FILOSOFIE IN DE ORANJERIE

Transcriptie

1 FILOSOFIE IN DE ORANJERIE

2 ANDERS DENKEN! ANDERS LEVEN! NIETZSCHE-HEIDEGGER-SLOTERDIJK

3 Vooraf Friedrich Nietzsche Martin Heidegger Peter Sloterdijk

4 VOORAF

5

6 trainingen onderwijs gesprekken

7 sils-maria todtnauberg ile rousse

8

9 FRIEDRICH NIETZSCHE

10 1844: geboren op 15 oktober in Rocken, de zoon van een dominee 1869: hoogleraar in Basel, vriendschap met Richard Wagner 1872: De geboorte van de tragedie 1879: einde hoogleraarschap, geen vrienden meer met Wagner, begin van een nomadisch bestaan 1881: (eerste) verblijf in Sils-Maria 1882: april tot november: verliefd op Lou Salomé 1886: Voorbij goed en kwaad 1889: geistiger Zusammenbruch (in Turijn), leven als plant, verzorgd door zijn moeder en zuster 1900: hij overlijdt op 25 augustus

11

12 FRIEDRICH NIETZSCHE één van de belangrijkste filosofen uit de geschiedenis van de Westerse wijsbegeerte en ongetwijfeld een keerpunt in de ontwikkelingen van de Westerse filosofie deconstructie van het Westerse denken: - kritiek op het logocentrisme en de zelfverloocheningsmoraal - afscheid van de somafobie en de verheerlijking van de apathie filosofie als esthetisch-ethisch project, als levenskunst

13 de ontwikkeling van de kunst is nauw verbonden met twee aandriften, fysiologische verschijnselen, artistieke werelden: het apollinische en het dionysische de verhouding tussen woorden/ taal en dingen/werkelijkheid: metaforisch van aard onze verhouding tot de werkelijkheid: esthetisch karakter de mens: een kunstzinnig scheppend subject

14 (besef van de) betekenis van de uitspraak: god is dood afscheid van een met gehoorzaamheid aan god verbonden systeem van geboden/verboden, waarden en leefregels een oproep om zelf waarden te scheppen een oproep om voorbij de mens te worden afscheid van de mens die met vrees voor de dood, gericht op de hemel, voor zijn ziel zorgt een oproep om uit vreugde voor het leven, gericht op het aardse bestaan, als lichaam, krachtig in het leven te staan

15 het perspectivische: de grondvoorwaarde van het leven waardenschattingen: de achtergrond van logische procedures en fysiologische vereisten voor de instandhouding van een bepaald soort leven de cruciale vraag: in hoeverre is een perspectief / waardenschatting levensbevorderend of soortbehoudend? het (of: er) denkt alles is interpretatie! onze wereld van begeerten en hartstochten, d.w.z. ons driftleven, onze organische functies, alle in ons werkzame krachten zijn niets anders dan een uitdrukking van wil tot macht

16 FRIEDRICH NIETZSCHE filosofie als esthetisch-ethisch project het leven als een kunstwerk de mens: een kunstzinnig scheppend wezen dat zichzelf schept, dat wordt wat zij/hij is: een lichaam dat op aarde leeft en voelend weet dat het er om gaat krachtig in het leven staan maar: kent het kunstzinnig scheppend wezen compassie of karuna? is de mens (ook) voor Nietzsche een enkeling?

17 MARTIN HEIDEGGER

18 LEVEN

19 Heidegger werd geboren, werkte hard en stierf 26 september 1889, geboren in Messkirch 1917: huwelijk met Elfriede Petri, twee zonen (in 1919 en 1920) : buitengewoon hoogleraar in Marburg, werkt aan Sein und Zeit, bouw van de berghut in Todtnauberg, affaire met Hannah Arendt 1927: publicatie Sein und Zeit

20 : hoogleraar in Freiburg 21 april 1933 wordt hij gekozen tot rector van de universiteit, 1 mei 1933 wordt hij lid van de NSDAP, 27 mei 1933 houdt hij zijn rectorale rede De zelfbevestiging van de Duitse universiteit, april 1934 trekt hij zich terug, op 19 januari 1946: leerverbod 1947: publicatie Brief über den Humanismus

21 in de jaren vijftig en jaren zestig: een reeks van voordrachten en seminars, hij reist naar Griekenland (in 1962 en 1967), het Spiegelinterview (in 1966), publicatie van lezingen onder meer: Gelassenheit (in 1959) 26 mei 1976: hij overlijdt (en wordt begraven) in Messkirch : publicatie van Überlegungen II-VI (Schwarze Hefte )

22

23 MARTIN HEIDEGGER lid van de NSDAP, maar ook: de grootste filosoof aller tijden (Emmanuel Levinas) een heroriëntatie van het Westerse denken filosofie als zijnsverstaan het werk: van bestaan verstaan naar zijnsdenken

24

25 contra UITGANGSPUNT - onverschilligheid - gebrek aan engagement / gevoel van verantwoordelijkheid - ikke, ikke, de rest kan stikken (als opvatting en leefwijze we moeten (1) een onderscheid maken tussen zijnden en zijn en (2) zijn niet denken als een zijnde het zijnde dat we telkens zelf zijn, en dat onder andere de zijnsmogelijkheid heeft van het vragen, noemen we erzijn [Dasein]

26 ERZIJN erzijn telkens het mijne te-zijn of existentie in-de-wereld-zijn erzijn als in-de-wereld-zijn het in de wereld het zijnde dat telkens op de wijze van het in-de-wereld-zijn is het in-zijn als zodanig

27 er : in de wereld / mede in betrekkingen in : gemoed -> verstaan <- rede gevoel ontwerp begrippen betrokkenheid

28 zijn : zorg bezorgen / voorzorg) betrokkenheid zichzelf vooruit al in (de wereld) zijn als zijn bij tijdlijkheid wordingskarakter

29

30

31 Heraclitus Lao Zi Meister Eckhart de houding van (n)iets naastenliefde de mens hangt (n)iets doen door ledigen af van zijn ver- van zelf van gemoed houding tot het goddelijke filosofie is een oefenpraktijk

32 ZIJNSDENKEN zijn als gebeuren / toe-eigening (Ereignis) denken als zijnsverstaan zijnsverstaan als - wachten - los laten - zich inlaten met het opene laten zijn / gebeuren

33 MARTIN HEIDEGGER filosofie als bestaan verstaan / zijnsdenken het leven als een kwestie van verstaan / ontwerp de mens: geen ik maar betrokken in betrekkingen zijn ofwel: zijnsverstaan -> zijnsbesef / zijnshouding in vormgeving verbindingen van bestaan wording vanuit gevoel van verbondenheid

34 PETER SLOTERDIJK

35 26 juni 1947 ter wereld gekomen in Karlsruhe, zoon van een Duitse moeder en Nederlandse man ( vader ) 1980: in de ashram van Bhagwan Shree Rajneesh - nu: Osho - in Poona (India) ein Meisterwerk / Kultbuch verschijnt [Jürgen Habermas schrijft een lovende recensie]

36 1992: leerstoel voor filosofie en esthetica aan de Staatliche Hochschule für Gestaltung in Karlsruhe 2000: rel rond Regels voor het mensenpark [Habermas speelt een dubieuze rol in de diffameringscampagne die in de Duitse media tegen Sloterdijk wordt gevoerd] 2002: moderator van het ZDF televisie-programma Das philosophische Quartett (met Rüdiger Safranski)

37

38 PETER SLOTERDIJK één van de meest spraakmakende filosofen van onze tijd filosofie als essayistiek Heideggers kleinzoon tegen cynisme / voor levensbeaming

39

40

41 Wie mag het zeggen? De enige autoriteit die tegenwoordig mag zeggen: Je moet je leven veranderen! is de wereldwijde crisis. ze bezit autoriteit omdat ze zich beroept op iets onvoorstelbaars waarvan ze de voorafschaduwing is: de wereldwijde catastrofe Sinds de wereldwijde catastrofe is begonnen zich gedeeltelijk te onthullen, is er een nieuwe gedaante van de absolute imperatief in de wereld, die zich in de vorm van een scherpere vermaning tot allen en tot niemand richt: Verander je leven! Anders zal vroeg of laat de volledige onthulling jullie laten zien wat jullie in de tijd van voortekenen verzuimd hebben!

42 Wie kan het horen? Diegenen die de oren niet meer sluiten voor de terugkeer van het verhevene in de vorm van een ethisch imperatief, die zich niet langer als detached cosmopolitan spectators opstellen, die oog hebben voor de verticale spanningen in de menselijke existentie Wie gaat het doen? Ik! Een fakir van de co-existentie met alles en allen, die mijn voetafdruk op de omgeving moet reduceren tot het spoor van een veer

43 Gevraagd zijn: immuunsystemen die het eigene niet definiëren binnen de horizon van het organismische egoïsme, maar zich in dienst stellen van een etnisch of multietnisch, institutioneel en intergenerationeel verruimd zelfconcept een verruiming van het immuniteitsbegrip: bij levensvormen waaraan het zoon politikon mens meewerkt moet rekening worden gehouden met de voorrang van bovenindividuele immuniteitsallianties

44 een opvatting van individuele immuniteit als co-immuniteit een efficiënte co-immuniteitsstructuur voor de leden van de wereldsamenleving mensen die zich opvatten als medewerkers aan het door en door concrete en discrete project van een wereldwijd immuundesign mensen die zich door dagelijkse oefeningen de goede gewoonten van gemeenschappelijk overleven eigen maken

45 PETER SLOTERDIJK filosofie als een pleidooi voor het oefende leven de mens: een wezen dat zich voortdurend oefent om zijn leven te veranderen en daarmee zichzelf te herscheppen ethiek opgevat als antropotechniek antropotechnieken: mentale en fysieke oefenmethodes

46 SYNOPSIS

47 laten we het leven opvatten als een kunstwerk laat het ik los en leef betrokken in betrekkingen laten we oefenen om ons leven te veranderen

48