Rutte zag: de bonden kwamen met steeds meer eisen

Transcriptie

1 1 van :24 nrc.nl Rutte zag: de bonden kwamen met steeds meer eisen Christiaan PelgrimPetra de Koning 8-10 minuten Hadden ze dan voor niks zitten praten? Dat de onderhandelingen over een nieuw pensioen waren mislukt, was op dinsdagavond laat nog maar een paar minuten bekend en daar kwam SP-leider Lilian Marijnissen al met een filmpje op Twitter: Het pensioenakkoord is geblokkeerd. Terwijl multinationals miljarden cadeau krijgen, moeten gewone Nederlanders maar hopen op een goed pensioen. Bij de regeringspartijen en op het ministerie van Sociale Zaken van Wouter Koolmees (D66) was er verbijstering. En woede: was het dan echt helemaal niet de bedoeling geweest dat er een pensioenakkoord zou komen? Kwam een mislukking de linkse oppositie veel beter uit? De vakbonden, werkgevers, minister-president Mark Rutte (VVD) en Koolmees zijn rond acht uur die avond met elkaar aan de vierkante tafel gaan zitten in de Dreeszaal op Sociale Zaken. Op de grond een geblokt tapijt in felle kleuren. Al jarenlang wordt er gepraat over een nieuw pensioen, omdat de arbeidsmarkt verandert en kortingen dreigen op de pensioenen. En al jarenlang gaat het moeizaam. Maar wat het kabinet nu te bieden heeft, denken Rutte en Koolmees, is bijna te mooi om waar te zijn. Zoals: een langzamer

2 2 van :24 stijging van de AOW-leeftijd en een lagere boete voor werkgevers die met hun mensen afspreken dat ze vervroegd met pensioen kunnen gaan. Op de avond zelf gaat Rutte nog verder: in het laatste jaar vóór de AOW-leeftijd mag die boete zelfs helemaal verdwijnen. Dat doet hij, zeggen betrokkenen later, zonder overleg met minister Wopke Hoekstra (Financiën, CDA). Alles bij elkaar kosten de maatregelen om de vakbonden tegemoet te komen zo n 7 miljard euro. Maar de vakbonden zeggen nee. Persoonlijke pensioenpotjes Wat ging eraan vooraf? Had het kabinet-rutte III deze mislukking kunnen zien aankomen? En had het íéts kunnen doen om de vakbonden wel mee te krijgen? Een jaar geleden nog dacht het kabinet dat de pensioenparagraaf uit het regeerakkoord precies was wat de vakbonden en werkgevers wilden: persoonlijke pensioenpotjes en gezamenlijke reserves voor slechte tijden. Maar al snel bleek dat de vakbonden die potjes niet meer zagen zitten. In hun gesprekken met de werkgevers kwamen ze uit op een veel kleinere aanpassing van de pensioenen. Het belangrijkste verschil met hoe het nu geregeld is: de pensioenen mogen sneller verhoogd worden als er beleggingswinsten zijn, maar dan moet er ook sneller worden gekort bij verlies. Koolmees ging langs bij de oppositie In de ogen van het kabinet werden de vakbonden daarna alleen nog maar veeleisender. De AOW-leeftijd moest ineens bevroren worden op 66 jaar. De boete op vroegpensioen moest afgeschaft worden. Pensioenfondsen moesten soepeler rekenregels krijgen

3 3 van :24 om de pensioenen nog sneller te verhogen. De vakbonden voelden zich sterk staan. En steeds sterker naarmate de coalitie van VVD, CDA, D66 en de ChristenUnie in de peilingen steun van de kiezers verloor. Zíj hadden de linkse oppositiepartijen achter zich Wouter Koolmees zou die nodig hebben om nieuwe pensioenregels door de Eerste Kamer te krijgen als Rutte III daar zijn meerderheid zou verliezen na de Provinciale Statenverkiezingen van begin volgend jaar. Bij SP, PvdA en GroenLinks groeide het zelfvertrouwen ook. Dit najaar kwam Koolmees speciaal bij hen langs om te vertellen hoe het ervoor stond met de pensioenplannen. De drie partijen namen zich voor om samen op te trekken, als ze door het kabinet aan tafel werden gevraagd om mee te onderhandelen. Ze hadden zelfs een extra eis bedacht die in het polderoverleg van werkgevers en werknemers als volledig onhaalbaar werd gezien: zzp ers moesten worden verplicht om pensioen op te bouwen. De werkgevers vinden dit idee al heel lang onacceptabel en de vakbonden hadden zich daar eerder al bij neergelegd, al bleef het ze dwarszitten. SP, PvdA en GroenLinks kwamen niet aan tafel. Wie wel ineens bij de onderhandelingen verscheen, vorige week maandag op het ministerie van Sociale Zaken, was premier Mark Rutte. Volgens betrokkenen zei Rutte die avond tegen FNV-voorzitter Han Busker dat ze het samen, vakbonden en kabinet, gingen oplossen. We willen met júllie zakendoen. Wat hebben jullie allemaal nodig om te kunnen springen? FNV-voorzitter Han Busker spreekt media toe na het mislukte pensioenoverleg. Foto Evert-Jan Daniels/ANP Er zijn betrokkenen die zeggen: dáár ging het mis. Rutte weet dat de drie linkse oppositiepartijen steeds minder geneigd lijken te

4 4 van :24 zijn om zijn kabinet te steunen. Hoe slim is het dan om hen zo duidelijk buitenspel te zetten? Daar komt nog bij, zegt een ingewijde, dat het voor FNVvoorzitter Han Busker voelde als een loodzware verantwoordelijkheid. Nu moest hij niet alleen beslissen voor de vakbeweging en zijn enorm kritische achterban, hij moest ook iets binnenhalen waar de linkse partijen tevreden mee konden zijn. Na de vraag van Rutte kwam er die maandag een schorsing. De vakbonden hadden overleg nodig, ook met de linkse partijen in de Tweede Kamer. Zo kwam ook de eis over een pensioen voor zzp ers weer op tafel. En Busker wist: de SP zou pas tevreden zijn als er zo veel werd binnengehaald dat het een overduidelijke linkse overwinning was. En dus een nederlaag voor Rutte III. Lees ook het nieuwsbericht van dinsdagavond: Pensioenoverleg klapt, vakbeweging krijgt de schuld Een onmachtig kabinet Zo kwam het ook over bij de regeringspartijen. Daar valt een dag na de mislukte onderhandelingen te horen dat de linkse partijen

5 5 van :24 als schaduwonderhandelaars hebben meegedaan met maar één doel: een beeld van Rutte III creëren als onmachtig kabinet. De dividendbelasting kregen ze niet afgeschaft, een pensioenakkoord kunnen ze ook al niet voor elkaar krijgen. In de nacht van de afgebroken onderhandelingen zitten drie onderhandelaars van de vakbonden, Tuur Elzinga (FNV), Arend van Wijngaarden (CNV) en Nic van Holstein (VCP) in het vakbondshuis van de FNV in de buurt van de Tweede Kamer. Ze drinken koffie, maken een ontspannen indruk. Ze willen graag vertellen dat Rutte en Koolmees echt veel te weinig te bieden hadden. Een grote teleurstelling, zegt Elzinga. We hebben geprobeerd om afspraken te maken, maar het mocht vooral niks kosten. Dat het kabinet zelf denkt dat er veel wordt toegegeven, begrijpt hij wel. Ze redeneren vanuit verkiezingsprogramma s en het regeerakkoord. Wij redeneren vanuit de werkelijkheid, waar we nu staan. Neem de boete voor het vroegpensioen, zeggen de onderhandelaars. Het kabinet vond het heel wat dat die kon worden afgeschaft voor het laatste jaar. Maar wat heeft een bouwvakker met versleten gewrichten aan zo n laatste jaar? Die boete, vonden de vakbonden, moest helemaal van tafel. Of denk aan de AOW-leeftijd. Het kabinet wilde alleen toezeggen dat die pas in 2024 op 67 jaar zou komen in plaats van drie jaar eerder en niks over de stijging ná Dan stijgt de AOW-leeftijd mee met de levensverwachting: voor elk jaar dat de mensen gemiddeld langer leven moet een jaar langer worden gewerkt. VNO-NCW-voorzitter Hans de Boer licht toe wat er tijdens het overleg gebeurd is. Foto Evert-Jan Daniels/ANP Het geld van de werknemers

6 6 van :24 De vakbonden gaan nu weer praten met hun achterban en het meest waarschijnlijke scenario: er komen nieuwe acties tegen de dreigende pensioenkortingen in 2020 en Koolmees moet het ook zeker niet zijn hoofd halen, vinden de vakbonden, om nu zelf met een plan te komen voor de pensioenen. Tuur Elzinga zegt op woensdag: Dat zou ik ongelooflijk vinden. Het pensioen is ons geld, het geld van de werknemers. Daarover mag niet zonder ons beslist worden. Koolmees zelf wil daar dan nog niks over zeggen. Werkgeversvoorzitter Hans de Boer wel. Die rekent alvast op zo n plan van de minister. Hij noemt Koolmees een ambitieuze jongeman die stappen zal maken. Misschien kan er via deze weg toch nog iets goeds komen van de plannen die we in de polder hebben bedacht. Op woensdag aan het eind van de middag zitten de fractievoorzitters van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie bij Koolmees op zijn ministerie, samen met de Tweede Kamerleden die over de pensioenen gaan. Om nog eens terug te kijken met z n allen: wat is er precies gebeurd? En hoe nu verder? Een antwoord, zeggen betrokkenen, hebben ze nog niet.