DEDEMSVAART: TOEN EN NU

Transcriptie

1 DEDEMSVAART: TOEN EN NU ROUTE 9 km Geschiedenis saai? Niet op deze prachtige cultuurhistorische (gezins)route door het veendorp Dedemsvaart. Een wandeling langs kalkovens/gashouder, kinderboerderij, waterwegen, tuinen Mien Ruys, Kotermeerstal en het Tijdpad (oranje lijn) in Zuiderbos. Onderweg veel speelmogelijkheden voor de jeugd. Groep Reestdal Mystiek: Hennie de Jong en Tineke Poortman in samenwerking met Historische Vereniging Avereest (HVA)

2 Dedemsvaart: Toen en Nu 2 P 1 B B11 11 B B12 P7 6 8

3 Dedemsvaart: Toen en Nu Hoe kom ik bij het startpunt? Startpunt (1): parkeerplaats HVA, Langewijk 166, 7701 AK Dedemsvaart (naast school Zeven Linden). Startpunt (2): parkeerplaats zwembad De Kiefer, Nieuwewijk 14, 7701 PZ Dedemsvaart. Startpunt (3): OV reiziger. Nieuwewijk. Stap uit bij Halte Haitjema. Instructie OV-reiziger & Horeca. U volgt voor 90% het Wandelnetwerk Reestdal (pijl: paars). Let op de instructies m.b.t. de looprichting. 1 Geschiedenis Dedemsvaart Afstand tot volgende punt: 60 m B10 Wandelkeuzepunt B10 Afstand tot volgende punt: 100 m Sla rechtsaf. Aan het einde links het schelpenpad langs Ommerkanaal. Na circa 200m linksaf en rechtdoor over parkeerplaats De Citadel langs hekwerk kinderboerderij tot Langewijk. Vervolg naar rechts het wandelnetwerk (pijl: paars) tot kort voor B10. Afstand tot volgende punt: 300 m 2 Historie Ommerkanaal Afstand tot volgende punt: 350 m 3 Kinderboerderij Dekibo Afstand tot volgende punt: 550 m 4 Historie Langewijk Afstand tot volgende punt: 550 m B12 Wandelkeuzepunt B12 Afstand tot volgende punt: 40 m 5 Stuw de Glashutte Afstand tot volgende punt: 950 m 6 Millenniumbos en Tijdpad Afstand tot volgende punt: 950 m 7 Zwembad De Kiefer en Kunstwerk Afstand tot volgende punt: 550 m 8 Kotermeerstal & Kunstwerk Afstand tot volgende punt: 1,2 km 9 Speeltuin Diepenbrockstraat Afstand tot volgende punt: 250 m 10 Tuinen Mien Ruys Afstand tot volgende punt: 250 m Bezoekt u de Tuinen van Mien Ruys? Loop na het brugje rechtsaf tot Moerheimstraat 84. Bent u minder mobiel? Ga dan via het fietspad. Vanaf de parkeerplaats toegang tot het Theehuis en de monumentale tuinen. Afstand tot volgende punt: 200 m Startpunt OV-reiziger: Nieuwewijk. Steek kanaal over en ga linksaf. Volg de markering (pijl: paars) naar rechts. Je passeert Grandcafé 't Dorp (alle dagen om 10 uur geopend) en andere horeca tot instructie Hortensiastraat. Afstand tot volgende punt: 100 m

4 Vervolg route 11 Wisseling & Scheepswerf Peters Afstand tot volgende punt: 130 m B11 Wandelkeuzepunt B11 Afstand tot volgende punt: 110 m 12 De Kalkwijk: nu Julianastraat Afstand tot volgende punt: 350 m 13 Zwierstraat en Kalkovens Afstand tot volgende punt: 300 m 14 St. Vitus kerk Afstand tot volgende punt: 110 m B13 Wandelkeuzepunt B13 Afstand tot volgende punt: 1,8 km Het Wandelnetwerk Reestdal (pijl: paars) gaat rechtdoor. Verken het Tijdpad Avereest (met speelmogelijkheden jeugd) door het Zuiderpad naar links te volgen. Het fietspad buigt verderop af naar links; vanaf dit punt het wandelnetwerk vervolgen. Afstand tot volgende punt: 1,7 km Wandel naar rechts, Hortensiastraat. Aan het einde linksaf Asterstraat in. Steek Langewijk over. Naar links passeert u de St. Vituskerk. Bij de HVA/Zeven Linden parkeerplaats het eindpunt. Einde van de route De speelmogelijkheden aan de Diepenbrockstraat ontdekken? Loop Catherina van Renessestraat in. Vervolg weer het wandelnetwerk langs het kanaal De Dedemsvaart. Afstand tot volgende punt: 950 m Het is ook mogelijk om Dedemsvaart: Toen en Nu te starten bij zwembad De Kiefer (volg oranje lijn). Dan kunt u, bij belangstelling, afsluiten in het overdekte zwembad. Verschillende horecagelegenheden in de Julianastraat (winkelstraat). Afstand tot volgende punt: 50 m Start u vanaf zwembad De Kiefer? Loop eerst rond de recreatieplas Kotermeerstal tot keuzepunt B13 en naar instructie Hortensiastraat. Volg daarna, vanaf Startpunt HVA parkeerplaats, de instructies tot het eindpunt Zwembad De Kiefer. Afstand tot volgende punt: 700 m

5 Dedemsvaart: Toen en Nu 9 km 1 Geschiedenis Dedemsvaart Turf In de omgeving van Dedemsvaart werd vroeger veel turf (gedroogd veen) gewonnen. De plaats is vernoemd naar Baron Van Dedem die een gelijknamig 40 km lang kanaal liet graven tussen Hasselt en Ane. Langs het kanaal ontstond tussen een veenkolonie: het begin van het dorp Dedemsvaart. Streekmuseum 'De Kalkovens' (Hist. Vereniging Avereest) In Nederland waren begin 19e eeuw op ruim 100 locaties schelpkalkovens in gebruik. Na WOII ging het slechter met de ovens. Belangrijkste oorzaak was de toenemende import van goedkopere kalk uit steengroeven en de opkomst van de cementindustrie. Tegenwoordig is de kalkoven in Dedemsvaart een museum. Telescopische Gashouder De gashouder van Dedemsvaart, een zogenaamde natte telescopische gashouder, werd in 1932 gebouwd en deed dienst tot Gashouders zijn reservoirs waarin gas werd opgeslagen om later naar particulieren en bedrijven te worden getransporteerd. De gashouder doet nu dienst als Vestzaktheater. Streek Avereest

6 Dedemsvaart behoort tot de streek Avereest, waar ook Balkbrug en Oud Avereest bij horen. Sinds de gemeentelijke fusie van 2001 hoort Avereest bij de gemeente Hardenberg. 2 Historie Ommerkanaal Aanleg Ommerkanaal Rond 1865 werd het Ommerkanaal aangelegd als zijkanaal van de Dedemsvaart. Het kanaal werd geschikt gemaakt voor vaartuigen zoals de zomp (platbodem) en de praam (foto). Eind 19e eeuw werd het kanaal verbreed voor schepen tot 80 ton.

7 Gebruik Ommerkanaal In de periode nam het gebruik van het Ommerkanaal flink af: in de zomermaanden was het kanaal ondiep en daardoor slecht te bevaren. Daarom werd het kanaal in de jaren '50 uitgebaggerd. Uiteindelijk is het Ommerkanaal sinds 1964 gesloten voor scheepvaart. 3 Kinderboerderij Dekibo Kinderboerderij Dekibo Als u met de kinderen bent, dan kunt u even een pauze nemen bij deze kinderboerderij. Meer informatie en de openingstijden, zie onderstaande link. (Lees meer...) Scheepvaart op de Langewijk Druk scheepvaartverkeer was er op de Langewijk tot de jaren '70 richting de plaats Ane. Op de foto: links de Kalkwieke richting Kalkovens, kwekerij Ramaker, een pand met de zeven linden en op de achtergrond de RK Kerk St. Vitus nabij het bruggetje.

8 4 Historie Langewijk Langewijk Baron Van Dedem startte in 1812 met het graven van een dwarswijk; het kreeg de naam Lange Wijk. (Foto: bij brug zijwaarts naar Rollepaal.) Hiermee gaf Baron Van Dedem een belangrijke impuls aan de plaatselijke economie van 't veendorp Dedemsvaart. De huidige Langewijk werd gedempt rond ats) (Lees meer...) 5 Stuw de Glashutte Stuw de Glashutte De Dedemsvaartse stuw, op de kruising met de Hoofdvaart, is in 1984 door waterschap Ommerkanaal - een voorloper van Waterschap Velt en Vecht dat in 2000 uit fusies is ontstaan - aangepast en groter gemaakt (foto). Stuw de Glashutte is in 1963 geplaatst door waterschap het Ommerkanaal.

9 6 Millenniumbos en Tijdpad Millenniumbos en Tijdpad De Overijsselse gemeente Avereest, waaronder het veendorp Dedemsvaart valt, heeft in het millenniumjaar 2000 een bos met een 'Tijdpad' aangelegd. Het Tijdpad in het Zuiderbos verbeeldt de geschiedenis van Avereest met o.a. speelobjecten en informatiepunten. Spelmogelijkheden Zuiderpad Een van de speelobjecten is een herinnering aan de winnaar van de extreem barre Elfstedentocht van 1963, Reinier Paping (1931), de man die oorspronkelijk uit Dedemsvaart kwam.

10 7 Zwembad De Kiefer en Kunstwerk Zwembad De Kiefer Na uw activiteit nog even zwemmen? Dat kan bij zwembad De Kiefer, zie link voor openingstijden. NB het bad is rolstoeltoegankelijk en er is een invalidentoilet. (Zwembad De Kiefer) Kunstwerk en insectenhotel Links van De Kiefer zie je waterplas Kotermeer, met het stalen kunstwerk van Chris Weijenberg. Ook interessant is het insectenhotel: een project van Hillie Waning-Vos in samenwerking met schooljeugd. otermeerstal/ (Kunst in Hardenberg) 8 Kotermeerstal & Kunstwerk C I Love You (Het Konijn) Een kunstwerk van Albert Dedden en Paul Keizer. Dit kunstwerk van brons kent vele betekenissen en verwijzingen, onder andere naar de afgegraven turf. Op het terrein rond het kunstwerk lopen schapen. kunstwerken/dedemsvaart/paul-dedden-en-pa ul-keizer-park-kotermeerstal/ (C I Love You - (Het Konijn))

11 Zandwinningsplas Waar ooit de volkstuinen lagen aan de Zaaimanswijk, verscheen ruim voor het millenniumjaar 2000 een grote zandwinningsplas ten noorden van de Oostwijk (foto 1995) van ongeveer 13 ha., later Kotermeerstal genaamd. Ook op de foto: de Nieuwe Wijk met links de bebouwing Dedemsvaart Zuid. Recreatieplas Kotermeerstal Inmiddels is Kotermeerstal een fijne recreatieplas, voor o.a. zwemmen, voetballen, zeilen en picknicken met ruime speel- en zonneweiden en een breed strand. Voor de sportievelingen, een prachtig trimparcours. ats) (Meer over Dedemsvaart e.o.) 9 Speeltuin Diepenbrockstraat Speeltuin! Rond het Millenniumjaar kreeg de Componistenbuurt in samenwerking met de gemeente Avereest, woningcoöperatie en de buurtvereniging, een prachtige speeltuin van de grond op locatie Diepenbrockstraat. Geniet van de speeltuin met kabelbaan, schommels en glijbaan!

12 10 Tuinen Mien Ruys Tuinen van Mien Ruys, nr. 84 In 1888 startte Bonne Ruys in Dedemsvaart een kwekerij. Bonne s dochter, Mien, was al jong geïnteresseerd in het ontwerpen en beplanten van tuinen met vaste planten. Tien van de dertig tuinen, aangelegd door Mien Ruys, zijn nu aangewezen als beschermd monument. (Tuinen Mien Ruys) Rijksmonument In tal van boeken beschreef Mien Ruys haar opvattingen over het ontwerpen, beplanten en onderhouden van tuinen. In een periode van ruim 70 jaar nam ze proeven die steeds weer nieuwe en interessante tuinen opleverden. Heel bekend is bijvoorbeeld het gebruik van spoorbielzen in tuinen. Arrangement HVA - Mien Ruys De prachtige Tuinen van Mien Ruys zijn geopend voor bezoek van april tot oktober. Geïnteresseerd in een cultuurhistorisch wandelarrangement in samenwerking met de Tuinen van Mien Ruys en de Historische Vereniging Avereest? Informatie via HVA (zie onderstaande link). (Arrangement Mien Ruys en HVA)

13 11 Wisseling & Scheepswerf Peters Oorsprong Wisseling De karakteristieke noordzijde van de Wisseling uit 1857 is nog altijd goed herkenbaar, alhoewel de brug (recht t.o. het hoekhuis) is verdwenen. Recht t.o. de Kalkwijk, nu Julianastraat, werd een zogeheten 'wisseling' (verbreding van een kanaal) aangelegd zodat schepen elkaar konden passeren. (Wijkend Verleden: uitgave HVA) Scheepswerf Peters Tegenover de gedenknaald Baron van Dedem was ooit een scheeps(timmer)werf. In 1896 deed scheepstimmerman Hermanus Weener de werf over aan scheepsbouwmeester Johannes Gerhardus Peters. Peters was actief tot in Bij het dempen van de wijk werd de werf overgeplaatst naar Kampen.

14 12 De Kalkwijk: nu Julianastraat Infobord Julianastraat 42 Julianastraat 42 diende vroeger als VVV-kantoor binnen de gemeente Avereest. Op het bord van de Historische Vereniging Avereest vind je informatie over de vroegere 'Kalkwieke' (de huidige Julianastraat). Op huisnummer 40 zie je de naam 'Huize Kalkwieke' nog op de voorgevel staan. (Hist. Vereniging Avereest) 13 Zwierstraat en Kalkovens Kalkovens Dedemsvaart 1820: Turf rond het veendorp Dedemsvaart werd naar het westen van ons land verscheept. De reis ging via De Dedemsvaart en het Zwarte Water over de Zuiderzee naar Enkhuizen en verder. Op de terugreis namen de schippers schelpen uit de Waddenzee mee. Deze schelpen werden verbrand in de HVA kalkovens.

15 1953: Het veendorp Dedemsvaart kende ook andere kalkovens, maar dan van verschillende eigenaren. Mr. J.A. van Roijen, advocaat en notaris te Zwolle, had recht achter Huize Arriërend twee kalkovens en een 'leshuus'. Arend Berends bouwde in 1853 ook kalkovens: aan de Samenwijk en aan de Zwierstraat. Kalkovens Zwierswijk De huidige Zwierstraat, de voormalige Zwierswijk, is vernoemd naar vervener Egbert Zwiers. Zwiers ( ) was ook een bekende aannemer in veenkanalisatie en kalkbrander. Hij werkte in deze bedrijfstakken samen met zijn zwager Arend Berends. Al in 1859 waren er drie ovens bij de steenbranderij. 14 St. Vitus kerk RK kerk St. Vitus 1820: De houten kerk werd in 1875 vervangen door een stenen. Architect Alfred Tepe. 1928: kerk uitgebreid met het huidige voorgedeelte In de kerk, boven het balkon, bevindt zich een Maarschalkerweerdorgel (1881); in 2015 volledig gerestaureerd. De RK kerk is van mei t/m oktober dagelijks geopend. Maarschalkerweerd orgel Orgelmaker Michaël Maarschalkerweerd (in 1915 overleden) speelde een grote rol in de Nederlandse orgelbouw rond Onder de naam Maarschalkerweerd & Zoon werden kwalitatief hoogwaardige orgels gemaakt, merendeels voor katholieke opdrachtgevers, waaronder ook de RK St. Vituskerk. Het Angelus kleppen De Angelusklok, die in de toren van de St.Vitus kerk op 19 september werd opgehangen, is in 1936 door klokkengieterij Koninklijke Eijsbouts gegoten voor de Koptische kerk in De Haag. De klok draagt het opschrift Jacobus. De Angelusklok wordt in diverse plaatsen gebruikt, nu dus ook in Dedemsvaart.

16 (Het luiden van het Angelus) Begraafplaats RK kerk Op deze begraafplaats zijn ruim 800 namen te vinden op de grafstenen. De oudst bewaarde grafsteen is van de eerste pastoor van de kerk, B.L. Nieuwentap, en dateert uit Bij de ingang bevinden zich twee oorlogsgraven. Zie link. (Oorlogsgraven Stichting) Gemaakt met routemaker.nl