Broedvogels van De Molenplas 2012.

Transcriptie

1 Broedvogels van De Molenplas Vossen MHG Echt, oktober 2012

2 Broedvogels van de Molenplas 2012 Broedvogels van De Molenplas Vossen MHG Echt, oktober 2012 Vossen MHG Pag. 2 oktober 2012

3 Broedvogels van de Molenplas 2012 Inhoudsopgave: Samenvatting Inleiding Natuurgebied De Molenplas: veranderingen t.o.v Werkwijze a. Gehanteerde methode... 6 b. Aanvullende bezoeken... 7 c. Het weer Resultaten:... 8 a. Rode Lijst soorten in het gebied... 8 b. Ecologische Vogelgroepen:... 9 c. Dichtheden DODAARSGROEP SLOBEENDGROEP KUIFEENDGROEP KLEINE PLEVIERGROEP VELDLEEUWERIKGROEP RIETGORSGROEP GRASMUSGROEP WINTERKONINGGROEP PUTTERGROEP BOSVOGELS EN OVERIGE Conclusies: Dankwoord: Literatuur: Bijlagen: a. Waargenomen vogels per inventarisatieronde ( ): b Waargenomen Rode Lijst Soorten ( ) c Aangetroffen Broedvogels ( ) d Stippenkaarten broedvogels Vossen MHG Pag. 3 oktober 2012

4 Broedvogels van de Molenplas 2012 Samenvatting 2012 blijkt, net als 2011, om meerdere redenen een interessant jaar te zijn geweest. Allereerst is er weer een toename van het aantal territoria van 439 naar 505 (maximaal 569!). Dan is er de komst van vier nieuwe broedvogelsoorten: Groene Specht, Stormmeeuw, Kleine Mantelmeeuw en Zwartkopmeeuw. Het totaal aantal soorten dat door Peeters en Vossen in de Molenplas is vastgesteld komt daarmee op 77 (bijlage C)! Zeer verrassend waren de aantallen van Kokmeeuw en Visdief door ringers verkregen en vanaf de vaste wal zeker niet te verwachten Totaal Soorten per Deelgebied Molenweerd Echterweerd Zuidelijke Riffen Het totaal van 59 broedvogelsoorten is als volgt verdeeld over de deelgebieden. De Molenweerd is wederom het meest gevarieerd qua soorten (51 = 45%). In de Echterweerd worden er 38 (34%) aangetroffen en in de Zuidelijke Riffen 23 (21%). Procentuele Verdeling territoria over de Deelgebieden 2012 Het aantal territoria per deelgebied (zie cirkeldiagram) is vergelijkbaar verdeeld: 245 in de Molenweerd (48,6 %), 162 in de Echterweerd (32,1 %) en 97 in de Zuidelijke Riffen (19,2 %). 48,6 32,1 Rode Lijst soorten Nieuw is de Groene Specht. Hij brengt daarbij het aantal voor 2012 op 11 en het totaal op 18 verschillende soorten vanaf Net-niet-broeders zijn er dit jaar ook weer: de Roodborst zou een prima aanvulling zijn geweest voor de WINTERKONINGGROEP. Hij werd helaas niet binnen de datumgrenzen gehoord. De IJsvogel werd niet waargenomen,terwijl uit waarnemingen van andere vogelaars (waarneming.nl) af te leiden is dat hij zeer waarschijnlijk toch geweest is. We constateren bij de ecologische vogelgroepen dat in de SLOBEENDGROEP de aantallen verdubbeld zijn (meeuwen en sterns!) en dat andere stijgers de GRASMUSGROEP en de BOSVOGELGROEP E.O. zijn. Beide meerdere soorten, hetgeen zeker te maken zal hebben met de voortschrijdende TOTALEN dichtheden per deelgebied 25,00 vegetatieontwikkeling. 19,2 Molenweerd Echterweerd Zuidelijke Riffen Dichtheden. Voor het eerst dit jaar een gooi naar de dichtheidsgraad van soorten. De grafiek geeft een idee van de territoria per ha in de deelgebieden over de afgelopen vier jaar. 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 Molenweerd Echterweerd Zuidelijke Riffen TOTAAL: Vossen MHG Pag. 4 oktober 2012

5 Broedvogels van de Molenplas Inleiding In 2012 wordt het onderzoeksgebied al weer voor de vierde op een volgende keer volledig op alle soorten broedvogels geïnventariseerd. Gebiedsoppervlakte en bezoekdata zijn gelijk aan voorgaande jaren (Vossen 2010a, 2010b). Ook de onderzoeksmethode is gelijk gehouden (Van Dijk 2011). Dit jaar zijn voor de tweede keer waarnemingen van derden in dit verslag opgenomen. Het gaat o.a. over aanvullende waarnemingen van de Oeverloper, de meeuwen en de Visdief (Ton Cuypers). Er is ook gebruik gemaakt van gegevens afkomstig van waarneming.nl (IJsvogel, Oeverloper). Voor de eerste keer beschikken we over oppervlakte-eenheden van het gebied. Gebiedsgrens, deelgebieden en oppervlakten. Vossen MHG Pag. 5 oktober 2012

6 Broedvogels van de Molenplas Natuurgebied De Molenplas: veranderingen t.o.v De veranderingen in de vegetatie t.o.v. het afgelopen inventarisatiejaar betreffen vooral de toenemende opslag van wilg en els langs de waterkant van de grote plas. De randen van de Echterweerd groeien bijna overal dicht en in de Zuidelijke Riffen neemt de jonge opslag ook behoorlijk toe. 3. Werkwijze. a. Gehanteerde methode De gestandaardiseerde inventarisatietechniek zoals omschreven in Van Dijk (wederom aangepast in 2011) werd ook nu toegepast. Vanaf maart tot en met juni worden 6 vroege ochtendbezoeken afgelegd. In 2012 zijn alle bezoeken weer zoveel mogelijk afgestemd op die van voorgaande jaren. Zie tabellen. Een overzicht van de inventarisatierondes: Ronde: Datum: Tijd: Duur: Soort bezoek: 1 17 maart 6.30 uur 8.35 uur 125 min. Vroege ochtend 2 4 april 6.50 uur 8.50 uur 120 min. Vroege ochtend 3 29 april 5.40 uur 7.25 uur 105 min. Vroege ochtend 4 17 mei 5.20 uur 8.15 uur 175 min. Vroege ochtend 5 28 mei 4.55 uur 8.20 uur 205 min. Vroege ochtend 6 15 juni 5.30 uur 8.05 uur 155 min. Vroege ochtend Totaal: 14 ¾ uur Weeknr. Datum: maart maart 17 maart 14 7 april 9 april 4 april april 25 april 29 april 19 7 mei 9 mei (11 mei) mei 19 mei 17 mei mei (22 mei) mei 28 mei 23 2 juni juni 16 juni 15 juni juni juni (30 juni) (30 juni) (30 juni) Totaal: 13 ½ uur 14 ½ uur 13 ¼ uur 14 ¾ Vossen MHG Pag. 6 oktober 2012

7 Broedvogels van de Molenplas 2012 b. Aanvullende bezoeken Naast bovengenoemde inventarisatiebezoeken is de Molenplas slechts drie keer kort bezocht: 11 en 22 mei voor tellingen aan Visdief en Kokmeeuw en 30 juni voor het waarnemen van de Kleine Plevier en Oeverloper. Deze gegevens zijn meegenomen in het totaal. c. Het weer Ronde: Datum: Het weer: 1 17 maart 7 C; nevelig; iets droog, geen wind 2 4 april 8 C; 100% bewolkt; droog 3 29 april 13 C; droog; 100% bewolkt; bries uit noorden; 4 17 mei 2-6 C; windstil; onbewolkt; zonnig 5 28 mei C; zonnig; onbewolkt; geen wind 6 15 juni C; winderig O/ZO; 100% bewolkt; droog Tijdens de inventarisatierondes was het weer steeds uitstekend om vogels te noteren. Ook gedurende de aanvullende bezoeken liet de zon zich vaak en goed zien. Het weer volgens het KNMI: Winter 2011/2012: Zacht, zonnig en vrij nat. Zachte winter getekend door opmerkelijke koudegolf. De winter was zacht. Van de afzonderlijke maanden was december en ook januari een zachte maand. Eind januari viel alsnog de winter abrupt in om op 12 februari weer te verdwijnen. Februari eindigde koud ondanks een zachte tweede helft van de maand. In totaal telde de winter in De Bilt 25 vorstdagen tegen 38 normaal en dertien ijsdagen tegen zeven normaal. De was winter vrij nat. Sneeuw viel er de afgelopen winter, in tegenstelling tot de twee voorgaande winters, nauwelijks. De winter was zonnig. Zowel in december als in januari week het aantal zonuren niet veel af van normaal. Februari was een zonnige maand. Lente 2012 (maart, april, mei): Zacht, gemiddeld over het land droog en aan de zonnige kant. De lente was zacht. Van de afzonderlijke maanden eindigde maart op een gedeelde derde plaats in de rij van zachtste maartmaanden in ruim een eeuw. De gemiddelde temperatuur over de maand april was gelijk aan die van maart. Pas in de tweede helft van de maand mei volgde opnieuw een tijdvak met fraai en vrij zonnig lenteweer. Het totale aantal zomerse dagen liep op naar zes. Normaal telt de lente vier zomerse dagen. De lente was droog. Maart was een zonnige maand. In contrast daarmee stond april. Ondanks het uitermate sombere begin van mei, liep het aantal zonuren in deze maand uiteindelijk toch nog op. Juni 2012: Koel, gemiddeld over het land nat en vrij somber. Koelste juni sinds 1995 De hele maand juni verliep uitermate wisselvallig. In De Bilt kwam geen enkele warme, droge en zonnige dag voor. Juni was een natte maand. Juni was qua zon aan de sombere kant. Gegevens ontleend aan Vossen MHG Pag. 7 oktober 2012

8 Broedvogels van de Molenplas Resultaten: In 2012 werden 59 soorten broedvogels waargenomen, in totaal goed voor 505 territoria. Dit is wederom een lichte stijging t.o.v. voorgaande jaren. Het totaal aantal broedvogelsoorten door Peeters en Vossen waargenomen bedraagt nu 77 (bijlage C) Aantal Territoria Aantal Soorten 0 a. Rode Lijst soorten in het gebied In 2012 zijn 11 Rode Lijst soorten aangetroffen als broedvogel met in totaal territoria. Nieuw is de Groene Specht op 17 maart aangetroffen in de Molenweerd. Daarmee komt het totaal aantal ooit waargenomen soorten op 18 (bijlage B). De groei in 2012 komt volledig voor rekening van de Visdief. Bij het ringen van vogels op het eilandje werd een schatting gemaakt van maar liefst minimaal 25 nesten. Rode Lijst Soort: Gele Kwikstaart Graspieper 4, Groene Specht Huismus Kneu Koekoek Matkop Nachtegaal Oeverloper Patrijs Slobeend Spotvogel Veldleeuwerik Visdief (25) Watersnip Wintertaling Zomertaling Zomertortel Totaal: 22, (86) Broedvogelsoorten Rode Lijst Aantal Territoria Aantal Soorten Aantal Soorten Cumulatief Vossen MHG Pag. 8 oktober 2012

9 Broedvogels van de Molenplas 2012 b. Ecologische Vogelgroepen: Evenals in voorgaande jaren zijn in dit verslag de volgende vogelgroepen toegepast (Sierdsema 1995). Jaar: Groep: Soorten Territoria Soorten Territoria Soorten Territoria Soorten Territoria Soorten Territoria DODAARS SLOBEEND / /115 KUIFEEND KLEINE PLEVIER /29 VELDLEEUWERIK RIETGORS GRASMUS WINTERKONING PUTTER BOSVOGELS EN OVERIGE Totaal: / / Ecologische Vogelgroepen In nevenstaande figuur zien we de concrete toename in aantallen territoria verdeeld over de diverse vogelgroepen in de Molenplas vanaf 2008 (Peeters in lichte tinten) Bosvogels e.a. Putter Winterkoning Grasmus Rietgors Veldleeuw erik Kleine Plevier Kuifeend Slobeend Dodaars In totaal hebben 59 vogelsoorten voor 505 territoria gezorgd. Een toename van meer dan 14% t.o.v. 2011, waarvoor Visdief en Kokmeeuw grotendeels verantwoordelijk zijn. De SLOBEENDGROEP is natuurlijk het meest gestegen. De GRASMUSGROEP lijkt hersteld van de dip in de afgelopen twee jaar. En de toename van de BOSVOGELS EN OVERIGE is te danken aan Vink, Tjiftjaf en Koolmees. Vossen MHG Pag. 9 oktober 2012

10 Broedvogels van de Molenplas 2012 De diagrammen tonen het procentuele voorkomen van de aangetroffen vogelgroepen in de afgelopen vijf jaar. De SLOBEENDGROEP is de enige klimmer. Bij de andere groepen is het verschil niet zo groot procentueel gezien. Ecologische Vogelgroepen in % 13% 14% 1% 8% Ecologische Vogelgroepen in % 2% 12% 8% Dodaars Slobeend Kuifeend Ecologische Vogelgroepen in % 2% 5% 3% 7% Dodaars 22% Slobeend Kuifeend Kleine Plevier Kleine Plevier 8% 2% Dodaars Slobeend Kuifeend Kleine Plevier Veldleeuwerik 32% 4% 8% 28% Veldleeuwerik Rietgors Grasmus Winterkoning Putter Bosvogels e.a. 34% 4% 19% 3% Veldleeuwerik Rietgors Grasmus Winterkoning Putter Bosvogels e.a. 21% 24% Rietgors Grasmus Winterkoning Putter Bosvogels e.a. 2% 9% Ecologische Vogelgroepen in % 7% 10% Dodaars Slobeend Kuifeend Kleine Plevier Veldleeuwerik 33% Rietgors 2% 9% Ecologische Vogelgroepen in % 7% 11% Dodaars Slobeend Kuifeend Kleine Plevier 30% Veldleeuwerik Rietgors Grasmus Grasmus Winterkoning Winterkoning 2% 21% Putter Bosvogels e.a. 20% Putter Bosvogels e.a. 5% 11% 4% 11% 2% 5% 13% 3% 140 Ecologische Vogelgroepen aan water gebonden groepen Ecologische Vogelgroepen niet aan water gebonden groepen Dodaars Slobeend Kuifeend Kleine Plevier Rietgors Veldleeuwerik Grasmus Winterkoning Putter Bosvogels e.a. Alle ecologische vogelgroepen door de jaren heen. De KUIFEENDGROEP toont enige daling omdat het grote aantal Meerkoeten van twee jaar geleden niet gehaald werd en ook de Wilde Eend in aantal zakte. Uit de lijn van de KLEINE PLEVIERGROEP blijkt niet de enorme stijging van de visdievenstand naar meer dan 25 omdat deze grafieken gebaseerd zijn op de persoonlijke waarnemingen van de schrijver. Vossen MHG Pag. 10 oktober 2012

11 Broedvogels van de Molenplas 2012 Bekijken we de gegevens echter in procentuele groei met als indexjaar 2009 (het eerste inventarisatiejaar van Vossen waarin een nulsituatie vastgesteld werd) dan is het de SLOBEENDGROEP die eruit springt.. (Bij de KLEINE PLEVIERGROEP is de uitschieter van de Oeverzwaluwkolonie in 2008 weggenomen en het hoge aantal Visdieven van dit jaar niet opgenomen.) De RIETGORSGROEP is blijkbaar uit de groei gekomen. (Peeters instippellijn) Index aan water gebonden groepen (2009=100) Dodaars Slobeend Kuifeend Kleine Plevier Rietgors De groepen die niet aan water gebonden zijn kennen bij de BOSVOGELS wederom de grootste groei. De PUTTERGROEP laat ook een groeispurt zien. Index niet aan water gebonden groepen (2009=100) Veldleeuwerik Grasmus Winterkoning Putter Bosvogels e.a. Vossen MHG Pag. 11 oktober 2012

12 Broedvogels van de Molenplas 2012 c. Dichtheden. Dankzij de ondersteuning van Gaby Bollen op het kantoor van Natuurmonumenten bleek het mogelijk een beeld te krijgen van de oppervlakten van de drie deelgebieden. Deelgebied Molenweerd Echterweerd Zuidelijke Riffen TOTAAL: Oppervlakte 33,78 ha. 20,60 ha. 13,77 ha. 68,15 ha. Dat soorten een voorkeur voor bepaalde biotopen hebben is duidelijk. De dichtheidsgraad kan op den duur wellicht nog meer informatie geven mbt het beheer van deelgebieden. Je zou verwachten dat de dichtheden in een open terrein als de Zuidelijke Riffen (rood in tabel) lager zou uitvallen dan in een gevarieerd gebied als de Echterweerd (geel) of het oudste deelgebied de Molenweerd (groen), waar het meeste bosopslag is. Het tegendeel blijkt uit onderstaand grafiekje. 5,00 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 GELE KWIKSTAART dichtheden per deelgebied 0,00 25,00 TOTALEN dichtheden per deelgebied Molenweerd Echterweerd Zuidelijke Riffen TOTAAL/ha: ,00 7,00 GRASMUS dichtheden per deelgebied 6,00 15,00 5,00 10,00 4,00 3,00 5,00 2,00 1,00 0,00 Molenweerd Echterweerd Zuidelijke Riffen TOTAAL: ,00 Molenweerd Echterweerd Zuidelijke Riffen TOTAAL/ha: ,00 GRASPIEPER dichtheden per deelgebied ,00 Gele kwikstaart 0,00 0,59 1,18 1,18 1,18 0,00 0,97 0,49 0,97 0,00 0,00 4,36 0,73 1,45 3,63 0,00 1,47 0,88 1,17 1,32 5,00 4,00 3,00 2,00 Grasmus 3,26 3,85 2,37 2,66 2,66 3,88 5,83 5,34 5,83 4,37 0,00 0,73 1,45 2,18 5,81 2,79 3,82 3,08 3,52 3,82 1,00 0,00 3,50 Molenweerd Echterweerd Zuidelijke Riffen TOTAAL/ha: ZWARTKOP dichtheden per deelgebied Graspieper 0,30 1,48 0,59 1,48 0,59 1,46 2,91 2,91 2,43 1,46 0,00 3,63 2,90 3,63 5,81 0,59 2,35 1,76 2,20 1,91 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 Zwartkop 0,59 1,18 1,78 2,07 2,96 0,00 0,49 1,46 1,46 1,94 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,29 0,73 1,32 1,47 2,05 0,50 0,00 Molenweerd Echterweerd Zuidelijke Riffen TOTAAL/ha: Gele Kwikstaart, Grasmus en Graspieper blijken hier zelfs de hoogste dichtheden te krijgen. Gezegd moet worden dat de kleine gebiedsoppervlakten natuurlijk een wat gechargeerd beeld geven. Een bosvogel als de Zwartkop vermijdt natuurlijk zo n open landschap. Zijn toename is vooral in de Molen- en Echterweerd. Terwijl in dit laatste deelgebied de afname van de andere drie soorten het sterkst is. Wellicht is het nu nog te vroeg hier grote waarden aan te hechten. Van een totaaloverzicht is dit jaar nog afgezien. Vossen MHG Pag. 12 oktober 2012

13 Broedvogels van de Molenplas 2012 Op de komende pagina s geven we in de tabel bij de afzonderlijke groepen een vergelijking met de afgelopen vier jaar (Peeters 2009 en Vossen 2011). Vogelsoorten in rood zijn Rode Lijst Soorten. Soms worden grafieken getoond met gegevens vanaf 1999 om een beeld te krijgen van de presentie van soorten in de drie deelgebieden. Hierbij zij opgemerkt dat de eerste 9 inventarisatiejaren van Peeters plaats vonden toen de Molenplas als totale gebied nog in wording was. Pas in 2008 kreeg hij zijn definitieve vorm en inrichting. Vandaar dat ook dit jaar in de tabel opgenomen is. 1. Vogelgroepen van open water DODAARSGROEP DODAARSGROEP Dodaars Geoorde Fuut Wintertaling Zwarte Stern Soorten/Territoria De Dodaars werd op 17 maart met 7 individuen gezien maar voor 2012 toch maar met twee territoria gescoord. Wintertalingen werden in de eerste twee rondes gespot, maar daarna niet meer geen territoria dus dit jaar. Dodaarsgroep Vossen MHG Pag. 13 september 2012

14 Broedvogels van de Molenplas 2012 SLOBEENDGROEP SLOBEENDGROEP Roodhalsfuut Grauwe Gans 2 5 (21) Smient Krakeend Pijlstaart Zomertaling Slobeend Krooneend Tafeleend Kokmeeuw (75) IJsvogel Waterhoen Toegevoegd: Stormmeeuw 2 Kleine Mantelmeeuw 1 Zwartkopmeeuw 1(2?) 28 Soorten/Territoria (44) NB.: de kolonie van de Kokmeeuw is met één symbool aangegeven op het kaartje. 70 (115) SLOBEENDGROEP 2012 In 2012 is de SLOBEENDGROEP de topper: het aantal territoria is wederom verdubbeld en er komen maar liefst drie nieuwe broedsoorten bij! De Grauwe Gans lijkt enorm gestegen maar de aantallen verschillen niet veel van de gecorrigeerde cijfers uit Van de Zomertaling is twee keer 1 mannetje gezien; echter buiten de datumgrens. De IJsvogel ontbrak tijdens de inventarisatierondes, maar werd volgens waarneming.nl op negen verschillende data gezien van begin april tot eind juni. Alle waarnemingen in de Echterweerd op één na alle in de omgeving van de bekende broedplaats. Vossen MHG Pag. 14 september 2012

15 Broedvogels van de Molenplas 2012 Het voorkomen van de Kokmeeuw is een verhaal apart! 11 mei: Eigen waarneming. Een regenachtige dag met veel bewolking. Het voordeel was dat bijna alle vogels aan de grond bleven. Een enkele keer was er onrust en vloog alles op, m.u.v. de broedende vogels! In totaal werden vogels geteld. Minimaal 18 duidelijk zichtbare en duidelijk bewoonde nesten zijn ingetekend. 20 mei: Eigen waarneming. Prima weer om te tellen droog, geen wind en zonnig. Op 20 mei is vanuit drie verschillende posities geteld, zodat een zo groot mogelijk aantal nesten gevonden kon worden (pijlen in plaatje). Vanuit positie 1 telde ik 18 bewoonde nesten. Vanuit positie 2 vier nesten. Op de keienkop van het eilandje, tien (10!) bewoonde nesten. In totaal dus minimaal 32 goed zichtbare en duidelijk bewoonde nesten geteld Niet Genummerde paal Genummerde paaltjes Kokmeeuwennesten juni: Verslag Ton Cuijpers. Vanmorgen om ca uur waren we bij het eilandje in de Molenplas om niet vliegvlugge kuikens van Visdieven en Kokmeeuwen te ringen. Toen Jeroen Nagtegaal en Rob Voesten op eilandje waren geweest om de jongen te vangen vernamen we dat er ook nesten van andere vogels op eiland lagen. Het waren nesten van Stormmeeuw, Zwartkopmeeuw, Kleine Mantelmeeuw en Kleine Plevier. Resultaten Kokmeeuw: 40 geringde vogels en ca. 30 die van eiland afzwommen. Er lagen nog heel veel nesten met eieren. Om de verstoring niet te lang te laten duren hebben ze besloten de kokmeeuwen niet exact te tellen maar zich te concentreren op het exact tellen van de visdieven. Gezien de ervaringen elders moeten er ca. 70 kokmeeuwen broeden of gebroed hebben. SLOBEENDGROEP SLOBEENDGROEP Dus behalve een gigantisch aantal nesten van de Kokmeeuw konden de ringers ook het broeden vaststellen van (vervolg verslag Ton Cuypers): Zwartkopmeeuw. (1 nest met 2 eieren. Dit nest is waarschijnlijk een ander nest dan Jeroen eerder gelokaliseerd heeft. Het is dus goed mogelijk dat er totaal 2 nesten zijn geweest.) Kleine Mantelmeeuw. (1 nest met 3 eieren. De verwachting dat de grote meeuwen over en paar jaar gebruik gaan maken van het eilandje is dus veel eerder uitgekomen dan verwacht.) Stormmeeuw. (2 nesten met resp. 1 ei en 3 eieren. Daar er regelmatig meerdere adulte vogels gezien zijn was dit te verwachten.) (De nieuwe meeuwensoorten behoren volgens Sierdsema tot de SCHOLEKSTERGROEP open pioniersvegetaties in kustduinen.) Vossen MHG Pag. 15 september 2012

16 Broedvogels van de Molenplas 2012 KUIFEENDGROEP KUIFEENDGROEP Fuut Knobbelzwaan Canadese Gans Brandgans Nijlgans Bergeend Mandarijneend Wilde Eend * Kuifeend Meerkoet Toegevoegd: Casarca Soorten/Territoria KUIFEENDGROEP 2012 De KUIFEENDGROEP is in 2012 niet meer de grootste groep. Fuut en Knobbelzwaan en Kuifeend bleven nagenoeg gelijk in aantal. De Meerkoet kent weer een kleine stijging terwijl de Wilde Eend dit jaar tot de dalers behoort. Enige fluctuatie in aantallen is in deze groep natuurlijk ook deels te verklaren uit inventarisatievariabelen (trefkans bijv.). Bergeend en Nijlgans zijn dit jaar duidelijk minder aanwezig vooral van de eerste is dit opvallend omdat in de eerste rondes nog goede aantallen gezien werden. 6 Jaarlijks voorkomen van de Bergeend 10 Jaarlijks voorkomen van de Nijlgans Vossen MHG Pag. 16 september 2012

17 Broedvogels van de Molenplas 2012 KUIFEENDGROEP 2008 KUIFEENDGROEP 2009 KUIFEENDGROEP 2010 KUIFEENDGROEP 2011 Vossen MHG Pag. 17 september 2012

18 Broedvogels van de Molenplas Vogelgroepen van pioniersvegetaties, ruigten en akkers KLEINE PLEVIERGROEP KLEINE PLEVIERGROEP Visdief (25) Oeverloper 1 1 Kleine Plevier Oeverzwaluw Soorten/Territoria NB.: de kolonie van de Visdief is steeds met één symbool aangegeven op het kaartje. De Visdief deed het in 2011 al bijzonder goed KLEINE PLEVIERGROEP maar toen een tweetal vogelringers in mei 2012 het eilandje bezochten werden alle records verbroken: Jeroen Nagtegaal en Rob Voesten schatten het aantal nesten op minimaal 25! (persoonlijk verslag Ton Cuypers). Dat vanaf het vaste land slechts 6 bewoonde nesten te zien waren bleek behoorlijk frustrerend.. De Kleine Plevier zakt zoals verwacht in 2011 in aantal omdat de Zuidelijke Riffen steeds meer door wilg en els overwoekerd worden. Of is er gewoon sprake van een slecht jaar? De Oeverloper werd in de maand juni niet genoteerd tijdens de inventarisatierondes. Op waarneming.nl bleken wel waarnemingen te staan. Op 2-6 van Jeroen Nagtegaal een goedgekeurde waarneming en op van John Roemen en Paul Evers nestindicerend gedrag. Dit laatste vroeg natuurlijk om meer opheldering. 10 (29) Vossen MHG Pag. 18 oktober 2012

19 Broedvogels van de Molenplas 2012 Hier het verslag van John: Hoi Tjeu, Op bijgaand kaartje heb ik aangegeven waar wij de Oeverloper(s) gezien hebben. Ik was omstreeks uur aanwezig toen ik op 20 juni een Oeverloper waarnam bij punt A (over bruggetje aan overzijde water). Hij/zij vloog alarmerend naar punt B. Ik ben daarna doorgelopen richting eilandje waar ik ongeveer 3/4 uur verbleef. Paul Evers kwam omstreeks uur en zag bij punt A twee alarmerende Oeverlopers waarvan er één (of beiden?) eveneens richting punt B vlogen. Wij hebben samen nabij het eilandje een poos naar vogels staan kijken en keerden om uur terug. Weer op dezelfde plek (A) waren beide Oeverlopers aan het alarmeren en vlogen weer richting punt B. Waarschijnlijk hebben zij een nest nabij punt A. Wij hebben de vogels goed kunnen bekijken (Paul met- en ik zonder telescoop) en het waren 100% zeker Oeverlopers (witte wig bij aanzet vleugels; wippend met achtereind, typerende vlucht). ( ) Groet, John Precies eendere gedragingen werden in 2011 door mijzelf opgetekend! Vossen MHG Pag. 19 oktober 2012

20 Broedvogels van de Molenplas 2012 VELDLEEUWERIKGROEP VELDLEEUWERIKGROEP Patrijs Kwartel Scholekster Kievit Wulp Veldleeuwerik Graspieper Grauwe Gors Toegevoegd: Gele Kwikstaart Witte Kwikstaart Watersnip Soorten/Territoria VELDLEEUWERIKGROEP 2012 Vossen MHG Pag. 20 oktober 2012

21 Broedvogels van de Molenplas 2012 VELDLEEUWERIKGROEP 2008 VELDLEEUWERIKGROEP 2010 VELDLEEUWERIKGROEP 2009 VELDLEEUWERIKGROEP 2011 In 2012 geen opvallende aantalsgroei meer in deze groep. Wel een opmerkelijke achteruitgang van de Kievit. Na een vlucht de afgelopen twee jaar is dit jaar slechts één territorium geconstateerd. Het aantal waarnemingen per ronde ligt ook duidelijk achter op die in de voorgaande jaren. Of de vegetatie in het terrein minder geschikt is geworden voor deze weidevogel? KIEVIT per inventarisatieronde Vossen MHG Pag. 21 oktober 2012

22 Broedvogels van de Molenplas 2012 RIETGORSGROEP RIETGORSGROEP Blauwborst Paapje Sprinkhaanzanger Krekelzanger Rietgors Kleine Karekiet Soorten/Territoria RIETGORSGROEP 2012 soort ook al in behoorlijke aantallen mogen registreren: 2005, 2006 en 2007 bleken goede Blauwborstjaren met 3 en 4 territoria. De grafiek op de volgende bladzijde toont dat die voornamelijk in de Molenweerd gezien werden. In 2012 wordt hier slechts één zingende vogel gehoord. Verder is opvallend dat de soort vanaf begin april tot en met eind juni, het gehele seizoen door, werd gehoord Rietgors en Kleine Karekiet lijken in aantal gestabiliseerd. Voor de eerste is dit te verklaren uit het feit dat de vochtige habitat waarschijnlijk aan zijn top zit. Door begrazing en vergrassing zal die de komende jaren wellicht niet toenemen. Het broedbiotoop van de Kleine Karekiet valt echter tegen. Er is geen sprake van uitbreiding terwijl die er wel (op het oog) zou kunnen zijn Klapper dit jaar is de Blauwborst die maar liefst op zes (6!) verschillende plaatsen zijn zang liet horen. Peeters (2009) heeft deze BLAUWBORST per inventarisatieronde Vossen MHG Pag. 22 oktober 2012

23 Broedvogels van de Molenplas 2012 RIETGORSGROEP 2008 RIETGORSGROEP 2010 RIETGORSGROEP 2009 RIETGORSGROEP Blauwborst per deelgebied Molenw eerd Echterw eerd Zuidelijke Riffen Vossen MHG Pag. 23 oktober 2012

24 Broedvogels van de Molenplas 2012 GRASMUSGROEP. GRASMUSGROEP Heggenmus Nachtegaal Roodborsttapuit Bosrietzanger Spotvogel Orpheusspotvogel Braamsluiper 1 - Grasmus Tuinfluiter Fitis Grauwe Klauwier Kneu Geelgors Soorten/Territoria GRASMUSGROEP 2012 Vossen MHG Pag. 24 oktober 2012

25 Broedvogels van de Molenplas 2012 GRASMUSGROEP 2008 GRASMUSGROEP 2010 GRASMUSGROEP 2009 GRASMUSGROEP 2011 Heggenmus en Bosrietzanger zijn de sterren TUINFLUITER dichtheden per deelgebied 4,00 3,50 uit deze groep dit jaar ofschoon de 3,00 Tuinfluiter het ook goed doet, zeker in de 2,50 Echterweerd (zie grafiekje dichtheden). 2,00 De Heggenmus kent dit jaar echter ongekende 1,50 1,00 aantallen zowel in de Molenweerd als ook in 0,50 de Echterweerd (resp. 3 en 4 territoria). Het is 0,00 niet duidelijk waar deze opmars uit voortkomt. Echterweerd Zuidelijke 2011 Riffen 2012 Molenweerd TOTAAL/ha: De Bosrietzanger is weer terug op de aantallen van 2008 en 2010 ondanks de verontrustende opmerkingen in het verslag van vorig jaar (Vossen 2011) toen nog een verklaring van de achteruitgang in een te hoge begrazing gezocht werd. De Roodborsttapuit moet ook nog even genoemd worden; vier (4!) territoria dit jaar. Alle in de Echterweerd grenzend aan het stukje weiland langs het kanaal. In juni werden hier herhaalde malen alarmerende vogels gehoord opgroeiende jongen dus!! Al met al is de GRASMUSGROEP weer mooi in aantal gegroeid! Vossen MHG Pag. 25 oktober 2012

26 Broedvogels van de Molenplas Vogelgroepen van jong bos en overige groepen. WINTERKONINGGROEP WINTERKONINGGROEP Fazant Zomertortel Winterkoning Roodborst - Merel Zanglijster Zwartkop Staartmees Matkop 1 - Goudvink Soorten/Territoria WINTERKONINGGROEP 2012 Vossen MHG Pag. 26 oktober 2012

27 Broedvogels van de Molenplas 2011 WINTERKONINGGROEP 2008 WINTERKONINGGROEP 2010 WINTERKONINGGROEP 2009 WINTERKONINGGROEP 2011 Echt grote verschuivingen in de WINTERKONINGGROEP zijn er niet. De drie Roodborsten die in maart en april gesignaleerd werden (alle drie in de Molenweerd) bleken geen blijvers te zijn. Anders wel een mooie aanvulling op deze groep! De Zwartkop zit nog steeds in een stijgende lijn. Als soort van struiken en jong bos zien we deze aantallen graag rijzen op weg naar een volwaardig wilgenbos. Natuurlijk is de toename het grootst in de Molenweerd. De Merel lijkt in aantal gestabiliseerd. Overzien we de kaartjes van dan is wel te zien waar het jonge bos steeds meer voet aan de grond krijgt: vooral in de Molenweerd zoals te verwachten, maar ook in de delta van de Geleenbeek en in het noordelijke stuk van de Echterweerd waar ook steeds meer jonge elzen opschieten en een gesloten jong bos vormen. Nog kansen genoeg voor veel soorten uit dit rijtje! Zwartkop M olenweerd Echterweerd Zuidelijke Riffen Vossen MHG Pag. 27 oktober 2012

28 Broedvogels van de Molenplas 2011 PUTTERGROEP PUTTERGROEP Ekster Zwarte Kraai Groenling Putter Soorten/Territoria Dit jaar telt maar liefst 10 waarnemingen van zingende Putters (zie bijlage A)! Daarmee ook het hoogst aantal territoria bereikend ooit. De Echterweerd bleek de beste plek bij uitstek voor deze kleurrijke vinkjes PUTTER per inventarisatieronde PUTTERGROEP Vossen MHG Pag. 28 oktober 2012

29 Broedvogels van de Molenplas 2011 BOSVOGELS EN OVERIGE BOSVOGELS EN OVERIGE Gaai Groene Specht Grote Bonte Specht Grote Lijster Holenduif Houtduif Huismus Koekoek Koolmees Pimpelmees Tjiftjaf Turkse Tortel Vink Zwarte Roodstaart Soorten/Territoria BOSVOGELS EN OVERIGE 2012 Natuurlijk is het te verwachten dat de aantallen in deze groep de komende jaren zullen blijven stijgen. Dit jaar is dat weer mooi te zien bij de Vink, de Tjiftjaf en de Koolmees. Opvallend was de waarneming van een spechtenhol in wording. Een duidelijk teken dat de bomen de juiste dikten krijgen en het broeden van de Grote Bonte Specht een (bewezen) feit kan worden. Jaarlijks voorkomen van Vink, Tjiftjaf en Koolmees Vossen MHG Pag. 29 oktober 2012

30 Broedvogels van de Molenplas 2011 Overige Broedvogels 2008 BOSVOGELS EN OVERIGE 2010 Overige Broedvogels 2009 BOSVOGELS EN OVERIGE 2011 Nieuw dit jaar is de Groene Specht! De eerlijkheid gebied te zeggen dat het een vogel was die door de Molenweerd vloog. Niet roepend of anders territoriumgedrag vertonend. In juni 2010 werd ook een vliegend exemplaar gezien, maar die waarneming viel buiten de datumgrenzen TJIFTJAF per inventarisatieronde VINK per inventarisatieronde KOOLMEES per inventarisatieronde Vossen MHG Pag. 30 oktober 2012

31 Broedvogels van de Molenplas Conclusie. Na vier jaar territoriumkartering lijkt het nog steeds te vroeg om conclusies te trekken voor beheer. Anders, misschien, dan te zeggen dat dit aansluit bij de ontwikkeling van het gebied. De soortenaantallen blijven stijgen, de aantallen territoria ook. Evenals de aantallen nieuwkomers, de aantallen opgroeiende wilgen en elzen, de verrassingen m.b.t. de eiland - broeders, als ook factoren die het inventariseren kunnen beïnvloeden Ja hoor, het vastleggen van vogeltjes in een gebied in harde cijfers is geen sinecure We blijven er maar gewoon mee doorgaan, lijkt me! 5. Dankwoord Een oprecht woord van dank gaat uit naar de medewerkers van Natuurmonumenten die het mogelijk maakten het gebied op tij en ontij momenten te mogen betreden. Dank aan Gaby Bollen voor het berekenen van de oppervlakten van de deelgebieden. We zullen hier de komende jaren veel plezier van hebben. Speciaal dank wederom aan Ton Cuijpers voor de aangeleverde waarnemingen van Visdief, en meeuwen. Dank aan John Roemen voor zijn waarnemingen van de Oeverloper. Ik blijf de vogels ook danken voor hun onvermoeibare balts- en territoriumgedrag. Zonder dit was inventariseren niet eens mogelijk Tjeu Vossen Hulststraat MG Echt tjeu.vossen@home.nl oktober Vossen MHG Pag. 31 oktober 2012

32 Broedvogels van de Molenplas Literatuur - van Dijk, A.J. en Boele A Handleiding SOVON Broedvogelonderzoek. SOVON Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen. - Peeters, Natuurwaarden in het Stevol-gebied. Monitoring Peeters Econsult, Roermond. - Sierdsema H Broedvogels en beheer. Het gebruik van broedvogelgegevens in het beheer van bos- en natuurterreinen. SBB-rapport , SOVONonderzoeksrapport 1995/04. SBB/SOVON, Driebergen/Beek-Ubbergen. - Vossen, M. 2010a. Broedvogels van de Molenplas Persoonlijke publicatie. Echt. - Vossen, M. 2010b. Broedvogels van de Molenplas Persoonlijke publicatie. Echt. - Vossen, M Broedvogels van de Molenplas Persoonlijke publicatie. Echt. Vossen MHG Pag. 32 oktober 2012

33 Broedvogels van de Molenplas Bijlagen a. Waargenomen vogels per inventarisatieronde (2012 SOVON-invoer) b. Waargenomen Rode Lijst Soorten ( ) c. Aangetroffen Broedvogels ( ) d. Stippenkaarten broedvogels 2012 (SOVON). Vossen MHG Pag. 33 oktober 2012

34 Broedvogels van de Molenplas 2012 a. Waargenomen vogels per inventarisatieronde (2012 SOVON-invoer): species 17-mrt 4-apr 29-apr 11-mei 17-mei 22-mei 28-mei 15-jun aantal bezoeknr Bergeend Blauwborst Bosrietzanger Brandgans Buizerd Canadese Gans Dodaars Ekster Fazant Fitis Fuut Gaai 1 0 Gele Kwikstaart Grasmus Graspieper Grauwe Gans Groene Specht 1 1 Groenling Grote Bonte Specht 1 1 Heggenmus Holenduif Houtduif Huismus Kievit Kleine Karekiet Kleine Plevier Kneu Knobbelzwaan Koekoek Kokmeeuw Koolmees Krakeend Kuifeend Meerkoet Merel Nijlgans Oeverloper Pimpelmees Putter Rietgors Roodborst Roodborsttapuit 1 (3) 1 (1) Scholekster Slobeend Smient Spotvogel 7 (3) Staartmees Stormmeeuw 1 0 Tjiftjaf Tuinfluiter Turkse Tortel Veldleeuwerik Vink Visdief Waterhoen Watersnip Wilde Eend Winterkoning 1 1 Wintertaling Witte Kwikstaart Zanglijster Zomertaling Zwarte Kraai Zwartkop Vossen MHG Pag. 34 oktober 2012

35 Broedvogels van de Molenplas 2012 b. Waargenomen Rode Lijst Soorten ( ) Blauwe Kiekendief Boerenzwaluw Bontbekplevier Boomvalk Brilduiker Draaihals Duinpieper Dwergmeeuw Dwergstern Engelse Kwikstaart Gele Kwikstaart Goudplevier Graspieper , Grauwe Gors Grauwe Kiekendief Grauwe Klauwier Grauwe Vliebenvanger Griel Groene Specht Grote Karekiet Grote Mantelmeeuw Grote Stern Grote Zilverreiger Grutto Hop Huismus Huiszwaluw Kemphaan Kerkuil Klapekster Kleine Zilverreiger Kleinst Waterhoen Kneu ,5 2, Koekoek , Korhoen Kortsnavelkruiper Kramsvogel Kuifleeuwerik Kwak Kwartelkoning Lachstern Matkop Middelste Zaagbek Nachtegaal Nachtzwaluw Oeverloper Ortolaan Paapje Patrijs 2 2,5 3,5 3, Pijlstaart Porseleinhoen Purperreiger Raaf Ransuil Ringmus Roerdomp Roodhalsfuut Roodkopklauwier Slechtvalk Slobeend Snor Spotvogel Steenuil Steltkluut Strandplevier Tapuit Tureluur Veldleeuwerik 2, Velduil Visdief Watersnip Wielewaal Wintertaling Woudaap Zomertaling Zomertortel Zuidelijke Bonte Strandloper Zwarte Stern Aantal Territoria 6,5 9,5 10,5 13, ,5 28, Aantal Soorten Aantal Soorten Cumulatief Vossen MHG Pag. 35 oktober 2012

36 Broedvogels van de Molenplas 2012 c. Aangetroffen Broedvogels ( , Peters en Vossen) Soort Totalen Peters Totalen Vossen Bergeend ,5 2 1, Blauwborst 0 1 0, , Bosrietzanger ,5 13,5 18, Brandgans Braamsluiper Casarca Dodaars Ekster Fazant , Fitis ,5 11, Fuut Gaai Geelgors Gele kwikstaart Grasmus 0 1,5 3, , Graspieper , Grauwe gans , Groene Specht Groenling , Grote bonte specht , Grote canadese Gans Grote Lijster Heggenmus , Holenduif 0 1,5 1 0,5 1,5 1 1, Houtduif , Huismus IJsvogel Kievit Kleine karekiet Kleine Mantelmeeuw Kleine plevier 2,5 2,5 1, , Kneu ,5 2, Knobbelzwaan Koekoek , Kokmeeuw Koolmees , , Krakeend ,5 0, Kuifeend Kwartel Matkop Meerkoet Merel 0 0 0, ,5 3,5 6, Nachtegaal Nijlgans , Oeverloper Oeverzwaluw Patrijs 2 2,5 3,5 3, Pimpelmees , Putter Rietgors ,5 7 9, Roodborsttapuit ,2 1, Scholekster 0,5 1 0, , Slobeend Soepeend Spotvogel Sprinkhaanzanger Staartmees Stormmeeuw Tjiftjaf ,5 0,5 3, Tuinfluiter , , Turkse Tortel Veldleeuwerik 2, Vink Visdief Waterhoen Watersnip Wilde eend * Winterkoning Wintertaling Witte kwikstaart Zanglijster Zomertaling Zomertortel Zwarte kraai Zwarte roodstaart Zwartkop Zwartkopmeeuw TOTAAL BROEDVOGELS: TOTAAL TERRITORIA: Vossen MHG Pag. 36 oktober 2012

37 Broedvogels van de Molenplas 2012 d. Stippenkaarten broedvogels 2011 Op de volgende pagina s treft U de soortenkaarten aan zoals die door Sovon zijn aangeleverd. De aantallen kunnen iets verschillen van de aantallen in het verslag omdat het computerprogramma van Sovon tussentijds geperfectioneerd is. De verschillen zijn, voor dit verslag in ieder geval, te verwaarlozen. Vossen MHG Pag. 37 oktober 2012

38 Dodaars 2 territoria.. X X t/m X X t/m Pagina 1/54

39 Fuut 11 territoria. X X X t/m Pagina 2/54

40 Knobbelzwaan 7 territoria. X X X t/m Pagina 3/54

41 Grauwe Gans 24 territoria. X X X t/m Pagina 4/54

42 Canadese Gans 1 territorium. X X X t/m Pagina 5/54

43 Brandgans 3 territoria. X X X t/m Pagina 6/54

44 Nijlgans 4 territoria. X X X t/m Pagina 7/54

45 Bergeend 1 territorium. X X X t/m Pagina 8/54

46 Krakeend 7 territoria X X X X t/m Pagina 9/54

47 Wilde Eend 25 territoria man X X X t/m Pagina 10/54

48 Slobeend 1 territorium X X X X t/m Pagina 11/54

49 Kuifeend 21 territoria man X X X t/m Pagina 12/54

50 Fazant 1 territorium man X X X t/m Pagina 13/54

51 Waterhoen 2 territoria X X X X t/m Pagina 14/54

52 Meerkoet 47 territoria X X X X t/m Pagina 15/54

53 Scholekster 4 territoria. X X X t/m Pagina 16/54

54 Kleine Plevier 3 territoria.. X X t/m X X t/m Pagina 17/54

55 Kievit 1 territorium man X X X t/m Pagina 18/54

56 Kokmeeuw 32 territoria. X X X t/m Pagina 19/54

57 Visdief 6 territoria. X X X t/m Pagina 20/54

58 Houtduif 6 territoria. X X X t/m Pagina 21/54

59 Turkse Tortel 3 territoria. X X X t/m Pagina 22/54

60 Koekoek 1 territorium.. X X JA t/m Pagina 23/54

61 Groene Specht 1 territorium X X X X t/m Pagina 24/54

62 Grote Bonte Specht 1 territorium. X X X t/m Pagina 25/54

63 Veldleeuwerik 15 territoria. X X X t/m Pagina 26/54

64 Graspieper 13 territoria.. X X JA t/m X X.. JA t/m Pagina 27/54

65 Gele Kwikstaart 9 territoria.. X X JA t/m X X.. JA t/m Pagina 28/54

66 Witte Kwikstaart 12 territoria X X X X t/m Pagina 29/54

67 Winterkoning 1 territorium.. X X t/m Pagina 30/54

68 Heggenmus 7 territoria.. X X t/m Pagina 31/54

69 Blauwborst 6 territoria.. X X JA t/m Pagina 32/54

70 Roodborsttapuit 4 territoria.. X X JA t/m X X.. JA t/m Pagina 33/54

71 Merel 18 territoria.. X X t/m Pagina 34/54

72 Zanglijster 3 territoria.. X X t/m Pagina 35/54

73 Bosrietzanger 21 territoria.. X X JA t/m Pagina 36/54

74 Kleine Karekiet 8 territoria.. X X JA t/m Pagina 37/54

75 Spotvogel 12 territoria.. X X JA t/m Pagina 38/54

76 Grasmus 26 territoria.. X X JA t/m Pagina 39/54

77 Tuinfluiter 17 territoria.. X X JA t/m Pagina 40/54

78 Zwartkop 14 territoria.. X X JA t/m Pagina 41/54

79 Tjiftjaf 16 territoria.. X X JA t/m Pagina 42/54

80 Fitis 17 territoria.. X X JA t/m Pagina 43/54

81 Staartmees 1 territorium. X X X t/m Pagina 44/54

82 Pimpelmees 6 territoria. X X X t/m Pagina 45/54

83 Koolmees 11 territoria. X X X t/m Pagina 46/54

84 Ekster 1 territorium. X X X t/m Pagina 47/54

85 Zwarte Kraai 4 territoria. X X X t/m Pagina 48/54

86 Huismus 4 territoria man X X X t/m Pagina 49/54

87 Vink 15 territoria.. X X t/m Pagina 50/54

88 Groenling 1 territorium. X X X t/m Pagina 51/54

89 Putter 5 territoria.. X X t/m X X t/m Pagina 52/54

90 Kneu 4 territoria. X X X JA t/m Pagina 53/54

91 Rietgors 11 territoria. X X X t/m Pagina 54/54