverzekeraars op verschillende punten veranderd ten opzichte van Alle zorgverzekeraars hanteren nog een kortingspercentage op de Apotheek Inkoopprijs (AIP) of de prijs die van de AIP is afgeleid. Zorgverzekeraars stellen dat dit kortingspercentage (voorheen bekend als claw-back) compenseert voor de korting die apothekers bedingen op de inkooprijs van geneesmiddelen. Het kortingspercentage is in 2013 bij alle zorgverzekeraars lager dan het kortingspercentage in Alle zorgverzekeraars hebben het maximale kortingsbedrag per declaratieregel eveneens verlaagd. De vergoeding die apothekers ontvangen voor verstrekte geneesmiddelen ligt in 2013 daarmee dichter bij de AIP dan in Daarnaast stelt een aantal verzekeraars te zijn afgestapt van het model waarin de prijzen van geneesmiddelen voor een bepaalde periode worden vastgesteld op een historisch prijsniveau. Alle verzekeraars zeggen dat er geen majeure wijzigingen zijn doorgevoerd in het beleid van multisource geneesmiddelen. Wel zijn er enkele kleinere wijzigingen doorgevoerd. Een aantal verzekeraars geeft aan dat de selectie van middelen die onder het preferentiebeleid valt, is aangepast. Daarnaast hebben enkele zorgverzekeraars die gebruik maken van het model van laagste prijsgarantie de gehanteerde bandbreedte verruimd. 3.4 Consumentenervaringen 6% van de ondervraagde consumenten antwoordt dat zij door hun zorgverzekeraar is geïnformeerd over de afspraken die zij hebben gemaakt met apotheken in de omgeving van de betreffende consument. 14% weet het niet zeker en de rest antwoorde dat zij niet is geïnformeerd. 8% van de ondervraagde consumenten zegt te zijn geïnformeerd over wijzigingen in merk, dosering of toedieningsvorm van geneesmiddelen. 6% weet het niet zeker en de rest zegt hierover niet te zijn geïnformeerd. De overwegingen van consumenten die een rol speelden (destijds) bij de keuze voor de apotheek, politheek of apotheekhoudende huisarts zijn weergegeven in tabel 3. De locatie/ligging van een aanbieder is net als in 2012 de meest voorkomende overweging. In deze tabel is te zien dat bij 4% van de consumenten de (gedeeltelijke) vergoeding door de zorgverzekeraar een rol heeft gespeeld bij de keuze van een apotheek, 13

14 politheek of apotheekhoudende huisarts. Respondenten konden meerdere antwoorden geven, hierdoor tellen de percentages niet op tot 100%. Tabel 3. Welke overwegingen een rol speelden voor consumenten bij keuze apotheek, politheek of apotheekhoudende huisarts Totaal farmacie Apotheek Politheek Apotheekhoudende huisarts Locatie/ligging 66% 69% 54% 46% Kom hier al van jongs af aan 23% 24% 8% 36% Goede service 17% 17% 21% 17% Openingstijden 16% 17% 1% 23% Vriendelijkheid personeel 13% 13% 12% 13% Samenwerking met (huis)arts/in zelfde gebouw 11% 9% 30% 9% Korte wachttijd 9% 7% 19% 18% Snelle service 9% 7% 18% 11% Bezorgservice 9% 9% 4% 11% Uitstraling 5% 5% 8% 3% Aanwezigheid bepaalde deskundigheid 5% 5% 4% 6% Aanwezigheid bepaald type medicijn/product 4% 3% 17% 2% (Gedeeltelijke) vergoeding kosten door 4% 4% 4% 5% zorgverzekeraar Partner zat er al 4% 5% 1% 1% Prijs 1% 1% 1% 0% Ken iemand die er werkt/werk er zelf 0% 0% 1% 0% Overige antwoorden 0% 0% 2% 0% Had geen keuze 0% 0% 0% 1% Geen van deze 7% 7% 12% 6% Aantal respondenten *Antwoorden van respondenten die aangeven zelf te kunnen kiezen voor een apotheek/politheek/apotheekhoudende huisarts. Of consumenten bij de apotheek, politheek of apotheekhoudende huisarts van hun keuze terecht konden is weergegeven in tabel 4. Tabel 4. Kon de consument terecht bij de apotheek, politheek of apotheekhoudende huisarts van hun keuze? Apotheek Politheek Apotheekhoudende huisarts Ja, bij eerste keus 85% 68% 82% Nee, niet bij eerste keus 6% 12% 3% Had geen keuzevrijheid 9% 20% 15% Aantal respondenten Consumenten zeggen dat zij geen vergelijking uitvoeren tussen openbare apotheken omdat zij in 46% van de gevallen geen reden hebben om te veranderen/of behoefte hebben aan verandering van apotheek. 26% van de respondenten heeft geen andere openbare apotheek in de omgeving om mee te vergelijken. 39% van de respondenten vergelijkt niet met een andere apotheekhoudende huisarts omdat zij er al van jongs af aan komen. Vervolgens zijn de belangrijkste redenen om niet te vergelijken 14

15 dat er geen behoefte aan is of geen reden toe en het gebrek aan alternatieven in de omgeving met respectievelijk 34 en 25%. Respondenten konden meerdere antwoorden geven, hierdoor tellen de percentages niet op tot 100%. Van de 1072 respondenten heeft 9% overwogen om over te stappen en heeft 4% dit daadwerkelijk gedaan. Het percentage dat daadwerkelijk is overgestapt is gelijk aan het percentage dat vorig jaar uit dit onderzoek kwam. De top 5 redenen waarom er behoefte bestaat om over te stappen zijn: te lange wachttijden; ontevredenheid over service; geneesmiddelen vaak niet op voorraad; bejegening; verhuizing. Er is echter maar in enkele gevallen overgestapt. De belangrijkste redenen (30%) om niet over te stappen zijn dat consumenten niet weten of zij bij een andere aanbieder beter af zijn, geen alternatieve aanbieder (25%) of teveel gedoe om over te stappen (25%). 3.5 Ervaringen contracteerproces zorgverzekeraars en zorgaanbieders De helft van de zorgverzekeraars geeft aan dat de contractonderhandelingen voor 2013 stroever verliepen en/of meer tijd in beslag namen dan voor het jaar Als oorzaken worden onder andere genoemd dat het proces complexer is geworden omdat met meer stakeholders onderhandeld moet worden. Ook wordt genoemd dat marktinformatie in onvoldoende mate voorhanden is. De andere helft van de zorgverzekeraars heeft het proces als positief ervaren. Een aantal van deze verzekeraars geeft aan dat het proces beter is verlopen dan het voorgaande jaar. Als redenen worden genoemd dat aanbieders meer gewend zijn geraakt aan het systeem van vrije tarieven. Daarnaast hebben zorgverzekeraars meer inzicht in de positie van individuele apotheken en konden zodoende hun aanbod beter afstemmen op de situatie van de individuele apotheek. In 2012 zijn de vier grootste zorgverzekeraars hier ook over bevraagd. Er was toen sprake van een verdeling van twee derde positief en een derde iets minder positief. 90% van de apotheken zegt ontevreden of zeer ontevreden te zijn over het onderhandelingsproces voor het contract over het jaar Hetzelfde percentage respondenten zegt ontevreden of zeer ontevreden te zijn over de uitkomsten van de onderhandelingen. Dit percentage ligt een paar procenten lager dan vorig jaar. De percentages waren in 2012 respectievelijk 95 en 97%. Respondenten stellen verder onder andere dat er geen level playing field is, dat de zorgverzekeraars alleen kijken naar de prijsafspraken en niet naar volume. Daarnaast zijn veel respondenten niet tevreden over de communicatie met de zorgverzekeraar. Tevens zien steeds meer apotheken zich genoodzaakt gebruik te maken van een zorgmakelaar of zich aan te sluiten bij een grotere groep om zo in een betere onderhandelingspositie terecht te komen. Veel respondenten stellen dat dat de prestaties 3, 4 en 5 niet of nauwelijks worden gecontracteerd. 15

16 16

17 Bijlage 1. Prestaties Prestaties in 2011, 2012 en en 2013 Verzekerd via basisverzekering Prestaties 1a Standaard terhandstelling UR Standaard terhandstelling UR Ja geneesmiddel geneesmiddel 1b Week terhandstelling UR Week terhandstelling UR Ja geneesmiddel geneesmiddel 2 Instructie UR geneesmiddel gerelateerd hulpmiddel 3 Medicatiebeoordeling chronisch gebruik UR geneesmiddel 4 Farmaceutische begeleiding bij ziekenhuis opname of poliklinisch bezoek 5 Farmaceutische begeleiding i.v.m. ontslag uit ziekenhuis 6 Voorlichting farmaceutische zelfmanagement Ja Ja Ja Ja Nee 7 Advies farmaceutische zelfzorg Nee 8 Advies gebruik UR geneesmiddel tijdens reis Nee 9 Advies ziekterisico bij reizen Nee 10 Onderlinge dienstverlening Nee 11 Facultatieve prestatie Nog niet van toepassing Toeslagen Deelprestaties 1 Eerste terhandstelling Eerste terhandstelling Ja 2 Avond-, Nacht-, Zondagdienstverlening (ANZ) Avond-, Nacht-, Zondagdienstverlening (ANZ) Ja 3 Reguliere magistrale bereiding Reguliere magistrale bereiding Ja 4 Bijzondere magistrale bereiding Bijzondere magistrale bereiding Ja 5 Dienstverlening thuis Ja 17

18 Prestaties Terhandstelling van een UR geneesmiddel Het ter handstellen van een UR geneesmiddel betreft het verstrekken van een middel dat uitsluitend op recept ter hand mag worden gesteld. Bij het ter handstellen van een UR geneesmiddel horen een aantal activiteiten. Deze activiteiten staan verder toegelicht in de beleidsregel. De terhandstelling kent twee varianten: Standaard terhandstelling; Week terhandstelling. Het verschil zit hem in de verpakking waarbij de verpakking van de week terhandstelling geneesmiddelen bevat voor minstens 1 week via een weekdoseerverpakking. Instructie patiënt UR geneesmiddel gerelateerd hulpmiddel Er is sprake van deze instructie wanneer het de eerste toepassing is voor de patiënt of indien sprake is van een geconstateerd foutief gebruik van het UR-geneesmiddel- gerelateerd hulpmiddel. Er moet in het digitale patiëntendossier worden vastgelegd wat de indicatie is voor het geven van de gebruiksinstructie. Medicatiebeoordeling chronisch UR geneesmiddelgebruik Er sprake van medicatiebeoordeling wanneer de farmacotherapie van individuele (veelal oudere) patiënten die chronisch UR-geneesmiddelen gebruiken periodiek wordt geëvalueerd. Dit gebeurt in samenspraak met de betreffende patiënt en betrokken zorgaanbieder(s). Deze medicatiebeoordeling is alleen declarabel indien er een medische of farmaceutische noodzaak bestaat en deze zorg nog niet via de terhandstelling geleverd is of geleverd dient te worden. Farmaceutische begeleiding bij ziekenhuisopname of polikliniekbezoek Dit is de dienstverlening die samenhangt met farmaceutische begeleiding in verband met ziekenhuisopname of polikliniekbezoek. Hiervoor moet minimaal een gesprek met de patiënt plaatsvinden en dit moet worden vastgelegd in het digitale patiëntendossier. Deze zorg vindt plaats op het moment dat de behandeling in het ziekenhuis aanvangt. Farmaceutische begeleiding i.v.m. ontslag uit het ziekenhuis Dit is de dienstverlening die samenhangt met farmaceutische begeleiding in verband met ontslag uit het ziekenhuis. Hiervoor moet minimaal een gesprek met de patiënt plaatsvinden en dit moet worden vastgelegd in het digitale patiëntendossier. Voorlichting farmaceutische zelfmanagement voor patiëntengroep Deze prestatie betreft het individueel ondersteunen van patiënten in groepsverband. Het ondersteunen heeft betrekking op URgeneesmiddelen in relatie tot gezondheid en gedrag om het geneesmiddelengebruik van de betreffende patiënt te optimaliseren. Dit gebeurt via informatiebijeenkomsten. In de beleidsregel staan de voorwaarden waaronder deze prestatie door de zorgaanbieder kan worden geleverd. Advies farmaceutische zelfzorg Deze prestatie vindt plaats op verzoek van een individuele patiënt/consument en betreft het verstrekken van advies over de vraag of er mogelijke interacties bestaan van Uitsluitend Apotheek -, Uitsluitend Apotheek of Drogist of zelfzorg geneesmiddelen met URgeneesmiddelen die de patiënt op het betreffende moment gebruikt of wil gaan gebruiken. De relevante gegevens hierover moeten worden vastgelegd in het digitale patiëntendossier. 18

19 Advies gebruik UR geneesmiddelen tijdens reis Deze prestatie vindt plaats op verzoek van een individuele patiënt/consument en betreft het verstrekken van advies over het gebruik en bewaren van, door de patiënt tijdens een reis te gebruiken, UR-geneesmiddelen in een ander weersklimaat. Dit advies is alleen declarabel indien het is vastgelegd in het digitale patiëntendossier. Advies ziekterisico bij reizen Deze prestatie vindt plaats op verzoek van een individuele patiënt/consument en betreft het verstrekken van informatie over URgeneesmiddelen in verband met ziekterisico bij reizen. Dit advies is alleen declarabel indien het is vastgelegd in het digitale patiëntendossier. Onderlinge dienstverlening Er is sprake van onderlinge dienstverlening wanneer de zorg die door een zorgaanbieder wordt verleend onderdeel is van de beschrijving van een door een andere zorgaanbieder uit te voeren prestatie op het gebied van de farmaceutische zorg. De eerstgenoemde zorgaanbieder is in dit kader de uitvoerende zorgaanbieder. De laatstgenoemde zorgaanbieder is in dit kader de opdrachtgevende zorgaanbieder. Facultatieve prestatie De facultatieve prestatie biedt ruimte aan zorgaanbieders en zorgverzekeraars om tezamen tot nieuwe prestaties te komen. De NZa kan sinds 2012 een prestatiebeschrijving vaststellen voor de in artikel 1 aangeduide zorg die afwijkt van de hiervoor vermelde prestatiebeschrijvingen, indien tenminste één zorgaanbieder en tenminste één ziektekostenverzekeraar gezamenlijk daarom verzoeken. Een verzoek moet op zijn minst een gezamenlijk verzoek zijn om in aanmerking te komen voor een inhoudelijke beoordeling. Zodra een facultatieve prestatie door de NZa is vastgesteld kan deze in principe door alle zorgaanbieders worden geleverd en in rekening worden gebracht indien hier een schriftelijke overeenkomst met een ziektekostenverzekeraar aan ten grondslag ligt. Deelprestaties Eerste uitgifte / eerste terhandstelling Dit is de dienstverlening die direct samenhangt met het voor de eerste keer ter hand stellen van een UR-geneesmiddel. (Zie BR/CU-5046 voor verdere toelichtingen.) ANZ-dienstverlening Er is sprake van Avond, Nacht, Zondag-dienstverlening indien de apotheek is geopend in het kader van een gecontracteerde dienstwaarneming, de zorgvraag binnenkomt en de zorgaanbieder de farmaceutische zorgverlening start tussen: uur en uur van de opvolgende dag, of; uur en uur op een zondag, of; uur en uur op Nieuwjaarsdag; Tweede Paasdag; Koninginnedag; Hemelvaartsdag; Bevrijdingsdag in elk lustrumjaar (2010, 2015, etc.); Tweede Pinksterdag; beide Kerstdagen. 19

20 Bijzondere magistrale bereiding Er is sprake van bijzonder magistrale bereiding, indien er geen equivalent geneesmiddel (combinatie van werkzame stof, dosering en toedieningsvorm) in de handel verkrijgbaar is en er voor de bereiding van het geneesmiddel aseptische handelingen van een apotheek nodig zijn. (In de beleidsregel is een uitgebreide omschrijving opgenomen.) Reguliere magistrale bereiding Er is sprake van een reguliere magistrale bereiding, indien voor een voorgeschreven UR-geneesmiddel geen equivalent geneesmiddel (combinatie van werkzame stof, dosering en toedieningsvorm) in de handel verkrijgbaar is, en er geen sprake is van een bijzondere magistrale bereiding. Dienstverlening thuis Indien het noodzakelijk is voor het leveren van de prestatie dat de zorgaanbieder de patiënt persoonlijk ziet en spreekt en de patiënt om medische redenen niet of slechts zeer moeizaam naar de praktijk kan komen, kan de zorgaanbieder binnen de duur van de medische beperking een prestatie aan huis verrichten. Het uitvoeren van alleen activiteit 10 van de prestatie Terhandstelling UR-geneesmiddel is van deze toeslag uitgesloten. 20

21 Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Mevr. drs. E.I. Schippers Postbus EJ s-gravenhage Newtonlaan BX Utrecht Postbus GA Utrecht T F E info@nza.nl I Behandeld door Telefoonnummer adres Kenmerk vragencure@nza.nl Onderwerp Datum Beleidsbrief bij de quickscan Extramurale farmacie 1 oktober 2013 Geachte mevrouw de Minister, Hierbij stuur ik u de quickscan extramurale farmaceutische zorg (verder: farmacie). De quickscan geeft beknopt weer hoe de contractering voor 2013 is verlopen en hoe de consument de extramurale farmacie ervaart. In deze brief geven wij onze visie op de ontwikkelingen in de farmacie op deze twee genoemde onderwerpen. Daarna bespreken we de resultaten van het onderzoek dat wij hebben uitgevoerd naar de naleving van de zorgplicht in de farmacie. Het onderzoek naar de naleving van de zorgplicht hebben wij u aangekondigd in de beleidsbrief bij de marktscan extramurale farmaceutische zorg (kenmerk: 31836/39884). Contractering 2013 Net als in 2012 is de contracteergraad van de prestatie terhandstelling zeer hoog. In de eerder genoemde beleidsbrief bij de marktscan schreven wij al dat er signalen waren, ondanks onvrede over de initiële contractvoorstellen, dat veel apothekers een contract getekend hebben. De uitkomsten van de quickscan bevestigen dit. Het contracteerproces is dit jaar nog niet vervroegd. De meeste contracten zijn pas in de loop van 2013 getekend. Tegen die tijd hebben alle verzekerden al een polis moeten afsluiten. Er ligt nu een wetsvoorstel in de Tweede Kamer dat bepaalt dat als zes weken voor aanvang van het polisjaar niet bekend is bij welke aanbieder de verzekerde terecht kan, de volledige kosten worden vergoed. Zo is voor verzekerden inzichtelijk welke apotheken gecontracteerd zijn als zij hun polis afsluiten. Zorgverzekeraars geven aan dat zij het contracteerproces gaan vervroegen. Om dit mogelijk te maken, publiceren wij de prestaties voor 2015 uiterlijk op 1 april De onvrede over het contracteerproces en de uitkomsten zijn onder apothekers nog steeds hoog. Ten opzichte van vorig jaar is er wel sprake van een kleine verbetering. Ook een deel van de zorgverzekeraars is minder tevreden dan vorig jaar over het contracteerproces. Als oorzaken noemen ze onder andere dat het proces complexer is geworden omdat

22 met meer stakeholders onderhandeld moet worden. Ook wordt genoemd dat marktinformatie in onvoldoende mate voorhanden is. In de contractering van de prestaties constateren wij een lichte wijziging ten opzichte van vorig jaar. Zorgverzekeraars zijn, naast het al bestaande contract, andere contractmodellen gaan gebruiken. Op basis van gesprekken met zorgverzekeraars verwachten wij dat differentiatie de komende jaren doorzet. Verzekeraars kunnen besluiten om de verschillende prestaties in de vorm van een all-in tarief te contracteren. Een natura zorgverzekeraar moet daarbij wel kunnen garanderen dat de verzekerde alle prestaties geleverd krijgt waar die of recht op heeft. Een verzekerde moet zijn zorgverzekeraar erop aanspreken als hij of zij de zorg uit zijn polis niet ontvangt. Kenmerk Pagina 2 van 5 Uit diverse bijeenkomsten 1 het afgelopen jaar is gebleken dat de prestatie medicatiebeoordeling, via het all-in tarief gecontracteerd, niet of nauwelijks wordt uitgevoerd. Op basis van deze constructieve bijeenkomsten hebben wij er vertrouwen in dat partijen er gezamenlijk voor zorgen dat het aantal medicatiebeoordelingen stijgt. Wij ondernemen daarom nu geen actie. Ook is in de contractering de vergoeding van geneesmiddelen aangepast. Wij constateren dat sommige zorgverzekeraars de scherpste randjes hiervan hebben afgehaald. De vergoeding die apothekers ontvangen voor verstrekte geneesmiddelen ligt in 2013 dichter bij de Apotheek Inkoopprijs (AIP) dan in Ook is een aantal zorgverzekeraars afgestapt van het model om de geneesmiddelen te vergoeden op basis historische prijsniveau. Vorig jaar ontstond er veel commotie over dit model. Onderzoek naleving zorgplicht Wij hebben op grond van signalen en de marktscan extramurale Farmacie van februari 2013 besloten onderzoek te doen naar naleving van de zorgplicht door zorgverzekeraars. Dit onderzoek is uitgevoerd met inbreng van de branche organisatie van openbaar apothekers (KNMP) en individuele zorgverzekeraars. Deze inbreng gaf ons aanleiding tot nader onderzoek naar zorgplicht op de volgende onderwerpen: 1. Medicatieoverdracht tussen 1 e en 2 e lijn; 2. Beschikbaarheid preferente geneesmiddelen; 3. Dienstapotheken; 4. Medicatiebeoordeling. Van alle onderwerpen geven wij in deze brief een weergave van de problematiek, onze bevinding en de acties die wij uitvoeren. Op 5 juni jongstleden heeft een bestuurlijk overleg plaatsgevonden met (de koepels van) apothekers, zorgverzekeraars en consumenten die betrokken zijn bij de extramurale farmaceutische zorg naar aanleiding van het advies van de verkenners Rinnooy Kan en Reibestein. Tijdens dit bestuurlijk overleg bent u een kwaliteitsagenda voor de extramurale farmacie overeengekomen. 1 Bv. de Inventational Consensus Conference Medicatiebeoordeling van 5 april j.l. of de IGZ-NZa bijeenkomst bekostiging medicatiebeoordeling van 3 juli j.l

23 Wij wijzen erop dat onze onderzoeken naar naleving van de zorgplicht ook enkele agendapunten raken uit uw kwaliteitsagenda. Het gaat hierbij om de agendapunten 1 en 5 (medicatieoverdracht), agendapunt 8 (beschikbaarheid preferente geneesmiddelen) en agendapunt 9 (dienstapotheken). Kenmerk Pagina 3 van 5 Medicatieoverdracht tussen 1 e en 2 e lijn apotheken Wij ontvingen signalen van IGZ dat apotheken bij de medicatieoverdracht tussen eerste- en tweedelijn mogelijk niet aan de veldnorm, zijnde de richtlijn Overdracht van medicatiegegevens in de keten, voldoen. Apotheken geven aan niet aan de veldnorm te kunnen voldoen omdat verzekeraars er geen middelen voor beschikbaar stellen. Ons onderzoek richtte zich op de inkoop van de prestaties 4 (Farmaceutische begeleiding bij ziekenhuisopname of polikliniekbezoek) en 5 (Farmaceutische begeleiding i.v.m. ontslag uit het ziekenhuis) door zorgverzekeraars bij zowel de openbare apotheek als bij ziekenhuizen. 2 De NZa stelt sinds 2012 geen maximumtarieven meer vast voor prestaties voor farmaceutische zorg. De hoogte van de tarieven voor de prestaties 4 en 5 was geen onderwerp van dit onderzoek. De genoemde prestaties behoren tot het verzekerde pakket. 3 Veldnorm IGZ hanteert de veldnorm Richtlijn Overdracht van medicatiegegevens in de keten (hierna: veldnorm) als toezichtsnorm. Indien IGZ apotheken een aanwijzing of andere handhavingsmaatregel oplegt op basis van deze richtlijn, dan publiceert IGZ deze. Daarmee is de toezichtsnorm openbaar. Wij verwachten van zorgverzekeraars dat ze de norm die IGZ hanteert kennen. Deze veldnorm is bovendien opgesteld door onder andere Zorgverzekeraars Nederland (ZN). De verdere invulling die IGZ hanteert bij haar toezichtsactiviteiten is opgenomen in bijlage 1. Deze interpretatie heeft de NZa gebruikt bij dit onderzoek naar zorgplicht ten aanzien van de prestaties 4 en 5. Bevindingen Wij hebben geconstateerd dat géén van de zorgverzekeraars prestaties 4 en 5 expliciet bij zowel 1 e lijn als 2 e lijns apotheken inkoopt. De meeste zorgverzekeraars stellen deze prestaties in de 1 e lijn wel in te kopen, maar het tarief te verdisconteren in het tarief voor terhandstelling (prestatie 1). Dit is niet uit alle contracten expliciet en ondubbelzinnig op te maken. Ook zijn er zorgverzekeraars die de prestaties 4 en 5 expliciet niet in de 1 e lijn, maar alleen in de 2 e lijn hebben ingekocht. De aanwijzingen die de IGZ aan een aantal apotheken heeft opgelegd zijn niet herleidbaar tot het niet uitvoeren van prestaties 4 en/of 5. Verder hebben wij niet kunnen vaststellen dat als gevolg van het feit dat deze prestaties niet expliciet zijn opgenomen in de contracten voor 1 e en 2 e lijns apotheken minstens één verzekerde onvoldoende zorg heeft ontvangen of dat er een incident heeft plaatsgevonden. 2 In de nieuwe beleidsregel geldig voor 2014 zijn dit de prestaties 5 en 6 geworden. 3

24 Acties Wij hebben zorgverzekeraars op grond van bovenstaande bevindingen aangesproken op een goede en duidelijke inkoop van prestaties 4 en 5. Hoewel zorgverzekeraars geacht worden de veldnorm te kennen die de IGZ hanteert, is het de vraag of van zorgverzekeraars verwacht kan worden dat zij de interpretatie kennen zoals wij die nu hebben gebruikt (bijlage 1). Om te borgen dat zorgverzekeraars in de toekomst deze prestaties inkopen conform de veldnorm en de interpretatie van IGZ hebben we (concept)contractteksten voor het jaar 2014 opgevraagd ter beoordeling. Wij zullen vinger aan de pols houden en indien nodig alsnog formele maatregelen nemen. Kenmerk Pagina 4 van 5 Beschikbaarheid preferente geneesmiddelen De beschikbaarheid van medicijnen raakt de zorgplicht. In de beleidsregel Toezichtkader Zorgplicht (TH/BR-006) staat dat de zorgverzekeraar zorg tijdig moet (laten) leveren aan zijn verzekerden. Behalve bij spoed is de norm voor toegangstijd bij farmaceutische zorg gedefinieerd als één dag. Ook de verkenners hebben aandacht besteed aan de beschikbaarheid van geneesmiddelen in hun bevindingen: Tot slot mag het niet zo zijn dat door het preferentiebeleid de lokale en tijdige beschikbaarheid van geneesmiddelen in het geding komt. De onomstreden wettelijke zorgplicht van zorgverzekeraars op dit terrein biedt het aanknopingspunt om dergelijke situaties efficiënter te voorkomen dan thans het geval lijkt. 4 Bevindingen Wij hebben geconstateerd dat alle verzekeraars beleid hebben voor de gebeurtenis dat een als preferent aangewezen geneesmiddel niet leverbaar is (bij eigen of bij andere groothandel). Het gevoerde beleid geeft ons het vertrouwen dat de verzekeraars doen wat in hun macht ligt om te voorkomen dat preferente geneesmiddelen niet leverbaar zijn en een alternatief hebben in het geval dat wel gebeurt. Wij voeren dan ook geen verdere actie uit op dit onderwerp. Dienstapotheken In december 2012 kwam in het nieuws dat dienstapotheken problemen hadden met de contractering voor Wij hebben onderzocht in hoeverre dit kan leiden tot het mogelijk niet beschikbaar zijn van 7x24 uur farmaceutische zorg. Bevindingen Wij hebben geconstateerd dat alle verzekeraars 7x24 uur farmaceutische zorg inkopen bij de openbare apotheken. De lokale apotheken hebben de plicht om ervoor te zorgen dat er 7x24 uur farmaceutische zorg beschikbaar is, geleverd door een aparte dienstapotheek of door henzelf. Dit betekent dat qua zorgplicht zich geen direct probleem voordoet bij specifiek dienstapotheken. Wij nemen dan ook geen verdere actie op dit onderwerp. In de aankomende marktscan extramurale farmacie gaan wij aandacht besteden aan de landelijke dekking van (dienst)apotheken. 4 rg.pdf

25 Medicatiebeoordeling Wij hebben geconstateerd dat één zorgverzekeraar de prestatie medicatiebeoordeling uitsluit voor patiënten die hun geneesmiddelen via de weekterhandstelling ontvangen. Wij hebben deze zorgverzekeraar op grond van deze bevinding aangesproken op een goede en duidelijke inkoop van de prestatie medicatiebeoordeling. Om te borgen dat zorgverzekeraars in de toekomst deze prestaties inkopen conform de veldnorm en de interpretatie van IGZ hebben we conceptcontractteksten voor het jaar 2014 opgevraagd ter beoordeling. Wij zullen de vinger aan de pols houden en indien nodig alsnog formele maatregelen nemen. Kenmerk Pagina 5 van 5 In 2014 leveren wij weer een marktscan extramurale farmacie op. Met vriendelijke groet, Nederlandse Zorgautoriteit, mr. drs. T.W. Langejan Voorzitter Raad van Bestuur