HET WATER DESLEVENS. Tekst Marco Barneveld Fotografie Arthur Smeets Illustratie René van Asselt
|
|
- Raphaël Jurgen Simons
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1
2 HET WATER DESLEVENS Zei en angs de ruige Schotse e anden en de mysterieuze kusten van Noord-eriand, gecombineerd met een ontdekkngstocht angs de geheimen van de erse en Schotse whisky, De barkentijn Thalassa biedt zeilende whisky efhebbers de reis van hun even, Doe mij maar een 21 jaar oude Bruichaddich,' Tekst Marco Barneveld Fotografie Arthur Smeets Illustratie René van Asselt
3 vorige pagina's en rechtsboven: IndelslaySound vecht de Thalassa tegen de stroming boven v.l.n.r.: Thom Olink van Whisky Etc. Magazine weet wat genieten is; Eb in een firth, een Schotse baai De ranke lijn van de Thalassa klieft met elf knopen door de Islay Sound. De golven zwiepen op tegen de borsten van het boegbeeld. Trots steken de volle zeilen aftegen de groene kustlijn van Jura, het eiland tegenover Islay. De toppen van de bergketen Paps of Jura loeren dreigend vanuit de hoogte neer op de zee. Op de kust van Islay, in Carraig Fhada vlakbij Port Ellen, kijkt de spierwitte vuurtoren toe en ziet dat goed is. Elf knopen maar liefst. Vijf knopen met de stroom mee, van al het water dat tussen Jura en Islay doorgeperst wordt, en zes op het zeil. Waar de snelheid vandaan komt, maakt de opvarenden niet uit. De Thalassa trekt stevig door op één oor, en het water gutst over het dek heen. Zeilen zoals zeilen hoort te zijn. Het onderste uit de kan. Precies zoals kapitein Lambert Osinga het graag ziet. Het ankeren voor de kust van Islay - spreek uit: "Eila" gaat wat lastig. De bodem is bedekt met enorme zeewierbossen, en het anker wil maar niet pakken. We liggen in een baai pal voor Bunnahabhain, één van de negen whiskydistilleerderijen die Islay rijk is. Dit is het meest zuidelijke eiland van de binnen-hebriden, de Schotse eilandengroep tussen Schotland en Ierland. De Gaelische bijnaam van Islay luidt Banrigh nan Eilean, "Koningin van de Hebriden". Het doet die naam eer aan. Weelderig groen zijn de met turf beplakte heuvels van dit, qua grootte, vijfde eiland van Schotland en het zesde in de Britse wateren. De drieduizend inwoners scharrelen hun kostje bij elkaar in whiskydistilleerderijen of dankzij toeristen die hier whisky komen proeven of vogels begluren, zoals de zeldzame alpenkraai of de blauwe kiekendief. Het klimaat op het bijna 620 vierkante kilometer grote eiland is zacht dankzij de golfstroom. Sneeuw Iaat zich er niet zien, en vrieskou komt bijna niet voor. Een paradijsje zou je denken. Toch zijn de winters er niet bepaald een pretje wanneer brute stormen, aangezwengeld door de Atlantische Oceaan, met orkaankracht het eiland murw beuken. In The Ardview Inn, in de haven van Port Ellen, is 's winters het gesprek van de dag of de veerdienst naar ISLAY HEET NIET VOOR NIETS "KOMNGINVER HEBRIDEN"
4 M het Schotse vasteland uit kan varen of toch niet. Overigens is die brute kracht van de Atlantische winden tevens de reden dat hier voor de kust van Islay, vlak bij Portnahaven, 's werelds eerste commerciële golfkrachtcentrale is gebouwd. The Islay LIMPET, zoals de generator heet, zorgt voor een halve megawatt aan stroom voor het Schotse eiland. Met z'n zestien zeilen, samen goed voor ruim achthonderd vierkante meter zeiloppervlak, is de barkentijn Thalassa een imposante verschijning. Kapitein Lambert is trots op het schip: 'Wanneer we meedoen niet wedstrijden probeer ik altijd het meeste uit de Thalassa te halen. Ik weet dat ik meestal niet kan winnen, maar een vijfde plaats moet haalbaar zijn. En daar ga ik dan ook voor. Onder ideale omstandigheden kan het schip een snelheid van dertien knopen bereiken. Niet slecht voor een omgebouwde viskotter.' Viskotter? Lambert lacht: 'Ja, dat was het oorspronkelijke doel dat de bouwers van het casco voor ogen hadden. In 1980 ging het schip te water. Dankzij zijn slanke lijn en gestroomlijnde romp bleek het schip steeds als eerste op de visgronden aan te komen. Die mooie lijn maakt hem nu juist ook geschikt als zeilschip. Als viskotter heeft hij het vier jaar uitgehouden. Toen voer Thalassa, waarschijnlijk uit frustratie, op een wrak en zonk. Eenmaal geborgen hebben de eigenaren, Arnold Hylkema en Jacob Jan > 53
5 boven: Stokerij Bunnahabhain op Islay staat bekend om z'n zachte, rokerige whisky's Dam, hem in 1994 omgebouwd tot tallship! De naam Thalassa kan met het achtergrondverhaal over de oorsprong van het schip dan ook niet toepasselijker zijn. Thalassa was een van de Griekse oergoden, bekend als "de vismoeder", oftewel de moeder van al het leven in de zeeën. Thalassa wordt soms ook genoemd als de moeder van Aphrodite, de godin van de liefde, geboren uit het schuim van de zee. Viskotter van oorsprong of niet. De Thalassa is een juweel van een schip. Met ons komt ook een voorraad Schotse juwelen aan boord; single malt whisky's. Ah, whisky. Naast zeilen het doel van deze reis. We zijn tenslotte in het epicentrum van wat ook wel de "zilte whisky" wordt genoemd. Elke dag meert de Thalassa aan in de buurt van een distilleerderij, krijgen we uitleg over de whisky en, last hut not least, mogen we de whisky's proeven. De reis is dan ook een snoepje voor wie niet alleen van zeilen houdt, maar tevens kan genieten van een goed glas whisky. Illegale stokerijen waren in deze contreien schering en inslag. Niet zo gek, want er werd een idioot hoge belasting op sterke drank geheven. Excisemen, de belastinginspecteurs, en illegale stokers speelden een bijna romantisch kat-en-muis-spelletje met een bloedserieuze ondertoon. Tot in 1823 koning George IV Edinburgh bezocht en in de ban raakte van de smaak van dat rare alcoholische drankje genaamd usquebaugh; Gaelisch voor levenswater. Fonetisch werd dat usky, wat weer verbasterd werd tot whisky. King George vond whisky zo lekker dat hij prompt de belasting op de drank halveerde, waardoor veel illegale stokerijen onder hun steen vandaan kropen en vergunningen aanvroegen: het begin van de bloei van de beroemde Schotse whisky's. Om whisky te maken heb je een aantal basisingrediënten nodig. Ten eerste een graan waarin zetmeel kan ontstaan. De meeste Schotse whisky's gebruiken gerst. De gerst wordt eerst gemout. Dat wil zeggen dat men in grote open ruimtes een laag gerst neerlegt van ongeveer tien centimeter dik. Die laag wordt vochtig gemaakt zodat het graan gaat ontkiemen, waardoor de hoeveelheid zetmeel in de korrels omhoog gaat. Om het ontkiemen te stoppen wordt de mout boven grote vuren gedroogd; het zogenaamde "eesten". De brandstof waarmee de mout gedroogd wordt, is vrij bepalend voor de smaak. Van oudsher gebruikten de distilleerders brandstof die ruim voorhanden was in de omgeving. Een bosrijke omgeving? Dan gebruikte men hout. Was er een kolenmijn in de nabijheid? Dan gebruikte men kolen. Zat er turf in de grond? Dan ging dat in vlammen op. Ook heel belangrijk was de aanwezigheid van een nietaflatende bron van zuiver water. Vandaar dat de meeste distilleerderijen een bron of rivier in de buurt hebben. Het water gaat samen met de gemalen mout in vaten,
6 \ 5 KING GEORGEIV SCHAFTE PROMPT DE WHISKY-ACCIJNS AF waardoor de zetmeel omgezet wordt in suiker. Gist zorgt ervoor dat die suikers weer omgezet worden in alcohol. De nu ontstane brei heet "wort". Wort is eigenlijk een soort grof oerbier, met een alcoholpercentage van vijf tot zeven. Nu begint het distilleren. Hierbij wordt de wort in een koperen potketel of roestvrijstalen kolomketel verhit tot boven het kookpunt van alcohol. De verdampte alcohol wordt opgevangen en toegevoegd aan een nieuwe hoeveelheid wort, waardoor deze een steeds hoger alcoholpercentage krijgt. Het distillaat dat uiteindelijk ontstaat, heet new spirit; een zwaar alcoholisch goedje van ongeveer 65 procent. Die new spirit heeft weinig van doen met de bekende, zachte whisky. De specifieke smaak ontstaat tijdens het rijpen van de whisky op eikenhouten vaten. Het verhaal doet de ronde dat de gierigheid van de Schotten ervoor heeft gezorgd dat er überhaupt whisky bestaat zoals wij die kennen. Te vrekkig om nieuwe vaten te kopen, kochten de Schotten tweedehands vaten, waarin voorheen port of sherry was vervoerd. Het hout en de drank die voor de new spirit in het vat zaten, zijn van enorm belang voor de smaak en de kleur van de uiteindelijke whisky. Een vat waarin voorheen een donkere, zoete sherry als oloroso zat, zal een heel andere whisky geven dan een vat voor fino, een droge en lichte sherry. Eigenlijk is ieder vat anders. Het is de kunst van de distilleerderij om van al die verschillende smaken één consistente single malt te maken. De minimale rijpingstijd van het alcoholische goedje, voor dit zichzelf een "whisky" mag noemen, is drie jaar en één dag. Veel whiskysoorten worden echter veel langer opgeslagen in de houten vaten. Het rijpingsproces van whisky stopt pas wanneer het in flessen wordt gedaan. Islay heeft de meeste distilleerderijen van de Schotse eilanden: negen maar liefst. Ardbeg, Laphroaig en Lagavuline zijn drie bekende distilleerderijen aan de zuidkant van het eiland. Ze staan erom bekend dat ze een sterke, rokerige en turfachtige smaak hebben. Die rokerige smaak is afkomstig van de rook van het turfvuur waarboven de mout gedroogd wordt. Sommigen noemen Islay whisky's ook wel medicinaal van smaak, omdat de > linksboven: Whisky in de hand, staand op een mooie barkentijn, blik op de Schotse wateren... Kan het leven mooier zijn? rechtsboven: Het Noord-Ierse Giant's Causeway, bij Ballycastle, met duizenden basaltzuilen
7 ALS SCHOTTENEN IEREN VECHTEN OM EEN BEEN... boven: Van de Schotse whisky over naar de Ierse whiskey. Genieten in The Crown in Belfast turf-rook een haast jodiumachtige geur achterlaat. In het noorden van Islay liggen ondermeer Caol Ila, Bowmore, Bruichladdich en Bunnahabhain. Deze whisky's zijn wat minder uitgesproken rokerig. De nabijheid van de zee was in vroeger tijden uiteraard perfect voor het vervoer van de whisky. Daarnaast liggen de Hebriden op de route naar Amerika. Veel zeilschepen deden voor de grote oversteek nog even een distilleerderij aan om de stenen die ze als ballast voerden, te vervangen door whiskyvaten; een mooie bijhandel voor de kapiteins. Veel huizen en muurtjes op het eiland zijn dan ook gebouwd met de stenen die deze oude zeilschepen als ballast meedroegen. De ligging aan de kust maakt een groot aantal van de distilleerderijen daarnaast uitermate geschikt om per schip te bezoeken. De Thalassa koerst gestaag over de Muir Éireann, de Ierse Zee, richting Noord-Ierland. Vanaf Islay is het maar 25 mijl naar het Ierse vasteland. De zee is met de Atlantische Oceaan verbonden door het St-Georgekanaal tussen Ierland en Wales en het Noorderkanaal tussen Noord-Ierland en Schotland. We varen naar Ballycastle om daar lerlands grootste distilleerderij, Bushmills, te bezoeken. Overigens mag het hier geen "whisky" meer heten. De Ieren noemen hun levenswater "whiskey", wat het goedje overigens niet minder smakelijk maakt. Er is een eeuwenoude strijd gaande over wie nu toch de uitvinder is van dit drankje, dat volgens kenners hét medicijn is tegen alles. De Ieren roepen dat Sint Patrick het ontdekt heeft, de Schotten zeggen dat zij de eersten waren. Uitvinders van het distilleren waren ze in ieder geval geen van beiden. Die eer komt de Babyloniërs in Mesopotamië toe, het huidige Irak. Zij distilleerden namelijk al in de tweede eeuw voor Christus. Waarschijnlijk is het distilleren via de Moren in de zesde of zevende eeuw bij Ierse missionarissen terechtgekomen. Distillaten werden in eerste instantie hoofdzakelijk voor medicinale doeleinden gebruikt, bijvoorbeeld om cholera en pokken te bestrijden. Maar wie nou uiteindelijk ooit een eikenhouten vat vergat, dat lag te rijpen, dat blijft een groot mysterie. We liggen in de haven in het centrum van Belfast. Overdag heeft het schip honderden geïnteresseerden aan boord gehad die het Belfast Tallship Festival hebben bezocht; de reden dat de Thalassa naar Belfast koerste. Belfast zelf is hard bezig zijn gewelddadige imago van zich af te schudden. 'Gelukkig is het nu, na dertig jaar strijd, eindelijk rustig in de straten,' vertelt stadsgids Maggie Arrendale. 'Dertig jaar lang gingen er bijna iedere dag bommen afin de stad. Kinderen gingen, liggend op de grond, in taxi's naar school, omdat de schoolbussen destijds gebruikt werden als barricade.
8 Jk & P» ONZE SMAAKPAPILLEN WORDEN ERNSHG Op sommige straathoeken werd je doodgeknuppeld, als je linksaf of rechtsaf ging; daaruit kon de IRA of de UDA of je katholiek of protestant was. Gruwelijke tijden. Maar Belfast is nu, na koploper Tokyo, de veiligste stad ter wereld.' 'Moet je deze eens proeven. Echt heel erg bijzonder,' zegt Thom Olink, hoofdredacteur van Whisky etc. Magazine. We zitten aan de bar van de Thalassa. Het is gezellig, als elke dag. Thom haalt een fles Sheep Dip tevoorschijn. 'Deze is zo mooi zacht.' Thom is een wandelende encyclopedie wat whiskykennis betreft. De ene na de andere prachtige single malt wordt opengetrokken. De smaakpapillen worden zwaar verwend. 'Ik proef een zomerse regenbui, chocola, een hint van eiken en lekker veel turf,' zegt Jasper Huinink, een van de gasten. Aangezien we aangemeerd liggen in de haven mag de bemanning eindelijk ook een glas. 'Heerlijk,' roept matroos Nathalie van Zanten als ze een nipje Lagavuline neemt. 'Doe mij maar een 21 jaar oude Bruichladdich.' zegt Alex Ossentjuk. Eigenlijk is dat een fles van kapitein Lammert, maar ach, de matrozen hebben het verdiend. Gemoedelijk schenkt de kapitein een mooi laagje van het goddelijke levenswater in. Zeilen en whisky. Als er een recept bestond voor perfectie, dan zouden dat de hoofdingrediënten zijn. Proost!
Whisky maken. Mouten Brouwen Distilleren Rijpen Bottelen
Whisky maken Mouten Brouwen Distilleren Rijpen Bottelen Mouten Gerst wordt tijdens het mouten vochtig gemaakt, waardoor het ontkiemt. Bij het ontkiemen worden suikers aangemaakt, die in het verdere distilleerproces
Nadere informatieWhisky The basics. 29 mei 2009
Whisky The basics 29 mei 2009 Inhoud van presentatie De geschiedenis van whisky Productie van single malt whisky Whisky gebieden van de wereld Whisky trivia Geschatte duur: 20 minuten De geschiedenis van
Nadere informatieEr zijn verschillende soorten whisky te benoemen, die elk hun eigen kenmerken hebben.
Van Uisge Beatha, dat Schots Gaelic is voor Water of Life, is de naam whisky afgeleidt. De correcte uitspraak is ooskeh bayuh, alhoewel de meningen daarover op de verschillende sites nogal uiteen lopen.
Nadere informatieT a s t i n g i n f o r m a t i e b e h o r e n d b i j d e p r o e v e r i j e n v a n w w w. w h i s k y - t a s t i n g s. n l
Geschiedenis W H I S K Y Woord: uisge beatha ( levenswater ) uisgebaugh verbasterd tot whisky Oorspong: (evt. eerst: mesopotamie) N-Afrika/Arabische cultuur zendelingen Ierland Schotland Schrijfwijze:
Nadere informatieFotolink 2013-2014. Serie 1
Fotolink 2013-2014 Serie 1 1. Henk Steenbergen 2. Roswitha van Vliet 3. Nienke Visser 4. Jacques Turkenburg 5. Terenze van Leeuwen 6. Martijn Peek 7. Joss Siebers 8. Ans van Iepenburg 9. Laurette Toonen
Nadere informatieReisschema s whiskyzeilreizen 2016 / 2017
Reisschema s whiskyzeilreizen 2016 / 2017 Let op, de aangegeven bestemmingen en reistijden zijn wind en weder dienende, het is mogelijk dat gedurende de reis noodzakelijke schema wijzigingen kunnen optreden
Nadere informatieIsland hopping
Island hopping 10-04-2017 Agenda 8 mei: Proeverij 13/14 mei: Motoruitje 16 juni: Whisky met eten, 45,- leden en 50 introducee. 17 september: Club uitje 9 oktober: Proeverij 13 november: Proeverij SMWS
Nadere informatieWhisky The Scotch Whisky Blended whisky Single malt whisky Er zijn vier whiskygroepen
hisky (of whiskey) is een sterke drank die gemaakt wordt van gemout graan, waarbij malt whisky gedistilleerd wordt van gemoute gerst in een potketel en grain whisky ook van andere graansoorten (voornamelijk
Nadere informatieSchotland reis MS Word Export To Multiple PDF Files Software - Please purchase license. 10 mei tot 15 mei
MS Word Export To Multiple PDF Files Software - Please purchase license. Schotland reis 2009 10 mei tot 15 mei De week rust pakte even anders uit voor de achter gebleven bemanning, het was zo n bar weer
Nadere informatieDistillers Edition Nieuw! % Inhoud Prijs
April 2012 Whisky s Distillers Edition Nieuw! % Inhoud Prijs De Distillers Edition van The Classic Malts geeft een nieuwe dimensie van smaak aan de Single Malt whisky's. Voor deze speciale botteling worden
Nadere informatie: Classic Speyside. Voor meer informatie: De Benriach range kent een gevarieerd aantal jaargangen en stijlen:
Introductie Sinds kort is De Monnik Dranken distributeur voor Nederland van de Schotse The Benriach Whisky. De Benriach distilleerderij werd opgericht in 1898 en is na een paar jaar in andere handen te
Nadere informatieNetje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!
Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Haring! Verse haring! Wie maakt me los! Ik heb verse haring! Ha... ja, nou heb ik jullie aandacht, hè? Sorry, ik ben uitverkocht. Vandaag geen haring
Nadere informatieSCHOTSE WHISKY SINGLE MALT
SCHOTSE WHISKY SINGLE MALT Highlands & Islands Oban Speyside Balvenie, Macallan, Glenlivet, Glenfiddich, Singleton, Aberlour Lowlands Glenkinchie Islay Laphroigh, Lagavulin Highlands & Islands Gelegen
Nadere informatieWolfburn 3y, 46. proefnotities:
Wolfburn 3y, 46 proefnotities: Neus: Zoet, vol en rond. Flink wat vanille, wit fruit (peren, maar vooral appels) gevolgd door een groene toets (asperges en een takje munt), maar ook iets van stoepkrijt.
Nadere informatieD E P A U L U S C A K E of de suiker is niet méér waard dan het zout
D E P A U L U S C A K E of de suiker is niet méér waard dan het zout Personen Verteller Huisvrouw Cake ingrediënten; o Bloem o Zout o Suiker o Eieren o Kersen o Sukade o Krenten o Boter (Bij dit toneelstuk
Nadere informatieGROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat
Naam GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat Groot Brittannië Groot-Brittannië is Schotland, Engeland en Wales samen. Engeland is het grootst van Groot-Brittannië en Wales het kleinst. Engeland heeft meer dan 46
Nadere informatieEen week varen met de morgenster. Suzanne van Tilborg.
Een week varen met de morgenster. Suzanne van Tilborg. Ik begon deze week met het gevoel ik heb er zin in en ik zie wel wat we allemaal gaat gebeuren, ik laat het wel op me afkomen. Na de eerste dag voor
Nadere informatieSMOKE AND PEAT. SBWC tasting nummer 2 april 2018
SMOKE AND PEAT SBWC tasting nummer 2 april 2018 Bestuursmededelingen: Alle leden kúnnen toegang vragen tot de Facebook groep van de SBWC De penningmeester(s) vragen leden voor de kascommissie 2017 (naast
Nadere informatieFiets vakantie Gran Canaria oktober 2013.
Fiets vakantie Gran Canaria oktober 2013. In de zomer van 2013 is het plan geboren om met de racefiets een weekje te fietsen op Gran Canaria. 11 oktober is na wat voorbereiding de vertrek datum gevonden.
Nadere informatieSnoep. Inleiding. drop
Snoep Inleiding Er zijn van allerlei soorten snoep zoals: winegums, drop, zure bommen, salmiak snoepjes, kauwgum, chocolade, suiker snoep, suikervrij snoep, honing staafjes, lolly's, zuurtjes, pepermunt,
Nadere informatieA V O N T U U R L I J K R E I Z E N I N N O O R W E G E N
A V O N T U U R L I J K R E I Z E N I N N O O R W E G E N zeilen boven de poolcirkel midzomernachtzon wandelen op de lofoten noorderlicht walvisreizen Reisprogramma 2016 NOORS AVONTUUR Een actieve vakantie
Nadere informatiePrinses Marijke. op de. Thee
Prinses Marijke op de Thee Prinses Marijke loopt vrolijk door de tuin. De tuin heeft een naam: Prinsentuin. Maar er mogen ook prinsessen wandelen. De tuin hoort bij een paleis. Dat paleis heet het Princessehof.
Nadere informatieAgenda. 27 mei Whisky met eten, 45,- leden en 50 introducé;
07-03-2016 18 april Blinde Proeverij; Agenda 27 mei Whisky met eten, 45,- leden en 50 introducé; September Oktober Proeverij (onderwerp nog niet bekend); Proeverij (onderwerp nog niet bekend); November
Nadere informatie0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1
Zwanger Ik was voor het eerst zwanger. Ik voelde het meteen. Het kon gewoon niet anders. Het waren nog maar een paar cellen in mijn buik. Toch voelde ik het. Deel 1 0-3 maanden zwanger Veel te vroeg kocht
Nadere informatie7 e bericht van zeevarenden Vrijdag 2-6-2011. We spreken inmiddels al effe Zweeds.
7 e bericht van zeevarenden Vrijdag 2-6-2011 We spreken inmiddels al effe Zweeds. We zitten inmiddels boven de 55 e breedte graad. Donker wordt het niet meer en de langste dag moet nog komen. Het is een
Nadere informatieWaarom deze boot? Joop de Jong (47) Klasse IOM of 1-meterklasse Lengte 100 cm Nieuwprijs complete set vanaf 700 Website www.iomzeilen.nl.
Waterlanders Hoe klein de bootjes ook zijn, het fanatisme van modelzeilers is er niet minder om. En noem hen geen knutselaars, dit zijn stuk voor stuk echte wedstrijdzeilers, ieder in hun eigen klasse.
Nadere informatieDe Evolutietheorie. Gemaakt door : Thomas Pereira Datum : 26-3-2010 School : Het Baken Klas : 7a
De Evolutietheorie Gemaakt door : Thomas Pereira Datum : 26-3-2010 School : Het Baken Klas : 7a 1 Inhoudsopgave 2. Inleiding... 3 3. Wat is Evolutie en wie is Darwin?... 4 3.1 Wat is Evolutie?... 4 3.2
Nadere informatieANTARCTICA een wereld apart!
ANTARCTICA een wereld apart! KRAS-reis van Emilie, Wigger en Paul met de MS Delphin in februari 2010. Wat overheerst na terugkomst in Nederland van onze geslaagde reis naar Antarctica is dankbaarheid.
Nadere informatieEr vaart een boot op het grote meer
Er vaart een boot op het grote meer Er vaart een boot op het grote meer, met discipelen en de Heer. Maar bij storm en lelijk weer, roepen de vrienden: Help ons Heer! De Here zegt dan: Zwijg,wees stil.
Nadere informatieKinderliedboekje Inhoudsopgave
Kinderliedboekje Inhoudsopgave Jezus is de goede herder...2 Hoor de vogels zingen weer...2 Dank U voor deze nieuwe morgen...3 Jezus is geboren...4 Zit je deur nog op slot...4 Dank U voor uw liefde Heer...4
Nadere informatieAhoy! Mijn naam is Moos Matroos. Aan boord steek ik graag mijn handen uit de mouwen én maak ik veel plezier. Wil je ook aan de slag als matroos?
---- Samen varen, samen doen----------- Laatst was mijn kleinzoon voor de eerste keer aan boord van mijn motorboot, een jochie van net anderhalf jaar. Het eerste wat hij deed, was draaien aan het stuurwiel.
Nadere informatieNaam: Waar woon jij? Vraag 1b. Waarom wonen veel mensen in Kenia in een hut? Vraag 1a. In wat voor soort huis woon jij?
Naam: Waar woon jij? Wonen over de hele wereld Heb jij wel eens in een tent gewoond? Waarschijnlijk niet. In de vakantie is het leuk. Maar voor altijd? Toch zijn er mensen op de wereld die altijd in een
Nadere informatieMcDonald's Traditional Ben Nevis
30 mei 2013 McDonald's Traditional Ben Nevis Een speciale botteling van Ben Nevis ter gelegenheid van hun 185 jarig bestaan. Men heeft getracht om de McDonald s Traditional Ben Nevis, een populaire whisky
Nadere informatiePasen met peuters en kleuters. Jojo is weg
Pasen met peuters en kleuters Beertje Jojo is weg Thema Maria is verdrietig, haar beste Vriend is er niet meer. Wat is Maria blij als ze Jezus weer ziet. Hij is opgestaan uit de dood! Wat heb je nodig?
Nadere informatieWelkom in de kerkschoolgezinsdienst van zondag 16 februari 2014. Organist Cornelis Jacobi
Welkom in de kerkschoolgezinsdienst van zondag 16 februari 2014 Voorganger Organist Beamer ds Henk-Jan de Groot Cornelis Jacobi Welkom en mededelingen Zingen allemaal: - Goedemorgen welkom allemaal Goedemorgen,
Nadere informatieDe beknopte biergids van bierkraag.be
De beknopte biergids van bierkraag.be Wat is het Iedereen kent het wel, maar wat is bier eigenlijk? Bier is een drank die gemaakt wordt met hoofdzakelijk water en mout. Mout is een soort graan dat gaat
Nadere informatieEilan Gillan. Gedistilleerd 2007 Gebotteld 2013 Alcoholpercentage 43% Leeftijd NAS Vattype Sherry
16 mei 2014 Eilan Gillan Speyside Gedistilleerd 2007 Gebotteld 2013 Alcoholpercentage 43% Leeftijd NAS Vattype Sherry De man achter Eilan Gillan is Oliver Blanc, de eigenaar van de cognac distileerderij
Nadere informatieWat is oud? Wat is nieuw?
Wat is oud? Wat is nieuw? 13-04-2015 Ardmore Ardmore Traditional heeft in 2010 nog bij de World Whisky Awars de gouden medaille in de wacht gesleept, en terecht want het is een prachtige whisky! Prachtige
Nadere informatieInformatie over de versterking van de Noord-Hollandse kust Voor je spreekbeurt of werkstuk
Informatie over de versterking van de Noord-Hollandse kust Voor je spreekbeurt of werkstuk De kust is (niet) veilig! De dijk aan de kust van Petten ziet er zo sterk en krachtig uit, maar toch is hij niet
Nadere informatieSoms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.
Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.
Nadere informatie1 Vinden de andere flamingo s mij een vreemde vogel? Dat moeten ze dan maar zelf weten. Misschien hebben ze wel gelijk. Het is ook raar, een flamingo die jaloers is op een mens. En ook nog op een paard.
Nadere informatieEen dagje zeilen (groep 4)
Een dagje zeilen (groep 4) Doelstelling: Tactiele stimulatie en samenwerking. Er wordt gewerkt in tweetallen. 1 kind zit op een stoel, met de leuning naar de zijkant, zodat de rug helemaal beschikbaar
Nadere informatieVerhaal: Jozef en Maria
Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele
Nadere informatieDe ondergang van de Spaanse Armada een spannend verhaal
De ondergang van de Spaanse Armada een spannend verhaal Een volk in opstand, een boze koning, een dappere koningin, een onoverwinnelijke vloot en... een storm. Dit is het spannende verhaal van de Spaanse
Nadere informatieEr was eens een heel groot bos. Met bomen en bloemen. En heel veel verschillende dieren. Aan de rand van dat bos woonde, in een grot, een draakje. Dat draakje had de mooiste grot van iedereen. Lekker vochtig
Nadere informatie7.5 Script en plaatjes post-test
7.5 Script en plaatjes post-test De vorige keer waren we hier om Drakie wat beter te leren praten en Drakie heeft toen een heleboel van jou geleerd. Dat vond ie heel leuk. Vandaag gaan we wat dingen die
Nadere informatieInhoud 1. De zee is groot 2. Zonder zee geen leven 3. Golven 4. De zee is zout 5. De zee en rivieren 6. De kleur van de zee
De zee Inhoud. 1. De zee is groot 3 2. Zonder zee geen leven 4 3. Golven 5 4. De zee is zout 6 5. De zee en rivieren 7 6. De kleur van de zee 8 7. De kust en de branding 9 8. Sporten op zee 10 9. Werken
Nadere informatieSchotland reis e verslag. Onderweg ging het werk natuurlijk gewoon door, ook Adrie was onverstoorbaar bezig in de spoelkeuken.
Schotland reis 2011 2 e verslag Zondag 15 mei om 10.00 uur was het dan weer zover de bus met gasten arriveerde precies op tijd en vertrokken we weer richting het eiland Arran waar de golfers en wandelaars
Nadere informatieVoor Cootje. de vuurtoren
Voor Cootje de vuurtoren De Koos Meinderts vuurtoren Lemniscaat & Annette Fienieg Nederlandse rechten Lemniscaat b.v. Rotterdam 2007 isbn 978 90 5637 909 4 Tekst: Koos Meinderts, 2007 Illustraties: Annette
Nadere informatieSindbad. De Vier Windstreken
Nieuwsgierig naar de wereld achter de horizon, vertrekt Sindbad op een schip naar Oost-Indië. Hij bevaart alle zeeën en oceanen waar de zon op schijnt en beleeft de meest fantastische avonturen. Hongerige
Nadere informatieOutback Australië. Je kunt een auto huren of kopen. Dat kan op veel plaatsen.
Outback Australië Voor mij is Australië een heel bijzondere plek. Waarom? Dat zal ik uitleggen. Het begon al toen ik voor het eerst in Australië kwam. Ik stapte uit het vliegtuig. Meteen merkte ik dat
Nadere informatieKoffie. Inhoud. 1.Waar komt koffie vandaan. 1. Waar komt koffie vandaan
Koffie Inhoud 1. Waar komt koffie vandaan 2. Hoe groeit koffie 3. Oogsten 4. Het mengen en branden 5. 10 uur koffietijd 6. Volksdrank 7. De verpakking 8. Cafeïne en cafeïnevrije koffie 9. Koffiemolens
Nadere informatieElke middag loopt Fogg van zijn huis naar de Club. Om een spelletje kaart te spelen. Er wordt altijd om geld gespeeld. En als Fogg wint, geeft hij
Rijk Phileas Fogg is een vreemde man. Hij is erg rijk. Maar niemand weet hoe hij aan zijn geld komt. Een baan heeft hij namelijk niet. Toch woont hij in een groot huis, midden in Londen. In zijn eentje.
Nadere informatieVERSJES: Mourik lou VADERDAG. Lieve papa, kom eens even met uw hoofd heel dicht bij mij. k wil u graag een zoentje geven en u krijgt daar nog wat bij!
VERSJES: Mourik lou VADERDAG Lieve papa, kom eens even met uw hoofd heel dicht bij mij. k wil u graag een zoentje geven en u krijgt daar nog wat bij! t Is geen zakdoek of sigaren, t is een heel, heel ander
Nadere informatieIk ga mijn spreekbeurt houden over vuur. Ik heb alvast op het bord geplakt waar ik het over ga hebben:
Ik ga mijn spreekbeurt houden over vuur. Ik heb alvast op het bord geplakt waar ik het over ga hebben: Op het bord 1. Blij met vuur 2. Wat is vuur? 3. Vuur maken 4. Lekker warm 5. Verbranden zonder vlammen
Nadere informatieMicha kijkt Ruben aan. Hij trekt een gek gezicht. Micha houdt niet van puzzelen, want de puzzels die oma maakt, zijn altijd heel erg moeilijk.
1. Puzzelen Wie er het eerst is! Micha staat bij het schoolhek. Hij krijgt een harde klap op zijn schouder van Ruben, zijn grote broer. Oké. Micha is wel in voor een wedstrijdje. Hij begint meteen te rennen,
Nadere informatieInleiding. Wat is het Vasa schip? Koningshuis Vasa (1523-1654)
Inhoudsopgave: Inhoudsopgave:... 2 Inleiding... 3 Wat is het vasa schip?... 3 Koningshuis Vasa (1523-1654)... 3 De bouw van het schip (waarom, wanneer, door wie en hoe)... 4 Waarom, met welk doel?... 4
Nadere informatieDe jongen weet dat hij niet in slaap moet vallen. Want dan zullen dieven zijn spullen stelen. Ook al is het nog zo weinig wat hij heeft.
In Kanton, China Op de hoek van twee nauwe straatjes zit een jongen. Het is een scheepsjongen, dat zie je aan zijn kleren. Hij heeft een halflange broek aan, een wijde bloes en blote voeten. Hij leunt
Nadere informatieMoeder worden, moeder zijn
Moeder worden, moeder zijn Uitgeverij Eenvoudig Communiceren Postbus 10208 1001 EE Amsterdam Telefoon: (020) 520 60 70 Fax: (020) 520 60 61 E-mail: info@eenvoudigcommuniceren.nl Website: www.eenvoudigcommuniceren.nl
Nadere informatieDe Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal!
De Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal! Hé hoi, hallo! Ik zal me even voorstellen. Ik ben Bloem. Bloem van Plastic. Maar je mag gewoon Bloem zeggen. Wow! Wat goed dat jullie even
Nadere informatieIerland groep 7 en 8 - voor de leerkracht
1 Ierland groep 7 en 8 - voor de leerkracht Leerdoel groep 7 en 8 Leerlingen weten dat Ierland zich sinds de toetreding tot de Europese Unie enorm heeft ontwikkeld, met name in de IT-sector. En dat daardoor
Nadere informatieBatavia werf. We gingen naar Batavia werf.
Batavia werf We gingen naar Batavia werf. Met de klas. En we gingen ook met de auto. Ik zat met Yessir Thijs en Sebastiaan en de moeder van Sebastiaan.We hadden ook groepjes toen we in de Batavia werf
Nadere informatieOp reis naar Bethlehem
Op reis naar Bethlehem Rollen: Verteller Jozef Maria Engel Twee omroepers Kind 1 Kind 2 Kind 3 Receptionist 1 Receptionist 2 Receptionist 3 Kind 4 Kind 5 Herder 1 Herder 2 Herder 3 Herder 4 Drie wijzen
Nadere informatieHalzen. met. Clipper Stad Amsterdam
Halzen met Clipper Stad Amsterdam Hier weer een klein theorie lesje manoeuvreren onder zeil met Clipper Stad Amsterdam. Als je het vorige stukje dat ik had geschreven hebt gelezen, dan weet je dat we het
Nadere informatiewat is dat eigenlijk? Denk mee over acht grote vragen
Geloven, wat is dat eigenlijk? Denk mee over acht grote vragen pagina 10 Hoe is de wereld ontstaan? pagina 26 Waarom bestaat de mens? pagina 42 Wat is geloven? pagina 58 Wie is God? pagina 74 Waarom heeft
Nadere informatieWerkstuk Aardrijkskunde Nieuw-Zeeland
Werkstuk Aardrijkskunde Nieuw-Zeeland Werkstuk door een scholier 1094 woorden 13 februari 2006 4,9 106 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Nieuw Zeeland Inhoudsopgave Inleiding Nieuw Zeeland Algemene dingen
Nadere informatieinhoud Zee, strand en duin 1. Zand 2. Zon en wind 3. Het duin 4. Dieren in het duin 5. Eb en vloed 6. De jutter 7. Schelpen 8.
Zee, strand en duin inhoud Zee, strand en duin 3 1. Zand 4 2. Zon en wind 5 3. Het duin 6 4. Dieren in het duin 7 5. Eb en vloed 8 6. De jutter 9 7. Schelpen 10 8. De zeehond 11 9. Naar het strand 12 10.
Nadere informatieKrabbie Krab wordt Kapper
E-boek Geschreven en Vormgeving Esther van Duin Copyright Esthers Atelier www.esthersatelier.nl email info@esthersatelier.nl Krabbie Krab wordt Kapper Krabbie krab was een kunstenaar. Hij maakte beelden
Nadere informatieIk vind zelf dat ik best veel geleerd heb vooral over het touwwerk, had de week alleen iets anders willen beginnen.
De week op de morgenster, Maurits cleijne. Ik begon de week met een heel goed gevoel over deze tocht naar engeland, had er zeer veel zin in, en ging er voor. Toen ik de eerste dag op de morgenster kwam
Nadere informatieVoorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd.
Voorwoord In dit boek staan interviews van nieuwkomers over hun leven in Nederland. Ik geef al twintig jaar les aan nieuwkomers. Al deze mensen hebben prachtige verhalen te vertellen. Dus wie moest ik
Nadere informatieDe Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal!
De Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal! Hé hoi, hallo! Ik zal me even voorstellen. Ik ben Bloem. Bloem van Plastic. Maar je mag gewoon Bloem zeggen. Wow! Wat goed dat jullie even
Nadere informatieBINNENSUIS Jehudi van Dijk
BINNENSUIS Jehudi van Dijk Op het toneel staat een vrouw. Ze draagt gewone kleren en ze heeft een horloge om. Ook staat er een stoel en een prullenbak en ligt er een pluisje op de grond. Ik denk altijs
Nadere informatieIk ben maar een eenvoudige ezel, maar ik wil je graag een mooi verhaal vertellen
De ezel van Bethlehem Naar een verhaal van Jacques Elan Bewerkt door Koos Stenger Ik ben maar een eenvoudige ezel, maar ik wil je graag een mooi verhaal vertellen over iets wat er met me gebeurd is. Het
Nadere informatieSingle Highland Whisky Co-operative
27 mei 2016 Single Highland Whisky Co-operative Highlands Alcoholpercentage 40% Leeftijd 12y Working with Whyte & Mackay's master blender, Richard Paterson, the retail chain has selected the Highland single
Nadere informatieInhoud. Een nacht 7. Voetstappen 27. Strijder in de schaduw 51
Inhoud Een nacht 7 Voetstappen 27 Strijder in de schaduw 51 5 Een nacht 6 Een plek om te slapen Ik ben gevlucht uit mijn land. Daardoor heb ik geen thuis meer. De wind neemt me mee. Soms hierheen, soms
Nadere informatieWie heeft die rare knopen erin gelegd? vraagt hij. Ik, geeft Bibi eerlijk toe. Vorige week waaide het nogal hard. Dus toen heb ik de rubberboot en
Het plan van Bart Dobber, niet doen! Bibi staat op het dek van het schip en kijkt naar haar hond die een kat achterna zit op de kade. Haar broer Bart ligt op de loopplank en peutert aan het touw van de
Nadere informatieWe hebben een voorspoedige reis naar het hoge Noorden en landen op een toch nog redelijke tijd in moeders flat.
Hopen op champignons De laatste dagen van augustus valt er wel wat regen, maar niet genoeg om de groei van champignons op gang te brengen. Daarvoor moet het vochtig genoeg zijn en nog warm. Dus nu de regen
Nadere informatieCARRABELLA NAAR MANATEE SPRINGS S.P., 2 FEBRUARI
CARRABELLA NAAR MANATEE SPRINGS S.P., 2 FEBRUARI CARRABELLA NAAR MANATEE SPRINGS S.P., 2 FEBRUARI De rit van Carrabella naar Manatee Springs State Park is erg mooi. Veel naaldbossen, grotendeels nieuw
Nadere informatieIII. Het (mosterd)zaadje. Vrijdag
Het (mosterd)zaadje Vrijdag "... Ik verzeker jullie: als jullie geloof hebben als een mosterdzaadje, dan zullen jullie tegen die berg zeggen: 'Verplaats je van hier naar daar! en dan zal hij zich verplaatsen.
Nadere informatieIk ben Linda (18 jaar), ik zit nu in het derde leerjaar van de MBO opleiding dierverzorging. Afgelopen winter heb
15-12-2010-24-02-2011 Ik ben Linda (18 jaar), ik zit nu in het derde leerjaar van de MBO opleiding dierverzorging. Afgelopen winter heb ik de tijd van mijn leven gehad! Ik heb de kans gekregen om in Finland
Nadere informatieKinderen zullen zich graag herkennen in de grappige kleine Bever. En wie wil er niet zo n lieve, grote Beer als vriend?
Achttien knusse voorleesverhalen over de vriendschap tussen Beer en Bever. Ideaal om voor te lezen voor het slapengaan: met humor en soms een beetje filosofisch. Beer en Bever zien elkaar elke dag. Beer
Nadere informatiegelukkig, maar er was eens een dag dat dat anders was...
Verstoppertje in de sneeuw Hallo lieve kinderen, we leven hier in het Sprookjesbos meestal lang en gelukkig, maar er was eens een dag dat dat anders was... Er ligt een dik pak sneeuw in het Sprookjesbos.
Nadere informatieArras. De Champs-Élysées
Utrecht, de Domstad Neeltje Jans Arras Kasseien in Noord-Frankrijk De Champs-Élysées Alpe d Huez Gâteau à la broche Utrecht, de Domstad De Tour de France start in 2015 in Utrecht. Utrecht wordt ook wel
Nadere informatieFIJN BUITENSPELEN LEKKER AFZIEN,
LEKKER AFZIEN, FIJN BUITENSPELEN Hoezo winterberging? Her en der in het land zeilen zeilers s winters door. In Scheveningen wordt traditiegetrouw om de IJspegel Trophy gestreden. Elke twee weken op zondag,
Nadere informatieOver het toneelstuk Gijsbrecht van Amstel
Voorwoord Gijsbrecht van Amstel leefde rond 1300. Hij was de belangrijkste man van de stad Amsterdam in die tijd. Gijsbrecht was geliefd bij de bevolking van Amsterdam, maar hij had ook veel vijanden.
Nadere informatieEr bestaat geen eerlijker vorm van liefde dan de liefde voor eten. George Bernard Shaw (1903)
Er bestaat geen eerlijker vorm van liefde dan de liefde voor eten. George Bernard Shaw (1903) Methoni Pure Griekse Olijfolie De absolute top in olijfolie. Met een zuurgraad van slechts 0,35% behoort Methoni
Nadere informatie1. Van je juf of meester krijg je een plaatje. Bekijk je plaatje goed. 3. Zoek samen nog vier klasgenoten met een ander plaatje.
Opdracht 1 Ongeveer 150 jaar geleden stonden er veel steenfabrieken langs de IJssel. De stenen werden van klei gemaakt. Dat kon je langs de IJssel vinden. Als de rivier overstroomde, bleef er een laagje
Nadere informatieGenieten na een oversteek
Genieten na een Klaas Wiersma maakte een oversteek. Nee, niet op de Noordzee of de Atlantic. Het ging van Ameland naar Terschelling. Met de Cornish Crabber Urmiena. Geen sinecure met een dikke noordwester.
Nadere informatieBier. Inhoud. Inleiding. Geschiedenis
Bier Inhoud 1. Geschiedenis. 2. Hoe wordt het gebrouwen. 3. Merken en verschillen. 4. Biersoorten 5. Waarom word je van te veel bier dronken? 6. Wist je dat 7. Vragen aan de klas. Inleiding Ik doe mijn
Nadere informatieMamma vliegt steeds hoger.
MEEUWTJE Meeuwtje is het verhaal van een jonge meeuw die zijn leefwereld verkent. Zijn moeder helpt hem daarbij, vooral door aan het eind van de dag nog eens na te gaan wat er allemaal voor dieren, kleuren
Nadere informatieGerma de Vos. Kletsboek. Een vrolijk voorleesboek
Germa de Vos Kletsboek Een vrolijk voorleesboek 1 Het huis van de tien kinderen 1., daar kun je haast niet lopen. Overal zitten kleintjes hun vetertjes te knopen. 2., daar is het altijd feest, omdat er
Nadere informatieGijsje zonder staart geschreven door Henk de Vos (in iets gewijzigde vorm) Er was eens een klein lief konijntje, dat Gijs heette. Althans, zo noemden
Gijsje zonder staart geschreven door Henk de Vos (in iets gewijzigde vorm) Er was eens een klein lief konijntje, dat Gijs heette. Althans, zo noemden zijn ouders hem, maar alle andere konijntjes noemden
Nadere informatieIvonne Bressers: Dank je wel. Rob Kleijs: Ivon, Kun je nog eens uitleggen wat het Usher Syndroom is?
100 Col 's beklimmen in 40 dagen met een totale afstand van 4100 kilometer. Eddy Driessen uit Arnhem wil die tocht gaan afleggen en dat doet hij voor zijn plezier maar ook voor het goede doel. Namelijk
Nadere informatieMeer over onze slechtvalken. Even voorstellen. Echte natuur
Overname en dupliceren van dit materiaal is alleen toegestaan voor educatieve en niet-commerciële doeleinden en alleen als het materiaal is voorzien van een bronvermelding. Vogelbescherming Nederland,
Nadere informatieCanonvensters Michiel de Ruyter
ARGUS CLOU GESCHIEDENIS LESSUGGESTIE GROEP 8 Canonvensters Michiel de Ruyter Michiel Adriaanszoon de Ruyter werd op 23 maart 1607 geboren in Vlissingen. Zijn ouders waren niet rijk. Michiel was een stout
Nadere informatieWhisky reis in Schotland 18-21 april 2013 Edinburgh en The Highlands
Whisky reis in Schotland 18-21 april 2013 Edinburgh en The Highlands De reis begon op donderdagmiddag 18 april. Volgens afspraak ontmoeten wij elkaar bij de incheckbalie van de vliegmaatschappij. Een eerste
Nadere informatie