Transcriptie

1 OBSERVATORIUM

2

3

4

5

6

7

8 ! KUNST ARCHITECTUUR LANDSCHAP MIENSKIP!

9

10 ! WAAR LAAT JE DAN DE KLEI?! De terp groeit spiraalsgewijs de toekomst in. De bouwfasen liggen naast elkaar, niet op elkaar waardoor elke groeifase zichtbaar is.!!

11

12

13

14 ! IEDERE FASE IS GOED!

15

16

17

18

19

20 ! Leeuwarden-Fryslân Culturele hoofdstad 2018

21

22

23

24 ! TERPEN = WERKWOORD

25

26

27

28

29 ! OF ZO?

30

31

32

33 ! OF ZO

34

35

36

37 ! LET OP!

38

39 ! GOOGLE

40

41 ! WAAROM

42

43

44

45

46

47

48

49 TERP FAN DE TAKOMST OBSERVATORIUM 2017

50

51 We wolle ús klaai werom

52 Blije 2018 van onze verslaggever. Alle inwoners van Blije en hun gasten lopen vanaf de Friese zeedijk met een schop in de hand en kruiwagens vol klei de kwelder in. In de verte is met flinke palen een terrein afgebakend, die hoogte, breedte en lengte van een cirkelvormig volume aanduiden. Op een houten vlonder worden zij ontvangen door de burgermeester. Ze kijken blij, want het visioen van een buitendijkse terp wordt nu waarheid. De ceremonie vindt plaats in een vrij toegankelijk palenbos, waarmee de toekomstige vorm van de terp in het landschap is getekend. De Terp van de Takomst wacht als een inkleurtekening op de klei en de bewoners. Het plechtig begin van aanleg van terp van Blije valt samen met Kulturele Haadstêd, Leeuwarden- Fryslân Dit jaar markeert een nieuwe episode in het landmaken van de Friezen. Het is ook het jaar dat Sense of Place zijn eerste werken oplevert. De terptekening is een geste om met de middelen van de verbeelding landschap te maken en de bijzondere geschiedenis van de kustlijn van Friesland te vieren. Het is een plek op zee met een panoramische blik op de zeedijk en de eilanden. Vanuit de leegte nemen we luchtspiegelingen waar en staan we op de bodem, door mensenhanden aangelegd, waar zee en land in evenwicht zijn. Hier kunnnen nieuwe vormen van landschaps- en samenlevingsontwikkeling ontdekt en geprobeerd worden.

53

54 GEZIEN, GEHOORD, GEDACHT Op de oudste kaarten van het nagenoeg lege Nederland is Friesland een dichtbevolkt terpenland. De Terp is hét symbool van de bewoning en bewerking van het land aan de zee en de rivieren. De terpen verbeelden niet de strijd tegen het water maar de aanpassing aan het water. Met andere woorden; de mensen keken goed naar de natuur en middels terpen konden zij hun voeten droog houden, het land bewerken en de zeeën bevaren. Mens en landschap leefden in evenwicht, eeuwenlang. De terpen zijn adaptieve ingenieurskunstwerken - in een tijd dat er nog geen ingenieurs waren. Anno 2017 liggen de terpen in een volslagen ander landschap. De economische bestaansgrond is vervallen. Het is erfgoed dat voor identificatie zorgt en de geschiedenis vertelt. De Terp Fan de Takomst is de droom van vele partijen om het pioniersgevoel van wonen en werken in nauwe relatie tot de zee te kunnen beleven voor zichzelf maar ook voor bezoekers/toeristen. Na eeuwen van dijkenbouw wordt er weer buitendijks een terp aangelegd (= pleonasme?) die uitnodigt om het indrukwekkende, en ook voor de wereld unieke landschap te ervaren. We willen weer in de zee wroeten, bouwen en nederzetten. Landschappen, zeker in Nederland, zijn onderhevig aan permanente verandering. De kwelder zoals die er nu ligt, lag er 20 jaar geleden niet en hoe het er over 20 jaar hier bijligt is onvoorspelbaar. Het UNESCO-werelderfgoed fluctueert. De Terp van de Takomst wil geen terug-in-de-tijd-terp zijn. Op het fundament van het verleden is het een verbindend symbool voor nieuwe landschapservaring en -benutting, waardoor Blije achter de hoge starre Deltadijk weer in contact komt met de bewegingen van de Waddenzee. In tijdens Leeuwarden-Fryslân culturele Hoofdstad - wordt de plattegrond van de terp op de kwelder uitgezet; er worden palen geslagen, een pad aangelegd en een bouwbord geplaatst. Zoals alle terpen gestaag zijn gegroeid, van huisterp van 100 m2 naar ontwikkelde terp met dorp en kerk van 1000m2, zo kan de Terp Fan de Takomst ook groeien. Maar de contour zal er altijd al zijn.

55

56 VISIE OF VISIOEN? Visies zijn het domein van architecten, stedebouwers, beleidsmakers. Visioenen zijn het domein van kunstenaars en Mienskip. De droom om - juist in Nederland - buitendijks het landschap te betreden, bewerken en bebouwen is een bijzonder fenomeen. Observatorium wil een proces aangaan in een bepaalde richting maar zonder vaste uitkomst. De kunst van Observatorium ligt in de combinatie van denken en doen. In 2018 nemen we de eerste concrete stappen. We leggen het fundament van het pad, bouwen de terp en slaan de eerste palen in het kader van het project We wolle ús klaai werom. We ontvangen de eerste bezoekers met interesse voor landschap, rust, weidsheid en bouwen een aankomstplek voor reflectie op het landschap. De Terp van de Takomst is een project dat 'de taal der verbeelding combineert met ingenieurskunst zonder ingenieurs. Het prikkelt de nieuwsgierigheid naar de wereld om ons heen.

57 DE TERP FAN DE TAKOMST - WAAR LAAT JE DE KLEI? - IEDERE FASE IS GOED! Concept: Een kunstwerk dat in iedere fase van het groeiproces tot de verbeelding spreekt en in iedere fase een bestemming is voor bewoners en bezoekers; een Groeiende Terp. Kwelder Kwelder met pad Kwelder met pad en terp

58 DE NIEUWE TERP Terpen evolueerden van smal (5 meter) en laag (1 meter) naar breed en hoog (tot wel 10 meter). Van een terp met 1 huis naar een klein gehucht met een kerk. Dit proces van stapelen, laag op laag willen wij met de Groeiende Terp ervaarbaar maken en laten zien. Terpen werden echter ook weer afgegraven vanwege hun vruchtbare grond. Het proces start in 2018 met de klei die terugkeert naar de kwelder. Een bijzonder culturele Hoofdstad Project We wolle ús klaai werom dat het begin van het visioen markeert. Echter, wat doen we met die klei? Waar ligt die? Hoe gaat onze terp er eigenlijk uitzien? Waarom is het een Terp Fan de Takomst? In de kwelder tekenen we met palen spiraalsgewijs de toekomstige vorm van de Terp. Hij begint laag en eindigt hoog. De bouwfases liggen naast elkaar - en niet op elkaar - waardoor elke groeifase zichtbaar is en blijft. Er is een huisterp met kernpodium, er komt een dobbe met wal en de tekening van palen eindigt als een ontwikkelde terp. Het begin wordt gemarkeerd door een podium, het einde door een wal (als een dwarsdoorsnede) van houten palen op de uiteindelijke hoogte. Het pad wordt aangelegd met een spoor. Hierover rijdt een treintje, wagon of andersoortig voertuig (ligfiets?) en stopt bij het perron in het midden van de Terp. Je kunt verder de kwelder in middels een eenvoudig voetpad.

59 Pad met palen en podium en eindpalen en uitzichttrap

60 en de eerste klei.

61 Een bijzondere gelegenheid in Blije. Waar gaat die boerderij heen?

62 Openingsfeest Leeuwarden-Fryslân culturele Hoofdstad 2018

63 DE GROEIENDE TERP Het succesvolle culturele hoofdstad jaar is voorbij. Duizenden mensen hebben Leeuwarden bezocht en de kuststreek met geheel andere ogen bekeken. De rust, de ruimte, het landschap, de horizon en de gastvrijheid van Friesland hebben indruk gemaakt. Bij de TfdT heeft men zich verwonderd over dit kunstwerk. Wanneer zal ik weer eens komen kijken? Men is nieuwsgierig geworden naar hoe de TfdT zich zal ontwikkelen. De bewoners van Blije en het projectteam kijken met een zelfde verbazing terug. We hebben er zolang over gepraat en nu is hij er dan toch echt! En de mensen kwamen kijken naar dit wondertje ; vertelt met elkaar telkens weer. Zie je wel; eerst geloven dan zien! zegt Joop iedere dag tegen Harry. In de loop der jaren wordt de klei aangevoerd. Langzaam maar zeker groeit de terp tot zijn gedroomde eindbeeld. De eerste voorbereidingen worden getroffen voor het bouwen van een gehucht op de Terp. Huizen, stoep en straat die in 2023 klaar willen zijn. In de tussentijd zijn er fotogelegenheden voldoende. Grazende paarden en schapen bij of op de terp. Hoogwater, waarbij de helft van de Terp onder water loopt. Toeristen blijven druppelsgewijs de terp bezoeken. De biotoop om de Terp verandert en wordt onderzocht. Geulen worden gegraven, akkertjes aangelegd. Het landschap groeit mee. Bij bijzondere gelegenheden verzamelen de inwoners van Blije zich op de terp. Huwelijken, dorpsfeest, midzomernacht, de jaarlijkse musical van de basisschool, af en toe een open-lucht kerkdienst (van welk geloof dan ook) en er kan ook gewoon gezonnebaad worden. De lokale gemeenschap is betrokken bij de bouw van het gehucht. Hoe ziet het eruit? Wie bouwt het? Hout, plaggen of baksteen? Halfjaarlijkse bijeenkomsten hierover worden een ritueel in het dorp. Nieuwe visioenen ontstaan, oude worden uitgevoerd. De TfdT blijkt een voorbeeld te zijn geworden voor de andere dorpen aan de friese zeewering en tot ver in Groningen aan toe. Van de Zwarte Haen tot aan Delfzijl.

64 WERKWOORD: TERPEN. Ik terp, wij terpen. Nieuwe beelden hebben nieuwe woorden nodig. Polderen is ontstaan uit de strijd tegen het water. Men moest gezamenlijk de handen ineenslaan en in overleg dijken en dammen bouwen en deze samen onderhouden. Terpen gaat de volgende betekenis krijgen; Terpen gaat over bouwen met de natuur. Een samenwerking tussen en niet tegen, mens en natuur. Men wil de handen ineen slaan om nieuwe samenwerkingen in een nieuw landschap aan te gaan. (nb. hoort dan bij het woord Mienskip het werkwoord Terpen?)

65 Meer klei en nog meer klei en pad op terp en trap en een gebouw

66 geterpt Pad Pad en parkeerplaats Pad, parkeerplaats en spoor Pad, parkeerplaats, spoor en palenrij Pad, parkeerplaats, spoor, palenrij en podium Pad, parkeerplaats, spoor, palenrij, podium en eindpalen Pad, parkeerplaats, spoor, palenrij, podium, eindpalen en uitzichttrap Pad, parkeerplaats, spoor, palenrij, podium, eindpalen, uitzichttrap en eerste klei en dan meer klei een gebouw een pad meer klei en dan

67 DE LEVENDE TERP De klei is opgetast. De Terp is stevig. De eerste gebouwen zijn gebruiksklaar. De kinderen die vanaf nu in Blije geboren worden zullen buiten spelen en hangen in de kwelder op Blije s Terp. Zij zullen niet beter weten dan dat de Terp van de Toekomst er altijd was. Zij kunnen verder bouwen aan de Terp van de Toekomst. Zo kan het ook

68 LET OP!

69

70 OBSERVATORIUM KUNST ARCHITECTUUR LANDSCHAP MIENSKIP Nollekes Terschelling

71 Zandwacht Maasvlakte 2 Nomanslanding Sydney - Duisburg Essen - Dordrecht

72 OBSERVATORIUM, ROTTERDAM