Indeling in ecologische groepen

Transcriptie

1 de de Indeling in ecologische groepen van Nederlandse blad en levermossen G.M. Dirkse (DLO Instituut voor Bos en Natuuronderzoek, Postbus 23, 6700 AA Wageningen) B.W.J.M. Kruijsen (Ecologisch Adviesbureau B. Kruijsen, Kruidbergerweg 49, 2071 RB SantpoortNoord) Classification into ecological groups of the mosses and liverworts of the Netherlands In addition to the 69 ecological groups distinguished by Runhaar et al. (1987)¹ the authors present species lists of another 8 groups: 4 groups of epilithic ecotope types (E..ms), 3 of epiphytic ecotope types (E..ef), and 1 of decaying wood (E..rh). For 58 of the old groups they present new lists of species of mosses and liverworts. Ecological group E02ef (epiphytes of neutral bark) has no less than 68 species of mosses and liverworts; more than half the number of ecological groups contain less than 10 moss species. 1. Inleiding De indeling in ecologische groepen van de Nederlandse blad en levermossen die wij hier presenteren is een aanvulling op de uit 1987 daterende indeling die eerst voor vaatplanten is gemaakt. 1 De herziening, tot stand gekomen met de hulp van leden van de Bryologische en Lichenologische Werkgroep 2, was omdat in de oor gewenst spronkelijke indeling slechts 25% van de mossen was opgenomen, en naar ons oordeel niet altijd in de juiste ecologische Hoewel wordt groep. er gewerkt aan een tweede versie van de gehele indeling in ecologische leek het groepen ons wenselijk om thans reeds onze uitwerking apart te publiceren, zodat eventuele commentaren nog in die tweede versie kunnen worden verwerkt. Onze lijst is gebaseerd op de Nederlandse mossenstandaardlijst 3 4 en de Bladmosflora 5. De zeer zeldzame of verdwenen mossoorten zijn niet ingedeeld. Deze zijn aangegeven met een sterretje (). Barbilophozia lycopodioides, Desmatodon guepinii en rhenana zijn niet opgenomen omdat zij nietin Nederlandvoorkomen of niet herkenbaar zijn Uitbreiding van de ecotopentypologie voor mossen Het was mogelijk om verreweg de meeste mossoorten bij een of meer van de reeds bestaande ecologische groepen in te delen. Mossoorten van 'microhabitats' in graslanden en bossen, zoals kale plekken, oude molshopen, boswalletjes en greppelwanden zijn als volgt ingedeeld: mossoorten van kale plekken in graslanden zijn bij de pioniervegetaties ingedeeld, omdat dat ook is gedaan met vergelijkbare vaatplanten, zoals Vroegeling; mossoorten van boswallen en bosgreppels zijn bij de bosgroepen ingedeeld. Gorteria 19 (1993) 1

2 In het oorspronkelijke ecotopensysteem worden binnen het kenmerk substraat slechts twee kenmerkklassen onderscheiden, namelijk 'stenig substraat' (suffix: mu) en 'overig substraat'. Veelbetekenendis de toevoeging bij stenig substraat: "in Nederland alleen oude muren". Die toevoeging geldt overduidelijk alleen voor vaatplanten. Voor mossen echter is een indeling naar substraat zinvol, omdat veel mossoorten niet "op de bodem" groeien: mossen groeien op een verscheidenheid aan stenige substraten, en bovendien ook op levende bast en dood hout. Het kenmerk substraat is dus voor mossen van even grote betekenis als 'vegetatiestructuur en successiestadium' voor de bodem op (of in het water) groeiende planten. Nieuw is dan ook de codeaanduiding 'E' (van epi = op iets groeiend). Binnenkenmerkklasse E onderscheiden wij 3 typen, aangeduid met de suffixen ms, ef, en rh: E..ms: E..ef : E.. r h : ecotooptypen van epilitische standplaatsen (standplaatsen op steen); van ecotooptypen epifytische standplaatsen (op levende bomen en struiken); ecotooptype van rottend (dood) hout. Binnen de epilitische groep onderscheiden wij vier ecologische groepen: E63ms: soorten van droog, voedselarm, basisch, stenig substraat Eólms: soorten van droog, voedselarm, zuur, stenig substraat E40ms: soorten van vochtig, stenig substraat (correspondeert met P40mu van de oorspronkelijke indeling) E20ms: soorten van nat, stenig substraat Bij de indeling van de epilitische groep zijn wij ervan uitgegaan dat het onderscheid tussen basisch en zuur in Nederland wegvalt naarmate het stenen substraat natter is. Tot de droge, basische stenen substraten (E63ms) zijn te rekenen alle droge muren en andere onbeschaduwde stenen bouwsels waarin beton of cement is verwerkt. Ook droge mergel en kalksteen horen bij dit ecotooptype. Droge, zure stenen substraten (Eólms) komen niet alleenin Drenthe voor (als hunebedof zwerfsteen), maar ook langs de voormalige Zuiderzee (op oude, natuurstenen zeedijken). Tot de vochtige stenen substraten (E40ms) zijn de volgende te rekenen: oude, beschaduwde muren, grafzerken, betonnen wanden; grachtmuren of muren van stadswallen met een aardlichaam erachter. Ook vochtige mergel en kalkwanden behoren ertoe. Onder de natte, substraten stenen (E20ms) vallen alle stenen oeververdedigingen, zoals steenzettingen, puinstortingen en metselwerk in de spatzone van meren, rivieren, kanalen, stuwen en sluizen. Het ligt voor de hand dat in de herziene tweede ecotoopgroepindeling de ecologische groep PóOmu wordt opgesplitst in een basische en een zure groep, ook al zou dat voor vaatplanten geen belangrijk kenmerk zijn. Voorts moet beoordeeld worden of E40ms en P40mu inderdaad samengenomenmoeten worden (en onder welke aanduiding). Binnen de epifytische groep onderscheiden wij drie ecologische groepen: EOlef: epifytische soorten op voedselarme, zure schors E02ef: epifytische soorten op minder voedselarme, neutrale schors E20ef: epifytische soorten natte op schors 2 Gorteria 19 (1993)

3 Bomen waarop mossen van ecologische groep EOlef voorkomen zijn Grove den, Zomereik, Berk en Robinia; mossen van ecologische groep E02ef komen vooral voor op Es, Iep, Wilg en Populier. Het derdetype tenslotte, EOOrh, is de ecologische groep die typerend is voor op de grond liggend, rottend, dood hout. De Nederlandse mossoorten zijn over 65 ecologische groepen verdeeld. Bij meer dan de helft van de groepen bedraagt het aantal mossoorten minder dan 10. Hieronder vallen vooral de soortengroepenvan brakke, de zeer voedselrijke bodems en van verlandingsvegetaties; de soortengroepen van brakke bodems hebben gemiddeld tussen 5 en 6 mossoorten en die van zeer voedselrijke gemiddeld tussen 4 en 5. Het aantal mossoorten van verlandingsvegetaties bedraagt gemiddeld tussen 3 en 4. Het aantal mossoorten voor de ecologische groepen van matig voedselrijke bodems bedraagt gemiddeld tussen 11 en 12; voor dat van de voedselarme bodems gemiddeld tussen 26 en 27. De ecologische groepen van voedselarme bodems (substraten) zijn, wat de mossen betreft, het soortenrijkst; het betreft (in aflopende volgorde) de groepen E02ef, E40ms, G41, G21, P61, G22, H61, P43, E63ms en P41. Het soortenrijkst is groep E02ef, met maar liefst68 mossoorten. Geïnteresseerden kunnen tegen betaling van een gering bedrag een floppy verkrijgen bij het Centrum van Milieukundete Leiden (Postbus 9512, 2300 RA Leiden). Op de floppy staan een ASCIIbestand van soortenlijsten van zowel de hogere planten als de mossen met de corresponderende ecotooptypen. Kritiek, aanvullingen en verbeteringen stellen wij op prijs. Alle commentaar op de gebruikte indelingen en toegewezen soorten, liefst voorzien van veldgegevens en voorzover mogelijk vergezeld van informatieover het abiotisch milieu bij voorkeur sturen naar B. Kruijsen te SantpoortNoord. 1. J. Runhaar, C.L.G. Groen, R. van der Meijden & R.A.M. Stevers, Een nieuwe indeling in ecologische binnen de Nederlandse Hora. Gorteria groepen 13: Wij danken degenendie aan het totstandkomen van deze lijst hebben bijgedragen. Dit zijn H.J. During, H.C. Greven, H.M.H. van Melick, H. Siebel en A. Touw. 3. G.M. Dirkse, H.M.H. van Melick & A. Touw, Checklist of Dutch Bryophytes. Lindbergia 14: H. Siebel & G. Dirkse, Handleiding voor de inventarisatieprojecten voor blad en levermossen. Buxbaumiella 24: A. Touw & W.V. Rubers, De Nederlandse bladmossen. Hora en verspreidingsaüas van de Nederlandse Musci ( uitgezonderd). Natuurhist. Bibl. KNNV nr H.N. Siebel, A. Aptroot, G.M. Dirkse, H.F. van Dobben, H.M.H. van Melick & A. Touw, Rode lijst van in Nederland verdwenen en bedreigde mossen en korstmossen. Gorteria 18: H.M.H. van Melick, Het geslacht in Nederland. Wetensch. Meded. KNNV nr Gorteria 19 (1993) 3

4 Cephaloziella Riccardia Pottia Jungermannia Physcomitrium Didymodon Calypogeia Physcomitrium Funaria Gymnocolea Leptobryum Cladopodiella Pseudephemerum Scapania Haplomitrium Pellia Leptobryum Physcomitrium Marchantia Cladopodiella Philonotis 3. De mossoorten van de ecologische groepen bp20 van pioniervegetaties op brakke, natte bodem ealophyllum marratii pallens warneum Didymodon tophaceus pyriforme. bp40 van pioniervegetaties op brakke, vochtige bodem Amblystegium serpens algovicum amblyodon barnesii bicolor warneum ealophyllum knowltonii marratii tophaceus Leptobryum pyriforme Physcomitrium pyriforme heimii. P21 van pioniervegetaties op natte, voedselarme, zure bodem Calypogeia fissa bicuspidata var. bicuspidata connivens bicuspidata muelleriana bicuspidata var. lammersiana lunulifolia macrostachya pleniceps elachista fluitans francisci Dicranella cerviculata fluitans uncinatus Fos sombronia foveolata inflata nutans crozalsii compactum molle. P22 van pioniervegetaties op natte, voedselarme, zwak zure bodem Aneura pinguis pallescens Campylium stellatum uncinatus Jungermannia caespiticia annotina neodamense aduncus gracillima camptotfachela pallens epiphylla muyldermansii fontana wahlenbergii chamedryfolia undulata. P23 van pioniervegetaties op natte, voedselarme, basische bodem Aneura pinguis pallens algovicum warneum Pelliaendiviifolia Weissia rostellata knowltonii hookeri neodamense badensis P27 van pioniervegetaties op natte, matig voedselrijke bodem Amblystegium riparium mildeanum algovicum osmundoides polymorpha fluitans hygrometrica annotina huebeneriana. pyriforme Marchantia nitidum cavernosa P28 van pioniervegetaties op natte, zeer voedselrijke bodem Funaria hygrometrica pyriforme polymorpha Physcomitrella patens eurystomum pyriforme cavernosa. 4 Gorteria 19 (1993)

5 Pottia Scapania Amblystegium Pogonatum Fossombronia Didymodon Nardia Bryoerythrophyllum Diplophyllum Tritomaria Pottia Atrichum Fossombronia Campylopus Pogonatum Ephemerum Jungermannia nutans Pellia Haplomitrium Weissia Pogonatum Anisothecium Anthoceros Jungermannia Pottia Pottia Nardia Moerckia Weissia Pogonatum Blasia Hymenostomum Aloina Atrichum Phascum Marsupella Fossombronia Dicranella Weissia Tortella Jungermannia Ditrichum Oligotrichum Preissia Encalypta Cephaloziella Anisothecium Pellia Jungermannia Preissia Pogonatum Pottia P41 van pioniervegetaties op vochtige, voedselarme, zure bodem Atrichum tenellum undulatum pusilla tenuisetum Campylopus fragilis pyriformis bicuspidata bicuspidata var. bicuspidata lunulifolia Cephaloziella stellulifera Cladopodiella francisci rubella cerviculata Diplophyllum albicans obtusifolium foveolata Fossombronia wondraczekii hookeri caespiticia Jungermannia gracillima hyalina bicrenata excisa incisa ventricosa emarginata Marsupella funckii geoscyphus scalaris hercynicum Pleuridium palustre aloides nanum urnigerum bulbifera commune crozalsii irrigua exsectiformis. P42 van pioniervegetaties op vochtige, voedselarme, zwak zure bodem Archidium alternifolium Atrichum tenellum undulatum amblyodon intermedium Ceratodon purpureus cylindricum Ditrichum lineare Ditrichum pusillum uncinatus Ephemerum recurvifolium Ephemerum serratum var. minutissimum Ephemerum serratum var. serratum hyalina aloides incurva capitata nanum epiphylla caespiticia urnigerum cuspidatum Pogonatum camptotrachela muyldermansii wahlenbergii commune davallianavar. conica truncata truncata var. truncata quadrata Riccardia incurvata beyrichiana bifurca glauca sorocarpa subulata controversa longifolia. P43 van pioniervegetaties op vochtige, voedselarme, basische bodem Aneura pinguis amblyodon recurvirostre capillare algovicum knowltonii intermedium ruderale turbinatum uliginosum warneum Ceratodon purpureus fallax Didymodon tophaceus streptocarpa Ephemerum serratum serratum var. minutissimum Ephemerum serratum var. serratum pusilla microstomum badensis perssonii melanodon Pottia bryoides hibernica endiviifolia davalliana Pottia davalliana var. conica davallianavar. davalliana Pottialanceolata quadrata Pterygoneurum ovatum glauca sorocarpa flavovirens var. flavovirens subulata Weissia fallax longifolia. P47 van pioniervegetaties op vochtige, matig voedselrijke bodem Aloina aloides Aloina aloides var. aloides aloides var. ambigua Aloina rigida serpens rufescens schreberianum Anisothecium varium agrestis argenteum Bry Gorteria 19 (1993) 5

6 Campylopus Entosthodon Aloina Pleuridium Physcomitrium Ceratodon Physcomitrium Ephemerum lutescens Phascum Didymodon Dicranella Ditrichum Lunularia Anisothecium Lunularia Barbula Campylopus Pterygoneurum Atrichumundulatum Campylopus Ceratodon Racomitrium Ditrichum Racomitrium Ephemerum Pogonatum Didymodon Phascum Marchantia Marchantia Leptodontium Racomitrium Cephaloziella Anisothecium Scapania Funaria Funaria Ceratodon Ditrichum Pottia Phascum um barnesii klinggraeffii capillare purpureus gemmiferum cylindricum intermedium heteromallum fascicularis bryoides exilis viridulus taxifolius viridulus hygrometrica Leptobryum pyriforme cruciata polymorpha Phaeoceros carolinianus pyriforme urnigerum bulbifera lescuriana melanodon Pottia truncata Pottia truncata var. truncata beyrichiana bifurca canaliculata glauca sorocarpa subbifurca curta Sphaerocarpos texanus. P47kr van pioniervegetaties op vochtige, matig voedselrijke, basische bodem Acaulon muticum Aloinaaloides Aloina aloides var. aloides Aloinaaloides var. ambigua rigida unguiculata barnesii bicolor gemmiferum recurvifolium fallax serratum tophaceus Ephemerum serratum var. minutissimum incurvus curvicolle cuspidatum floerkeanum subulatum Pottia davalliana var. conica truncata Pottia truncata var. major ovatum. P48 van pioniervegetaties op vochtige, zeer voedselrijke bodem Amblystegium serpens staphylinum varium argenteum barnesii tenuisetum violaceum gemmiferum purpureus rubens hygrometrica Leptobryum pyriforme cruciata polymorpha Phascum cuspidatum pyriforme beyrichiana cavernosa glauca sorocarpa. P61 van pioniervegetaties op droge, voedselarme, zure bodem Campylopus introflexus pyriformis divaricata Ce phaloziella hampeana heteromalla Dicranoweisia cirrata scoparium scoparium var. alpestre flexifolium bicrenata Odontoschisma denudatum nutans piliferum Racomitrium canescens var. ericoides canescens var. intermedium Racomitrium lanuginosum. P62 van pioniervegetaties op droge, voedselarme, zwak zure bodem Anisothecium staphylinum violaceum introflexus Dicranoweisia cirrata rubens pyriformis cylindricum purpureus cupressiforme juniperinum juniperinum canescens Racomitrium canescens var. canescens canescens var. ericoides. 6 Gorteria 19 (1993)

7 Didymodon Rhizomnium Dicranella Scopelophila Tortella Kurzia Cephaloziella Trichostomum Barbula Barbula Hymenostomum Pleurochaete Calliergon Gymnocolea Leucobryum Bryoerythrophyllum Ceratodon Riccardia Pellia Tortella Cladopodiella Weissia Barbula Pottia Calypogeia Racomitrium Mnium Tortella Barbula Ceratodon P63 van pioniervegetaties op droge, voedselarme, basische bodem Barbula convoluta hornschuchiana revoluta unguiculata albicans recurvirostre caespiticium purpureus capillare radiculosum rubens Ditrichum vinealis flexicaule Encalypta vulgaris Homalothecium lutescens microstomum cupressiforme Pleuridiumacuminatum squarrosa lanceolata Pottia truncata Pottia truncata var. major Racomitrium canescens canescens var. canescens cataractae flavovirens flavovirens var. glareicola inclinata calcicolens ruralis ruralis var. ruraliformis crispulum fallax. P67 van pioniervegetaties op droge, matig voedselrijke bodem Barbula convoluta unguiculata argenteum barnesii bicolor capillare purpureus Pleuridiumacuminatum. P68 van pioniervegetaties op droge, zeer voedselrijke bodem argenteum barnesii bicolor gemmiferum intermedium Ceratodon purpureus. bg20 van graslanden op brakke, natte bodem Conardia compacta. bg40 van graslanden op brakke, vochtige bodem Conardia compacta praelongum Pottia heimii. G21 van graslanden op natte, voedselarme, zure bodem Aulacomnium palustre stramineum fissa Calypogeia muelleriana Calypogeia sphagnicola bicuspidata var. lammersiana macrostachya connivens lunulifolia pleniceps elachista fluitans Cladopodiella francisci cerviculata bonjeanii fluitans uncinatus inflata imponens Kurzia pauciflora sylvatica glaucum homum Mylia anomala Odontoschisma sphagni alpestre commune neesiana juniperinum nutans longisetum punctatum chamedryfolia crozalsii capillifolium contortum cuspidatum imbricatum palustre compactum denticulatum fuscum magellanicum papillosum majus molle pulchrum recurvum recurvum var. brevifolium recurvum var. recurvum riparium rubellum subsecundum tenellum. Gorteria 19 (1993) 7

8 Pellianeesiana Plagiothecium Calliergonella Calypogeia Kurzia Scorpidium Calliergon Campylopus Scorpidium Aulacomnium Philonotisfontana Plagiothecium Rhizomnium Scorpidium Amblystegium Barbilophozia Riccardia Chiloscyphus Mnium Campylium Campylium Cephaloziella Riccardia Scorpidium Calliergon Calliergon Bazzania Scorpidium Jungermannia Riccardia Campylopus Aneura Barbilophozia Rhizomnium Climacium Campylium Cratoneuronfilicinum G22 van graslanden op natte, voedselarme, zwak zure bodem Aneura pinguis palustre rivulare pseudotriquetrum cordifolium stramineum Calliergonella cuspidata fissa polygamum stellatum Chiloscyphus polyanthos polyanthos dendroides Ctenidium molluscum exannulatus fluitans uncinatus Fis sidens adianthoides pauciflora sylvatica bonjeanii sendtneri osmundoides homum gracillima Kurzia Pallavicinia lyellii Pellia epiphylla ellipticum elatum denticulatum var. undulatum wahlenbergii longisetum pseudopunctatum punctatum Riccardia chamedryfolia latifrons multifida Scorpidium lycopodioides revolvens scorpioides denticulatum fimbriatum palustre subnitens teres. G23 van graslanden op natte, voedselarme, basische bodem Aneura pinguis pseudotriquetrum cuspidata Campylium elodes giganteum Calliergonella polygamum Ctenidium molluscum sendtneri adianthoides Pellia endiviifolia revolvens Scorpidium scorpioides. G27 van graslanden op natte, matig voedselrijke bodem Amblystegium riparium varium pinguis mildeanum rivulare rutabulum Calliergon cordifolium cuspidata Campylium elodes Campylium polygamum aduncus speciosum elatum ellipticum denticulatum var. undulatum Pseudephemerum nitidum Rhytidiadelphus squarrosus multifida fluitans Scorpidium lycopodioides revolvens scorpioides. G28 van graslanden op natte, zeer voedselrijke bodem Amblystegium riparium rutabulum Marchantia polymorpha. G41 van graslanden op vochtige, voedselarme, zure bodem Anastrophyllum minutum Atrichum undulatum Aulacomnium androgynum Barbilophozia attenuata barbata floerkei Barbilophozia hatcheri Barbilophozia kunzeana trilobata Calypogeia fissa Calypogeia muelleriana Calypogeia neesiana brevipilus Campylopus fragilis bicuspidata var. bicuspidata pyriformis connivens Cephaloziella rubella bicuspidata bicuspidata var. lammersiana stellulifera Dicranella cerviculata 8 Gorteria 19 (1993)

9 Dicranoweisia Orthodontium Scapania Pellia Kurzia Hymenostomum Chiloscyphus Thuidiumabietinum Thuidium Racomitriumlanuginosum Pseudoscleropodium Lophocolea Riccardia Aneura Lophocolea Lophocolea Campylium Calliergonella Kurzia Nardia Plagiothecium Homalotheciumlutescens Rhytidiadelphus Ctenidiummolluscum Campylium Scapania Pseudoscleropodium Campylium Scorpidium Lophocolea Rhodobryum Lepidozia Diplophyllum Odontoschisma Cirriphyllum Isothecium Scapania Lophocolea cirrata polysetum scoparium scoparium var. scoparium spurium albicans Diplo phyllum obtusifolium adianthoides Gymnocolea inflata Hylocomium splendens myosuroides squarrosum pauciflora sylvatica jutlandicum reptans Leucobryum glaucum bicrenata excisa incisa longiflora ventricosa geoscyphus denudatum lineare Plagiothecium denticulatum Plagiothecium denticulatum var. denticulatum Pogonatum aloides nutans commune Ptilidium ciliare compacta irrigua nemorea capillifolium compactum molle tenellum. G42 van graslanden op vochtige, voedselarme, zwak zure bodem Atrichum undulatum Bartramia ithyphylla stellatum Climacium dendroides Dicranoweisia cirrata scoparium scoparium var. scoparium uncinatus adianthoides Hylocomium splendens Jungermannia gracillima heterophylla capitata cupressiforme affine bidentata jutlandicum pratense denticulatumvar. undulatum Pogonatum aloides commune purum Rhytidiadelphus triquetrus incurvata revolvens Thuidium delicatulum Thuidium tamariscinum subulata. G43 van graslanden op vochtige, voedselarme, basische bodem Amblystegium serpens pinguis glareosum velutinum Calliergonella cuspidata chrysophyllum Campylium stellatum Encalypta streptocarpa polyanthos striatum cristatus var. mucronatus adianthoides cristatus bidentata endiviifolia affine cuspidatum Pottia lanceolata purum roseum Riccardia chamedryfolia Thuidium philibertii subulata. G47 van graslanden op vochtige, matig voedselrijke bodem Amblystegium serpens mildeanum rutabulum velutinum cuspidata piliferum angustirete taxifolius praelongum affine Plagiothecium denticulatum var. undulatum chamedryfolia heterophylla delicatulum Thuidiumtamariscinum. striatum squarrosus Riccardia G47kr van graslanden op vochtige, matig voedselrijke, basische bodem glareosum hians Eu rhynchium praelongum scleropodium purum. chrysophyllum minor cuspidatum Pseudo Gorteria 19 (1993) 9

10 Racomitrium Encalypta Mnium Dicranella Campylopus Frullania Marchantia Dicranoweisia Frullania Calliergon Campylopus Thuidiumabietinum Pleurozium Plagiothecium Entodon Ptilidiumciliare Cephaloziella Campylopus Racomitrium Racomitrium Racomitrium G48 van graslanden op vochtige, zeer voedselrijke bodem rutabulum hians praelongum Lophocolea heterophylla polymorpha. G61 van graslanden op droge, voedselarme, zure bodem Campylopus brevipilus fragilis Campylopus introflexus divaricata Cephaloziella hampeana flexuosus pyriformis heteromalla polysetum scoparium scoparium var. alpestre scoparium var. scoparium spurium tamarisci jutlandicum Leptodontium flexifolium bicrenata schreberi nutans commune piliferum canescens canescens var. intermedium lanuginosum Scapania compacta. G62 van graslanden op droge, voedselarme, zwak zure bodem Bartramia pomiformis cirrata scoparium sco parium var. scoparium tamarisci cupressiforme jutlandicum affine juniperinum canescens var. intermedium. G63 van graslanden op droge, voedselarme, basische bodem Barbula convoluta albicans chrysophyllum Homalotheciumlutescens vulgaris affine Rhyn chostegium megapolitanum recognitum. concinnus cupressiforme torquescens Campylium striatum Thuidium philibertii Thuidium G67 van graslanden op droge, matig voedselrijke bodem albicans affine rutabulum Rhytidiadelphus squarrosus. H21 van struwelen en bossen op natte, voedselarme, zure bodem, ondergroeisoorten Aulacomnium palustre stramineum bonjeanii fluitans hornum denticulatumvar. undulatum nutans commune longisetum Rhizomnium punctatum capillifolium girgensohnii palustre recurvum recurvum var. brevifolium recurvum var. recurvum squarrosum. 10 Gorteria 19 (1993)

11 Kurzia Nardia Rhytidiadelphus Trichocolea Climacium Calypogeia Plagiothecium Hylocomium Rhizomnium Kurzia Marsupella Nardia Tetraphis Cratoneuron Calliergon Cephaloziella Lepidozia Orthodontiumlineare Scapania Mnium Calliergon Marsupella nutans Callicladiumhaldanianum Calliergonella Cratoneuron Leucobryum Ptilium Isopterygium Pallavicinia Scapania Chiloscyphus Plagiothecium Mnium H22 van struwelen en bossen op natte, voedselarme, zwak zure bodem, ondergroeisoorten Aulacomnium palustre rivulare Calliergon cordifolium Calliergon giganteum cuspidata polyanthos Hookeria lucens bicuspidata stramineum Calliergonella elachista dendroides bonjeanii Lophocolea bidentata elatum ellipticum hornum adianthoides lyellii undulatum Plagio undulatum thecium denticulatum var. longisetum Pseudobryum cinclidioides punctatum irrigua nemorea fimbriatum palustre squarrosum teres tomentella. H27 van struwelen en bossen op natte, matig voedselrijke, bodem, ondergroeisoorten rutabulum cordifolium cuspidata Chiloscyphus polyanthos commutatum filicinum speciosum adianthoides taxifolius Lophocolea bidentata affine elatum ellipticum undulatumplagiothecium rhenana nemorale Trichocolea tomentella. H28 van struwelen en bossen op natte, zeer voedselrijke bodem, ondergroeisoorten Amblystegium riparium rutabulum H41 van struwelen en bossen op vochtige, voedselarme, zure bodem, ondergroeisoorten Atrichum undulatum Aulacomnium androgynum Calypogeia azurea Calypogeia fissa muelleriana bicuspidata bicuspidata var. bicuspidata lunulifolia Dicranella heteromalla scoparium scoparium var. scoparium angustirete Gymnocolea inflata pauciflora splendens sylvatica jutlandicum reptans elegans glaucum ventricosa emarginata funckii homum geoscyphus scalaris denticulatum denticulatum var. denticulatum Plagiothecium laetum Plagiothecium undulatum Pogonatum aloides commune formosum loreus longisetum cristacastrensis pellucida Thuidiumtamariscinum. Gorteria 19 (1993) 11

12 Mnium Thuidium Rhodobryum Plagiothecium Hylocomium Mnium Lophocolea Bazzania Barbilophozia Campylopus Hylocomium Marchantia Plagiothecium Mnium Calypogeia Barbilophozia Thamnobryum Cirriphyllum Pellia Thuidium Climacium Plagiochila H42 van struwelen en bossen op vochtige, voedselarme, zwak zure bodem, ondergroeisoorten Atrichum undulatum Aulacomnium palustre dendroides brevirostre hornum Mnium marginatum arguta splendens stellare jutlandicum epiphylla affine Plagiothecium Plagiothecium undulatum cavifolium denticulatum Plagiothecium denticulatum var. Pseudoscleropodium denticulatum purum roseum Rhytidiadelphus triquetrus delicatulum tamariscinum. H43 van struwelen en bossen op vochtige, voedselarme, basische bodem, ondergroeisoorten Ctenidium molluscum angustirete praelongum pumilum schleicheri striatum cristatus cristatus var. mucronatus incurvus Mnium marginatum stellare Pellia endiviifolia Pellia neesiana affine cuspidatum rostratum undulatum cavifolium nemorale annotina Pseudoscleropodium purum. H47 van struwelen en bossen op vochtige, matig voedselrijke bodem, ondergroeisoorten rutabulum velutinum piliferum pumilum schleicheri striatum bryoides exilis incurvus viridulus Fissi dens taxifolius bidentata Plagiochila asplenioides porelloides affine undulatum Plagiothecium nemorale melanodon Pseudoscleropodium purum alopecurum Thuidium delicatulum Thuidium tamariscinum. H47kr van struwelen en bossen op vochtige, basische bodem, ondergroeisoorten matig voedselrijke, Conocephalum conicum pumilum hians schleicheri. praelongum H48 van struwelen en bossen op vochtige, zeer voedselrijke bodem, ondergroeisoorten rutabulum Conocephalum conicum hians Lophocolea bidentata Lunularia cruciata polymorpha. Hól van struwelen en bossen op droge, voedselarme, zure bodem, ondergroeisoorten Barbilophozia attenuata barbata hatcheri Barbilophozia kunzeana trilobata oedipodium Buxbaumia aphylla Calypogeia neesiana flexuosus Campylopus introflexus 12 Gorteria 19 (1993)

13 Diplophyllum nutans Plagiothecium Odontoschisma Plagiothecium Chiloscyphus Isothecium Pseudobryum Ptilidium Rhynchostegium Cephaloziella Calliergon Diplophyllum Scapania Plagiothecium Leucobryum Rhizomnium Rhizomnium Cephaloziella Mnium Thuidium Tetraphis Campylopus pyriformis hampeana Dicranellaheteromalla majus divaricata polysetum scoparium scoparium var. scoparium spurium Diphyscium foliosum albicans jutlandicum obtusifolium Isopterygium elegans heterophylla myosuroides bicrenata glaucum Lophocolea longiflora ventricosa Mnium hornum denudatum Orthodontiumlineare Plagiothecium curvifolium denticulatum Plagiothecium denticulatum var. denticulatum laetum undulatum Pleurozium schreberi commune formosum longisetum ciliare nemorea pellucida Tritomaria exsectiformis. H62 van struwelen en bossen op droge, voedselarme, zwak zure bodem, ondergroeisoorten Bartramia pomiformis velutinum scoparium var. scoparrium cupressiforme jutlandicum hornum Pla giothecium Plagiothecium denticulatum var. denticulatum. denticulatum H63 van struwelen en bossen op droge, voedselarme, ondergroeisoorten basische bodem, albicans striatum glareosum megapolitanum angustirete recognitum. H67 van struwelen en bossen op droge, matig voedselrijke bodem, ondergroeisoorten rutabulum. Vil van verlandingsvegetaties in voedselarm, zuur water Calliergon stramineum sendtneri palustre. V12 van verlandingsvegetaties in voedselarm, zwak zuur water Calliergon stramineum Calliergonella cuspidata pseudopunctatum squarrosum. V17 van verlandingsvegetaties in matig voedselrijk water Amblystegium riparium Calliergon giganteum cordifolium Campylium polygamum polyanthos aduncus ellipticum cinclidioides pseudopunctatum. V18 van verlandingsvegetaties in zeer voedselrijk water Amblystegium riparium aduncus. Gorteria 19 (1993) 13

14 Rhynchostegium Eucladium Lunulariacruciata Radula Racomitrium Neckera Dialytrichia Hygrohypnum Zygodon Amblystegium Didymodon Riccardia Amblystegium Leptobryum Orthotrichum Rhynchostegiella Grimmia Rhynchostegiella Rhynchostegium Schistidiumrivulare Octodiceras Barbula Cratoneuron Conocephalum Didymodon Anomodonviticulosus Cinclidotus Leskea Amblystegium Funaria Orthotrichum Metzgeria Zygodon Didymodon Ricciocarpos Rhynchostegiella Scleropodium Tortella Wil van watervegetaties in voedselarm, zuur water fluitans sendtneri contortum cuspidatum denticulatum majus. W12 van watervegetaties in voedselarm, zwak zuur water Riccardia chamedryfolia. W17 van watervegetaties in matig voedselrijk water Fontinalis antipyretica multifida fluitans natans. E20ms van nat, stenige substraat Amblystegium fluviatile Amblystegium riparium serpens Am blystegium tenax varium convoluta plumosum argenteum bicolor danubicus Cinclidotus fontinaloides Cinclidotus riparius filicinum speciosum arnoldii crassipes hygrometrica Gyroweisia tenuis luridum fontanum Orthotrichum cupulatum aciculare curviseta Rhynchostegiella jacquinii cespitans riparioides latifolia muralis. E40ms van vochtig, stenige substraat Amblystegium riparium serpens Barbula convoluta plumosum populeum salebrosum velutinum algovicum amblyodon argenteum bicolor capillare intermedium Ceratodon purpureus Cirriphyllum crassinervium conicum Cratoneuron filicinum Didymodon sinuosus vinealis mucronata Didymodon fallax tophaceus verticillatum cristatus rigidulus trifarius Didymodon cristatus var. cristatus gracilifolius pulvinata Homalia trichomanoides Hygrohypnum luridum pyriforme polycarpa perssonii Marchantia polymorpha furcata Neckera complanata crispa affine cupulatum Orthotrichum diaphanum melanodon Pylaisia polyantha Racomitrium aciculare complanata curviseta tenella Rhynchostegium confertum murale Rhynchostegium rotundifolium Schistidium apocarpum Taxiphyllum wissgrillii tortuosa latifolia marginata muralis subulata Zygodon viridissimus viridissimus var. rupestre viridissimus var. stirtonii Zygodon viridissimus var. viridissimus. 14 Gorteria 19 (1993)

15 Bryoerythrophyllum Epifytische Epifytische Mnium Epifytische Didymodon Homalothecium Leptobarbula Isothecium Andreaea Homalia Rhynchostegium Orthotrichum Orthotrichum Barbula Ceratodon Lejeunea Ulota Neckera Amblystegium Dicranoweisia Didymodon Dicranoweisia Leptobryum Dicranoweisia Zygodon Lepidozia Homalothecium Callicladiumhaldanianum Isothecium Ctenidiummolluscum Schistidium Orthotrichum Neckera Anomodon Grimmia Leskea Encalypta Grimmia Frullania Barbula Lophocolea E61ms van droog, voedselarm, zuur, stenige substraat Andreaearothii rupestris cirrata trichophylla Hedwigia ciliata Racomitriumfasciculare Racomitrium heterostichum Racomitrium lanuginosum. E63ms van droog, voedselarm, basisch, stenige substraat Amblystegium serpens convoluta Barbularevoluta unguiculata recurvirostre argenteum caespiticium capillare pallescens radiculosum torquescens Campylium calcareum purpureus Didymodon rigidulus cristatus tophaceus vinealis cristatus var. cristatus streptocarpa pulvinata Gyroweisia tenuis lutescens sericeum cupressiforme berica pyriforme collaris Orthotrichum affine anomalum cupulatum Orthotrichum diaphanum obtusifolium Pylaisia polyantha Rhynchostegium confertum murale apocarpum Tortella tortuosa calcicolens intermedia laevipila marginata muralis ruralis ruralis var. ruraliformis ruralis var. ruralis virescens. E20ef soorten op natte schors mildeanum Dialytrichia mucronata polycarpa Scleropodium cespitans latifolia. EOlef soorten op voedselarme, zure schors Aulacomnium androgynum cirrata flagellare fuscescens montanum scoparium scoparium var. curvulum tauricum Frullania tamarisci cupressiforme Isothecium myosuroides ulicina reptans heterophylla hornum complanata pumila Orthodontium lineare Orthotrichum stramineum Plagiothecium denticulatum Plagiothecium denticulatum var. denticulatum Plagiothecium laetum Plagiothecium latebricola Ptilidium pulcherrimum bruchii conoideus. E02ef soorten op voedselarme, zwak zure schors Amblystegium riparium serpens viticulosus Antitrichia curtipendula mildeanum oedipodium populeum reflexum salebrosum velutinum capillare Cryphaea heteromalla Dialytrichia mucronata cirrata uncinatus praelongum striatum dilatata Frullaniatamarisci cupressiforme trichomanoides Homalotheciumsericeum alopecuroides myosuroides Lejeunea Gorteria 19 (1993) 15

16 Orthotrichum Orthotrichumobtusifolium Leucobryum Rhytidiadelphus Porella Ulota Scleropodium Orthotrichum Metzgeria Campylopus Leucodon Orthotrichum Lophocolea Zygodon Orthotrichum Taxiphyllum Mnium Plagiothecium Plagiothecium Lophocolea Rhizomnium Lophocolea Zygodon Orthotrichum Ulota cavifolia Leskea polycarpa sciuroides bidentata Lophocolea heterophylla furcata hornum Neckera complanata Neckera pumila affine diaphanum Orthotrichum lyellii Orthotrichum pulchellum pumilum speciosum stramineum Orthotrichum striatum Orthotrichum tenellum cuspidatum denticulatum Plagiothecium denticulatum denticulatum var. Plagiothecium nemorale Platygyrium repens platyphylla Pylaisia polyantha punctatum Rhynchostegium Rhynchostegium megapolitanum confertum Rhynchostegium rotundifolium cespitans wissgrillii Thamnobryum alopecurum calcicolens laevipila latifolia muralis papillosa subulata virescens bruchii Ulota crispa phyllantha conoideus viridissimus Zygodon viridissimus var. viridissimus. EOOrh van op de grond liggend, rottend, dood hout Aulacomnium androgynum salebrosum Campylopus flexuosus Campylopus introflexus pyriformis connivens Dicra num flagellare montanum scoparium tauricum Herzogiella seligeri reptans glaucum cupressiforme bidentata Odontoschisma denudatum Orthodontiumlineare jutlandicum Lepidozia heterophylla denticulatum Plagiothecium denticulatum var. denticulatum punctatum loreus. Plagiothecium laetum Rhizomnium 4. Alfabetische lijst van mossoorten met vermelding van de ecologische groepen waarbij de soort is ingedeeld nr. 3 soortnaam 3 ecotoopcode 1 (: zeer zeldzameof verdwenen soorten) 2501 Acaulon muticum P47kr 2503 Aloina aloides P47 P47kr 2504 A. aloides var. aloides P47 P47kr 2505 A. aloides var. ambigua P47 P47kr 3213 Aloina brevirostris 2506 Aloina rigida P47 P47kr 2508 Amblyodon dealbatus 2510 Amblystegium fluviatile E20ms 2512 Amblystegium riparium P27 G27 G28 H28 V17 VI8 E02ef [E20ms E40ms 2515 Amblystegium serpens P47 P48 bp40 G43 G47 E02ef E20ms 2518 Amblystegium tenax E20ms [E40ms E63ms 16 Gorteria 19 (1993)

17 2519 Amblystegium varium G27 E20ms 3492 Anastrophyllum minutum G Andreaearothii E61ms 2522 Andreaea rupestris E61ms 3301 Aneura pinguis P22 P23 P43 G22 G27 G23 G Anisothecium rufescens P Anisothecium schreberianum P Anisothecium staphylinum P48 P Anisothecium vaginale 2528 Anisothecium varium P47 P Anomodon attenuatus 2532 Anomodon viticulosus E02ef E40ms 3303 Anthoceros agrestis P Antitrichia curtipendula E02ef 2536 Archidium alternifolium P Atrichum angustatum 2538 Atrichum tenellum P41 P Atrichum undulatum P41 P42 P62 G41 G42 H41 H Aulacomnium androgynum G41 H41 EOlef EOOrh 2544 Aulacomnium palustre G21 G22 H21 H22 H Barbilophozia 3308 Barbilophozia 3309 Barbilophozia 3310 Barbilophozia 3311 Barbilophozia attenuata G41 H61 barbata G41 H61 floerkei G41 hatcheri G41 H61 kunzeana G41 H Barbula convoluta P63 P67 G63 E20ms E40ms E63ms 2552 Barbula homschuchiana P Barbularevoluta P63 E63ms 2555 Barbula unguiculata P47kr P63 P67 E63ms 2558 Bartramia ithyphylla G Bartramia pomiformis G62 H Bazzania trilobata G41 H Blasia pusilla P albicans P63 G63 G67 H glareosum G43 G47kr H mildeanum P27 G27 G47 E02ef E20ef 3214 oedipodium H61 E02ef 2563 plumosum E20ms E40ms 2564 populeum E40ms E02ef reflexum E02ef rivulare G22 G27 H22 rutabulum G27 G28 G47 G48 H27 H28 H salebrosum E40ms E02ef EOOrh [H48 EOOrh 2571 velutinum G43 G47 H47 H62 E02ef E40ms 2573 Bryoerythrophyllum recurvirostre P43 P63 E63ms Gorteria 19 (1993) 17

18 2576 algovicum bp40 P23 P27 P43 E40ms 3204 alpinum 2593 amblyodon P42 P43 bp40 E40ms 2577 argenteum P47 P48 P67 P68 E20ms E40ms [E63ms 2578 barnesii P47 P47kr P48 bp40 P67 P bicolor P47kr bp40 P67 P68 E20ms E40ms 2582 caespiticium P63 E63ms 2585 calophyllum bp20 bp capillare P43 P47 P63 P67 E40ms E63ms 3215 donianum 2591 gemmiferum P47 P47kr P48 P68 [E02ef 2594 intermedium P42 P43 P47 P68 E40ms 2595 klinggraeffii P knowltonii bp40 P23 P marratii bp20 bp neodamense P22 P pallens bp20 P22 P pallescens P22 E63ms 2603 pseudotriquetrum G22 G radiculosum P63 E63ms 2607 rubens P48 P62 P ruderale P tenuisetum P41 P torquescens G63 E63ms 2610 turbinatum P uliginosum P violaceum P48 P warneum bp20 bp40 P23 P Buxbaumia aphylla H Callicladiumhaldanianum H22 E02ef 2619 Calliergon cordifolium G22 G27 H22 H27 V Calliergon giganteum G23 H22 V Calliergon stramineum G21 G22 H21 H22 VI1 V Calliergonella cuspidata G22 G23 G27 G43 G47 H22 H Calypogeia H42 arguta [V Calypogeia azurea H Calypogeia fissa P21 G21 G22 G41 H Calypogeia muelleriana P21 G21 G41 H Calypogeia neesiana G41 H Calypogeia sphagnicola G calcareum Campylium E63ms 2626 Campylium chrysophyllum G43 G47kr G Campylium elodes G23 G Campylium polygamum G22 G23 G27 V Campylium stellatum P22 G22 G42 G43 18 Gorteria 19 (1993)

19 2633 Campylopus brevipilus G41 G Campylopus flexuosus G61 H61 EOOrh 2635 Campylopus fragilis P41 G41 G Campylopus introflexus P61 P62 G61 H61 EOOrh 2637 Campylopus pyriformis P41 P61 P62 G41 G61 H61 EOOrh 2638 Campylopus subulatus 2640 Catoscopium nigritum 3327 bicuspidata P21 P41 G41 H22 H C. bicuspidata var. bicuspidata P21 P41 G41 H C. bicuspidata var. lammersiana P21 G21 G connivens P21 G21 G41 EOOrh 3331 lunulifolia P21 P41 G21 H macrostachya 3333 pleniceps 3507 Cephaloziella baumgartneri P21 P21 G21 G Cephaloziella divaricata P61 G61 H Cephaloziella elachista P21 G21 H Cephaloziella hampeana P61 G61 H Cephaloziella rubella P41 G Cephaloziella stellulifera P41 G Ceratodon purpureus P42 P43 P47 P48 P62 P63 P67 P Chiloscyphus pallescens G22 G43 H22 H27 V17 [E40ms E63ms 3341 Chiloscyphus polyanthos 2644 Cinclidium stygium G22 G43 H22 H27 V Cinclidotus danubicus E20ms 2647 Cinclidotus fontinaloides E20ms 2648 Cinclidotus riparius E20ms 2650 Cirriphyllum crassinervium E40ms 2651 Cirriphyllum piliferum G47 H Cirriphyllum reichenbachianum 3344 Cladopodiella 3345 Cladopodiella fluitans P21 G21 francisci P21 P41 G Climacium dendroides G22 G42 H22 H Cololejeunea minutissima 2966 Conardia compacta bg20 bg Conocephalum conicum H47kr H48 E40ms 2655 Cratoneuron commutatum H Cratoneuron filicinum G23 H27 E20ms E40ms 2658 Cryphaea heteromalla E02ef 2660 Ctenidiummolluscum G22 G23 G43 H43 E63ms 2662 mucronata Dialytrichia E40ms E02ef E20ef 2664 Dichodontium pellucidum 2666 Dicranella cerviculata P21 P41 G21 G Dicranella heteromalla P61 G61 H41 H Dicranodontium denudatum Gorteria 19 (1993) 19

20 2669 Dicranoweisia cirrata P61 P62 G41 G42 G62 EOlef E02ef 2670 Dicranoweisia crispula 2672 affine [E61ms 2673 bonjeanii G21 G22 H21 H flagellare EOOrh EOlef 2675 fuscescens EOlef 2676 majus H montanum EOOrh EOlef 2678 polysetum G41 G61 H scoparium P61 G41 G42 G61 G62 H41 H D. scoparium var. alpestre P61 G61 [EOlef EOOrh 2680 D. scoparium var. curvulum EOlef 2682 D. scoparium var. scoparium G41 G42 G61 G62 H41 H61 H spurium G41 G61 H tauricum EOOrh EOlef 2546 Didymodon acutus 2551 Didymodon fallax P43 P47kr E40ms 2686 Didymodon rigidulus E40ms E63ms 2855 Didymodon sinuosus E40ms 2687 Didymodon tophaceus bp20 P43 P47kr bp40 E40ms E63ms 2688 Didymodon trifarius E40ms 2556 Didymodon 2690 Diphyscium vinealis P63 E40ms E63ms foliosum H Diplophyllum albicans P41 G41 H obtusifolium Diplophyllum P41 G41 H Distichium capillaceum 2692 Distichium inclinatum 2694 Ditrichum cylindricum P42 P47 P Ditrichum flexicaule P Ditrichum heteromallum P Ditrichum lineare P Ditrichum pallidum 2699 Ditrichum pusillum P aduncus P22 G27 V17 V exannulatus G fluitans P21 G21 G22 H21 Wll sendtneri G22 G23 Vll Wll uncinatus P21 P22 P42 G21 G22 G42 E02ef 2712 Encalypta streptocarpa P43 G43 E63ms 2713 Encalypta vulgaris P63 G Entodon concinnus G Entosthodon fascicularis P Entosthodon obtusus 2720 Ephemerum cohaerens 2722 Ephemerum 3113 Ephemerum recurvifolium P42 P47kr serratum P43 P47kr 20 Gorteria 19 (1993)

21 2721 E. serratum var. minutissimum P42 P43 P47kr 2723 E. serratum var. serratum P42 P Eucladium verticillatum E40ms 2727 angustirete G47 H41 H43 H hians G47kr G48 H47kr H praelongum G47 G47kr G48 bg40 H43 H47kr 2730 pumilum H43 H47 H47kr [E02ef 2731 schleicheri H43 H47 H47kr 2732 speciosum G27 H27 E20ms 2733 striatum G43 G47 G63 H43 H47 H63 E02ef 2735 adianthoides G22 G23 G41 G42 G43 H22 H arnoldii E20ms 2737 bryoides P47 H crassipes E20ms 3184 cristatus G43 H43 E40ms E63ms 2740 F. cristatus var. cristatus E40ms E63ms 2741 F. cristatus var. mucronatus G43 H exilis P47 H gracilifolius 2738 gymnandrus E40ms 2743 incurvus P47kr H43 H osmundoides P27 G rufulus 2746 taxifolius P47 G47 H27 H viridulus P47 H Fontinalis antipyretica W Fossombronia foveolata P21 P Fossombronia incurva P Fossombronia pusilla P Fossombronia wondraczekii P Frullania dilatata E02ef 3508 Frullania fragilifolia 3360 Frullaniatamarisci G61 G62 EOlef E02ef 2753 Funaria hygrometrica P27 P28 P47 P48 E20ms 3219 Grimmia anodon 3190 Grimmia arenaria 2755 Grimmia crinita 2756 Grimmia curvata 2758 Grimmia hartmanii 3220 Grimmia laevigata 2759 Grimmia pulvinata 2761 Grimmia trichophylla E63ms E40ms E61ms 3364 inflata P21 G21 G41 H41 Gymnocolea 2763 Gyroweisia tenuis E20ms E63ms 2765 Habrodon perpusillus 3366 Haplomitrium hookeri P23 P41 Gorteria 19 (1993) 21

22 2767 Hedwigia ciliata E61ms 2769 Helodium blandowii 2771 Herzogiella seligeri EOOrh 3221 Herzogiella striatella 2773 Homalia trichomanoides E40ms E02ef 2775 Homalotheciumlutescens P63 G43 G63 E63ms 3048 Homalotheciumnitens 2776 Homalothecium sericeum E63ms E02ef 3121 Homomalliumincurvatum 2778 Hookeria lucens H Hygrohypnum luridum E20ms E40ms 2782 Hylocomium brevirostre H Hylocomium splendens G41 G42 H41 H Hymenostomum microstomum P43 P Hymenostomum squarrosum G cupressiforme P62 P63 G42 G62 G63 H62 EOOrh 2791 imponens G21 [EOlef E02ef E63ms 2792 jutlandicum G41 G42 G61 G62 H41 H42 H pallescens 2794 pratense G42 [H62 EOOrh 2797 Isopterygium elegans H41 H Isothecium alopecuroides E02ef 2799 Isothecium myosuroides G41 H61 EOlef E02ef 2894 Isothecium striatulum 3370 Jungermannia caespiticia P22 P41 P Jungermannia gracillima P22 P41 G22 G Jungermannia hyalina P41 P Kurzia pauciflora G21 G22 G41 H Kurzia sylvatica G21 G22 G41 H Lejeunea cavifolia E02ef 3413 Lejeunea ulicina EOlef 3382 Lepidozia reptans G41 H41 EOOrh EOlef 3224 Leptobarbula berica E63ms 2802 Leptobryum pyriforme P27 P28 P47 P48 bp40 E40ms E63ms 2804 Leptodon smithii 2806 Leptodontium flexifolium P61 G Leskea polycarpa E02ef E20ef E40ms 2810 Leucobryum glaucum G21 G41 H41 H61 EOOrh 2812 Leucodon sciuroides E02ef 3384 Lophocolea bidentata G42 G43 H22 H27 H47 H48 EOOrh [E02ef 3387 Lophocolea heterophylla G42 G47 G48 H61 EOlef E02ef 3388 Lophocolea minor G47kr [EOOrh 3377 badensis P23 P bicrenata P41 P61 G41 G61 H capitata P42 G42 22 Gorteria 19 (1993)

23 3378 collaris E63ms 3391 excisa P41 G incisa P41 G longiflora G41 H perssonii P43 E40ms 3396 ventricosa P41 G41 H41 H Lunularia cruciata P47 P48 H48 E40ms 3403 Marchantia polymorpha P27 P28 P47 P48 G28 G48 H Marsupella emarginata P41 H41 [E40ms 3406 Marsupella funckii P41 H Meesia triquetra 2815 Meesia uliginosa 3408 Metzgeria conjugata 3409 Metzgeria fruticulosa 3410 furcata E40ms E02ef Metzgeria 3509 Metzgeria temperata 2820 Mniumhornum G21 G22 H21 H22 H41 H42 H Mnium marginatum H42 H43 [H62 EOlef E02ef 2824 Mniumstellare H42 H Moerckia hibernica P Mylia anomala G Myrinia pulvinata 3419 Nardia geoscyphus P41 G41 H Nardia scalaris P41 H Neckera complanata EOlef E02ef E40ms 2829 Neckera crispa E40ms 2830 Neckera pumila EOlef E02ef 3422 Nowellia curvifolia 2832 Octodiceras fontanum E20ms 3424 Odontoschisma denudatum P61 G41 H61 EOOrh 3425 Odontoschisma sphagni G Oligotrichum hercynicum P Orthodontium lineare G41 H41 H61 EOlef EOOrh 2838 Orthotrichum affine E02ef E40ms E63ms 2839 Orthotrichum anomalum E63ms 2840 Orthotrichum cupulatum E20ms E40ms E63ms 2843 Orthotrichum diaphanum E02ef E40ms E63ms 2845 Orthotrichum lyellii E02ef 2846 Orthotrichumobtusifolium E02ef E Orthotrichum pulchellum E02ef 3132 Orthotrichum pumilum E02ef 3225 Orthotrichum rupestre 2849 Orthotrichum speciosum E02ef 2850 Orthotrichum sprucei 2851 Orthotrichum stramineum EOlef E02ef 2852 Orthotrichum striatum E02ef Gorteria 19 (1993) 23

24 2853 Orthotrichum tenellum E02ef 3428 Pallavicinia lyellii G22 H Paludella squarrosa 3430 Pellia endiviifolia P23 P43 G23 G43 H Pellia epiphylla P22 P42 G22 H Pellia neesiana G21 G22 H Phaeoceros carolinianus P Phascum curvicolle P47kr 2861 Phascum cuspidatum P42 P47kr P Phascum floerkeanum P47kr 3139 Philonotis calcarea 2864 Philonotis capillaris 2866 Philonotis fontana P22 G Philonotis marchica 3226 Philonotis seriata 2869 Physcomitrella patens P Physcomitrium eurystomum P Physcomitrium pyriforme bp20 bp40 P28 P47 P Physcomitrium sphaericum 3438 Plagiochila asplenioides H Plagiochila porelloides H affine G42 G43 G47 G62 G63 G67 H27 [H42 H43 H cuspidatum G43 G47kr H43 E02ef 2877 elatum G22 G27 H22 H ellipticum G22 G27 H22 H27 V medium 2878 rostratum H undulatum H22 H27 H42 H43 H Plagiopus oederi 2881 Plagiothecium 2882 Plagiothecium 2883 Plagiothecium cavifolium H42 H43 curvifolium H41 H61 denticulatum G41 H41 H42 H61 H62 EOlef E02ef 2884 P. denticulatum var. denticulatum G41 H41 H42 H61 H62 EOlef E02ef [EOOrh 2890 P. denticulatum var. undulatum G22 G27 G42 G47 H21 H Plagiothecium laetum H41 H61 EOlef EOOrh 2887 Plagiothecium latebricola EOlef 2888 Plagiothecium nemorale H27 H47 E02ef 2892 Plagiothecium undulatum H41 H Platygyrium repens E02ef 2902 Pleuridiumacuminatum P63 P Pleuridium palustre P Pleuridium subulatum P47kr 24 Gorteria 19 (1993)

25 2905 Pleurochaete squarrosa P Pleurozium schreberi G61 H Pogonatum abides P41 P42 G41 G42 H Pogonatum nanum P41 P Pogonatum urnigerum P41 P42 P andalusica 3229 annotina P22 P27 H bulbifera P41 P camptotrachela P22 P cruda 2916 elongata 2917 lescuriana P lutescens P melanodon P43 P47 H47 E40ms 2919 muyldermansii P22 P nutans P21 P41 P61 G21 G41 G61 H21 H wahlenbergii P22 P42 G22 [H alpinum 2923 commune G21 G41 G61 H21 H41 H formosum H41 H juniperinum P62 G21 G longisetum G21 G22 H21 H22 H41 H piliferum P61 G Porella arborisvitae 3444 Porella platyphylla E02ef 2929 Pottia bryoides P Pottia davalliana P P. davalliana var. conica P42 P43 P47kr 2931 P. davallianavar. davalliana P Pottia heimii bp40 bg Pottia lanceolata P43 P63 G Pottia recta 2934 Pottia starckeana 3153 Pottia truncata P42 P47 P47kr P P. truncata var. major P47kr P P. truncata var. truncata P42 P Preissia quadrata P42 P Pseudephemerum nitidum P27 G Pseudobryum cinclidioides H22 V Pseudoscleropodium purum G42 G43 G47kr H42 H43 H Pterigynandrum filiforme 2944 Pterygoneurum lamellatum 2945 Pterygoneurum ovatum P43 P47kr 3448 Ptilidiumciliare G41 G61 H Ptilidium pulcherrimum EOlef Gorteria 19 (1993) 25

26 2947 Ptilium cristacastrensis H Ptychomitrium polyphyllum 2951 Pylaisia polyantha E02ef E40ms E63ms 2953 Racomitrium aciculare E20ms E40ms 2954 Racomitrium canescens P62 P63 G R. canescens var. canescens P62 P R. ericoides canescens var. P61 P R. canescens var. intermedium P61 G61 G Racomitrium fasciculare E61ms 2958 Racomitrium heterostichum E61ms 2959 Racomitrium lanuginosum P61 G41 G61 E61ms 3451 Radula complanata E40ms 3453 Reboulia hemisphaerica 2961 Rhizomnium pseudopunctatum G22 V12 V Rhizomnium punctatum G21 G22 H21 H22 E02ef EOOrh 2964 Rhodobryum roseum G43 H Rhynchostegiella curviseta E20ms E40ms 3234 Rhynchostegiella jacquinii E20ms 2968 Rhynchostegiella 2970 Rhynchostegium tenella E40ms confertum E40ms E63ms E02ef 2971 Rhynchostegium megapolitanum G63 H63 E02ef 2972 Rhynchostegium murale E40ms E63ms 2900 Rhynchostegium riparioides E20ms 2973 Rhynchostegium 2975 Rhytidiadelphus rotundifolium E40ms E02ef loreus H41 EOOrh 2976 Rhytidiadelphus squarrosus G27 G47 G Rhytidiadelphus subpinnatus 2977 Rhytidiadelphus triquetrus G42 H Rhytidium rugosum 3455 Riccardia chamedryfolia P22 G21 G22 G43 G47 W Riccardia incurvata P42 G Riccardia latifrons G Riccardia multifida G22 G27 W Riccardia palmata 3461 beyrichiana P42 P47 P bifurca P42 P canaliculata P cavernosa P27 P28 P crozalsii P21 P41 G fluitans P27 G27 W glauca P42 P43 P47 P huebeneriana P sorocarpa P42 P43 P47 P subbifurca P warnstorfii 3478 Ricciocarpos natans W17 26 Gorteria 19 (1993)