Ketenanalyse Dieselverbruik onderaannemers"

Transcriptie

1 Ketenanalyse Dieselverbruik onderaannemers" Auteur: Randy Loenen (KAM-coördinator Meeuwisse Nederland B.V.) Autorisatiedatum: Versie: 1.1 Autorisatie directie: {handtekening}

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding Wat is een ketenanalyse? Activiteiten Meeuwisse Opbouw 4 Stap 1: Globale berekening van scope 3 emissies 5 Stap 2: Keuze van ketenanalyses 6 Stap 3: Identificeren van schakels in de keten 7 Stap 4: CO2 uitstoot per schakel in de keten 10 Stap 5: Doelstellingen en reductiemaatregelen 14 versie 1.0 2/15

3 1 Inleiding In het kader van het behalen van niveau 5 op de CO 2-Prestatieladder voert Meeuwisse een analyses uit van GHG (Green House Gas) genererende ketens. Dit document beschrijft de ketenanalyse bestratingsmateriaal. Deze ketenanalyse is opgesteld door Meeuwisse Nederland B.V Wat is een ketenanalyse? Een ketenanalyse houdt in dat van een bepaald product of dienst de CO 2 uitstoot wordt berekend van de gehele keten. Met de gehele keten wordt de gehele levenscyclus van het product bedoeld: van inwinning van de grondstof tot en met verwerking van afval (of recycling) Activiteiten Meeuwisse Meeuwisse MBP Beheer BV fungeert als holding voor o.a. Meeuwisse Nederland BV (verder genoemd Meeuwisse), Boeg BV en Partners in Milieutechniek (PIM). Omdat de wens om CO 2 gecertificeerd te blijven hoofdzakelijk van uit de directie van Meeuwisse Nederland BV zal voornamelijk dit bedrijf in dit handboek toegelicht worden. Kernactiviteit van het bedrijf is het aannemen en uitvoeren van werkzaamheden in de grond-, weg- en waterbouw, bodemsaneringen, sloopwerk en het uitvoeren van groenwerk. Het bedrijf is aangesloten bij de Vereniging van Waterbouwers gevestigd in Den Haag (voorheen VBKO). Het kantoor met werkplaats en magazijn is gelegen aan de Mercuriusweg 4 te Den Haag, Meeuwisse beschikt over een personeelsbestand van +/- 34 full time medewerkers met ervaring in diverse disciplines. Indien nodig worden tijdelijke medewerkers ingehuurd, hierdoor kan Meeuwisse aan de wensen/eisen van haar opdrachtgevers voldoen. Het bedrijf werkt samen met de andere bedrijven binnen de MBP groep, Boeg BV voor reparatie en constructiewerk en Partners in Milieutechniek BV voor milieutechnische begeleiding en overslag van riolen, kolken en gemalenzand. Meeuwisse beschikt over een aanzienlijke hoeveelheid eigen materieel zoals mobiele (rups)kranen, shovels, vrachtwagens, schepen, duwboten enzovoort. Dit materieel wordt conform de VCA aan strenge keuringen en onderhoud onderworpen, deze worden periodiek uitgevoerd door eigen technische dienst of uitbesteed aan deskundige bedrijven. Als VCA**-gecertificeerde hoofdaannemer neemt Meeuwisse zelfstandig opdrachten aan en voert deze eventueel met inschakeling van deskundige onderaannemers uit. Door Meeuwisse wordt een KAM-structuur gevolgd zoals beschreven in het KAMhandboek. De directie en haar vertegenwoordigers zien erop toe dat deze regels worden gecommuniceerd met alle medewerkers en nageleefd in de praktijk. Meeuwisse heeft MVO als leidraad bij het uitvoeren van opdrachten. De directie is er trots op dat zij in 2012 de Zilveren Ooievaar van de Gemeente Den Haag kreeg uitgereikt, dit was voor Meeuwisse de erkenning voor haar maatschappelijke betrokkenheid. versie 1.0 3/15

4 1.3. Opbouw In dit rapport presenteert Meeuwisse de ketenanalyse dieselverbruik onderaannemers (referentieproject Waddinxveen). De opbouw van het rapport is als volgt: Stap 1: Globale berekening van scope 3 emissies Stap 2: Keuze van ketenanalyse Stap 3: Identificeren van schakels in de keten Stap 4: CO 2 uitstoot per schakel in de keten Stap 5: Doelstellingen en reductiemaatregelen versie 1.0 4/15

5 Stap 1: Globale berekening van scope 3 emissies Voordat wordt bepaald welke ketenanalyse uitgevoerd wordt, maakt een berekening inzichtelijk wat de meest significante scope 3 emissiebronnen zijn. Onderstaand overzicht geeft dit weer. Upstream Scope 3 Emissies Aanwezig binnen keten (ja/nee/n.v.t.) Afgedekt in scope 1 / 2 (ja/nee) Projectgerelateerd (ja/nee) Omvang in CO2 (ton) 1. Aangekochte goederen en diensten ja nee ja Kapitaal goederen ja nee, in cat 1 3. Brandstof en energie gerelateerde activiteiten (niet opgenomen in scope 1 of 2) ja scope 1 4. Upstream transport en distributie ja nee ja Productieafval ja nee ja Business travel n.v.t. scope Woon-werkverkeer Ja nee nee Upstream geleaste activa n.v.t Downstream Scope 3 Emissies 9. Downstream transport en distributie ja zie cat Ver- of bewerken van verkochte producten n.v.t. 11. Gebruik van verkochte producten n.v.t. 12. End-of-life verwerking van verkochte producten n.v.t. 13. Downstream geleaste activa n.v.t. 14. Franchisehouders n.v.t. 15. Investeringen n.v.t. De achterliggende berekeningen zijn terug te vinden in de Scope 3 analyse (4.A.1 & 5.A.1) versie 1.0 5/15

6 Stap 2: Keuze van ketenanalyses Meeuwisse zal conform de voorschriften van de CO 2-Prestatieladder 3.0 uit de top twee van de Kwalitatieve scope 3 analyse een onderwerp kiezen voor de ketenanalyse. De top twee van de scope 3 analyse ziet er als volgt uit: 1. Overheid - Wegverharding 2. Overheid - Rioleringswerkzaamheden Door Meeuwisse wordt er voor gekozen om één ketenanalyse te maken van een dienst uit de categorie Ingekochte goederen en diensten. Dit omdat de ingekochte diensten uit de Kwantitatieve scope 3 analyse dusdanig substantieel zijn dat dit onderdeel een relatief groot gedeelte van de CO2-emissie veroorzaakt. Ook zijn er voor alle projecten ingekochte goederen nodig waardoor deze categorie door alle Productmarkt Combinaties heen loopt. De invloed op de inkoop is beperkt maar de impact van de projecten op het milieu is groot. Een relatief kleine reductie zorgt voor een grote absolute besparing. Binnen deze categorie is gekozen voor de inkoop van diensten, te weten onderaannemers. Dit is gedaan omdat dit voor Meeuwisse een grote en constante inkoopstroom is, en naar verwachting toeneemt de komende tijd. Het gekozen project dient als voorbeeld voor de projecten m.b.t. bestratingswerkzaamheden welke Meeuwisse uitvoert. versie 1.0 6/15

7 Stap 3: Identificeren van schakels in de keten In dit hoofdstuk leggen we vast hoe de totale keten er in hoofdlijnen uitziet en identificeren we onze onderaannemers als gebruikers (laatste stap van de keten). Winning van grondstoffen (aardolie) (bron: wikipedia) Oliewinning vindt vooral plaats door boringen in reservoirs. Hierin bevinden zich naast olie vaak ook gas, ook wel geassocieerd gas genoemd, dat is ontstaan uit sedimenten rijk aan organisch materiaal die in het geologisch verleden zijn gevormd. Aardolie wordt gevonden op die plekken die aan verschillende voorwaarden voldoen: een moedergesteente (source rock). Dit gesteente produceert de olie die later migreert naar een reservoirgesteente; een reservoirgesteente (reservoir rock). Dit gesteente houdt de olie vast in de poriën of in scheuren van het gesteente; een afsluitingsgesteente (seal rock). Dit gesteente, doorgaans schalie of steenzout, is impermeabel en weerstaat de druk van de olie onder dit gesteente; een fuik (trap). De olie moet in het reservoirgesteente "gevangen" blijven zitten, anders migreert het naar boven en hoopt het zich niet op in het reservoir. Veel voorkomende traps zijn impermeabele breuken en antiformen; een rijpingsgeschiedenis (maturation history). De olie moet door druk en temperatuur uit het brongesteente zijn ontstaan. De meest ideale locatie hiervoor wordt een oil window genoemd en ligt rond de 1,5 tot 4 kilometer diep, waar een temperatuur van ongeveer 80 tot 110 C heerst. Op sommige plekken is de druk in het reservoir zo hoog dat bij het doorbreken van het afsluitingsgesteente (door een olieboring) de olie vanzelf uit de grond spuit. Op de meeste plekken moet de aardolie worden opgepompt. Op het land (onshore) wordt dit gedaan met jaknikkers of met krachtige pompen. Transport / vervoer (bron: wikipedia) Wanneer aardolie gewonnen is, wordt dit vervoerd naar raffinaderijen. Ruwe aardolie kan op twee manieren worden getransporteerd, namelijk over zee en via oliepijpleidingen. Het transport over zee met tankschepen of tankers is zeer flexibel. De bestemming van de lading kan op elk ogenblik worden aangepast. De capaciteit van de tankschepen bedraagt vaak meer dan ton. Hiermee kan een gemiddelde raffinaderij 1 tot 2 weken vooruit. De eenvoudigste manier om ruwe aardolie te vervoeren, is via oliepijpleidingen. De aardolie wordt dan constant door een buis gepompt. Pompstations om de 60 tot 100 km zorgen ervoor dat de aardolie onder druk blijft staan met een snelheid van 1,8 tot 2 m/s. Deze grote leidingen over land of onder zee vormen echte netwerken. Nadelen zijn de grote investeringen en de beperkte flexibiliteit. versie 1.0 7/15

8 Raffinage (bron: Amtrol) Een aardolieraffinaderij is een installatie voor de raffinage van aardolie tot bruikbare producten. Het verwerken van aardolie in de raffinaderij is terug te brengen tot 4 stappen: 1. Scheiding. Ruwe aardolie is een mengsel van heel veel soorten koolstoffen. Deze moeten van elkaar worden gescheiden. Dit is de eerste fase van de aardolieverwerking. De aardolie wordt opgewarmd en tot koken gebracht. Een groot gedeelte verdampt en wordt in een grote destillatietoren opgevangen. Het andere deel van de aardolie blijft vloeibaar op de bodem van de toren. Deze producten zijn het resultaat van de scheiding. 2. Zuivering Na de scheiding moeten de producten worden gezuiverd. Ook deze zuiveringsoperatie begint met het opwarmen van de producten, waarna onder meer zwavelcomponenten worden verwijderd. 3. Verbetering Na deze twee stappen zijn lang niet alle producten al geschikt voor gebruik, ze moeten nog worden verbeterd. Zo'n verbeteringsbehandeling wordt bijvoorbeeld toegepast op benzine om het octaangetal te verhogen. 4. Menging De eindproducten ontstaan door het mengen van diverse componenten. Wanneer gereed voor gebruik, worden de producten naar de vervolgbestemming gebracht (zie transport / vervoer). Opslag (bron: Amtrol) Het dieselproduct wordt opgeslagen in opslagtanks, waarna het naar de afnemers gaat. Transport en eindgebruik Als laatste wordt de diesel getransporteerd naar de afnemer (in dit geval de onderaannemers van Meeuwisse). Medewerkers van de onderaannemer nemen jerrycans met diesel mee naar het betreffende project, waarna de brandstof uiteindelijk verbruikt wordt door het aanwezige materiaal op het project. Voor het grote materieel (vrachtwagens) geldt dat deze bij benzinepompen tanken. De berekeningen m.b.t. transport van diesel naar de projectlocatie is derhalve inbegrepen bij het woon-werkverkeer. Het transport van de leverancier naar de onderaannemer wordt niet meegenomen in de analyse, daar deze informatie voor Meeuwisse niet volledig beschikbaar blijkt en tevens geen reële schatting gemaakt kan worden. Deze keuze is tevens gemotiveerd op basis van het gegeven dat Meeuwisse een zeer beperkte tot geen enkele invloed heeft om de CO2-uitstoot in dit stuk van de keten te reduceren. versie 1.0 8/15

9 Aan de hand van deze schakels en referentieproject Waddinxveen zijn de namen van onderaannemers / partners in kaart gebracht (zie tabel 1). Schema 1: Proces Tabel 1: Onderaannemers / partners op betratingsprojecten Categorie Partner(s) CO2-bewust certificaat Aanbrengen MWM Infra Nee straatwerk Grondwerk Rijkenhuizen Nee Afvoeren straatwerk Rubu Nee Bruggen Haasnoot Bruggen Ja, niveau 3 Verlichting Pilkes Ja, niveau 5 Beplanting / Weverling Ja, niveau 3 groenwerk Beschoeiing Kastelein Nee Hekwerk ABC Hekwerk Nee Meet- en revisiewerk Van der Helm Co2-footprint versie 1.0 9/15

10 Stap 4: CO2 uitstoot per schakel in de keten In dit hoofdstuk wordt, waar mogelijk, de CO2-uitstoot per schakel in de keten berekend. Het eerste proces in de keten betreft de winning van aardolie; de grondstof waar diesel uiteindelijk van gemaakt wordt. CO2-uitstoot n.a.v. dieselproductie Om de CO2-uitstoot van dit proces te bepalen, is gebruik gemaakt van rapport versie 2.0 / STREAM Studie naar Transport Emissies van Alle Modaliteiten, september Er is reeds een update verschenen (2016), echter heeft deze betrekking op zaken die voor deze ketenanalyse niet relevant zijn. Tabel 2: Emissie brandstofproductie (bron: versie 2.0 / STREAM Studie naar Transport Emissies van Alle Modaliteiten, september 2008) Eenheid CO 2 NO x PM 10 SO 2 Benzine g/mj brandstof 12,5 0,028 0,003 0,065 Diesel g/mj brandstof 14,2 0,023 0,002 0,055 Kerosine g/mj brandstof 13,8 0,022 0,002 0,054 Stookolie g/mj brandstof 11,3 0,018 0,002 0,044 Tabel 3: Omrekenfactoren (bron: Rapportage over 2007, art. 4, lid 1, richtlijn 2003/30EG) Brandstof Eenheid Energie-inhoud Benzine MJ per liter 32,5 Diesel MJ per liter 35,9 LPG MJ per liter 24,7 PPO MJ per liter 33,6 Biodiesel MJ per liter 33,6 Ethanol MJ per liter 21,3 ETBE MJ per liter 26,9 Volgens tabel 2 komt er 14,2 gram CO2 per MJ vrij bij de productie van diesel. Volgens tabel 3 staat 1 liter diesel gelijk aan 35,9 MJ energie. 14,2 x 35,9 = 509,78 gram CO2 per liter diesel Zoals in tabel 7 weergegeven komt het totale verbruik van diesel over het gehele jaar op liter. Dit betekent dat er x 509,78 = ,48 gram CO2 is uitgestoten bij de productie van de gebruikte diesel op het project. Dit komt neer op ca kg en ca. 7,86 ton CO2. Deze uitstoot is toegevoegd in tabel 7). versie /15

11 Vervolgens wordt in dit hoofdstuk de CO2-uitstoot berekend van onderaannemers die letterlijk met het straatwerk te maken hebben (MWM Infra, Rijkenhuizen en RUBU), daar dit de onderaannemers zijn die veruit het meest en het langst worden ingezet. Om een voorbeeld te noemen: Hekwerken en beschoeiingen maken relatief een klein gedeelte uit van een totaal bestratingsproject; als zij al worden ingeschakeld. Om de uitstoot zo efficiënt mogelijk te kunnen berekenen, splitsen we de volgende zaken: - Dieselverbruik woon-werkverkeer (transport van en naar project) - Dieselverbruik van het materieel op het project Berekeningsmethode Om de totale uitstoot over één jaar te berekenen, hebben we een periode uitgekozen van 3 representatieve maanden (oktober 2017 t/m december 2017). De resultaten uit deze 3 maanden worden vervolgens verviervoudigd, waardoor er een zo nauwkeurig mogelijke schatting kan worden gedaan van de uitstoot over de periode van één jaar. Aan de hand van de facturen zijn van de drie gekozen onderaannemers het aantal uren en het aantal dagen vastgesteld. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen manuren en uren m.b.t. inhuur van materieel. Volledigheidshalve dient vermeld te worden dat alle drie de onderaannemers voor hun eigen diesel zorgen en dus geen gebruik maken van de diesel van Meeuwisse. De gebruikte emissiefactor komt van co2emissiefactoren.nl (mei 2018). Dieselverbruik woon-werkverkeer (transport van en naar project) Tijdens het vervoer van materieel van- en naar projecten toe, wordt er diesel verbruikt en CO2 uitgestoten (Rijkenhuizen en Rubu). Voor deze berekening hebben we de reisafstand van het adres van de onderaannemers naar de projectlocatie in Waddinxveen bepaald en toegepast. Op internet is gezocht naar de meest betrouwbare bronnen* v.w.b. het gemiddelde brandstofverbruik van vrachtauto s; dit komt uit op ca. 1 liter per 3 kilometer. V.w.b. MWM Infra hebben we een verbruik van 1:15 genomen (personenauto s), we hebben ingeschat dat ca. 50% van de medewerkers van MWM Infra diesel rijdt (personenauto s) en we hebben vastgesteld dat de medewerkers niet carpoolen. De knikmops wordt uitsluitend vervoerd bij aanvang en na afloop van het project; dit transport laten wij in deze analyse buiten beschouwing. * Tabel 3: Dieselverbruik woon-werkverkeer (per kwartaal en per jaar) Onderaannemer Afstand (km) Verbruikte diesel per dag (liters) Aantal dagen Totale afstand (km) MWM Infra (Leiden) Rijkenhuizen (Waddinxveen) Rubu (Capelle aan den IJssel) TOTAAL PER KWARTAAL GESCHAT TOTAAL PER JAAR Verbruikte diesel totaal (liters) versie /15

12 Tabel 4: CO2-uitstoot woon-werkverkeer (per jaar) Verbruikte diesel totaal Conversiefactor KG CO2 / jaar Ton CO2 / jaar (per jaar) diesel* , ,48 12,19648 * Dieselverbruik van het materieel op het project Het volgende materieel wordt ingezet op het project: MWM Infra Knikmops, 1 per dag (geschat dieselverbruik: 1,25 liter / uur) Rijkenhuizen Midi rupskraan, wanneer nodig (geschat dieselverbruik: 1,25 liter / uur) Tractor/trekker, wanneer nodig (geschat dieselverbruik: 10 liter / uur) Rubu Vrachtwagen, 1 per dag (geschat dieselverbruik: 0,33 liter / kilometer) Knikmops, 1 per dag (geschat dieselverbruik: 1,25 liter / uur) Om het dieselverbruik van het externe materieel op het project te berekenen, is voor zover mogelijk de informatie van de facturen afgehaald. Overige informatie is via betrokken van het project (met name de projectleider) verkregen. Tabel 5: Dieselverbruik materieel op project (per kwartaal en per jaar) Onderaannemer Soort materieel Aantal dagen Aantal uren Verbruikte diesel totaal (liters) MWM Infra Knikmops Rijkenhuizen Midi rupskraan Tractor / trekker Rubu Vrachtwagen Berekend bij dieselverbruik woon-werkverkeer Knikmops TOTAAL PER KWARTAAL 2910 GESCHAT TOTAAL PER JAAR Tabel 6: CO2-uitstoot materieel op project (per jaar) Verbruikte diesel totaal Conversiefactor KG CO2 / jaar Ton CO2 / jaar (per jaar) diesel* , ,20 37,5972 versie /15

13 Dieselverbruik woon-werkverkeer en dieselverbruik materieel op het project Als we de totalen bij elkaar optellen, komen we op een totaal dieselverbruik van nagenoeg 50 ton CO2 per jaar voor één project: Tabel 7: Totaal verbruikte diesel en totale CO2 uitstoot per jaar Verbruikte diesel / jaar (liter) Ton CO2 / jaar liters geproduceerd 7, (woon-werkverkeer) 12, (materieel op project) 37, ,79 (excl. CO2-uitstoot n.a.v. dieselproductie) 57,65 (incl. CO2-uitstoot n.a.v. dieselproductie (7,86) versie /15

14 Stap 5: Doelstellingen en reductiemaatregelen Uit de uitgevoerde berekeningen blijkt dat het grootste aandeel CO2-emissie veroorzaakt wordt door gebruik van materieel op het project, namelijk 65,21%. De CO2-emissie n.a.v. woon-werkverkeer bedraagt 21,15%. De productie van diesel tenslotte bedraagt 13,63%. Onderstaand het overzicht. Tabel 8: Overzicht CO2-emissie per schakel in de keten Fase Ton CO2 Percentage Productie diesel 7,86 13,63% Transport onbekend onbekend Opslag 0 0% Transport onbekend onbekend Woon-werkverkeer 12,20 21,15% Gebruik 37,60 65,21% Totaal 57,65 100% Aan de hand van onze analyse benoemen we de meest geschikte en kansrijke mogelijkheden om de CO2-emissie van onderaannemers op projecten te reduceren. Van belang bij het vaststellen van eventuele maatregelen is met name: de mate waarin Meeuwisse invloed heeft op het doorvoeren van de maatregelen de mate waarin maatregelen realistisch en haalbaar zijn de mate van effectiviteit van de maatregelen het belang van betrokken partijen (zoals opdrachtgevers, gemeenten, de onderaannemer zelf, etc.) eventuele kosten Nu de CO2-uitstoot over de gehele keten bekend is, voor zover mogelijk en haalbaar, worden reductiedoelstellingen geformuleerd om deze CO2-uitstoot te reduceren. Onze doelstelling is: Meeuwisse wil in 2020 t.o.v % minder CO2-uitstoten in de keten van het dieselverbruik van onderaannemers*. *De doelstelling is gerelateerd aan het totaal aantal gewerkte uren. Om de doelstelling te kunnen monitoren en tijdig te kunnen inspringen op eventuele afwijkingen, zijn tevens de volgende doelstellingen geformuleerd: Meeuwisse wil in 2018 t.o.v % minder CO2-uitstoten in de keten van het dieselverbruik van onderaannemers. Meeuwisse wil in 2019 t.o.v % minder CO2-uitstoten in de keten van het dieselverbruik van onderaannemers. versie /15

15 Om de doelstelling te bereiken heeft Meeuwisse het volgende plan van aanpak opgesteld: Actie Verantwoordelijk Deadline / frequentie Zoveel mogelijk inzetten Directie / Voorafgaand en tijdens van onderaannemers uit de werkvoorbereider / projecten omgeving (Den Haag, projectleider / planner Delft, Waddinxveen) Voorkeur geven aan onderaannemers met een CO2-bewust certificaat Periodiek overleg met onderaannemers over technische mogelijkheden (met name inzet zuinig materieel) Tijdens startwerkinstructie onderaannemers instrueren over noodzaak van uitzetten en niet onnodig laten draaien van materieel Stimuleren carpoolen (bijvoorbeeld tijdens toolboxmeetings) CO2-onderwerpen toevoegen aan toolboxmeetings op projecten Toezicht op gebruik materieel (met name op onnodig laten draaien van de motor) en onderaannemers aanspreken hierop Ontwikkelen en ophangen van campagneposters in de keten op projectlocaties Vastleggen CO2-prestaties van onderaannemers (positieve en negatieve constateringen) Monitoring dieselverbruik en CO2 uitstoot onderaannemers Directie / werkvoorbereider / projectleider / planner Directie / projectleider Uitvoerder Uitvoerder / projectleider Uitvoerder / projectleider Bij inzet onderaannemers Naar behoefte / jaarlijks Voorafgaand aan projecten en wanneer nieuwe onderaannemers beginnen op het project Naar behoefte / Halfjaarlijks September 2018 / Halfjaarlijks Gereed JA / NEE Mogelijke reductie (schatting) JA / continu 5% JA / continu 5% NEE 2% NEE 10% NEE 3% NEE 5% Uitvoerder Continu In progress 10% KAM / uitvoerder / projectleider Projectleider / uitvoerder / KAM September 2018 NEE 3% Wanneer van toepassing NEE n.v.t. Projectleider / KAM Halfjaarlijks NEE n.v.t. versie /15