Drie fietsroutes. met natuur, cultuur en historie. Meer informatie:

Transcriptie

1 Meer informatie: Voor vragen en opmerkingen over deze fietsroutes kunt u reageren per naar info@bergen.nl of telefonisch via (0485) Voor meer informatie over toeristische mogelijkheden kunt u kijken op Drie fietsroutes met natuur, cultuur en historie Tekst: Frans van Kuppeveld Foto s: Gemeente Bergen MaTiKo Well Cartografie: Reijers Kaartproducties, Veghel/Route Bureau Noord- en Midden- Limburg, Venlo Bergen, mei 2015 Deze brochure is een uitgave van de gemeente Bergen. Hieraan kunnen geen rechten worden ontleend.

2 Drie cultuurhistorische fietsroutes Het Gelderns-Nierskanaal bij de Hamert is in 1770 gegraven voor de afwatering van op Duits gebied gelegen landbouwgronden. Aan de Duitse kant van de grens is het een echt kanaal, maar bij de Hamert is het een grillig verlopende, snelstromende beek die in de Maas uitmondt. De steile uitgesleten oevers en de afgesneden meanders in het beekdal vormen een bezienswaardigheid op zich. De gemeente Bergen is niet alleen een van de mooiste wandelgemeenten in ons land, u kunt er ook heerlijk fietsen. Aan de hand van het fietsknooppuntennetwerk zijn in de gemeente drie cultuurhistorische routes uitgestippeld, die u naar de mooiste bezienswaardigheden leiden. De drie routes zijn in deze brochure op afzonderlijke kaartjes aangegeven. Hierbij staan de belangrijkste bezienswaardigheden in het kort beschreven. Route 1 begint bij knooppunt 86 aan de Kapelstraat in Afferden en is ongeveer 36 km lang.

3 voor Christus) en maakte deel uit van een omvangrijk grafveld dat door ontginning en afgraving verloren is gegaan. Gelet op de afmetingen van de heuvel bestaat het vermoeden dat hier een belangrijk persoon is begraven. Vandaar dat men er ooit de naam Vorstengraf aan heeft gegeven. Er staat ook een oorlogsmonument op de Hamert. Het herdenkt de zeven verzetsstrijders die hier tijdens de meistaking van 1943 door de Duitsers zijn gefusilleerd. Het monument is geadopteerd door het Sint Antoniusgilde uit Well. Jaarlijks op 4 mei organiseert het gilde samen met de gemeente Bergen een stille tocht naar het monument. wordt afgebeeld. De Heer van Well liet het kapelletje bouwen in 1663 ter gelegenheid van het huwelijk van graaf Hendrik de Pas en Juliana van Limburg Stirum. Tot 1885 stond dit bedehuisje aan de Oude Baan, waarna het een plaats kreeg langs de weg bij de Hamert. In 2009 is het een aantal meters verplaatst, zodat het niet meer zo dicht bij het fietspad staat. De Sint Catharinakerk van Wellerlooi is gebouwd in De bijbehorende toren verrees pas in Eerder stond hier een kerk uit 1888, die de verwoestingen in de Tweede Wereldoorlog niet heeft overleefd. Bij de Putjesberg in Well staat ook een schaapskooi. Net als in de schaapskooi op de Bergerheide kunnen de grazende schapen hierin overnachten. Aan de Maas, niet ver van de verkeersbrug over de rivier, staat een Mariakapelletje dat omstreeks 1660 is gebouwd door de toenmalige eigenaar van De Groote Waaij. Dit grote gebouw, gelegen aan de N271, dateert ook van circa Het was vroeger een boerenhoeve en bierbrouwerij en nu al vele decennia een horecabedrijf. Route 2 start bij knooppunt 30 aan de Bosserheide in Well en heeft een lengte van ± 32 km. Route 3 heeft als beginpunt knooppunt 74 bij de Hamert in Wellerlooi en is circa 40 km lang. U kunt de routes echter ook bij elk ander knooppunt in de route beginnen. Wij wensen u veel fietsplezier toe! Langs de N271 bij de Hamert staat een kapelletje dat is toegewijd aan de Heilige Anna, ook wel Anna te-drieën genoemd omdat ze meestal samen met de Heilige Maria (haar dochter) en het Christuskind Voor informatie over: Kerk en oud kerkhof Well Sint Rochuskapel Huis De Hildert Sint Antoniuskapel Aijen Bezoekerscentrum De Maasduinen zie de beschrijvingen bij route 2

4 Route 1 86 > 43 > 85 > 36 > 90 > 27 > 33 > 83 > 81 > 80 > 68 > 89 > 32 > 34 > 86 Als u een kijkje neemt in de kapel van O.L. Vrouw van Zeven Smarten aan de Kapelstraat in Afferden ziet u dat u eigenlijk twee kapellen betreedt. Het kleine, wat lager gelegen gedeelte achter in het gebouw is een kruiskapelletje, dat in 1688 is gebouwd. In 1909 is vóór het kapelletje een grote kapel gebouwd, om plaats te bieden aan de vele bedevaartgangers die van heinde en verre naar hier kwamen. Het houten Mariabeeld in de nis van het barokaltaartje in de kleine kapel is 17eeeuws. De mooie glas-in-loodramen en muurschilderingen zijn in de vorige eeuw aangebracht

5 Route 3 74 > 62 > 27 > 15 > 71 > 66 > 67 > 68 > 80 > 30 > 29 > 65 > 28 > 64 > 73 > 74 Het beginpunt van deze route is bij Ontvangstlocatie Jachthut Op den Hamer aan de Twistedenerweg in Wellerlooi. Hier is veel informatie te vinden over het Nationaal Park De Maasduinen en Landgoed de Hamert. Voor kinderen zijn er leuke zoekopdrachten en andere spelletjes. In het restaurantgedeelte kunt u lekkere pannenkoeken eten. Op de Hamert bevindt zich een van de grootste nog bewaard gebleven grafheuvels van Nederland. Deze heeft een doorsnede van 25 meter en is bijna 3 meter hoog. Hij dateert uit de midden-bronstijd (circa

6 Siebengewald dankt zijn Duits klinkende naam aan het feit dat het als klein gehucht in de 17e en 18e eeuw tot Pruisen behoorde. Het was toen een onderdeel van de heerlijkheid Afferden. De huidige Sint Jozefkerk is in 1956 gebouwd. Eerder stond hier een kerkgebouw uit 1868, dat tijdens de Tweede Wereldoorlog is verwoest. In het dorp staat een kunstwerk dat twee heibezems uitbeeldt. Het herinnert aan een oud ambacht dat hier lang werd uitgeoefend: het bessembienden. van de oude kerk worden gered en hebben een plaats in de huidige kerk gekregen. Op het oude kerkhof van Well staat een kapel met een Calvariegroep uit de 17e eeuw en er bevinden zich veel grafstenen uit lang vervlogen tijden. De ommuring van het kerkhof is ook eeuwenoud. Bij het natuurgebied Eckeltse Bergen staat de ruïne van kasteel Bleijenbeek. De naam is afgeleid van blije beek (heldere beek), waarmee waarschijnlijk de nabijgelegen Eckeltsebeek wordt bedoeld, die in de 14e eeuw is gegraven voor de afwatering van de veengronden in de omgeving. Bleijenbeek wordt voor het eerst in oude geschriften genoemd in 1405 als dit landgoed eigendom wordt van de familie Schenck van Nijdeggen. De familie breidde de bebouwing geleidelijk uit tot een middeleeuws kasteel. In februari 1945 werd het imposante kasteel zwaar gebombardeerd door de geallieerden omdat er zich Duitse troepen in verschanst hadden. De windmolen Nooit Gedacht aan t Rimpelt in Afferden is gebouwd in 1958 en rond 1990 gerestaureerd. In Aijen bevindt zich de Sint Antoniuskapel uit circa De kapel heeft een fraaie inventaris. Bij het gebouw staat een bronzen varkenskop op een sokkel. Dit kunstwerk refereert aan een eeuwenoude traditie. Al sinds de 17e eeuw worden in Aijen op de jaarlijkse Köpkesmert varkenskoppen geveild, de opbrengst is bestemd voor het onderhoud van de kapel. De huidige Sint Petruskerk in Bergen is gebouwd in Op het oude kerkhof staat een toren die bij een 13e-eeuwse kerk heeft behoord. De onderbouw is van ijzeroersteen. De geleding daarboven is van mergelsteen. In de late middeleeuwen is de toren verder verhoogd in baksteen. De toren is in 1942 grondig gerestaureerd, maar nog geen drie jaar later raakte hij zwaar beschadigd omdat hij in het schootsveld van strijdende geallieerde en Duitse troepen lag. Daarna is hij niet meer gerestaureerd. Er zijn wel maatregelen genomen om verder verval te voorkomen. In Heukelom treft u ook een Sint Antoniuskapel aan. Uit de overlevering is bekend dat deze kapel in 1676 is

7 Voor informatie over: Sint Antonius kapel Aijen Romaanse toren Bergen Sint Antoniuskapel Heukelom Kasteel Bleijenbeek Afferden zie de beschrijvingen bij route 1 Op de uitgestrekte Bergerheide staat een schaapskooi, die naar een authentiek model is gebouwd. U vindt deze zo n 200 meter van knooppunt 79 verwijderd. De herder en de schaapskudde zijn van maart tot september meestal wel ergens in de omgeving te vinden. Voor kinderen is er een lammetjesroute uitgestippeld. Niet ver van de Wellsche Hut aan de Duitse grens is in het bos nog altijd de plek terug te vinden waar begin vorige eeuw de kleine herberg stond van de legendarische Jan den Duvel. De uit Groesbeek afkomstige Jan Janssen werd zo genoemd vanwege zijn nogal woeste uiterlijk en gedrag. Met zijn grote zwarte baard en gekleed in een lange zwarte jas kon hij menigeen de stuipen op het lijf jagen. Voordat hij de herberg bouwde leidde Jan lang een zwervend bestaan. Bij stropers, smokkelaars en zwervers was hij geen onbekende. Ze behoorden tot zijn stamgasten. De geschiedenis van het kasteel van Well begint in de 13e eeuw met de bouw van een donjon een zware ronde toren, die was omgeven door een gracht. Rond 1400 zijn ommuringen met hoektorens aangebracht. De huidige toren met de knobbelspits dateert nog uit die tijd. De bestaande voor- en hoofdburcht, evenals de tiendschuur, zijn 17e-eeuws. Tot 1905 is het kasteel steeds in het bezit van adellijke families geweest. Sinds 1988 is het Emerson College uit Boston (VS) eigenaar van het kasteel. Bezichtiging van het kasteel is niet mogelijk, maar de tuinen zijn wel opengesteld voor bezoekers. Achter het kasteel staat de romp van een torenmolen, die vermoedelijk 15e-eeuws is en van een vroegere ommuring deel heeft uitgemaakt. Hij wordt ook wel drakentoren genoemd, naar een oud volksverhaal. Er bestaan verschillende mooie sagen en legendes rond het kasteel. De huidige Sint Vituskerk dateert van Eerder stond hier een 17e-eeuwse kerk, die in de Tweede Wereldoorlog is verwoest. Veel historische en kostbare inventarisstukken konden echter uit de puinhopen herbouwd, nadat een eerder bedehuisje op deze plek (uit circa 1620) tijdens de Tachtigjarige Oorlog compleet was vernield. Het kunstwerk bij de kapel verwijst naar een legende over de verzoeking ( bekoring ) van Sint Antonius door de duivel. Ook in Afferden staat een Romaanse kerktoren uit de 13e eeuw. Net als bij de toren in Bergen is de onderste geleding in ijzeroersteen opgetrokken. Daarboven zijn geledingen van mergelblokken en baksteen gebouwd. Het bij deze toren behorende kerkgebouw is tijdens de Tweede Wereldoorlog verloren gegaan. De toren was zwaar beschadigd, maar is in 1957 fraai gerestaureerd. Het jaar daarop werd de nieuwe kerk, toegewijd aan de Heiligen Cosmas en Damianus, in gebruik genomen.

8 Route 2 30 > 67 > 68 > 89 > 32 > 83 > 33 > 27 > 90 > 82 > 79 > 29 > 65 > 66 > 67 > 30 Deze route begint bij Bezoekerscentrum De Maasduinen aan de Bosserheide in Well. Dit bijzondere gebouw hangt gedeeltelijk in een oude sluisbak die in het verleden de verbinding vormde tussen het Leukermeer en het Reindersmeer. In het bezoekerscentrum vindt u uitgebreide informatie over de prachtige natuur in de omgeving, de vele wandel- en fietsroutes en het Nationaal Park De Maasduinen. Voor een hapje en een drankje kunt u in de brasserie terecht. Kinderen kunnen zich vermaken in het speelbos De Boskoel. De 18e-eeuwse kapel tegenover vakantiepark t Leukermeer aan de Kampweg is toegewijd aan Sint Rochus, beschermheilige tegen besmettelijke ziekten en ander onheil. De kapel wordt nog altijd beheerd door nazaten van Derck Daemen, de stichter van het bedehuisje. In het gebied achter de kapel zijn de afgelopen jaren resten opgegraven van het 14e-eeuwse adellijke huis De Hildert, dat hier tot in de 17e eeuw heeft gestaan. Het zou een vierkant gebouw zijn geweest van circa 8 x 8 meter, met mogelijk een woontoren. Misschien was het een tolhuis. Het lag maar een paar honderd meter van de Maas verwijderd en zou dan ook van strategisch belang geweest kunnen zijn bij de handel op de rivier