Jaarverslag Koninklijke FrieslandCampina N.V.

Transcriptie

1 Jaarverslag 2013 Koninklijke FrieslandCampina N.V.

2 Toelichting In dit jaarverslag worden de financiële resultaten en de belangrijkste ontwikkelingen van Koninklijke FrieslandCampina N.V. (hierna FrieslandCampina) over het jaar 2013 gepresenteerd. De jaarrekening is opgemaakt per 31 december De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met International Financial Reporting Standards (IFRS) zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW), voor zover van toepassing. Vanaf 1 januari 2013 past FrieslandCampina de gewijzigde IFRS-regels toe inzake personeelsbeloningen. De vergelijkende cijfers 2012 zijn aangepast voor de effecten van de nieuwe regels. De melkprijs 2013, die de leden van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. ontvangen voor de door hen geleverde melk, is vastgesteld op basis van de FrieslandCampina melkprijssystematiek Alle bedragen in dit verslag zijn in euro s, tenzij anders vermeld. Dit jaarverslag bevat mededelingen over toekomstverwachtingen. Deze mededelingen zijn gebaseerd op actuele verwachtingen, schattingen en projecties van het management van FrieslandCampina en informatie die op dit moment beschikbaar is. De verwachtingen zijn onzeker en bevatten elementen van risico s die moeilijk te kwantificeren zijn. FrieslandCampina geeft dan ook geen zekerheid dat de verwachtingen zullen worden gerealiseerd. Van dit verslag is een Engelse en Duitse vertaling beschikbaar. In geval van verschillen tussen versies prevaleert de Nederlandse tekst. Het jaarverslag van Koninklijke FrieslandCampina N.V. is tevens te vinden op de website voor de ipad is de app FrieslandCampina Jaarverslag 2013 te downloaden en het jaarverslag kan worden aangevraagd bij de afdeling corporate communication van FrieslandCampina: corporate.communication@frieslandcampina.com. In dit jaarverslag worden onder meer de volgende begrippen gebruikt: Koninklijke FrieslandCampina N.V. (de vennootschap of FrieslandCampina ) Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. (de coöperatie ) Raad van commissarissen van de vennootschap (de raad van commissarissen ) Executive board van de vennootschap (de executive board )

3

4

5 Inhoud 4 Woord vooraf van de CEO 6 Royal FrieslandCampina in een oogopslag 8 Belangrijkste ontwikkelingen Kerncijfers 12 Wereldwijd 14 FrieslandCampina merken 16 Strategie route2020: duurzame groei én waardecreatie 18 Uitdagingen in de wereld 22 Verslag executive board 22 Goed jaar bij historisch hoge melkprijs 36 Consumer Products Europe, Middle East & Africa 38 Consumer Products Asia 40 Cheese, Butter & Milkpowder 42 Ingredients 52 Vooruitzichten 53 Verantwoordelijkheidsverklaring 56 Corporate governance 56 Corporate governance 62 Risicobeheersing 66 Verslag raad van commissarissen 73 Jaarrekening Geconsolideerde jaarrekening 76 Geconsolideerde winst-en-verliesrekening 77 Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat 78 Geconsolideerde balans 79 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 80 Geconsolideerd overzicht vermogensmutaties 82 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 136 Belangrijkste dochterondernemingen, joint ventures en geassocieerde deelnemingen 138 Enkelvoudige jaarrekening 138 Enkelvoudige balans 138 Enkelvoudige winst-en-verliesrekening 139 Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening 142 Overige gegevens 142 Statutaire winstbestemmingsregeling 142 Voorgestelde winstbestemming toe te rekenen aan aandeelhouder van de vennootschap 142 Gebeurtenissen na balansdatum 143 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 146 Overzichten 146 Meerjarenoverzicht 147 Melkprijsoverzicht 148 Raad van commissarissen 150 Executive board 151 Corporate staff 152 Business groups en adressen

6 4 Woord vooraf van de CEO Geachte lezer, In veel opzichten was 2013 voor FrieslandCampina een goed jaar. FrieslandCampina heeft opnieuw stappen gezet in het realiseren van haar ambitie de meest succesvolle, professionele en aantrekkelijke zuivelonderneming te creëren. De garantieprijs voor boerderijmelk lag gedurende het gehele jaar op een ongekend hoog niveau. Daar bovenop heeft FrieslandCampina haar resultaten in de markt verder weten te verbeteren. Dit samen leidt tot de hoogste melkprijs die ooit door FrieslandCampina is uitgekeerd. Vooral in Azië heeft FrieslandCampina groei gerealiseerd. In Indonesië en Vietnam zijn, na enkele lastige jaren, de marktposities weer verbeterd. In Europa zijn de ontwikkelingen door de aanhoudende crisis minder gunstig waardoor de resultaatverwachtingen voor die regio naar beneden zijn bijgesteld. Dit heeft geleid tot een goodwill impairment van 200 miljoen euro. Voor op schema FrieslandCampina ligt met het realiseren van de strategie route2020, halverwege de planperiode, voor op schema. Groei en waardecreatie worden gerealiseerd in een hoger tempo dan verwacht. Met name met kindervoeding en voedingsingrediënten presteert FrieslandCampina goed. Daartegenover staat dat de druk op het volume en de marktaandelen in Europa en negatieve valuta-effecten de resultaten in euro s negatief beïnvloeden. Bijzondere opening Innovation Centre De opening door Koningin Máxima, in oktober 2013, van het nieuwe en inspirerende FrieslandCampina Innovation Centre in Wageningen markeert de stap die FrieslandCampina heeft gezet in haar innovatiebeleid voor de komende jaren. Ook het nieuwe Development Centre in Singapore maakt hier deel van uit. De komende jaren zullen innovaties op het gebied van kindervoeding, zuiveldranken, technologieën en verbeterde recepturen worden gerealiseerd.

7 Woord vooraf van de CEO 5 Bijdragen aan wereldvoedselvoorziening Het voeden van de groeiende wereldbevolking is een enorme uitdaging. FrieslandCampina kan daar een bijdrage aan leveren met haar productenpakket, de ontwikkeling van de melkveehouderij in een aantal landen en de verdere verduurzaming van de productieketen. Eind 2013 was de Nederlandse minister-president aanwezig bij twee voor FrieslandCampina belangrijke momenten in China en Indonesië. Het eerste moment was de ondertekening van een overeenkomst tussen China Agricultural University, Wageningen UR en FrieslandCampina voor de oprichting van een nieuw onderzoeks- en kenniscentrum in China ter verbetering van de Chinese productie, kwaliteit en veiligheid van zuivel: het Sino-Dutch Dairy Development Centre. Vervolgens heeft de minister-president en zijn delegatie in Indonesië ervaren welke rol FrieslandCampina speelt in de verdere ontwikkeling van de lokale melkveehouderij en hoe belangrijk het merk Frisian Flag daar is. Kracht van de keten De uitdagingen waar FrieslandCampina en de bedrijfstak zuivel voor staan vragen inspanningen vanuit de gehele keten. De onderneming, de coöperatie en haar leden-melkveehouders in Nederland, Duitsland en België vormen samen een keten. Dat biedt kracht en perspectief. De zuivelsector staat er goed voor. De mogelijkheden om te groeien zijn er. Samen zijn we sterk, maar de keten is niet sterker dan de zwakste schakel. Nog niet alle melkveehouders zijn zich er voldoende van bewust dat zij in hun bedrijfsvoering meer rekening moeten gaan houden met wensen uit de samenleving, van afnemers en consumenten. Innoveren met alle betrokken partijen in de melkveehouderijsector is belangrijk om te kunnen voldoen aan de randvoorwaarden die aan de sector worden gesteld om de groei te verantwoorden. CO 2 -reductie en efficiëntere benutting van mineralen zijn essentieel. Net als het zichtbaar houden van de koe in het landschap. Dit laatste is in binnen- en buitenland een belangrijke merkwaarde van de Nederlandse zuivelsector. Investeren in kwaliteit en duurzaamheid FrieslandCampina bestaat vijf jaar. Het bedrijf is de afgelopen jaren in alle opzichten gegroeid, zelfs in een tijd dat de economie in veel Europese landen stagneert. FrieslandCampina heeft de laatste vijf jaar voor 1,8 miljard euro geïnvesteerd. Vooral is geïnvesteerd in uitbreiding en vernieuwing van de productiecapaciteit om aan de toenemende vraag naar speciaalproducten te voldoen en om in te spelen op de beëindiging van de melkquotering in Voor 2014 is 650 miljoen euro aan investeringen voorzien. De zuivelsector draagt positief bij aan de Nederlandse economie. De export van zuivelproducten blijft groeien. Onze kaas, kindervoeding, gecondenseerde melk en talloze voedingsingrediënten op basis van zuivel vinden hun weg naar veel landen in de wereld. Daarnaast vergroten en delen we onze kennis steeds meer door beter samen te werken en gericht te blijven investeren in kwaliteit en duurzaamheid binnen de zuivelketen. Vooruitkijkend De economische vooruitzichten in Europa zijn nog niet hoopgevend. De snelle groei in zich ontwikkelende landen is aan het afvlakken. Daartegenover staat dat de wereldwijde vraag naar zuivelproducten momenteel groter is dan het aanbod. De markten zullen volatiel blijven. FrieslandCampina blijft dan ook op de kosten letten door complexiteit te verminderen, besluitvormingsprocessen te versnellen en meer gebruik te maken van haar schaalgrootte. Onze ambitie is daarbij richtinggevend. Cees t Hart CEO Koninklijke FrieslandCampina N.V. Amersfoort, 28 februari 2014

8 6 Royal FrieslandCampina in een oogopslag 11,4 miljard euro omzet medewerkers Vestigingen in 28 landen Export naar meer dan 100 landen NL BE DE leden-melkveehouders zijn de eigenaren van de onderneming Elke dag miljoenen consumenten

9 Royal FrieslandCampina in een oogopslag 7 Netto-omzet 10,8% gestegen Netto-omzet in miljoenen euro's Bedrijfsresultaat 313 miljoen euro voor goodwill impairment 513 miljoen euro Bedrijfresultaat in miljoenen euro's Bedrijfsresultaat in % netto-omzet 2,7% voor goodwill impairment 4,5% Bedrijfresultaat in % netto-omzet in procenten , , , , ,8 Winst 157 miljoen euro zonder goodwill impairment 327 miljoen euro Winst in miljoenen euro's Kasstroom uit operationele activiteiten 596 miljoen euro Operationele kasstroom in miljoenen euro's Melkprijs voor leden-melkveehouders 42,49 euro Melkprijs in euro's per 100 kilo, excl. btw , , , ,35 1 voor goodwill impairment

10 8 Belangrijkste ontwikkelingen 2013 Goed jaar bij historisch hoge melkprijs Netto-omzet groeit met 10,8 procent naar 11,4 miljard euro door volumegroei en hogere prijzen Bedrijfsresultaat daalt met 35,7 procent naar 313 miljoen euro Voor goodwill impairment stijgt bedrijfsresultaat met 5,3 procent naar 513 miljoen euro. Dit is inclusief toename van de prestatietoeslag Prestatie voor ledenmelkveehouders stijgt met 28,3 procent naar 3,04 euro Prestatietoeslag (1,81 euro) en uitgifte ledenobligaties (1,23 euro) nemen 28,3 procent toe naar 3,04 euro (2012: 2,37 euro) per 100 kilo melk excl. btw, bij 4,41 procent vet en 3,47 procent eiwit Acceleratie strategie route ,8 procent volumegroei in kindervoeding 10,8 procent volumegroei in zuiveldranken in Azië en Afrika 9,5 procent volumegroei in merkkaas door toenemende export Overig Opening nieuwe FrieslandCampina Innovation Centre in Wageningen door Koningin Máxima Acquisities Zijerveld en Veldhuyzen B.V. en G. den Hollander Holding B.V. versterken posities in kaas

11 Belangrijkste ontwikkelingen en uitkering ledenobligaties met 72 miljoen euro en ondanks negatieve valuta-effecten Winst daalt met 43,5 procent naar 157 miljoen euro Zonder goodwill impairment stijgt winst met 17,6 procent tot 327 miljoen euro Goodwill impairment van 200 miljoen euro doordat de resultaatverwachtingen in Europa naar beneden zijn bijgesteld als gevolg van de aanhoudende crisis Business groups Consumer Products Asia, Ingredients en Cheese, Butter & Milkpowder verbeteren resultaat Economische omstandigheden in Europa drukken volumes en marges van Consumer Products Europe, Middle East & Africa Kasstroom uit operationele activiteiten neemt af naar 596 miljoen euro (2012: 842 miljoen euro) als gevolg van toename van het werkkapitaal door hogere prijzen en als gevolg van investeringen in route2020 Garantieprijs stijgt met 5,58 euro (16,5 procent) naar 39,45 euro Melkprijs voor ledenmelkvee houders stijgt met 6,25 euro (17,2 procent) naar 42,49 euro (2012: 36,24 euro) Melkprijs + toeslagen neemt toe met 6,22 euro (17,0 procent) naar 42,90 euro (2012: 36,68 euro) Investeringen van 559 miljoen euro voornamelijk in capaciteitsuitbreiding in kindervoeding en melkverwerking Veiligheid en veiligheidsbewustzijn belangrijk verbeterd Verdere implementatie van duurzaamheidsprogramma's Herstructureringen in Europa om positie te verbeteren Terugkoop merknaam Friso voor kindervoeding in de Benelux FrieslandCampina neemt belang van 7,5 procent in Synlait Milk Ltd. in Nieuw-Zeeland Beursgenoteerde perpetuele obligaties afgelost

12 10 Kerncijfers in miljoenen euro s, tenzij anders aangegeven % Resultaten Netto-omzet ,8 Bedrijfsresultaat voor goodwill impairment ,3 Bedrijfsresultaat ,7 Winst zonder goodwill impairment ,6 Winst ,5 Balans Balanstotaal ,1 Totaal eigen vermogen ,5 Nettoschuld ,6 Totaal eigen vermogen als percentage van balanstotaal 37,0% 33,1% Kasstroom Netto kasstroom uit operationele activiteiten ,2 Netto kasstroom uit investeringsactiviteiten ,9 Investeringen Investeringen ,2 Waardecreatie voor leden-melkveehouders in euro s per 100 kilo (excl. btw, bij 4,41% vet en 3,47% eiwit) Prestatietoeslag 1,81 1,42 27,5 Reservering ledenobligaties 1,23 0,95 29,5 Garantieprijs 39,45 33,87 16,5 Melkprijs 42,49 36,24 17,2 Weidemelkpremie 3 0,31 0,32 Overige toeslagen 4 0,10 0,12 Melkprijs + toeslagen 42,90 36,68 17,0 Overige gegevens Werknemers (gemiddeld aantal fte s) ,7 Aantal ongevallen met verzuim (per gewerkte uren) 0,6 1,0 Aantal leden-melkveebedrijven einde jaar ,7 Aantal leden einde jaar ,2 Totaal verwerkte melk (in miljoenen kg) ,3 Melkaanvoer van leden (in miljoenen kg) ,5 1 Vanaf 1 januari 2013 past FrieslandCampina de gewijzigde IFRS regels toe inzake personeelsbeloningen. De vergelijkende cijfers 2012 zijn aangepast voor de effecten van de nieuwe regels. 2 De nettoschuld betreft langlopende rentedragende verplichtingen, verplichtingen aan financiers, het saldo van de verplichtingen aan en vorderingen op gelieerde ondernemingen minus ter vrije beschikking staande liquide middelen. 3 Leden-melkveehouders die weidegang toepassen ontvangen een weidemelkpremie van 0,50 euro per 100 kilo melk. Gemiddeld over alle FrieslandCampina ledenmelk is dit 0,31 euro per 100 kilo melk. 4 Overige toeslagen betreffen het totaalbedrag van uitkeringen per 100 kilo melk van Campina melk van 0,90 euro, Landliebe melk van 1,00 euro en het verschil tussen de biologische garantieprijs en de garantieprijs. Gemiddeld over alle FrieslandCampina ledenmelk is dit 0,10 euro per 100 kilo melk.

13 Kerncijfers % Consumer Products Europe, Middle East & Africa Netto-omzet derden ,3 Interne leveringen Bedrijfsresultaat voor herstructureringen en goodwill impairment ,5 Bedrijfsresultaat ,7 Bedrijfsresultaat als % van de netto-omzet 0,3 6,2 Werknemers (gemiddeld aantal fte s) ,3 Marktaandeel merken Volume Netto-omzet naar business group in miljoenen euro s Consumer Products Europe, Middle East & Africa ,3%* Consumer Products Asia ,3%* Cheese, Butter & Milkpowder ,5%* Ingredients ,9%* * voor Overige en Eliminatie van interne leveringen Consumer Products Asia Netto-omzet derden ,3 Interne leveringen 19 4 Bedrijfsresultaat ,9 Bedrijfsresultaat als % van de netto-omzet 16,5 16,5 Werknemers (gemiddeld aantal fte s) ,5 Marktaandeel merken = Volume Cheese, Butter & Milkpowder Netto-omzet derden ,9 Interne leveringen Bedrijfsresultaat Bedrijfsresultaat als % van de netto-omzet 1,8-1,2 Werknemers (gemiddeld aantal fte s) ,6 Marktaandeel merken Volume Ingredients Netto-omzet derden ,1 Interne leveringen Bedrijfsresultaat ,7 Bedrijfsresultaat als % van de netto-omzet 15,3 13,3 Werknemers (gemiddeld aantal fte s) ,8 Volume Netto-omzet naar afzetgebied in miljoenen euro s Nederland Duitsland Rest van Europa Azië ,5% ,7% ,8% ,7% Afrika en het Midden-Oosten ,2% Noord- en Zuid-Amerika 350 3,1% 5 Met ingang van 1 oktober 2013 is de samenstelling van de business groups gewijzigd. De activiteiten in het Midden-Oosten en Afrika zijn verplaatst van de business group Consumer Products International naar de business group Consumer Products Europe. De nieuwe business group namen zijn respectievelijk Consumer Products Europe, Middle East & Africa en Consumer Products Asia. De cijfers voor 2012 zijn aangepast aan de nieuwe samenstelling. 6 Bedrijfsresultaat voor goodwill impairment en herstructureringskosten in Nederland in 2013 en herstructureringskosten in Duitsland en Hongarije in 2012.

14 12 Wereldwijd Europa Noord- en Zuid-Amerika Verenigde Staten Nederland Duitsland België Griekenland Hongarije Roemenië Rusland Frankrijk Spanje Italië Oostenrijk Groot-Brittannië 350 omzet* omzet* 167 medewerkers medewerkers * in miljoenen euro's 6 locaties 68 locaties

15 Wereldwijd 13 Azië en Oceanië Afrika en het Midden-Oosten Nigeria Ghana Verenigde Arabische Emiraten Saoedi-Arabië Indonesië Maleisië Singapore Thailand Vietnam Filippijnen China Hong Kong India Japan Nieuw-Zeeland omzet* omzet* medewerkers medewerkers 19 locaties 30 locaties

16 14 FrieslandCampina merken Consument Campina NoyNoy Puddis Valess Landliebe Chocomel Frisian Flag CoolBest Rainbow Milli Peak Friso Friesche Vlag Vifit Fruttis Completa Napolact Alaska Mona Campina Botergoud Dutch Lady Foremost DubbelFrisss Fristi Optimel Frico Milner Yazoo Appelsientje

17 FrieslandCampina merken 15 Foodservice Ingrediënten Debic Hollandia Campina Professioneel Chocomel Fristi Milner Vifit Optimel Campina CoolBest Nutroma Taksi Frico Extran DubbelFrisss DOMO DMV Kievit Creamy Creation Nutrifeed DFE Pharma

18 16 Strategie route2020: duurzame groei én waardecreatie Ambitie De meest succesvolle, professionele en aantrekkelijke zuivelonderneming creëren voor haar leden-melkveehouders, medewerkers, afnemers en consumenten en voor de samenleving door mensen wereldwijd essentiële voedingsstoffen uit zuivelproducten te bieden voor elke fase in hun leven Groeicategorieën Zuiveldranken Kindervoeding (B2B, B2C) Merkkaas Sterke posities & geografische groei Foodservice in Europa Basisproducten Inspelen op behoeften Groei & ontwikkeling Dagelijkse voeding Gezondheid & welzijn Functionaliteit Vaardigheden Talent management Melkvalorisatie Innovatie Businessmodel & kostenfocus Fundament Al t goede van zuivel Ketenvoordelen Duurzaamheid Onze manier van werken & veiligheid

19 Strategie route2020: duurzame groei én waardecreatie 17 FrieslandCampina heeft de ambitie de meest succesvolle, professionele en aantrekkelijke zuivelonderneming te creëren voor haar leden-melkveehouders, medewerkers, afnemers en consumenten en voor de samenleving. De groeiende vraag op de wereldmarkt naar gezonde voeding die op duurzame wijze is geproduceerd, biedt FrieslandCampina kansen. Om deze ambitie waar te maken heeft FrieslandCampina voor de periode de strategie route2020 geformuleerd. Sleutelwoorden daarin zijn duurzame groei en waardecreatie: duurzame groei van de onderneming en het tot maximale waarde brengen van alle door de ledenmelkveehouders van de coöperatie geproduceerde melk. FrieslandCampina streeft naar realisatie van de volgende doelstellingen: een toename van het aandeel toegevoegde waardeen merkproducten in het totale verkoopvolume; een verdere groei van het bedrijfsresultaat; een substantieel hogere prestatietoeslag en een hogere uitgifte van ledenobligaties aan de ledenmelkveehouders; een reductie van 80 procent van het aantal ongevallen met verzuim per gewerkte uren in 2020 ten opzichte van 2011; klimaatneutrale groei, in de gehele keten van koe tot consument. FrieslandCampina investeert meer dan gemiddeld in de drie groeicategorieën zuiveldranken, kindervoeding en merkkaas. Deze categorieën worden ondersteund door research & development inspanningen op het gebied van groei & ontwikkeling (van kinderen), dagelijkse voeding, gezondheid & welzijn en functionaliteit. Doordat de onderneming Koninklijke FrieslandCampina N.V. een directe relatie heeft met Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A., wordt de gehele productieketen van boerderijmelk tot distributie beheerst. Hierdoor kan FrieslandCampina instaan voor de kwaliteit van haar producten. In de samenwerking met de ledenmelkveehouders wordt het accent gelegd op kwaliteit, voedselveiligheid en duurzame bedrijfsvoering. FrieslandCampina streeft ernaar de voorziene groei van haar activiteiten klimaatneutraal te realiseren, in de gehele keten van koe tot consument. De onderneming wil dit bereiken door samen met de leden-melkveehouders en ketenpartners te werken aan het verbeteren van de energie-efficiency, het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen, het stimuleren van de productie van duurzame energie op melkveebedrijven en het behoud van de koe in het Nederlandse landschap. Informatie over de realisatie van de strategie is te vinden op pagina 26 tot en met 30.

20 18 Uitdagingen in de wereld Naar verwachting telt de wereldbevolking in 2050 tussen de 9 en 10 miljard mensen. Het voeden van deze groeiende populatie is een enorme uitdaging en heeft implicaties voor mens, dier én voor het milieu. Hoe kan er voldoende en betaalbare nutriëntrijke en energierijke voeding worden geproduceerd? Vruchtbaar land en schoon drinkwater zijn in sommige gebieden nu al schaars. En zelfs als de beschikbaarheid van grond en water geen probleem zou vormen, blijven er dan genoeg boeren om ons dagelijks voedsel te produceren? En zullen zij hiermee voldoende kunnen verdienen om zichzelf en hun gezinnen te onderhouden? FrieslandCampina wil met haar activiteiten een bijdrage leveren aan het oplossen van deze drie mondiale uitdagingen.

21 Uitdagingen in de wereld 19 De groeiende wereldbevolking Het voeden van de groeiende wereldbevolking De beschikbaarheid van voldoende nutriënt- en energierijke voeding en de betaalbaarheid van voedsel voor brede bevolkingsgroepen Het behouden van voedselveiligheid en consumentenvertrouwen Ouder wordende boeren Jongeren interesseren voor het boerenvak door toekomstperspectief te bieden en daarmee in te spelen op de wereldwijd snel toenemende gemiddelde leeftijd van boeren Boeren moeten een voldoende hoog inkomen kunnen realiseren voor een verantwoorde bedrijfsvoering en het creëren van een positieve toekomst voor zichzelf en hun kinderen Wereldwijd zijn miljoen mensen voor hun inkomen afhankelijk van de melkveehouderijsector Schaarste aan natuurlijke hulpbronnen Inspelen op de toenemende schaarste aan land, water en andere natuurlijke hulpbronnen door efficiënter te produceren Het verlagen van de CO 2 -uitstoot en meer gebruik maken van hernieuwbare energie Bijdragen aan het behoud van biodiversiteit

22 Nourishing by nature Mensen wereldwijd voorzien van de juiste voedingsstoffen is dé uitdaging. Melk bevat van nature essentiële voedingsstoffen, zoals eiwitten, vitamines B2 en B12 en mineralen zoals calcium. Door het aanbieden van betrouwbare en smakelijke zuivelproducten levert FrieslandCampina een bijdrage aan het veiligstellen van voedsel- en nutriëntenzekerheid. Daarbij streeft FrieslandCampina ernaar de druk op natuurlijke hulpbronnen en het milieu te beperken. Elke dag waarderen miljoenen consumenten over de hele wereld FrieslandCampina s innovatieve en smaakvolle zuivelproducten. FrieslandCampina brengt het beste van twee werelden samen. Het vakmanschap en ondernemerschap van de leden-melkveehouders wordt gecombineerd met de expertise, klantoriëntatie en ervaring met de internationale bedrijfsvoering van de medewerkers. FrieslandCampina committeert zich aan hoge standaarden op het gebied van voedselveiligheid, persoonlijke veiligheid voor medewerkers, kwaliteit, duurzaamheid en transparantie in de gehele productieketen: van gras tot glas. Het vormt de basis van het klant- en consumentenvertrouwen in de producten en verzekert de continuïteit die zo kenmerkend is voor de onderneming en de coöperatie. FrieslandCampina gelooft in gedeelde waarden (shared values): het gelijktijdig realiseren van een toereikend inkomen voor de leden-melkveehouders, toegevoegde waarde voor klanten en consumenten, en persoonlijke groei en carrièreperspectief voor de medewerkers. Tegelijkertijd is FrieslandCampina een meerwaarde voor de samenlevingen waarin zij actief is. Zo worden kansen gecreëerd en perspectieven geboden voor alle belanghebbenden.

23 21

24 Verslag executive board 22 Goed jaar bij historisch hoge melkprijs FrieslandCampina heeft een goed jaar achter de rug. De leden-melkveehouders hebben een historisch hoge melkprijs ontvangen. De goede resultaten van de onderneming en de sterke stijging van de prijzen van zuivelproducten hebben hier aan bijgedragen. Bijna alle business groups hebben hun resultaat verbeterd. FrieslandCampina ligt voor op de realisatie van haar strategie route2020. Alle strategische groeicategorieën hebben hun prestaties verbeterd met uitzondering van zuiveldranken in Europa. De categorie kindervoeding realiseerde de sterkste volumegroei. De business group Cheese, Butter & Milkpowder bewerkstelligde de sterkste resultaatverbetering in Door de aanhoudende crisis in Europa is een goodwill impairment van 200 miljoen euro genomen ten laste van het resultaat. Kerncijfers % in miljoen euro's Netto-omzet ,8 Bedrijfsresultaat voor goodwill impairment ,3 Bedrijfsresultaat ,7 Winst zonder goodwill impairment ,6 Winst ,5 Melkprijs (in euro per 100 kilo) 42,49 36,24 17,2 Volume Verdere groei netto-omzet De netto-omzet steeg in 2013 met 10,8 procent naar 11,4 miljard euro. De groei van de netto-omzet is gerealiseerd door volumegroei en hogere prijzen. Positief was de volumegroei van kindervoeding met 10,8 procent en de volumegroei van zuiveldranken in Azië en Afrika met ook 10,8 procent. De categorie merkkaas realiseerde een volumegroei van 9,5 procent door toename van de export. In Europa bleef er druk op het volume en de omzet door teruglopende consumentenbestedingen als gevolg van de economische crisis. De helft van de omzetgroei is gerealiseerd door prijsstijgingen. Acquisities droegen voor 364 miljoen euro (3,5 procent) bij aan de omzetgroei. Valuta-effecten hadden per saldo een negatief effect op de omzet van 157 miljoen euro (1,5 procent). Verbetering bedrijfsresultaat voor goodwill impairment Het bedrijfsresultaat voor goodwill impairment nam toe met 5,3 procent tot 513 miljoen euro. De verbetering van het resultaat is het gevolg van volumegroei, het kunnen doorberekenen van de hogere garantieprijs en verdergaande efficiencyverbeteringen in de productie en kostenbeheersing bij de Europese werkmaatschappijen, ondanks negatieve koerseffecten. De bedrijfslasten voor goodwill impairment zijn in 2013 met 11,1 procent toegenomen naar miljoen euro (2012: miljoen euro) als gevolg van de hogere garantieprijs voor boerderijmelk en de toename met 72 miljoen euro van de hogere prestatietoeslag en uitkering ledenobligaties, acquisities en de toegenomen personeelskosten door de groei van de onderneming. Hogere winst zonder goodwill impairment De winst zonder goodwill impairment over 2013 steeg met 17,6 procent tot 327 miljoen euro (2012: 278 miljoen euro) door een hoger bedrijfsresultaat voor impairment. Van de winst wordt 78 miljoen euro toegerekend aan minderheidsbelangen. Goodwill impairment Over het boekjaar 2013 is er een goodwill impairment (bijzondere waardevermindering) voor een bedrag van 200 miljoen euro. De impairment betreft een deel van de goodwill die met name betrekking heeft op de acquisitie van het voormalige Nutricia Dairy & Drinks in 2001 (met onder meer de merken Chocomel, Fristi, Extran, Milli, Pöttyös en vestigingen in Nederland, België, Duitsland, Hongarije en Roemenië). De reden voor de goodwill impairment is de economische situatie in Europa. Als gevolg van de aanhoudende crisis is de resultaatverwachting in Europa naar beneden bijgesteld. Winstverdeling De verlaging van de winst als gevolg van de goodwill impairment in 2013 heeft geen gevolgen voor de hoogte van de prestatietoeslag en de uitkering van ledenobligaties aan de leden-melkveehouders. Het melkgeldreglement biedt de executive board en het bestuur van de coöperatie, in het geval van een goodwill impairment van meer dan 100 miljoen euro, de mogelijkheid om bij de winstverdeling hiermee rekening te houden. Van de winst in 2013 van 157 miljoen euro wordt 78 miljoen euro toegerekend aan de minderheidsbelangen. De executive board stelt voor om bij de berekening van de prestatietoeslag en de uitkering van ledenobligaties het effect van de goodwill impairment buiten beschouwing te laten en 41 miljoen euro toe te voegen aan de algemene reserve. De resterende winst wordt als volgt bestemd: 34 miljoen euro wordt gereserveerd als rentevergoeding aan houders van ledenobligaties en 4 miljoen euro wordt gereserveerd als rentevergoeding aan houders van perpetuele obligaties.

25 Verslag executive board Operationele kasstroom afgenomen De kasstroom uit operationele activiteiten is afgenomen naar 596 miljoen euro (2012: 842 miljoen euro), als gevolg van toename van het werkkapitaal door stijging van de garantieprijs waardoor de waarde van voorraden en vorderingen toenam. In 2013 bedroeg de uitgaande kasstroom voor investeringen in met name uitbreiding van productielocaties 521 miljoen euro (2012: 392 miljoen euro). In contanten is 79 miljoen euro geïnvesteerd in de acquisitie van Zijerveld en Den Hollander Food. Het merendeel van de investeringen kon worden gefinancierd uit eigen middelen. Daarnaast zijn de beursgenoteerde perpetuele obligaties van 125 miljoen euro afgelost. De kasstroom uit financieringsactiviteiten is uitgekomen op -182 miljoen euro (2012: 199 miljoen euro). Het saldo liquide middelen is afgenomen van 756 miljoen euro (ultimo 2012) naar 560 miljoen euro. onderdeel is van het eigen vermogen. FrieslandCampina heeft in juni 2013 haar 7,125 procent perpetuele cumulatieve achtergestelde obligaties van 125 miljoen euro uit 2003 afgelost. De notering van de perpetuele obligaties aan Euronext Amsterdam is hiermee beëindigd. Deze perpetuele obligaties maakten deel uit van het eigen vermogen. De solvabiliteit is per saldo gestegen naar 37,0 procent (ultimo 2012: 33,1 procent) door bovenvermelde effecten. FrieslandCampina blijft ruimschoots voldoen aan de voorwaarden van de bankconvenanten. Het negatieve saldo van financieringsbaten en -lasten is afgenomen met 2 miljoen euro, wat per saldo resulteert in een last van 55 miljoen euro. De netto rentelast bedroeg 31 miljoen euro (2012: 33 miljoen euro). Financiële positie De nettoschuld bedroeg 696 miljoen euro per 31 december Ten opzichte van ultimo 2012 is dit een stijging van 11 miljoen euro voornamelijk als gevolg van de aflossing van de perpetuele obligaties en afname van de operationele kasstromen zoals toegelicht in de vorige paragraaf. Het totaal eigen vermogen was per 31 december miljoen euro (ultimo 2012: miljoen euro). Het eigen vermogen is versterkt door een eenmalige toename als gevolg van het vervallen van de DFE put-optie. Daarnaast is het eigen vermogen verder versterkt met 290 miljoen euro als gevolg van het omzetten van een lening tussen de coöperatie en de onderneming. De voorwaarden van deze lening zijn gelijkgesteld aan de voorwaarden van ledenobligaties, waardoor deze lening nu Netto-omzet naar business group in miljoenen euro's Consumer Products Europe, Middle East & Africa Consumer Products Asia Cheese, Butter & Milkpowder Ingredients

26 24 Melkprijssystematiek en winstverdeling De melkprijs 2013 van FrieslandCampina bestaat uit de garantieprijs, de prestatietoeslag en de uitkering in ledenobligaties. Daarbovenop betaalde de onderneming toeslagen voor weidegang, Campina melk, Landliebe melk en het verschil tussen de biologische garantieprijs en de garantieprijs. De garantieprijs is het gewogen gemiddelde van de jaarmelkprijzen voor boerderijmelk van de referentiebedrijven (twaalf Duitse zuivelbedrijven, Arla Foods in Denemarken, Bel Leerdammer, Cono Kaasmakers en DOC Kaas in Nederland en Milcobel in België) en is inclusief weidegangtoeslag en andere toeslagen en een eventuele nabetaling van de referentiebedrijven aan hun melkveehouders en de eventuele vorming van vermogen op naam van leden van deze referentiebedrijven. De biologische melkprijs, die op jaarbasis aan de ledenmelkveehouders die biologische melk leveren wordt betaald, bestaat uit de biologische garantieprijs, de prestatietoeslag en de uitkering in ledenobligaties. De hoogte van de prestatietoeslag en de uitkering van de op naam bijgeschreven ledenobligaties-vast zijn afhankelijk van de financiële prestatie van de onderneming FrieslandCampina en het reserveringsbeleid. Van de winst in 2013 van Koninklijke FrieslandCampina N.V., na aftrek van de vergoeding op ledenobligaties, de vergoeding voor de perpetuele obligaties en de winst toe te rekenen aan minderheidsbelangen, wordt 50 procent toegevoegd aan het eigen vermogen van de vennootschap, onder aftrek van het volledige effect van de goodwill impairment, 30 procent wordt contant uitgekeerd aan de leden-melkveehouders voor de geleverde melk als prestatietoeslag en 20 procent wordt uitgekeerd aan de leden-melkveehouders in de vorm van ledenobligaties-vast. In het melkgeldreglement is opgenomen dat de berekening van de FrieslandCampina melkprijs kan worden aangepast indien in enig jaar een goodwill impairment ter hoogte van een bedrag van ten minste 100 miljoen euro noodzakelijk is. Over het jaar 2013 is dit het geval. Aanpassingen in melkprijssystematiek en winstverdeling De melkprijs die FrieslandCampina met ingang van 2014 op jaarbasis aan de leden-melkveehouders betaalt, bestaat uit de garantieprijs, de prestatietoeslag, de weidegangtoeslag, de toeslag bijzondere melkstromen (samen de constante prijs) en de uitgifte van ledenobligaties. Met ingang van 2014 wordt de melk uitbetaald op basis van de waarde van de geleverde kilogrammen eiwit, vet en lactose in de verhouding 10:5:1. De FrieslandCampina prestatieprijs bestaat uit de melkprijs (zoals hiervoor beschreven), en daarboven-op de rente op ledencertificaten en ledenobligaties en de toevoeging aan de algemene reserve van de vennootschap. Van de winst van Koninklijke FrieslandCampina N.V. in de jaren , op basis van de garantieprijs en na aftrek van de vergoeding op ledenobligaties en de winst toe te rekenen aan minderheidsbelangen, wordt 45 procent toegevoegd aan het eigen vermogen van de vennootschap. Van de winst wordt 35 procent aan de ledenmelkveehouders uitbetaald als prestatietoeslag en wordt 20 procent aan de leden-melkveehouders uitgekeerd in de vorm van ledenobligaties-vast. De uitgifte ledenobligatiesvast wordt berekend op basis van de waarde van de in het boekjaar geleverde melk. In september 2014 wordt (naar verwachting) voor de eerste keer een interimbedrag uitbetaald op basis van de resultaten over het eerste halfjaar van de onderneming en de geleverde hoeveelheid melk. De interim uitkering bedraagt 75 procent van de pro forma prestatietoeslag over het eerste halfjaar. De finale afrekening vindt plaats in april van het daarop volgende jaar, op basis van de jaarresultaten van de onderneming en de totale hoeveelheid geleverde melk. De prestatietoeslag wordt jaarlijks na vaststelling van de jaarrekening aan de leden van de coöperatie uitbetaald naar rato van de waarde van de door ieder afzonderlijk lid in het betreffende jaar geleverde hoeveelheid melk.

27 Verslag executive board 25 Het resultaat uit joint ventures en geassocieerde deelnemingen is afgenomen van 16 miljoen euro naar 8 miljoen euro naar in De belastinglast bedroeg 109 miljoen euro (2012: 168 miljoen euro). De afname is enerzijds het gevolg van de vrijval van de latente belastingverplichtingen in 2013 als gevolg van de goodwill impairment en anderzijds het negatieve effect van het afboeken van belastinglatenties in Financiering FrieslandCampina maakt gebruik van leningen van meerdere groepen financiers (leden-melkveehouders, banken en investeerders). Een groot deel van de financiering met vreemd vermogen is ondergebracht bij financiële instellingen binnen en buiten Nederland. Het hoofdbestanddeel van de bankleningen wordt gevormd door een gecommitteerde kredietfaciliteit met een omvang van 1 miljard euro die loopt tot en met augustus Het hoofdbestanddeel van de uitstaande institutionele leningen bedraagt 0,7 miljard US dollar, na een gedeeltelijke aflossing van 112 miljoen US dollar in december Om het valutarisico af te dekken zijn de dollarleningen via valuta-swaps omgezet in euroverplichtingen. Prestatie onderneming voor leden-melkveehouders 3,04 euro De prestatie van FrieslandCampina voor de ledenmelkveehouders bestaat uit de prestatietoeslag en de uitgifte van ledenobligaties voor de geleverde boerderijmelk over In totaal is 282 miljoen euro toegekend aan leden-melkveehouders (2012: 210 miljoen euro). Voor de prestatietoeslag is 168 miljoen euro beschikbaar. Per 100 kilo melk is dit 1,81 euro exclusief btw. Dit is 27,5 procent hoger dan de prestatietoeslag over 2012 (126 miljoen euro, 1,42 euro per 100 kilo melk). De uitgifte van ledenobligaties over 2013 is 114 miljoen euro. Per 100 kilo melk is dat 1,23 euro (2012: 0,95 euro per 100 kilo melk). In totaal bedraagt de prestatie van de onderneming 3,04 euro per 100 kilo melk (2012: 2,37 euro), een stijging van 28,3 procent. De garantieprijs over 2013 is 39,45 euro exclusief btw per 100 kilo melk en is 16,5 procent hoger dan de garantieprijs van 2012 (33,87 euro per 100 kilo melk). De toename van de garantieprijs is het gevolg van de hogere melkprijzen van de referentiebedrijven voornamelijk door hogere opbrengstprijzen voor melkpoeder, kaas, boter en consumptiemelkproducten. De melkprijs 2013 bedraagt 42,49 euro exclusief btw per 100 kilo melk bij 4,41 procent vet en 3,47 procent eiwit. Ten opzichte van 2012 (36,24 euro per 100 kilo melk) is de melkprijs met 17,2 procent gestegen. Leden-melkveehouders die hun melkkoeien ten minste 120 dagen per jaar, minimaal 6 uur per dag in de wei laten grazen, ontvangen een weidegangpremie van 0,50 euro per 100 kilo melk. Berekend over alle ledenmelk is de weidegangpremie 0,31 euro per 100 kilo melk. De overige toeslagen betreffen per 100 kilo melk: 0,90 euro voor Campina-melk; 1,00 euro voor Landliebemelk en het verschil tussen de biologische garantieprijs en de garantieprijs. Berekend over de totale hoeveelheid FrieslandCampina-melk bedragen deze toeslagen 0,10 euro per 100 kilo melk. De biologische garantieprijs over 2013 is 46,65 euro (2012: 43,05 euro) exclusief btw per 100 kilo melk bij 4,41 procent vet en 3,47 procent eiwit. De biologische melkprijs (garantieprijs, prestatietoeslag en uitkering in ledenobligaties) 2013 is 49,69 euro (2012: 45,42 euro). Ten opzichte van 2012 is de toegekende rente op ledenobligaties afgenomen van 41 miljoen euro naar 34 miljoen euro als gevolg van de daling van de Euribor. Per 100 kilo ledenmelk is de gemiddelde rente-uitkering 0,37 euro (2012: 0,46 euro). Melkaanvoer In 2013 is 9,3 miljard kilo melk door de leden van de coöperatie aangeboden. De melkaanvoer ligt daarmee 4,5 procent hoger dan in 2012 (8,9 miljard kilo). In de eerste vier maanden van 2013 lag de melkaanvoer nog op een lager niveau dan het voorgaande jaar door de koude en lange winter. Vanaf het voorjaar 2013 steeg de melkaanvoer door de gunstige weersomstandigheden. Pensioenlasten en dekkingsgraad De pensioenlasten hebben voor het grootste deel betrekking op de Nederlandse pensioenregelingen en zijn in 2013 gedaald van 88 naar 82 miljoen euro als gevolg van aanpassingen van de regelingen in verband met nieuwe wettelijke vereisten. De belangrijkste pensioenaanspraken van de medewerkers van FrieslandCampina in Nederland zijn vastgelegd in de CAO inzake de pensioenen voor de zuivelindustrie. Daarnaast zijn er binnen de onderneming nog andere pensioenregelingen van kracht. De pensioenregelingen worden uitgevoerd door verschillende externe pensioenuitvoerders, waarvan de belangrijkste zijn

28 26 Avéro Achmea Pensioen en Stichting Pensioenfonds Campina. De dekkingsgraad van het Pensioenfonds Campina is gestegen van 99,7 procent eind 2012 naar 102,7 procent eind Dit was niet genoeg om te voldoen aan de conform het herstelplan eind 2013 vereiste dekkingsgraad van 104,0 procent. FrieslandCampina heeft Stichting Pensioenfonds Campina voorstellen aangedragen die kunnen bijdragen tot een meer toekomst bestendige oplossing voor het fonds. De dekkingsgraad van het bij Avéro Achmea Pensioen ondergebrachte gesepareerde depot bedroeg 114,8 procent eind 2013 (eind 2012: 116,3 procent). Deze dekkingsgraad wordt bepaald op basis van de met de verzekeraar afgesproken verzekeringsvoorwaarden en komt hoger uit dan wanneer deze bepaald zou zijn op basis van de actuele marktwaarde. er zijn met Avéro Achmea afspraken gemaakt over het eventueel premievrij maken van het gesepareerde depot. De vele wijzigingen in het pensioendossier zullen ook in 2014 de nodige aandacht vragen. Wijzigingen in financiële verslaggevingsregels hebben onder meer tot gevolg gehad dat vanaf het boekjaar 2013 actuariële winsten en verliezen direct ten gunste/ten laste van het eigen vermogen moeten worden verantwoord (de vergelijkende cijfers 2012 zijn hiervoor aangepast). Het negatieve effect op het eigen vermogen per 1 januari 2013 bedroeg netto 256 miljoen euro. De in 2013 ontstane actuariële verliezen zijn dientengevolge als herwaardering netto-pensioenverplichting ten laste van het eigen vermogen gebracht (34 miljoen euro na belastingen). Eind 2013 is in Nederland op bedrijfstakniveau in de zuivelindustrie met de sociale partners overeenstemming bereikt over de opzet van een geheel nieuwe basispensioenregeling vanaf 2015, die op de lange termijn financierbaar en toekomstbestendig is. Voor de medewerkers vallend onder de CAO voor de Particuliere Kaas Pakhuizen is voor de bedrijfstak pensioenregeling een akkoord bereikt en is deze eveneens aangepast aan de nieuwe wettelijke vereisten. De uitvoeringsovereenkomst met Stichting Pensioenfonds Campina is opgezegd en Realisatie strategie route2020 FrieslandCampina s strategie route2020 is gericht op duurzame groei én waardecreatie in geselecteerde markten en productcategorieën. Groei Het volume steeg in totaal met 3,0 procent (2012: 2,4 procent). De volumegroei binnen de drie groeicategorieën kindervoeding, zuiveldranken en merkkaas bedroeg 5,4 procent (2012: 4,1 procent). Chinees-Nederlands onderzoeks- en kenniscentrum ter verbetering van Chinese zuivel China Agricultural University (CAU), Wageningen UR (University and Research centre) en FrieslandCampina hebben in november 2013 een overeenkomst getekend voor de oprichting van een nieuw onderzoeks- en kenniscentrum in China, het Sino-Dutch Dairy Development Centre (SDDDC). Het centrum richt zich op het verbeteren van de productiviteit, de veiligheid en het kwaliteitsniveau van de logistieke zuivelketen in China. Nederlandse kennis op het gebied van zuivelproductie wordt gedeeld met Chinese deskundigen in de zuivelsector en experts en beleidsmakers in zuivelonderzoek en de zuivelindustrie. De overeenkomst werd getekend in het bijzijn van ministerpresident Mark Rutte. In het nieuwe centrum brengen de drie partijen hun kennis en ervaring samen. Het initiatief sluit bovendien aan bij het Nederlandse topsectorenbeleid en het beleid van de Chinese overheid om de samenwerking tussen wetenschappelijke instituten en het bedrijfsleven te stimuleren.

29 Verslag executive board 27 De autonome groei werd in het bijzonder gerealiseerd in de categorie kindervoeding met in totaal 10,8 procent volumegroei in de consumentenmarkt en in de businessto-business markt (2012: 10,2 procent). Ook de categorie zuiveldranken is gegroeid. Deze volumegroei werd vooral gerealiseerd in Azië en Afrika met een volumetoename van 10,8 procent (2012: 9,5 procent). In Europa bleef de ontwikkeling in zuiveldranken achter als gevolg van de economische crisis en daalde het volume met 3,4 procent. Het volume van merkkaas steeg met 9,5 procent door de toegenomen export buiten Europa (2012: 4,4 procent). Waardecreatie Over het jaar 2013 wordt bovenop de garantieprijs in totaal 282 miljoen euro aan leden-melkveehouders uitgekeerd (2012: 210 miljoen euro). Hiervan is de prestatietoeslag 168 miljoen euro (1,81 euro per 100 kilo melk exclusief btw). De uitgifte van ledenobligaties over 2013 bedraagt 114 miljoen euro (1,23 euro per 100 kilo melk exclusief btw). In totaal bedraagt de prestatie van de onderneming per 100 kilo melk 3,04 euro (2012: 2,37 euro), een stijging van 28,3 procent. Acquisities De Europese Commissie heeft op 12 april 2013 ingestemd met de overname door FrieslandCampina van kaasspecialist Zijerveld en haar verpakkingseenheid Den Hollander Food. Beide bedrijven maken sinds 1 mei 2013 deel uit van de business group Cheese, Butter & Milkpowder. Als voorwaarde (remedie) voor de overname moet een deel van het verkoopvolume van halfharde geitenkaas dat FrieslandCampina afneemt van Amalthea (zelfstandige geitenmelkcoöperatie) door Amalthea ter beschikking worden gesteld aan een of meerdere externe partijen. Ook moet FrieslandCampina gedurende de looptijd van de voorwaarde in totaal 3,5 miljoen kilo geitenmelk leveren aan een derde partij. Zijerveld biedt haar klanten naast een uitgebreid assortiment Hollandse en buitenlandse kazen op maat gesneden concepten. De onderneming heeft circa 300 medewerkers in dienst en heeft eigen rijpingsopslaglocaties en verpakkings- en distributievestigingen. Den Hollander Food is de verpakkingseenheid van Zijerveld. Het accent ligt op voorgesneden kaas in verschillende hersluitbare verpakkingen. Het merendeel van de productie is bestemd voor grote Europese retailers en andere kaasproducenten. De verpakkingseenheid telt bijna 140 medewerkers. FrieslandCampina heeft Zijerveld en Den Hollander Food verworven door het betalen van een contant bedrag van 80 miljoen euro en een voorwaardelijke verplichting van 19 miljoen euro. In juli 2013 heeft FrieslandCampina een belang van 7,5 procent verworven in Synlait Milk Ltd. in Nieuw- Zeeland. FrieslandCampina was al een afnemer van zuivelgrondstoffen van Synlait Milk. Met deze investering wordt de grondstoffenaanvoer uit Oceanië voor toepassing in producten voor Azië geborgd. In november 2013 heeft FrieslandCampina met Hero overeenstemming bereikt over de terugkoop van de merknaam Friso in de Benelux. Hero gaat haar babyvoedingsproducten vanaf 1 april 2014 vermarkten onder de naam Hero Baby. Hiermee komt een einde aan de soms verwarrende situatie dat zowel FrieslandCampina als Hero dezelfde merknaam Friso hanteren. Investeringen FrieslandCampina heeft in miljoen euro geïnvesteerd om onder andere de groei in de groeicategorieën te realiseren en de verwachte toenemende melkhoeveelheid van de leden-melkveehouders als gevolg van het wegvallen van de EU-melkquota in 2015 te kunnen verwerken. In 2013 zijn verschillende investeringsprojecten afgerond. Bij FrieslandCampina Cheese in Workum is de kaasproductiecapaciteit verdubbeld naar ton kaas per jaar. In Singapore is het FrieslandCampina Development Centre in gebruik genomen. Het FrieslandCampina Innovation Centre in Wageningen is in juli 2013 gereedgekomen. Het Innovation Centre met onderzoeksfaciliteiten, laboratoria, proeffabriek en kantoren is op 16 oktober officieel geopend door Koningin Máxima. Investeringen in miljoenen euro s gebudgetteerd

30 28 De belangrijkste investeringsprojecten in 2013 FrieslandCampina Domo in Beilen Investering: 34 miljoen euro Doel: uitbreiding productiecapaciteit voor kindervoeding door nieuwe sproeidroogtoren, uitbreiding kleinverpakking en verbetering infrastructuur FrieslandCampina Domo in Bedum Investering: 71 miljoen euro Doel: uitbreiding verwerkingscapaciteit melk en productie kindervoeding door nieuwe sproeidroogtoren en weiontzouting FrieslandCampina Domo in Borculo Investering: 54 miljoen euro Doel: uitbreiding productiecapaciteit van ingrediënten voor kindervoeding FrieslandCampina DMV in Veghel Investering: 63 miljoen euro Doel: uitbreiding verwerkingscapaciteit melk en productie kindervoeding door uitbreiding capaciteit ontvangst boerderijmelk en ontroominstallatie, uitbreiding verwerkingscapaciteit wei en efficiëntere productie van caseïnaat en lactose FrieslandCampina in Leeuwarden Investering: 48 miljoen euro Doel: uitbreiding verwerkingscapaciteit melk door vernieuwing en uitbreiding productiecapaciteit geëvaporeerde en gecondenseerde melk voor export Investeringsprojecten die in 2013 zijn goedgekeurd De begroting voor 2014 bevat 652 miljoen euro aan investeringen. Aan twee investeringen van meer dan 100 miljoen euro in Leeuwarden en Borculo is toestemming verleend door de ledenraad van de coöperatie. (De vermelde bedragen betreffen totale investeringen over de gehele looptijd.) FrieslandCampina in Leeuwarden Investering: 110 miljoen euro Looptijd: Doel: uitbreiding verwerkingscapaciteit melk door vernieuwing en uitbreiding productiecapaciteit geëvaporeerde en gecondenseerde melk voor export FrieslandCampina Domo in Borculo Investering: 135 miljoen euro Looptijd: Doel: uitbreiding productiecapaciteit door bouw nieuwe productielocatie met sproeidroogtoren voor melkpoeder en ingrediënten FrieslandCampina Domo in Borculo Investering: 41 miljoen euro Looptijd: Doel: uitbreiding productiecapaciteit ingrediënten voor kindervoeding Alaska Milk Corporation / FrieslandCampina Kievit Investering: 36 miljoen US dollar Looptijd: Doel: uitbreiding productiecapaciteit in creamers FrieslandCampina DMV in Veghel Investering: 11 miljoen euro Looptijd: Doel: uitbreiding productiecapaciteit Investering in Borculo Naast de bestaande vestiging van FrieslandCampina in Borculo wordt een nieuwe locatie gebouwd voor de productie van kindervoeding en ingrediënten. Bij de bouw wordt gebruik gemaakt van technische en duurzame innovaties, zoals indampers waarbij de warmte meerdere malen wordt hergebruikt en energie uit biomassa. FrieslandCampina zet hiermee een nieuwe stap in klimaatneutrale groei. Met de uitbreiding in Borculo levert FrieslandCampina een bijdrage aan verdere versterking van de Nederlandse exportpositie voor zuivelproducten.

31 Verslag executive board 29 Aanpassingen in de organisatie In het streven naar een slagvaardigere organisatie heeft FrieslandCampina in 2013 diverse veranderingen in de organisatie doorgevoerd: met ingang van januari 2013 zijn de verkoopactiviteiten van merkkaas in Nederland geïntegreerd in de werkmaatschappij FrieslandCampina Branded Netherlands/Belgium waardoor alle verkoop- en marketingactiviteiten van merkproducten voor de consumentenmarkt centraal worden aangestuurd; eveneens zijn met ingang van 1 januari 2013 de exportactiviteiten samengevoegd van FrieslandCampina Cheese Specialties en FrieslandCampina Export in de nieuwe FrieslandCampina Export organisatie in Wolvega. Deze werkmaatschappij maakt deel uit van de business group Cheese, Butter & Milkpowder; oprichting per 1 januari 2013 van de werkmaatschappij FrieslandCampina Retail Brands Europe van waaruit alle verkopen van huismerkproducten in Europa plaatsvinden; de start van de nieuwe afdeling Dairy Development Desk China die zich richt op het onderhouden en verbeteren van relaties in China zoals met overheden, universiteiten en organisaties op het gebied van melkveehouderij en zuivelproducten; in Duitsland is een investerings- en optimalisatie programma in uitvoering. De vestigingen in Keulen, Gütersloh en Heilbronn worden gemoderniseerd en productie- en administratieve processen verbeterd en verder op elkaar afgestemd om kosten te verlagen. Hierbij zijn 230 van de banen komen te vervallen. De regionale merken Mark Brandenburg en Milchreiter zijn in september 2013 verkocht aan ODW Frischprodukte die in 2010 ook al de productielocatie in Elsterwerda had overgenomen; in Hongarije wordt de productie geconcentreerd in de productielocatie in Mateszalka. De doelstelling is om de productie in Debrecen te verkopen. De logistieke en administratieve ondersteuning is gecentraliseerd in Boedapest; het Franse kaassmeltbedrijf Société Industrielle Fromagère SAS (8 medewerkers) is in september 2013 verkocht aan de Oostenrijkse smeltkaasproducent Rupp AG; de consumentgerichte activiteiten zijn met ingang van 1 oktober 2013 verdeeld over de business groups Consumer Products Asia en Consumer Products Europe, Middle East & Africa. Hiermee kan beter ingespeeld worden op de snelle marktveranderingen in zowel Azië als Europa en het Midden-Oosten en Afrika. Naar de twee laatstgenoemde regio s wordt veel geëxporteerd vanuit Nederland; met ingang van januari 2014 zijn FrieslandCampina Professional en FrieslandCampina Out-of-Home samengevoegd in de nieuwe werkmaatschappij FrieslandCampina Foodservice. Klanten in de horeca, groothandel, bakkerij en fastfoodketens in Nederland, België, Duitsland, Frankrijk en Italië worden geïntegreerd bediend vanuit de nieuwe werkmaatschappij; om de concurrentiepositie van FrieslandCampina in Nederland te versterken zijn eind oktober 2013 maatregelen aangekondigd om de productie en distributie voor verse zuivelproducten, zoals melk, yoghurts en desserts in Nederland te herstructureren. Het aantal producten en verpakkingssoorten wordt gereduceerd en de bezettingsgraad van productielocaties geoptimaliseerd door het concentreren van productiecapaciteit in Maasdam en Rotterdam. Als gevolg daarvan zullen de locaties in Eindhoven en Woerden medio 2014 sluiten. Per saldo komen bij deze herstructurering 174 arbeidsplaatsen te vervallen. FrieslandCampina ondersteunt de betrokkenen bij het zoeken van een passende functie binnen of buiten de onderneming; FrieslandCampina is een transformatieproces gestart naar een team-based organisatie waardoor voordelen gerealiseerd worden op het gebied van scope, schaalgrootte en snelheid (project 3S). Dit brengt wijzigingen in de organisatie (onder andere verdergaande standaardisatie van bedrijfsprocessen en overheadreductie) met zich mee. in België heeft Limelco de afname van circa 125 miljoen kilo melk van melkleveranciers die hun melk aan FrieslandCampina in België leverden overgenomen. Hiermee kunnen beide bedrijven hun behoefte aan melk beter afstemmen op de marktvraag naar Belgische melk;

32 30 Duurzaamheid In 2013 zijn verdere stappen gezet in de borging van duurzaamheidsdoelstellingen in de onderneming en in de coöperatie, waaronder: implementatie van het duurzaamheidsprogramma op leden-melkveebedrijven (Foqus planet) en in LTO- en NZO-verband nieuwe stappen in behoud van weidegang van koeien en op het gebied van mineralenefficiency (fosfaat en ammoniak) en broeikasgasemissies; inkoop duurzame grondstoffen RSPO palmolie, RTRS soja, UTZ cacao, FSC-verpakkingsmaterialen; efficiëntiemaatregelen op het gebied van energie, water en afval op 80 productielocaties hebben geleid tot een reductie per kilo geproduceerd zuivelproduct van het energieverbruik met 3,3 procent en van het waterverbruik met 2,3 procent; Veiligheid Veiligheid is voor FrieslandCampina een hoeksteen in haar dagelijkse bedrijfsvoering. Doel is het realiseren van een ongevalsvrije en incidentvrije werkomgeving waaraan medewerkers en contractors zelf actief bijdragen. In het veiligheidsprogramma wordt onder meer aandacht besteed aan procesveiligheid, cultuur & leiderschap en het herkennen van risico s. Het veiligheidsbewustzijn en de veiligheidsprestaties zijn sterk verbeterd op de verschillende locaties van FrieslandCampina. Het aantal ongevallen met verzuim per gewerkte uren is afgenomen naar 0,6 in 2013, een reductie van 40 procent ten opzichte van 2012 (1,0). Hiermee is het in 2011 geformuleerde oorspronkelijke doel, halvering van het aantal bedrijfsongevallen in vijf jaar, gerealiseerd. Het verscherpte doel is een reductie van 80 procent van het aantal ongevallen met verzuim per gewerkte uren in 2020 ten opzichte van procent van het stroomverbruik van FrieslandCampina voor 35 vestigingen in Nederland bestaat uit groene stroom afkomstig van leden-melkveebedrijven of andere agrarische bedrijven in Nederland en van een eigen FrieslandCampina windmolenpark; verdere ontwikkeling van het Dairy Development Programme in Indonesië, Thailand en Maleisië; In 2013 is prioriteit gegeven aan het implementeren van werkwijzen voor het veiligstellen van machines en contractormanagement. In 2014 zullen leiderschap, veiligheidsbewustzijn, risicoherkenning en de verdere implementatie van zogenoemde Life saving rules centraal staan. We werken veilig of we werken niet. in het kader van de samenwerkingsovereenkomsten met het Nederlandse Rode Kruis en met Agriterra bijdragen aan hulpprogramma's voor de Filippijnen en het Midden-Oosten gericht op nutriëntrijk voedsel en het steunprogramma Farmer2Farmer voor kleine boeren in ontwikkelingslanden. Dutch Lady Maleisië 50 jaar! Dutch Lady Maleisië vierde in 2013 haar vijftigste verjaardag. Ter gelegenheid hiervan richtte zij het Inspire Tomorrow Fund op om jonge kinderen in Maleisië te inspireren en in staat te stellen hun dromen waar te maken. Dutch Lady is toonaangevend in zuivel in Maleisië. De vele prijzen en onderscheidingen die de onderneming in de loop der jaren heeft ontvangen onderstrepen de goede reputatie van Dutch Lady.

33 Verslag executive board 31 Kwaliteit FrieslandCampina hanteert een eigen integraal kwaliteitssysteem genaamd Foqus om de veiligheid en kwaliteit van haar producten in de gehele productieketen te borgen. Met Foqus biedt FrieslandCampina consumenten, klanten en overheden de garantie dat de producten en productieprocessen voldoen aan hoge eisen op het gebied van voedselveiligheid, kwaliteit, veiligheid, arbeidsomstandigheden, brandveiligheid en milieu. Met behulp van een uitgebreid programma van trainingen en audits wordt de implementatie van Foqus in de productielocaties, bij de leden-melkveehouders en bij de grondstoffenleveranciers geborgd en continu gemonitord. FrieslandCampina beheerst samen met de coöperatie de gehele productieketen, van de boerderij tot aan het eindproduct. Bij de bewaking van de kwaliteit vormen de wettelijke eisen het uitgangspunt. Daarnaast worden aanvullende eisen gesteld. In Foqus zijn de verschillende internationale normen, zoals HACCP, ISO 9001, ISO 22000, Marktontwikkelingen 2013 De eerste helft van 2013 kenmerkte zich door een flinke teruggang in de melkproductie in de belangrijkste melkexporterende regio s in de wereld. Door droogte nam de Nieuw-Zeelandse melkproductie af met bijna 14 procent. In de Europese Unie daalde de melkaanvoer met 2 procent door de lange winter en de matige kwaliteit van het beschikbare ruwvoer. Ook in Australië en Argentinië nam de melkproductie af met respectievelijk 8 en 7 procent door de slechte weersomstandigheden. Alleen in de VS nam de melkproductie toe; ten opzichte van het eerste halfjaar 2012 groeide de productie met 0,5 procent. Door de teruggang in de melkproductie stegen de prijzen op de zuivelmarkt. De prijzen voor vol melkpoeder namen toe van US dollar/ton in februari 2013 tot US dollar/ton in mei De notering voor mager melkpoeder steeg in diezelfde periode van naar US dollar/ton. Boterolie steeg van naar US dollar/ton mede door de extra vraag naar dit product uit China. In de EU ontstond een tekort aan vet omdat er in het bijzonder vanuit Rusland een grote vraag naar kaas was en de lokale melkproductie achterbleef. De Nederlandse boternotering liep hierdoor op van euro/ton begin januari tot euro/ton in juli. Als gevolg van de lagere melkproductie en de hogere noteringen voor zuivelcommodities stegen geleidelijk ook de prijzen van veel consumentenproducten. In Europa stond de zuivelconsumptie onder druk als gevolg van de economische recessie. Vanaf medio 2013 steeg de melkproductie wereldwijd door gunstigere weersomstandigheden en de hogere marges bij melkveehouders op de melkproductie. In de tweede helft van het seizoen steeg de melkproductie in de EU met 3,5 procent en vooral in de noordelijke EU-lidstaten (Nederland, Duitsland en Denemarken). In de Zuid- en Oost- Europese lidstaten bleef de melkproductie lager dan in de tweede helft van In Nieuw-Zeeland nam de productie ruim 5 procent toe. De groei in de Verenigde Staten bleef in de tweede helft van 2013 steken op circa 0,9 procent als gevolg van hoge voerprijzen en nog niet zo sterk stijgende melkprijzen. De melkproductie in landen als Argentinië, Australië, Oekraïne en Wit-Rusland bleef achter ten opzichte van het gehele jaar 2012 als gevolg van het weer en de lage marges voor melkveehouders. In China liep de lokale melkverwerking terug door gewijzigde kwaliteitseisen op verwerkte melk, ongunstige weersomstandigheden en ziekten onder koeien. Ook de melkproductie in Rusland, na China de tweede belangrijkste importeur ter wereld, daalde ten opzichte van voorgaande jaren. De totale mondiale melkproductie bleef in 2013 achter bij die in De opbrengstprijzen bleven daarom in de tweede helft van 2013 op een hoog niveau. De vraag op de wereldmarkt bleef bijzonder hoog door de sterke vraag uit China en Rusland in combinatie met lage voorraden. China importeerde in de tweede helft van 2013 (ten opzichte van 2012) 25 procent meer zuivelproducten (voornamelijk melkpoeders en kindervoeding), tot een totale hoeveelheid van circa 4,5 miljard kilo melkequivalenten. Rusland importeerde in de tweede helft van 2013 circa ton kaas en ton boter (10 procent meer dan in 2012). De aanhoudende grote vraag naar zuivelproducten op de wereldmarkt heeft er toe geleid dat de zuivelprijzen in 2013, in tegenstelling tot wat de markt verwachtte, sterk stegen. De prijs van kaas steeg in het tweede halfjaar sterker omdat de prijsontwikkeling in de eerste helft van 2013 achter bleef ten opzichte van andere zuivelproducten. De prijs voor Nederlandse natuurgerijpte Goudse kaas steeg van 3,50 euro per kilo tot 3,95 euro per kilo.

34 32 OSHAS en ISO geïntegreerd. Op deze wijze kunnen zowel de afnemers van FrieslandCampina als de consumenten er op vertrouwen dat de producten veilig zijn, van hoge kwaliteit en verantwoord geproduceerd. In 2013 is extra aandacht besteed aan het op een nog hoger niveau brengen van de kwaliteit van de productielocaties die kindervoeding maken. Ook is de nieuwe voedselveiligheidswetgeving van China, een belangrijke afzetmarkt voor FrieslandCampina, ingebed in de interne kwaliteitsprogramma s. Hiervoor is het eigen laboratorium van FrieslandCampina in Leeuwarden uitgebreid. Daarnaast zijn stappen gezet met het op kwaliteitsgebied aanpassen van de werkwijze in de productielocatie van Alaska Milk Corporation in de Filippijnen, die in 2012 door FrieslandCampina is aangekocht. Innovatie De FrieslandCampina innovatieprogramma's richten zich op kindervoeding, zuiveldranken, desserts, kaas, ingrediënten en melkvetspecialiteiten. Het innovatieprogramma heeft in 2013 geresulteerd in productintroducties binnen de groeicategorieën kindervoeding (Frisomum Nigeria, voeding voor zwangere vrouwen en Dutch Lady Complete), zuiveldranken (Campina lactosevrije melk, Optimel Puur yoghurtdrank zonder toegevoegde zoetstoffen) en merkkaas (Boer en Land kaas, Milner Koe & Geit). Verpakkingsinnovatie heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de besparingen binnen het herstructureringsprogramma in Europa, de groei van Friso in China ( bag-in-box als vervanging voor blik) en van merkkaas in kleinverpakking. Procesinnovaties hebben geleid tot opbrengstverhogingen in kaas en ingredients. In QA Fit, het kwaliteitsverbeteringsprogramma voor kindervoeding, hebben analyses en aanbevelingen door ontwikkelaars van kindervoeding bijgedragen aan het voldoen aan de kwaliteitseisen van exportlanden. De totale kosten van de research & developmentactiviteiten bedroegen in het verslagjaar 77 miljoen euro (2012: 70 miljoen euro). Wetenschappelijk interessant was de voltooiing en publicatie van een studie naar voeding en gezondheid van kinderen in Zuidoost-Azië in samenwerking met lokale universiteiten en onderzoeksinstellingen. Deze studie vormt de basis voor innovaties in kindervoeding, waarvan de eerste (Dutch Lady Complete) in 2013 is geïntroduceerd. Opgelegde maatregelen Europese Commissie in verband met fusie De onafhankelijke stichting Dutch Milk Foundation (DMF) geeft uitvoering aan de fusievoorwaarden die de Europese Commissie in 2008 heeft gesteld aan de fusie tussen Friesland Foods en Campina. FrieslandCampina moet producenten van dagverse zuivelproducten en/of natuurgerijpte kaas op jaarbasis maximaal 1,2 miljard kilo Nederlandse boerderijmelk ter beschikking stellen tegen de FrieslandCampina garantieprijs minus 1 procent. De korting van 1 procent vervalt per 1 juli Friso ook in Indonesië Al vele jaren een vertrouwd product voor moeders in 25 landen: Friso kindervoeding. Sinds afgelopen jaar zijn alle varianten van Friso ook te koop in Indonesië. Zowel online als in de winkels in vijf grote steden. Friso biedt niet alleen voeding voor baby s, peuters en kinderen tot 12 jaar, maar ook voor zwangere vrouwen en moeders die borstvoeding geven.

35 Verslag executive board 33 Opening FrieslandCampina Innovation Centre in Wageningen Met het uitschenken van een kan melk opende Koningin Máxima op 16 oktober 2013, op Wereldvoedseldag, het nieuwe FrieslandCampina Innovation Centre, gevestigd op de campus van Wageningen University & Research centre in Wageningen. FrieslandCampina brengt in het nieuwe Innovation Centre haar internationale kennis op het gebied van onderzoek en ontwikkeling samen. De bedrijfsonderdelen die bij de fusie verkocht moesten worden en nu onderdeel uitmaken van Arla Foods en Deltamilk, maken gebruik van deze mogelijkheid. Van de beschikbare 1,2 miljard kilo melk is 0,9 miljard door de DMF voor deze marktpartijen gereserveerd. In december 2013 hebben FrieslandCampina en A-ware een contract met een looptijd van tien jaar gesloten met betrekking tot de levering van circa 0,3 miljard kilo melk (het beschikbare restant van de 1,2 miljard kilo boerderijmelk). De start van de levering van boerderijmelk aan A-ware is voorzien tussen 1 december 2014 en 1 mei die het lidmaatschap van FrieslandCampina willen beëindigen met gebruikmaking van de vertrekregeling van 5,00 euro per 100 kilo melk. In totaal ging het hierbij om 6,6 miljoen kilo melk. De melk die beschikbaar is bij de DMF, wordt verminderd met het volume aan melk van Nederlandse leden-melkveehouders die FrieslandCampina verlaten met gebruikmaking van de vertrekregeling. Vanaf de inwerkingtreding van de vertrekregeling in 2009 hebben 84 leden-melkveehouders hiervan gebruik gemaakt. In totaal gaat het hierbij om 62 miljoen kilo melk. De stichting zorgt eveneens voor de uitvoering van de opgelegde vertrekregeling voor Nederlandse ledenmelkveehouders van FrieslandCampina. In de periode 1 januari 31 december 2013 heeft de Dutch Milk Foundation 9 aanvragen (2012: 14) goedgekeurd van melkveehouders

36 Nourishing by nature Hoe economisch gericht en modern de bedrijfsvoering van een melkveehouder ook is elke melkveehouder kent zijn koeien en heeft een band met ze. De zorg begint al bij kennis van de grond en de teelt van gras en andere voedergewassen. Meerdere keren per dag ziet en werkt een boer met zijn koeien en door een toenemende hoeveelheid data leert hij ze zelfs steeds beter kennen. Het gedrag en de gezondheid van de koe en de kwaliteit van de melk worden voortdurend gevolgd en het voer wordt afgestemd op de behoefte van de koe. Boer zijn is een vak.

37

38 36 Consumer Products Europe, Middle East & Africa De netto-omzet derden van de business group Consumer Products Europe, Middle East & Africa nam toe met 1,3 procent naar miljoen euro (2012: miljoen euro) door hogere verkoopprijzen. Het bedrijfsresultaat voor herstructureringen en goodwill impairment daalde in 2013 naar 237 miljoen euro (2012: 262 miljoen euro) doordat de stijgende garantieprijs voor boerderijmelk onvoldoende snel in de markt kon worden doorberekend. Het bedrijfsresultaat nam af naar 10 miljoen euro als gevolg van de goodwill impairment van 200 miljoen euro en een incidentele last van 27 miljoen euro voor de in oktober 2013 aangekondigde herstructureringsmaatregelen in Nederland. Focus op kosten en efficiencyprogramma s hebben bijgedragen aan kostenbesparingen. Resultaat onder druk door economische ontwikkelingen en snelle stijging garantieprijs Groei in Nigeria blijft achter door hoge prijzen Druk op Europese zuivelmarkt De economische omstandigheden in Europa hebben er toe geleid dat de consumptie van zuivelproducten in 2013 in een aantal landen is afgenomen. Het volume stond onder druk als gevolg van minder afname van merkproducten door supermarkten en rationalisaties van huismerkassortimenten. In Nederland stonden de marktaandelen van de meeste merken onder druk. Verschillende innovaties zijn op de markt gebracht. De introducties van Optimel Puur en Optimel Griekse Yoghurt waren bijzonder succesvol. In Duitsland heeft 2013 in het teken gestaan van het verbeteren van de concurrentiepositie door focus op het merk Landliebe en het verlagen van de kosten. Het marktaandeel van Landliebe is gegroeid. In 2013 herstelden de resultaten zich, maar bleven negatief. In Rusland zijn het volume en de marktaandelen van de verschillende producten gegroeid. In 2013 is de verkoop van kaas onder het merk Frico ondergebracht bij de verkooporganisatie in Rusland om beter in te spelen op de groeiende vraag naar Nederlandse kaas. Marktaandelen onder druk Herstructurering in Nederland in oktober 2013 aangekondigd, herstructurering in Duitsland op schema Kerncijfers % in miljoenen euro s Netto-omzet derden ,3 Interne leveringen Bedrijfsresultaat voor herstructureringen ,5 en goodwill impairment Bedrijfsresultaat Bedrijfsresultaat als % van de netto-omzet derden 0,3 6,2 Werknemers (gemiddeld aantal fte s) ,3 Marktaandelen merken Volume In Griekenland zijn het volume en de marktaandelen toegenomen van de NoyNoy-producten en Milner kaas. De productielocatie in Patras heeft zijn maximale productievolume bereikt. Met producten voor de professionele markt (bakkerij, horeca, fastfoodketens) wist de business group haar resultaten te verbeteren. Vooral aan industriële verwerkers werd meer verkocht. De verkopen aan het fastfoodsegment (ijsmixen en milk shakes) stonden enigszins onder druk. In 2013 is een begin gemaakt met de realisatie van een organisatie gericht op de Europese foodservice markt. In het Midden-Oosten is de omzet gestabiliseerd bij een lichte stijging van het volume. Het resultaat is afgenomen, mede doordat prijsverhogingen niet konden worden doorgevoerd als gevolg van overheidsmaatregelen. Bij FrieslandCampina WAMCO Nigeria is opnieuw omzetgroei gerealiseerd. Door toenemende concurrentie op prijs, vooral in de grote steden, en volledige bezetting van de productiecapaciteit blijft de groei wel achter bij eerdere jaren en stond het resultaat enigszins onder druk.

39 Verslag executive board Consumer Products Europe, Middle East & Africa 37 Operationele ontwikkelingen in 2013 In Nederland is de samenvoeging van de verkoop- en marketingactiviteiten van merkproducten afgerond door ook de kaas en boter merkactiviteiten te integreren in de werkmaatschappij FrieslandCampina Branded Netherlands/Belgium. Hierdoor kan er slagvaardiger met afnemers worden samengewerkt op basis van het gehele merkenassortiment. Eind oktober 2013 zijn maatregelen aangekondigd om de productie en distributie van verse zuivelproducten, zoals melk, yoghurts en desserts, in Nederland te herstructureren. Het aantal producten en verpakkingssoorten wordt gereduceerd en de bezettingsgraad van productielocaties geoptimaliseerd door het concentreren van productiecapaciteit in Maasdam en Rotterdam. Als gevolg daarvan zullen de locaties in Eindhoven en Woerden sluiten. Per saldo vervallen bij deze herstructurering 174 arbeidsplaatsen. De in eind 2012 in Duitsland ingezette herstructurering verloopt naar verwachting. Het assortiment is gerationaliseerd, het aantal arbeidsplaatsen is gereduceerd en efficiëntieverbeteringen zijn doorgevoerd. Investeringen in capaciteitsuitbreiding vonden onder meer plaats in de productielocaties in Aalter, België, in Stupino, Rusland en in Lagos, Nigeria. Begin 2014 zijn de activiteiten van FrieslandCampina Professional en FrieslandCampina Out-of-Home samengevoegd in de nieuwe werkmaatschappij FrieslandCampina Foodservice waardoor beter ingespeeld kan worden op de veranderingen in de sector. Aandachtspunten 2014 In 2014 blijft verdere kostenverlaging een belangrijk aandachtspunt. Tegelijkertijd wordt geïnvesteerd in de merken voor de Europese thuismarkt door innovatie, nieuwe technologieën in productie, een geautomatiseerd distributiecentrum in Maasdam en innovatieve verpakkingen. Verdere groei wordt nagestreefd in Rusland en Nigeria door onder meer verbeteringen van de distributie.

40 38 Consumer Products Asia De business group Consumer Products Asia heeft in 2013 opnieuw goed gepresteerd. De netto-omzet derden groeide met 12,3 procent naar miljoen euro (2012: miljoen euro) ondanks een negatief valuta-effect van 13 miljoen euro. Het bedrijfsresultaat steeg met 11,9 procent tot 385 miljoen euro (2012: 344 miljoen euro). Friso kindervoeding en zuiveldranken lieten een goede groei zien. In de meeste landen zijn de marktaandelen voor kindervoeding licht verbeterd ten opzichte van De marktaandelen voor zuiveldranken herstelden in Indonesië en Vietnam maar stonden in een aantal andere landen licht onder druk. Bedrijfsresultaat stijgt met 11,9 procent Volumegroei 10,3 procent Geografische uitbreiding distributie Friso Valuta-effect negatief voor omzet en resultaat Hogere volumes In Azië blijft de vraag naar zuivelproducten toenemen. De business group realiseerde volumegroei in het bijzonder in Hong Kong, China, Maleisië, Indonesië en de Filippijnen. In een aantal landen vlakt de groei af en neemt de concurrentie van lokale zuivelondernemingen toe. Kindervoeding Het premium merk Friso wist in bijna alle markten haar marktpositie te versterken. In China herstelde Friso zich in de tweede helft van het jaar uitstekend van een tegenvallend eerste halfjaar als gevolg van parallelimporten en de verwarring rond de herkomst van verschillende merken. Het consumentenvertrouwen is hersteld en de distributie van Friso is verder uitgebreid. De verkoop van Friso via internet is succesvol. In Hong Kong vertoonde de verkoop van Friso een sterke groei. In Indonesië is Friso in het vierde kwartaal geïntroduceerd. Kindervoeding onder de merken Dutch Lady en Frisian Flag Growing Up Milk 123 en 456 vertoonde eveneens groei. Zuiveldranken De zuiveldranken hebben een goed resultaat laten zien. In Indonesië en Vietnam is groei gerealiseerd door focus op de verdere verbetering van de distributie waardoor de verkrijgbaarheid van Frisian Flag en Dutch Lady voor de consument verder toenam. Zowel gecondenseerde melk als ready-to-drink producten konden hiervan profiteren. Ook in de Filippijnen, Maleisië en Singapore groeide de afzet. In Hong Kong is het gebruik van Black & White geëvaporeerde melk in tea shops verder gestegen. Inmiddels wordt het product ook in tea shops in China verkocht. In Thailand bleef de groei iets achter bij de omliggende landen. Kerncijfers % in miljoenen euro s Netto-omzet derden ,3 Interne leveringen 19 4 Bedrijfsresultaat ,9 Bedrijfsresultaat als % van de netto-omzet derden 16,5 16,5 Werknemers (gemiddeld aantal fte s) ,5 Marktaandelen merken = Volume

41 Verslag executive board Consumer Products Asia 39 Alaska Milk Corporation De integratie van het in maart 2012 geacquireerde Alaska Milk Corporation op de Filippijnen verloopt prima. De realisatie van synergievoordelen ligt voor op schema. Op het gebied van kwaliteit en veiligheid zijn belangrijke verbeteringen doorgevoerd. In 2013 werden de Filippijnen geconfronteerd met verschillende natuurrampen zoals een aardbeving, orkaan en overstromingen. Gelukkig zijn geen medewerkers persoonlijk hierdoor getroffen. Investeringen in groei en ontwikkeling In alle landen wordt geïnvesteerd in efficiëntieverbeteringen en uitbreiding van de productiecapaciteit. In Maleisië, Vietnam, Thailand en de Filippijnen worden nieuwe productielijnen geïnstalleerd. In september is in Singapore een nieuw Development Centre geopend. Het onderzoekscentrum richt zich specifiek op de ontwikkeling van zuiveldranken en kindervoeding voor de Aziatische markt. In Hong Kong is, 75 jaar na de oprichting, een nieuw verkoopkantoor in gebruik genomen. Ontwikkeling lokale melkveehouderij Met het FrieslandCampina Dairy Development Programme draagt FrieslandCampina bij aan de verdere ontwikkeling van de lokale melkveehouderij in Indonesië, Vietnam, Thailand, Maleisië en Nigeria. Het programma ondersteunt lokale melkveehouders bij de verbetering van de kwaliteit en verhoging van de melkproductie door kennis te delen op het gebied van fokkerij, diervoeding, diergezondheid, melkwinning en hygiëne. Aandachtspunten 2014 In 2014 is verdere volumegroei in zowel kindervoeding als in zuiveldranken een belangrijk uitgangspunt. Met Friso wordt verdere groei nagestreefd in onder meer China, Hong Kong, Maleisië en Indonesië. In 2014 wordt Friso in de Filippijnen geïntroduceerd. Voor wat betreft zuiveldranken wordt onder meer ingezet op groei door verdere verbetering van de distributie. Gerichte investeringen in reclame en promotie en nieuwe productintroducties moeten hieraan bijdragen.

42 40 Cheese, Butter & Milkpowder De business group Cheese, Butter & Milkpowder heeft een goed jaar achter de rug. De netto-omzet derden nam met 22,9 procent toe naar miljoen euro. De omzet steeg als gevolg van prijsstijgingen en door acquisities. Het volume steeg, inclusief acquisities met 4,6 procent. Vooral commodities als foliekaas, boter en melkpoeder hadden een goed jaar. FrieslandCampina Export had het lastiger als gevolg van de sterke stijging van de garantieprijs en valuta-ontwikkelingen. Het bedrijfsresultaat nam toe met 84 miljoen euro van 30 miljoen euro negatief naar 54 miljoen euro positief. Hoge prijzen voor foliekaas FrieslandCampina Cheese heeft zowel haar omzet als resultaat verbeterd. De afzet van foliekaas liep het gehele jaar goed door als gevolg van de aanhoudende vraag en krapte in het aanbod. Dit leidde tot hogere noteringen voor verschillende producten. De hogere prijzen konden relatief snel worden doorberekend in de verkoopprijzen. Kaasspecialist Zijerveld en haar verpakkingsunit Den Hollander Food maken sinds 1 mei 2013 deel uit van de werkmaatschappij. De bedrijven voegen kennis toe op het gebied van assortimentsbeheer, verpakkingen en in- en verkoop. Zij leveren hun klanten een uitgebreid kaasassortiment, kennis en op maat gesneden concepten en logistieke diensten. Dit geldt ook voor het in 2012 aangekochte Yoko Cheese in België. Herstel resultaten met foliekaas, boter en melkpoeder Acquisities Zijerveld, Den Hollander Food (2013) en Yoko Cheese (2012) dragen bij aan omzetgroei Het resultaat van Cheese Specialties daalde licht. De verkoop van merkkaas in Duitsland en Spanje ondervond ook de gevolgen van de lastige marktomstandigheden in Europa. Hoewel het volume in deze landen op niveau bleef, konden de hogere kosten voor kaas niet altijd volledig en pas met vertraging worden doorberekend. In Duitsland is Frico Landkaas geïntroduceerd. Het product speelt in op de groeiende vraag naar voorverpakte kaas. Valess realiseerde groei in Duitsland, waar in Nederland de omzet stabiel bleef. Sterke groei export kaas, in het bijzonder naar Rusland Investeringen in capaciteitsuitbreiding Export lastig FrieslandCampina Export maakt sinds 1 januari 2013 deel uit van deze business group. De werkmaatschappij realiseerde een lichte stijging van de omzet bij een lager volume. Het resultaat lag onder druk omdat de hogere garantieprijs voor boerderijmelk niet volledig kon worden doorberekend in de markt. Ook de duurdere euro ten opzichte van andere valuta had een negatief effect op het resultaat. De export van kaas ontwikkelde zich wel positief in Vooral naar Rusland werd meer kaas geëxporteerd. Als gevolg van de onrust in Egypte, Libië en Syrië stagneerde de afzet naar het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Kerncijfers % in miljoenen euro s Netto-omzet derden ,9 Interne leveringen Bedrijfsresultaat Bedrijfsresultaat als % van de netto-omzet derden 1,8-1,2 Werknemers (gemiddeld aantal fte s) ,6 Marktaandelen merken Volume

43 Verslag executive board Cheese, Butter & Milkpowder 41 Goede markt boter en melkpoeder FrieslandCampina Butter & Milkpowder heeft haar resultaat ten opzichte van 2012 fors weten te verbeteren als gevolg van de gunstige marktomstandigheden en realiseerde, in tegenstelling tot voorgaande jaren, een positief resultaat. Bij een gelijkblijvend volume is de omzet gestegen. De noteringsprijzen voor boter stegen van een dieptepunt in 2012 naar een recordstand in Ook in de botermarkt konden de hogere noteringen goed worden doorberekend in de verkoopprijs. Bijna alle melkpoeder die FrieslandCampina produceert wordt tegen wereldmarktprijzen verkocht aan de eigen werkmaatschappijen in Azië en Afrika. Door de stijgende vraag en achterblijvend aanbod van melkpoeder in de wereld stegen de prijzen en de omzet. Investeringen en operationele ontwikkelingen In 2013 is de uitbreiding van de kaasmakerij in Workum afgerond en de locatie heropend. In 's Hertogenbosch en Lochem wordt geïnvesteerd in de uitbreiding van de productiecapaciteit van boter, waarmee ingespeeld wordt op de verwachte groei van de melkaanvoer na de beëindiging van de melkquotering in In september 2013 is de Franse dochteronderneming Société Industrielle Fromagère SAS (producent van smeltkaas) verkocht aan de Oostenrijkse smeltkaasonderneming Rupp AG. De activiteiten waren niet van strategisch belang voor FrieslandCampina. Aandachtspunten 2014 Het optimaliseren van assortimenten en het verbeteren van de samenwerking met grote afnemers en distributeurs, waar het export betreft, zijn belangrijke aandachtspunten in Voor de gehele business group zijn het verder verbeteren van kwaliteitssystemen, veiligheid en het veiligheidsbewustzijn op de werkplek belangrijke aandachtspunten. Voor kaas is het realiseren van synergie met de geacquireerde bedrijven en de verdere uitrol van het kostleiderschapsprogramma belangrijk. Voor melkpoeder en boter blijft realisatie van kostleiderschap een belangrijk aandachtspunt.

44 42 Ingredients De business group Ingredients heeft opnieuw goed gepresteerd in De netto-omzet derden groeide met 6,1 procent naar miljoen euro (2012: miljoen euro) door een positieve mix van producten en hogere verkoopprijzen als gevolg van de garantieprijsontwikkeling. Vooral FrieslandCampina Domo, DMV en DFE Pharma droegen hieraan bij. Het volume aan toegevoegdewaarde-producten is toegenomen ten koste van commodities bij volledige benutting van de capaciteit. Het bedrijfsresultaat nam toe met 21,7 procent tot 275 miljoen euro (2012: 226 miljoen euro). Omzet en resultaat verder verbeterd Verschuiving in assortiment naar producten met toegevoegde waarde Positieve kasstroom bij hoog investeringsniveau Vanaf 2014 meer capaciteit voor groei beschikbaar door investeringen Hogere verkoopprijzen door beperkt aanbod In 2013 is het volume aan toegevoegdewaarde-producten verder toegenomen. Hierdoor zijn er minder commodities geproduceerd. Er was sprake van een aanhoudend sterke vraag naar ingrediënten op basis van melk en wei, waarbij het aanbod op de wereldmarkt relatief beperkt bleef. Vooral vanuit Azië blijft de vraag naar zuivelingrediënten voor kindervoeding toenemen. De vraag naar caseïnaten steeg ondanks de hoge prijzen. Het resultaat van de business group verbeterde als gevolg van de verschuiving in de portfolio naar hoger renderende producten. Operationele ontwikkelingen in 2013 FrieslandCampina Domo heeft een goed jaar achter de rug. De vraag naar ontzoute producten als Deminal en Hiprotal, naar Vivinal GOS en naar lactose-producten was opnieuw hoog. Om te voldoen aan de toenemende marktvraag en de steeds hoger wordende kwaliteitseisen van importerende landen en afnemers wordt zowel geïnvesteerd in het uitbreiden van de capaciteit als het verder verbeteren van de productkwaliteit. Voor FrieslandCampina DMV waren de marktomstandigheden positief door de groeiende vraag naar onder meer caseïnaten en wei-eiwitconcentraten. In de productielocatie in Veghel vinden uitbreidingsinvesteringen plaats voor de ontvangst- en ontromingscapaciteit van boerderijmelk, evenals de productie van onder meer caseïnaten, wei-eiwit specialiteiten en lactose. FrieslandCampina Kievit, dat is gespecialiseerd in geëncapsuleerde en gesproeidroogde ingrediënten waaronder creamers, foamers, toppings, vetpoeders en poeders voor kindervoeding, kon vooral in de tweede helft goed inspelen op de aantrekkende markt voor deze producten. In het vierde kwartaal van 2013 is samen met een Chinese partner de eerste productie van creamers voor de Chinese markt van start gegaan. Hierdoor kan beter ingespeeld worden op de vraag in China. Kerncijfers % in miljoenen euro s Netto-omzet derden ,1 Interne leveringen Bedrijfsresultaat ,7 Bedrijfsresultaat als % van de netto-omzet derden 15,3 13,3 Werknemers (gemiddeld aantal fte s) ,8 Volume Creamy Creation, dat vooral roomlikeuren produceert, realiseerde in 2013 een redelijk resultaat. De afzet naar Afrika groeide verder. De export naar de Verenigde Staten ondervond in de tweede helft van het jaar hinder omdat geen exportdocumenten werden geleverd.

45 Verslag executive board Ingredients 43 Nutrifeed herstelde zich in de tweede helft van het jaar van een moeilijke eerste helft. Met name herstelde de afzet van voer voor biggen. In Nederland groeit de omzet van kalvermelk, mede door de toename van de afzet onder de eigen leden van de coöperatie. Bij de joint venture DFE Pharma verbeterde de omzet en het resultaat. Het volume nam licht af als gevolg van langere registratieprocedures. Door de integratie van Brahmar Cellulose is de productportfolio verbreed met microkristallijne cellulose en kan beter ingespeeld worden op marktontwikkelingen. Investeringen Om aan de groeiende vraag naar (nutritionele) zuivelingrediënten voor kindervoeding te kunnen blijven voldoen zijn sinds 2012 investeringsprogramma s in uitvoering. In de loop van 2013 is nieuwe productiecapaciteit ter beschikking gekomen in Bedum voor Deminal 90 (ontzoute wei), in Borculo voor ingrediënten voor kindervoeding en in Veghel voor weiconcentraten. In Beilen wordt begin 2014 nieuwe verwerkingscapaciteit opgeleverd voor kindervoeding. In augustus 2013 is een investeringsprogramma van 135 miljoen euro goedgekeurd voor de bouw van een compleet nieuwe fabriek in Borculo met een sproeidroogtoren voor melkpoeder die ook geschikt is voor de productie van kindervoeding en hoogwaardige ingrediënten. Kievit investeert samen met Alaska Milk Corporation in de Filippijnen in de uitbreiding van de productiecapaciteit van creamers. Aandachtspunten 2014 Omdat stapsgewijs aanvullende productiecapaciteit beschikbaar komt, zal in 2014 beter ingespeeld kunnen worden op de toenemende vraag naar ingrediënten en complete kindervoedingen. Vooruitlopend op het einde van de melkquotering in 2015 zijn nieuwe investeringsplannen in Borculo uitgewerkt voor verdere uitbreiding van de productiecapaciteit. Aandachtspunten blijven het verder verbeteren van kwaliteitssystemen, veiligheid en het veiligheidsbewustzijn op de werkplek.

46 Nourishing by nature In de voeding van de mens spelen granen, groenten, fruit, noten, vis, vlees en melk van oudsher een grote rol. Ze leveren de voedingsstoffen die mensen dagelijks nodig hebben om te ademen, te groeien, te bewegen, te herstellen en te ontwikkelen. Wereldwijd worden deze producten aangeraden als onderdeel van een gezonde voeding. Melk en melkproducten zijn belangrijk vanwege het eiwit, de vitamine B2 en B12 en de mineralen zoals calcium. Door de eeuwen heen zijn, vanuit verschillende culturen en gebruiken, steeds nieuwe toepassingen ontwikkeld om in te spelen op lokale behoeften en smaken van de mens. FrieslandCampina richt zich met haar innovaties op de realisatie van gezonde, verantwoorde en lekkere voedingsmiddelen, waarin de voedingskundige voordelen van melk optimaal tot hun recht komen.

47

48 46 FrieslandCampina en haar medewerkers FrieslandCampina heeft wereldwijd medewerkers. Eenderde van de medewerkers is werkzaam in Nederland. Vooral in Azië neemt het aantal toe als gevolg van de uitbouw van de activiteiten door de economische groei van de regio. Zo is er in China de laatste jaren een organisatie opgebouwd met 450 medewerkers. Bijna maandelijks neemt het aantal medewerkers hier toe door de uitbreiding van de verkoopactiviteiten van Friso kindervoeding en ingrediënten. Betrokkenheid en trots In 2013 zijn met de medewerkers de uitkomsten gedeeld van het in 2012 gehouden onderzoek onder alle medewerkers over2you. Meer dan 80 procent van de medewerkers heeft meegedaan aan het onderzoek. De resultaten van het onderzoek lieten een hoge betrokkenheid en trots van de medewerkers zien, naast gebieden ter verbetering zoals verandermanagement en interne communicatie. Ruim 90 procent van alle verbeteringen zijn met actieplannen gedurende het jaar doorgevoerd. Talent management Om de route2020 doelstellingen te realiseren is het bezetten van sleutelposities met zeer goed gekwalificeerde en gemotiveerde mensen essentieel. Van alle benoemingen in senior management posities was in 2013 bijna 70 procent al binnen FrieslandCampina werkzaam. Het versneld ontwikkelen van toptalent en daarnaast het selectief benoemen van senior managers van buitenaf werpt zijn vruchten af. FrieslandCampina heeft ook in 2013 geïnvesteerd in talent- en leiderschapsontwikkeling door het aanbieden van programma s voor senior management en high potentials in samenwerking met IMD in Lausanne en Ashridge Business Schools. Ook via de FrieslandCampina Academy nemen managers wereldwijd deel aan leiderschapsprogramma s. Talenten binnen FrieslandCampina bereiden zich voor op de leiderschapsuitdagingen van morgen via uitdagende projecten, business challenges en internationale assignments. De mobiliteit en ontwikkeling van talent ontwikkelde zich verder in Specifiek aandachtspunt is het percentage vrouwen in senior managementposities. Dit percentage is de afgelopen jaren licht gegroeid naar 14 procent in Het streven is om het percentage vrouwen de komende jaren sterker te laten groeien. Een actieplan voor instroom en doorstroom van vrouwelijk toptalent zal vanaf 2014 worden uitgevoerd. FrieslandCampina Academy De FrieslandCampina Academy ontwikkelt en organiseert opleidingsprogramma s. Deze bestaan uit trainingen en uit e-learningprogramma's. In 2013 hebben meer dan medewerkers één van de ruim 300 georganiseerde opleidingen gevolgd. Het aanbod van de FrieslandCampina Academy bestaat onder meer uit: algemene FrieslandCampina programma's: Goodness of Dairy, Code of Conduct, route2020 en Project & Portfolio Management; FrieslandCampina gedragscompetenties: bijvoorbeeld coachingsvaardigheden, stakeholderengagement en persoonlijke effectiviteit; FrieslandCampina management en leiderschapsprogramma's: Leading Self, Leading People en Leadership in a Change Environment; FrieslandCampina functionele competenties: Commercial Academy (Consumer Marketing, Shopper Marketing, Customer Development), HR Academy en B2B Sales Academy. Tevens is in 2013 een nieuw Learning Management System geïmplementeerd. Alle aangeboden opleidingen staan in één overzichtelijk systeem waardoor medewerkers zich online kunnen opgeven voor programma s.

49 Verslag executive board 47 Global Compensation, Benefits & Mobility In 2013 is de wereldwijde Talent Management Cycle ontworpen die het beoordelingsproces en het talent management proces integreert en van een duidelijke timing voorziet gedurende het jaar. Ook zijn de voorbereidingen getroffen voor de digitale implementatie hiervan per 1 januari Het wereldwijde beoordelingsproces is geëvalueerd en geoptimaliseerd naar aanleiding van de uitkomsten van een performance management audit. Doel van de audit was de kwaliteit van dit proces te verbeteren, zowel met betrekking tot het stellen van doelen en het evalueren van het bereiken daarvan, als met betrekking tot de kwaliteit van het beoordelingsgesprek tussen medewerker en manager. In samenwerking met Hay Group is het functiehuis voor het senior management herzien. Deze review heeft geresulteerd in een beperkt aantal wijzigingen. Eveneens is in 2013 het wereldwijde beloningsgebouw dat gedurende de voorgaande jaren was geëvalueerd en aangepast geïmplementeerd voor het senior management. Daarnaast zijn de voorbereidingen getroffen voor de wereldwijde implementatie in de rest van de organisatie vanaf 1 januari 2014 door het beloningsgebouw af te stemmen op de specifieke omstandigheden per land. Onze manier van werken FrieslandCampina wil ook voor haar medewerkers het meest succesvolle, professionele en aantrekkelijke zuivelbedrijf ter wereld zijn. Een inspirerende en betrouwbare werkgever die medewerkers kansen biedt, een goede en veilige werkomgeving creëert en relevante trainingen en opleidingen verzorgt. FrieslandCampina vat dit samen onder The way we work. De beoogde bedrijfscultuur en werkomgeving zijn erop gericht om individuele talenten zich maximaal te laten ontwikkelen en tegelijkertijd bij te dragen aan het realiseren van de ambities van de onderneming. Het inspireren en motiveren van medewerkers en het bevorderen van ondernemerschap staan hierbij centraal. Dit vertaalt zich binnen de strategie route2020 in een manier van werken waarin alignment, accountability en action centraal staan. Medewerkers worden gestimuleerd om samen uitdagingen aan te gaan, samen te groeien, zelf verantwoordelijkheid te nemen, een rolmodel te zijn op het gebied van veiligheid en besluiten te nemen om die vervolgens met elkaar tot uitvoering te brengen.

50 48 HR Nederland Duurzame inzetbaarheid van werknemers, nu en in de toekomst staat centraal in het programma Fit4Work2020. In 2013 is specifiek aandacht geschonken aan ontwikkelingsgerichte functioneringsgesprekken, flexibilisering van roosters, meer kansen voor stagiaires, opzetten van een academy in Nederland en een vitaliteitsprogramma. Als gevolg van de gemiddeld hogere leeftijd van medewerkers in de productie en het verwachte natuurlijke verloop, verlaat in de jaren tot 2020 circa 50 procent van de productiemedewerkers in Nederland de onderneming. In de productie in Nederland is als gevolg van de acties op het gebied van duurzame inzetbaarheid vanaf 2011 een dalende trend zichtbaar van de gemiddelde leeftijd. Duurzame inzetbaarheid van onze huidige medewerkers en gerichte werving van nieuwe medewerkers borgen een kwantitatieve en kwalitatieve bezetting in de toekomst. In 2013 is een aantal (voorgenomen) besluiten genomen: sluiting locaties Eindhoven en Woerden, nieuw distributiecentrum in Maasdam, inkrimping productielocatie Limmen en sluiting locatie Drachten. In totaal 264 medewerkers zijn betrokken bij deze besluiten. Daarnaast worden alle financiële administraties die in Nederland gevestigd zijn, samengevoegd tot een financial shared service centre. Hier zijn bijna 200 medewerkers bij betrokken, waarvoor inmiddels voor 90 procent een oplossing is gevonden. Om sociale gevolgen te beperken is overeengekomen met de bonden dat het in 2013 aflopende Sociaal Plan verlengd is tot en met Uitgangspunt blijft: medewerkers helpen een nieuwe baan te vinden, bij voorkeur binnen FrieslandCampina. Voor de medewerkers die vallen onder de CAO Particuliere Kaaspakhuis is een nieuwe cao afgesloten. Nieuwe ontwikkelingen binnen pensioenen (landelijk en in de sector) betekenen voor FrieslandCampina een heroriëntering op de inhoud en de uitvoering van de regeling. Marktconform, transparant en bestendigheid voor de toekomst zijn hierbij het uitgangspunt voor het ontwerp. Door een pensioenakkoord met de sociale partners zal voor toekomstige opbouw toegewerkt gaan worden naar een beschikbare premieregeling. Een nadere uitwerking zal plaatsvinden in Naast het invullen van ruim 200 vacatures is speciale aandacht besteed aan campus recruitment op universiteiten met technische opleidingen en onder andere deelgenomen aan Best Graduates. Social media worden steeds meer ingezet bij recruitment activiteiten. Maatschappelijk verantwoord ondernemen Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) speelt een belangrijke rol in de realisatie van de strategie route2020. Het uitgangspunt van het beleid is het creëren van gedeelde waarde zowel voor FrieslandCampina, ledenmelkveehouders, medewerkers, klanten en consumenten, als voor de samenleving als geheel. Zuivel in een snel veranderende wereld Wereldwijd is er behoefte aan meer voedsel, maar dreigt een tekort aan land, water, energie en andere natuurlijke bronnen en zijn er bovendien door vergrijzing en armoede minder boeren die het voedsel produceren. Melk is een natuurlijke bron van voedingsstoffen en vormt de basis van een breed scala aan zuivelproducten. Met haar producten levert FrieslandCampina een bijdrage aan voedsel- en nutriëntenzekerheid. FrieslandCampina heeft programma s om jonge boeren te ondersteunen in het vak door middel van kennisoverdracht. Gedreven door innovatie werkt FrieslandCampina aan de verduurzaming van zowel de productieketens als de melkveehouderij. Stakeholderdialoog over duurzame energie Succesvol duurzaam ondernemen vraagt toewijding vanuit de top, een continue stakeholderdialoog én betrokkenheid van medewerkers. Vijf Future Leaders van FrieslandCampina organiseerden in september 2013 een stakeholderdialoog over duurzame energie in Nederland. Zo n 100 stakeholders (leden-melkveehouders, klanten, NGO s en wetenschappers) kwamen bijeen om samen draagvlak te creëren voor een duurzame melkveehouderij. De dialoog gaat verder op

51 Verslag executive board MVO 49 Missie, visie en strategie Voedingswaarde & gezondheid Efficiënte en duurzame productieketens Ontwikkeling melkveehouderij in Azië en Afrika Duurzame melkveehouderij Tekort aan nutriënten terugdringen Grondstofgebruik verbeteren Kleine melkveehouders in Azië en Afrika verder helpen De standaard bepalen CSR Governance Board - Vier MVO-implementatieteams MVO-maatstaven - Jaarlijkse rapportering - Dialoog met belanghebbenden - Partnerships Betrokkenheid medewerkers en leden-melkveehouders - MVO-trainingsprogramma's - Jaarlijkse MVO-Team Award Duurzaamheidsrichtlijnen voor leveranciers - Gedragscode - Foqus-kwaliteitssysteem - Beleidsdocumenten Voedingswaarde & gezondheid Voldoende nutriëntrijk voedsel beschikbaar stellen aan een snel groeiende wereldbevolking is één van de speerpunten van het MVO-beleid van FrieslandCampina. Een aanzienlijk deel van de wereldbevolking kampt met ondervoeding en een tekort aan voedingsstoffen, terwijl een even groot deel juist last heeft van overgewicht door te veel en verkeerde voeding. Melk levert op beide uitdagingen een positieve en belangrijke bijdrage, omdat melk essentiële voedingsstoffen, zoals vitamine B2 en B12, mineralen en eiwitten bevat. Daarnaast draagt de onderneming bij aan het terugdringen van obesitas door voorlichting over gezonde voeding en leefstijl, het benadrukken van het belang van sport en beweging, het verlagen van het suikergehalte in de eigen producten en het bieden van een verantwoorde keuze. Efficiënte en duurzame productieketens FrieslandCampina heeft zich gecommitteerd aan klimaatneutrale groei. De onderneming zet in op efficiënte productie en het gebruik van groene energie in de eigen keten. Hierbij streeft FrieslandCampina onder meer naar 100 procent gebruik van groene stroom van eigen boerderijen of uit het agrarische domein voor de elektriciteitsvoorziening van haar 35 productielocaties en kantoren in Nederland. Deze energie komt bijvoorbeeld uit biomassa, wind- en/of zonne-energie. Ontwikkeling lokale melkveehouderij in Azië en Afrika Via het Dairy Development Programme (DDP) worden duizenden kleine boeren in Azië en Afrika op modelboerderijen getraind. Daarmee wordt de productiviteit van het melkvee verhoogd, de kwaliteit van de melk nog beter geborgd en een hoger gezinsinkomen voor deze boeren gerealiseerd. FrieslandCampina werkt zoveel mogelijk samen met lokale partners bij het ontwikkelen van deze programma s. Duurzame melkveehouderij FrieslandCampina vindt het belangrijk dat melk en andere grondstoffen die nodig zijn voor zuivelproducten op duurzame wijze zijn geproduceerd. Belangrijke thema s daarbij zijn energie en klimaat, dierenwelzijn, weidegang, behoud van biodiversiteit en natuurbeheer.

52 50 Het MVO-beleid van FrieslandCampina richt zich op vier prioriteiten: voedingswaarde & gezondheid, efficiënte en duurzame productieketens, ontwikkeling van de lokale melkveehouderij in Azië en Afrika en duurzame melkveehouderij. Van borgen naar implementatie en monitoring Het fundament van het MVO-beleid bestaat uit: de organisatie, bestaande uit de Corporate Social Responability Governance Board, het duurzaamheidcoördinatieteam en vier stuurgroepen die verantwoordelijk zijn voor de implementatie van het MVO-beleid in de vier pijlers; regulier stakeholderoverleg en partnerships; het beleid met doelstellingen voor 2020, geborgd door de ISO norm, gericht op het optimaal betrekken van medewerkers en leden-melkveehouders bij duurzaam ondernemen; een samenstel van afspraken, commitments, gedragscodes, beleidsdocumenten, convenanten, rapportages en certificeringen voor de borging van maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzaamheid binnen FrieslandCampina. In 2013 richtte FrieslandCampina zich vooral op de verdere borging en integratie van duurzaamheid in de organisatie en het beter monitoren van de resultaten. Concrete doelstellingen zijn geformuleerd binnen de vier pijlers van het MVO-beleid. Voedingswaarde & gezondheid In Vietnam heeft meer dan 50 procent van de kinderen een suboptimaal voedingspatroon, waarbij de problemen met ondervoeding het grootst zijn op het platteland. Op basis van de resultaten van het onderzoek heeft FrieslandCampina in 800 Vietnamese dorpen de campagne twee miljoen pakjes melk opgezet. Ook is er een begin gemaakt met de organisatie van 90 voedingsfestivals, gericht op het bijbrengen van kennis over goede voeding bij ouders in plattelandsgebieden en de gezonde ontwikkeling van Vietnamese kinderen. Efficiënte en duurzame productieketens FrieslandCampina investeert in efficiënter gebruik van energie en water en hergebruik van afvalwater op haar productielocaties. De onderneming maakt in het bijzonder in Nederland gebruik van duurzame energie, bij voorkeur geproduceerd door leden-melkveehouders. Van FrieslandCampina s totale wereldwijde energieverbruik wordt tweederde in Nederland verbruikt. In 2013 werd 60 procent van FrieslandCampina s energiebehoefte duurzaam ingekocht via de afgifte van groencertificaten, zogenoemde garanties van oorsprong (GVO s), aan ledenmelkveehouders. Voor haar inkoopprogramma richt FrieslandCampina zich op duurzame (landbouw)grondstoffen. Met Solidaridad en andere organisaties zijn afspraken gemaakt over inkoop van duurzame soja. Zo richt FrieslandCampina zich met Solidaridad op kleine Indiase boeren, waarvan de sojaproductie door het gebruik van verantwoorde landbouwmethoden met 54 procent toegenomen is ten opzichte van FrieslandCampina DMV in Veghel plaatst duurzame indamper FrieslandCampina DMV in Veghel beschikt sinds oktober 2013 over een energiezuinige indamper. Met deze indamper wordt water verdampt uit wei waardoor de aanwezige melksuiker spontaan kan kristalliseren. Door het slim toepassen van verschillende technieken wordt er 60 procent energie bespaard ten opzichte van de voormalige installatie. Dit komt overeen met het gebruik van circa 500 Nederlandse huishoudens. De warmte die vrijkomt bij deze nieuwe methode wordt dusdanig benut dat geen koelwater meer nodig is.

53 Verslag executive board 51 Ontwikkeling lokale melkveehouderij in Azië en Afrika Met het FrieslandCampina Dairy Development Programme (DDP) draagt FrieslandCampina bij aan de verdere ontwikkeling van de lokale melkveehouderij in Indonesië, Vietnam, Thailand, Maleisië en Nigeria. Lokale melkveehouders krijgen onderwijs in fokkerij, diervoeding, diergezondheid, melkwinning en hygiëne om zo de melkproductie te verbeteren en te vergroten. In Thailand, Maleisië en Indonesië is het Farmer2Farmer programma succesvol uitgevoerd. In goede samenwerking met Agriterra en lokale dairy development teams hebben elf leden-melkveehouders in totaal meer dan 600 lokale melkveehouders getraind. Duurzame melkveehouderij FrieslandCampina ondersteunt de visie Verantwoorde ontwikkeling van de Nederlandse melkveehouderij van LTO en NZO. Belangrijke elementen uit deze visie zijn een grondgebonden melkveehouderij en behoud van weidegang voor koeien om na het wegvallen van de melkquotering in 2015 de melkveehouderij op verantwoorde wijze te ontwikkelen. Met het Foqus planet-programma voor leden-melkveehouders stimuleert FrieslandCampina duurzaamheid op de melkveehouderijbedrijven. De nadruk ligt daarin op energie en klimaat: het gebruik van duurzame energie en het realiseren van energiebesparingen. Het samenwerkingsverband met LTO Energie, dat in juni 2013 van start is gegaan, zal de opwekking van duurzame energie verder stimuleren, waarbij FrieslandCampina de duurzame energie afneemt. Leden-melkveehouders worden ondersteund met kennis betreffende onder andere dierenwelzijn, diergezondheid en weidegang. In 2013 hebben verschillende melkveehouders hun melkveebedrijven door het Landbouw Economisch Instituut (LEI) laten controleren op een aantal punten binnen het Foqus planet-programma waardoor onderlinge vergelijking tussen melkveehouders mogelijk werd en de kennisoverdracht verder werd gestimuleerd. FrieslandCampina Indonesia steunt Dairy Village Programme FrieslandCampina Indonesia heeft in november 2013 een samenwerkingsovereenkomst getekend met PT Perkebunan Nusantara VIII en Koperasi Peternak Sapi Bandung Utara (KPSBU) Lembang voor het verlenen van steun aan het Indonesische Dairy Village Programme. Het programma is erop gericht de Indonesische overheid te helpen de nationale productie van verse melk in de periode tot 2025 met 50 procent te verhogen en zo het land meer zelfvoorzienend te maken in verse melk. Dit gebeurt door kleine boeren toegang te geven tot genoeg landbouwgrond en ze te steunen bij het opzetten van strategische samenwerkingsverbanden met andere boeren om de kans op het verkrijgen van financiering voor investeringen te vergroten. De officiële ondertekening vond plaats op de productielocatie van FrieslandCampina in Ciracas in aanwezigheid van de Indonesische minister van staatsbedrijven Dahlan Iskan en de Nederlandse Staatssecretaris van Economische Zaken Sharon Dijksma. MVO-verslag 2013 Meer informatie over het MVO-beleid van FrieslandCampina, inclusief de resultaten over 2013, is te vinden in het MVO-verslag 2013 dat in mei 2014 verschijnt.

54 52 Vooruitzichten Het jaar 2013 laat zien hoe moeilijk de zuivelmarkt te voorspellen is. De snelle stijging van de noteringen van commodities en het blijvende hoge prijsniveau gedurende het gehele jaar, heeft producenten en afnemers over de hele wereld verrast. FrieslandCampina blijft dan ook terughoudend in haar vooruitzichten en doet geen uitspraak over de resultaatverwachting voor Op de langere termijn blijven de vooruitzichten voor de zuivelmarkt positief. Door de groeiende wereldbevolking en toenemende welvaart in vele regio s zal de vraag naar zuivelproducten blijven stijgen. Als gevolg van de snel toenemende verstedelijking neemt de zelfvoorzieningsgraad van mensen verder af en zal de vraag naar voeding, waaronder zuivelproducten, toenemen. Het is de verwachting dat in Azië de groei positief blijft. Afrika is een continent met een groot potentieel. Echter valuta-ontwikkelingen, weersomstandigheden, politieke onrust en tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen kunnen de ontwikkelingen ongunstig beïnvloeden. FrieslandCampina verwacht in 2014 verder te groeien met kindervoeding en zuiveldranken in Azië en Afrika. Daarbij wordt rekening gehouden met toenemende concurrentie van lokale aanbieders van zuivelproducten. Dit vraagt van FrieslandCampina snelle aanpassing aan lokale marktomstandigheden. Een aantal nieuwe introducties is voorzien. In Azië en Afrika spelen, met name in de steden, de opkomende supermarkten een steeds grotere rol in de distributie van voedingsmiddelen. Op het platteland blijft de klassieke distributie via kleine traditionele winkels die door tussenhandelaren bevoorraad worden belangrijk. FrieslandCampina zal aan beide kanalen veel aandacht blijven besteden. Met name in China en in kindervoeding wordt e-commerce steeds belangrijker. Steeds meer ouders gebruiken informatie afkomstig van websites en social media en kopen kindervoeding vaker via internet. Voor 2014 is het de verwachting dat Europa te maken blijft houden met consumenten die hun uitgaven beperken als gevolg van inkomens die onder druk staan door lastenverhogingen en toenemende werkloosheid. Om in deze tijd attractief en onderscheidend te blijven met merken en productproposities ten opzichte van huismerken en discounters, is het voor een merkenfabrikant als FrieslandCampina noodzakelijk te sturen op kostenverlaging en tegelijkertijd gerichte investeringen in innovatie en marketing te doen. Het is de verwachting dat in 2014 het aanbod van melk wereldwijd licht zal groeien. Weersomstandigheden en de beschikbaarheid van melkvee blijven de belangrijkste factoren voor de melkproductie. Naar verwachting zal in Nieuw-Zeeland wel meer melk worden geproduceerd maar blijft in Noord- en Zuid-Amerika de productie achter. In de Europese Unie zal naar verwachting de groei achterblijven bij het beschikbare quotum in het laatste melkquotumjaar In Nederland, Denemarken en Duitsland zal de melkproductie waarschijnlijk verder toenemen, vooruitlopend op de beëindiging van de melkquotering in FrieslandCampina verwacht een verdere volumegroei van toegevoegde waardeproducten. In het bijzonder in kindervoeding wordt een versnelling in de groei voorzien door het ter beschikking komen van nieuwe productiecapaciteit, zowel voor de consumenten- als industriële markt. Ook met zuiveldranken wordt autonome groei voorzien mede aan de hand van een aantal innovaties. De groei van zuiveldranken zal vooral buiten Europa plaatsvinden. Binnen Europa wordt een lichte volumedaling van zuiveldranken verwacht. Ook voor merkkaas zal Europa een lastige markt blijven. Noord-Afrika blijft een onzekere markt als gevolg van de politieke instabiliteit van de regio. De concurrentie van lokale spelers in de verschillende landen neemt toe. De verdergaande globalisering heeft een effect op de prijsontwikkeling van producten en leidt tot meer volatiele markten. Dit kan leiden tot toenemende koersverschillen. Overheden hanteren steeds strenger wordende criteria op het gebied van voedselveiligheid en kwaliteit. Kleine afwijkingen van protocollen of interpretatieverschillen kunnen grote gevolgen hebben voor de export vanuit Nederland. De toenemende regulering heeft een prijsopdrijvend effect op de kosten. De uitgaven voor reclame & promotie nemen toe ter ondersteuning van de groei en versterking van de merkposities en marktaandelen. De bedrijfslasten zullen, in lijn met de groei en verdere professionalisering van de onderneming, verder stijgen. Investeringen staan gepland in uitbreiding van de productiecapaciteit, vervanging van installaties, efficiencyverbeteringen en in innovatie. De innovatieprogramma s zijn gekoppeld aan de strategische groeicategorieën en voorzien in een intensievere samenwerking met afnemers. De uitgaven voor research & development zullen toenemen. Ook wordt geïnvesteerd in verdere verduurzaming, kwaliteitsverbetering en -controle.

55 Verslag executive board Vooruitzichten - Verantwoordelijk heidsverklaring Verantwoordelijkheidsverklaring 53 Op het gebied van human resources blijft er behoefte aan goed opgeleid talent en mobiliteit van medewerkers om de gewenste personeelsbezetting kwalitatief op hoog niveau te houden. Opleiding en training op diverse terreinen krijgt veel aandacht evenals de verdere verbetering van de veiligheid op de werkplek. Zowel de toename in efficiency, aanpassingen in de organisatie als de uitbouw van activiteiten en mogelijke acquisities zullen leiden tot mutaties in het personeelsbestand. Binnen geheel FrieslandCampina wordt gewerkt aan aanpassingen in de aansturing van processen en werkwijzen om beter en sneller in te spelen op de veranderingen in de markt en schaalvoordelen beter te benutten. De financiële basis van FrieslandCampina is solide en biedt een goede basis voor de realisatie van haar plannen in het kader van de strategie route2020. Verwacht wordt dat FrieslandCampina in 2014 ruimschoots aan haar financieringsbehoefte kan voldoen. De onderneming is voornemens in 2014 de kern van haar bankfinanciering te verlengen en de condities te verbeteren. Verhoogde aandacht voor maatschappelijk verantwoord ondernemen in de gehele productieketen van zuivel zal bijdragen aan duurzame waardecreatie voor alle belanghebbenden. Door verdere stappen te zetten in de realisatie van de strategie route2020 draagt FrieslandCampina ook in 2014 bij aan de positieverbetering van de leden-melkveehouders van de coöperatie. De leden van de executive board van Koninklijke FrieslandCampina N.V. verklaren hierbij, conform artikel 5:25c lid 2 onder c Wet op het financieel toezicht dat, voor zover hen bekend, de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de activa, de passiva, de financiële positie en het resultaat van Koninklijke FrieslandCampina N.V. en de gezamenlijk in de consolidatie opgenomen ondernemingen en dat het jaarverslag een getrouw beeld geeft omtrent de toestand op 31 december 2013, de gang van zaken gedurende het boekjaar van Koninklijke FrieslandCampina N.V. en van de met haar verbonden ondernemingen waarvan de gegevens in haar jaarrekening zijn opgenomen en dat in het jaarverslag de wezenlijke risico s waarmee Koninklijke FrieslandCampina N.V. wordt geconfronteerd, zijn beschreven. Executive board Cees (C.C.) t Hart Chief Executive Officer Kees (C.J.M.) Gielen Chief Financial Officer Piet (P.J.) Hilarides Chief Operating Officer Roelof (R.A.) Joosten Chief Operating Officer Freek (F.) Rijna Chief Operating Officer Gregory (G.) Sklikas Chief Operating Officer Amersfoort, 28 februari 2014

56 Nourishing by nature Melk is het resultaat van het vermogen van een koe om voor de mens onverteerbaar gras om te zetten in een waardevol voedingsmiddel. Met het onderhoud van hun weilanden spelen melkveehouders een belangrijke rol in het in stand houden van het cultuurlandschap. Het verder verduurzamen van de melkveehouderij- en zuivelsector is een belangrijk speerpunt in het beleid van FrieslandCampina en de zuivelsector. Energie & klimaat, dierenwelzijn en weidegang van koeien spelen daarin een grote rol. Er worden nieuwe stappen gezet in het behoud van weidegang en het verbeteren van de mineralenefficiency en terugdringen van broeikasgasemissies.

57

58 Corporate governance 56 Basisprincipes Koninklijke FrieslandCampina N.V. (de vennootschap ) past de beginselen van de Nederlandse Corporate Governance Code (de code ) vrijwillig toe. De wijze waarop deze beginselen worden toegepast, wordt in dit hoofdstuk beschreven. Ook wordt aangegeven en gemotiveerd op welke punten de vennootschap de code niet toepast. Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. (de coöperatie ) is vrijgesteld van de toepassing van het structuurregime. De vennootschap is een structuurvennootschap. Met de centrale ondernemingsraad (de COR ) is een convenant gesloten op grond waarvan de leden van de raad van commissarissen van de vennootschap (de raad van commissarissen ) worden benoemd door de raad van commissarissen, het zogenoemde 'coöptatiesysteem'. Boardstructuur De vennootschap heeft een zogenoemde two-tier structuur met een directie (executive board) en een raad van commissarissen. De executive board bestaat thans uit zes leden, waaronder een chief executive officer (ceo), een chief financial officer (cfo) en vier chief operating officers (coo s), die elk een eigen verantwoordelijkheidsgebied hebben, zoals een business group of het management van de consumentenproductcategorieën. De samenstelling en taakverdeling van de executive board is beschreven op pagina 150. De raad van commissarissen bestaat uit dertien leden: negen leden van het bestuur van de coöperatie en daarnaast vier externe leden. De samenstelling van de raad van commissarissen is vermeld op pagina 148 en 149. Aandeelhoudersstructuur Alle aandelen in het kapitaal van de vennootschap worden gehouden door de coöperatie, waarvan de leden betrokken zijn bij het melkveehouderijbedrijf. Het geografisch werkgebied van de coöperatie is verdeeld in 21 districten, die elk een districtsraad hebben. De leden van de coöperatie benoemen de besturen van de 21 districten, de districtsraden, die gezamenlijk de uit 210 leden bestaande ledenraad van de coöperatie vormen. De ledenraad benoemt de negen bestuursleden van de coöperatie op bindende voordracht van de coöperatieraad van de coöperatie. De coöperatie is de enig aandeelhouder van de vennootschap. Het bestuur van de coöperatie oefent de aandeelhoudersrechten van de coöperatie uit en fungeert als zodanig als de algemene vergadering van aandeelhouders van de vennootschap. Voor een aantal besluiten heeft de directie van de vennootschap (de executive board ), op grond van de statuten van de vennootschap, goedkeuring nodig van de algemene vergadering van aandeelhouders. Voor een aantal belangrijke besluiten waarvoor het bestuur van de coöperatie zijn stem uitbrengt namens de coöperatie als aandeelhouder van de vennootschap, is vereist dat het bestuur van de coöperatie, voordat het zijn stem uitbrengt, goedkeuring heeft verkregen van de ledenraad. De governance structuur van de coöperatie is beschreven in het jaarverslag van de coöperatie. Commissies van de raad van commissarissen De raad van commissarissen heeft twee commissies ingesteld, te weten de auditcommissie, bestaande uit vier commissarissen, en de remuneratie- en benoemingscommissie, bestaande uit drie commissarissen. De samenstelling van de commissies van de raad van commissarissen is vermeld op pagina 149. Verslag van de raad van commissarissen Het verslag van de raad van commissarissen beschrijft onder meer de activiteiten van de raad van commissarissen en de commissies in het verslagjaar. Dit verslag is opgenomen op pagina 66 tot en met 69.

59 Corporate governance 57 De corporate governance beginselen die Koninklijke FrieslandCampina N.V. hanteert, zijn neergelegd in de statuten en reglementen van de verschillende organen van de vennootschap, welke alle op de website van de vennootschap zijn geplaatst. Hoewel de code niet op de vennootschap van toepassing is, aangezien krachtens de wet alleen beursgenoteerde vennootschappen aan de code onderworpen zijn, past de vennootschap de principes en best practice bepalingen van de code toe waar dit verenigbaar is met haar zeggenschapsstructuur en het karakter van de coöperatie. De bepalingen die niet worden toegepast, worden in dit overzicht genoemd en tevens wordt gemotiveerd waarom de betreffende bepalingen niet worden toegepast. In het verslagjaar zijn geen substantiële wijzigingen in de governance structuur aangebracht. Executive board Taken en verantwoordelijkheden De executive board bestaat op grond van de statuten uit minimaal twee leden en is belast met het besturen van de vennootschap. Dit houdt onder meer in dat de executive board verantwoordelijk is voor het beleid en de operationele gang van zaken binnen de onderneming en daarmee de realisatie van de doelstellingen, de strategie, de ontwikkeling van de resultaten en de voor de onderneming relevante maatschappelijke aspecten van ondernemen. De executive board is voorts verantwoordelijk voor het naleven van weten regelgeving, het beheersen van de risico s verbonden aan de ondernemingsactiviteiten en voor de financiering van de vennootschap. De executive board bespreekt de interne risicobeheersings- en controlesystemen met de raad van commissarissen en de auditcommissie. De executive board richt zich bij het vervullen van zijn taak naar het belang van de vennootschap en de daarmee verbonden onderneming. De executive board legt over zijn beleid verantwoording af aan de raad van commissarissen en de algemene vergadering van aandeelhouders. Benoeming De leden van de executive board worden voor onbepaalde tijd benoemd door de raad van commissarissen. Deze niettoepassing van de aanbeveling van de code (benoeming voor een termijn van maximaal vier jaar) vindt zijn grondslag in het feit dat de coöperatie, en daarmee tevens de vennootschap, is georiënteerd op de lange termijn. De raad van commissarissen geeft de algemene vergadering van aandeelhouders kennis van een voorgenomen benoeming en ontslaat leden van de executive board niet eerder, dan nadat de algemene vergadering van aandeelhouders hierover is gehoord. Beloningsbeleid leden executive board In het beloningsbeleid worden alle relevante aanbevelingen van de code toegepast. Het beloningsbeleid wordt niet openbaar gemaakt, omdat voor de vennootschap een wettelijke vrijstelling geldt. Het beloningsbeleid is op voorstel van de raad van commissarissen vastgesteld door de algemene vergadering van aandeelhouders en wordt elk jaar in de vergadering van de ledenraad van de coöperatie verantwoord. Belangrijke wijzigingen in het beloningsbeleid worden ter goedkeuring aan de algemene vergadering van aandeelhouders voorgelegd. FrieslandCampina legt hierover ook verantwoording af aan de ledenraad van de coöperatie. Raad van commissarissen De raad van commissarissen houdt toezicht op het beleid van de executive board en op de algemene gang van zaken in de vennootschap en de met haar verbonden onderneming en adviseert de executive board. De raad van commissarissen bespreekt met de executive board de strategie en de voornaamste risico s verbonden aan de onderneming en voorts de opzet van, de werking van en eventuele significante wijzigingen in de risicobeheersings- en controlesystemen. De raad van commissarissen heeft voorts de bevoegdheden zoals weergegeven in de bepalingen van Boek 2 Burgerlijk Wetboek betreffende structuurvennootschappen. Dit betreft in het bijzonder de benoeming van de leden van de executive board, het vaststellen van het aantal leden van de executive board en de goedkeuring van een aantal andere in de wet vermelde besluiten van de executive board. Op grond van de statuten zijn daarnaast bepaalde in de statuten omschreven besluiten van de executive board onderworpen aan goedkeuring van de raad van commissarissen. Bij de uitoefening van hun taak laten de commissarissen zich leiden door de belangen van de vennootschap en de met haar verbonden ondernemingen en worden daartoe de in aanmerking komende belangen van betrokkenen bij de vennootschap afgewogen. Daarbij worden door de raad van commissarissen ook de voor de onderneming relevante aspecten van maatschappelijk ondernemen betrokken. Samenstelling, onafhankelijkheid en benoeming Met de centrale ondernemingsraad is een convenant gesloten met daarin afspraken over de samenstelling van de raad van commissarissen, het profiel waaraan de leden van de raad van commissarissen moeten voldoen, de versterkte

60 58 aanbevelingsrechten die de COR heeft bij benoeming van de leden van de raad van commissarissen en de manier waarop de COR deze zal uitoefenen. De profielschets is als bijlage bij het reglement van de raad van commissarissen op de website van de vennootschap geplaatst. Op basis van het convenant is de raad van commissarissen naar behoren samengesteld indien de bestuursleden van de coöperatie 2/3 van de leden van de raad van commissarissen vormen (de interne leden ) en de raad van commissarissen voor 1/3 uit externe leden bestaat. De gekozen samenstelling reflecteert de door de wet bij grote coöperaties toegestane ledendominantie van 2/3 van het totale aantal commissarissen. Deze ledendominantie wordt doorgezet op het niveau van de vennootschap. Met deze regeling wordt afgeweken van de best practice bepaling van de code inhoudende dat maximaal één lid van de raad van commissarissen niet-onafhankelijk kan zijn. Alle externe leden van de raad zijn onafhankelijk in de zin van de code. De externe leden van de raad van commissarissen worden geselecteerd op basis van de in de profielschets neergelegde criteria. Ten minste één van de leden van de raad van commissarissen is een zogenoemd financieel expert, wat inhoudt dat deze persoon relevante kennis en ervaring heeft opgedaan op financieel administratief/accounting terrein bij een grote rechtspersoon. gang van zaken in de vennootschap en de coöperatie. De benoemingstermijn van een commissaris die tevens bestuurslid van de coöperatie is, eindigt in ieder geval bij beëindiging van het bestuurslidmaatschap. Informatie over de data van (her)benoeming en lopende termijnen van de leden van de raad van commissarissen is te vinden in het rooster van benoeming en aftreden op pagina 69. Bezoldiging De algemene vergadering van aandeelhouders stelt de bezoldiging van de commissarissen vast op voorstel van de raad van commissarissen en legt hierover jaarlijks verantwoording af aan de ledenraad. De bezoldiging is niet afhankelijk van de resultaten van de vennootschap. Commissies van de raad van commissarissen De raad van commissarissen kent een remuneratie- en benoemingscommissie en een auditcommissie. De taak van deze commissies is om besluitvorming van de raad van commissarissen voor te bereiden; ze hebben geen zelfstandige beslissingsbevoegdheid. De reglementen van de commissies zijn te vinden op de website van de vennootschap. Beide commissies rapporteren regelmatig aan de raad van commissarissen over hun beraadslagingen en bevindingen. Het vervullen van andere commissariaten en nevenfuncties, door zowel commissarissen als leden van de executive board, zal individueel worden beoordeeld door de raad van commissarissen al naargelang de aard en het tijdsbeslag dat de commissariaten en/of nevenfuncties met zich brengen. Ieder lid van de raad van commissarissen en van de executive board moet ervoor zorgen dat hij/zij voldoende tijd en aandacht heeft voor de onderneming, waardoor een goede taakvervulling is gewaarborgd. Daarnaast geldt dat geen van de leden van de raad van commissarissen meer dan vijf commissariaten en/of andere toezichthoudende functies mag bekleden bij Nederlandse beursvennootschappen of andere grote N.V. s, B.V. s en stichtingen, waarbij een voorzitterschap dubbel telt. Voor leden van de raad van commissarissen die op 1 januari 2013 al lid van de raad waren, geldt deze regel pas op het moment van hun eerstvolgende herbenoeming na deze datum. De commissarissen worden benoemd door de raad van commissarissen voor een termijn van vier jaar en zijn maximaal tweemaal herbenoembaar. Een uitzondering hierop geldt voor de fungerend voorzitter die voor een vierde termijn kan worden benoemd in verband met het feit dat de vennootschap voor deze functie een commissaris wenst te kunnen benoemen die veel ervaring heeft met de dagelijkse Remuneratie en benoemingscommissie De remuneratie- en benoemingscommissie bestaat uit de commissaris met het sociale profiel die tevens het voorzitterschap van de commissie vervult, de voorzitter en de vice-voorzitter van de raad van commissarissen. De remuneratie- en benoemingscommissie heeft onder meer de volgende taken: voorstellen voor het bezoldigingsbeleid voor de executive board en de bezoldiging van de individuele leden; opmaken van het remuneratierapport; selectie en benoeming van de leden (inclusief opstellen van criteria en procedure voor benoeming) van de executive board en de externe commissarissen; periodieke beoordeling van omvang en samenstelling van de raad van commissarissen, de commissies van de raad van commissarissen en de executive board; periodieke beoordeling van het functioneren van de executive board en de raad van commissarissen en hun individuele leden, alsmede de commissies van de raad; voorbereiding van de besluitvorming over het bezoldigingsbeleid van de executive board; en

61 Corporate governance 59 Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. 100% eigenaar Leden Districten Koninklijke FrieslandCampina N.V. Coöperatieraad Ledenraad Bestuur Algemene vergadering van aandeelhouders Raad van commissarissen Executive board Corporate centre Consumer Products Europe, Middle East & Africa Consumer Products Asia Cheese, Butter & Milkpowder Ingredients toezicht op het door de executive board gevoerde bezoldigingsbeleid, gehanteerde selectiecriteria en benoemingsprocedures voor leden van het hoger management. De auditcommissie is het eerste aanspreekpunt voor de externe accountant in geval deze onregelmatigheden zou constateren in de financiële verslaggeving van de vennootschap. Auditcommissie De auditcommissie wordt gevormd door de financieel expert en een ander extern lid van de raad van commissarissen en twee van de leden van de raad van commissarissen die tevens bestuurder van de coöperatie zijn. De auditcommissie heeft voorbereidende taken met betrekking tot: juistheid en volledigheid van de financiële verslaggeving; naleving van aanbevelingen van de afdeling Corporate Internal Audit en de externe accountant; betrouwbaarheid en continuïteit van ICT-systemen; interne administratieve organisatie; werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen; naleving van wet- en regelgeving, het beleid met betrekking tot tax planning; financiering, en toepassing van informatie- en communicatietechnologie; rol en het functioneren van de interne accountant; en benoeming van en relatie met de externe accountant (waaronder zijn onafhankelijkheid, bezoldiging en eventuele niet-controlewerkzaamheden). Tegenstrijdige belangen FrieslandCampina heeft strikte regels opgesteld om elke vorm en schijn van belangenverstrengeling tussen de vennootschap enerzijds en leden van de executive board en leden van de raad van commissarissen anderzijds te vermijden. Besluiten tot het aangaan van transacties waarbij tegenstrijdige belangen van leden van de executive board of commissarissen spelen die van materiële betekenis zijn voor de vennootschap en/of voor het betreffende individu, behoeven volgens deze regels goedkeuring van de raad van commissarissen. In het verslagjaar werden geen belangentegenstellingen gerapporteerd. De algemene vergadering van aandeelhouders De algemene vergadering van aandeelhouders van de vennootschap heeft de bevoegdheid om bepaalde, in de statuten omschreven, besluiten van de executive board goed te keuren. Het betreft hier belangrijke besluiten op operationeel gebied, op gebied van de juridische structuur en de vermogensstructuur van de vennootschap (en de vennootschappen waarin zij aandelen houdt) alsmede besluiten tot het doen van grote investeringen.

62 60 De belangrijkste bevoegdheden van de algemene vergadering van aandeelhouders zijn daarnaast: vaststelling van de jaarrekening van de vennootschap en bestemming van de winst; verlening van decharge aan leden van de executive board voor hun bestuur en aan leden van de raad van commissarissen voor hun toezicht op de executive board; vaststelling van het dividend; vaststelling van het bezoldigingsbeleid voor de executive board en vaststelling van de bezoldiging van de leden van de raad van commissarissen; benoeming en ontslag van de externe accountant; statutenwijziging; en uitgifte van aandelen, uitsluiting van het voorkeursrecht, machtiging tot verkrijgen van eigen aandelen door de vennootschap, vermindering van het geplaatste kapitaal, ontbinding, aanvraag faillissement. Het bestuur van de coöperatie oefent namens de coöperatie het stemrecht uit in de algemene vergadering van aandeelhouders van de vennootschap. Voor een aantal belangrijke aandeelhoudersbesluiten, omschreven in de statuten van de coöperatie, behoeft het bestuur bij het uitoefenen van het stemrecht op de aandelen in de vennootschap de goedkeuring van de ledenraad van de coöperatie. De vennootschap, aandelenkapitaal en statuten Koninklijke FrieslandCampina N.V. is een naamloze vennootschap statutair gevestigd te Amersfoort en is kantoorhoudend aldaar aan het Stationsplein 4. De statuten van de vennootschap werden laatstelijk gewijzigd op 2 februari 2011 en zijn te vinden op de website. De vennootschap is geregistreerd bij het handelsregister van de Kamer van Koophandel onder nummer Per 31 december 2013 bedroeg het maatschappelijk kapitaal van de vennootschap euro verdeeld in (tien miljoen) aandelen met een nominale waarde van 100 euro. De aandelen luiden op naam. Per dezelfde datum zijn aandelen geplaatst, welke alle zijn volgestort en worden gehouden door de coöperatie. Voor bepalingen betreffende uitgifte van aandelen, voorkeursrecht, verkrijging van eigen aandelen en kapitaalvermindering wordt kortheidshalve verwezen naar de statuten van de vennootschap. Controle van de financiële verslaggeving en rol van interne en externe accountants Financiële verslaggeving De executive board is verantwoordelijk voor de kwaliteit en volledigheid van de openbaar gemaakte financiële berichten. De raad van commissarissen ziet erop toe dat de executive board deze verantwoordelijkheid vervult. FrieslandCampina Leeuwarden: 100 jaar wereldwijd ondernemerschap FrieslandCampina Leeuwarden bestond in jaar. In 1913 richtten 33 zuivelfabrieken de Coöperatieve Condensfabriek Friesland op, een van de voorlopers van het huidige FrieslandCampina. De condensfabriek is in een eeuw tijd uitgegroeid tot een locatie waar jaarlijks meer dan 1 miljard kilo melk wordt verwerkt tot melkpoeder en tot 1 miljard blikjes gecondenseerde melk, die de hele wereld over gaan. De merken Black & White, NoyNoy, Frisian Flag en Dutch Lady hebben een ijzersterke reputatie opgebouwd. Om het eeuwfeest te vieren organiseerde FrieslandCampina onder meer een internationaal symposium dat in het teken stond van honderd jaar ondernemerschap. Ook werd er een expositie ingericht.

63 Corporate governance 61 Externe accountant De externe accountant wordt benoemd door de algemene vergadering van aandeelhouders. De raad van commissarissen doet daartoe een voordracht, waarbij zowel de auditcommissie als de executive board een advies uitbrengen aan de raad van commissarissen. Bezoldiging en opdrachtverlening tot het uitvoeren van niet-controlewerkzaamheden door de externe accountant worden goedgekeurd door de raad van commissarissen op voorstel van de auditcommissie en na overleg met de executive board. De externe accountant woont in ieder geval de vergadering van de raad van commissarissen bij waarin over de goedkeuring van de jaarrekening wordt besloten. Hij rapporteert zijn bevindingen betreffende het onderzoek van de jaarrekening gelijkelijk aan de executive board en de raad van commissarissen. Interne auditfunctie De interne auditor functioneert onder verantwoordelijkheid van de executive board. Zowel de auditcommissie als de externe accountant worden betrokken bij het werkplan van de interne auditor en nemen kennis van diens bevindingen. De interne auditor heeft regelmatig overleg met de externe accountant en de voorzitter van de auditcommissie. Best practice bepalingen van de code die door FrieslandCampina niet worden toegepast De vennootschap volgt de code volledig, door hetzij de principes en best practice bepalingen toe te passen, dan wel uit te leggen waarom van de code wordt afgeweken. Onderstaande bepalingen worden niet toegepast om redenen als in het voorgaande hetzij hieronder uiteengezet: II.1.1 Benoeming lid executive board voor een periode van maximaal vier jaar: zie motivering onder executive board- Benoeming. II en IV Responstijd naar aandeelhouders, informeren raad van commissarissen in geval van overnamebod; bepalingen betreffende de (algemene vergadering van) aandeelhouders en informatieverschaffing/logistiek algemene vergadering: niet van toepassing in verband met het feit dat de vennootschap niet beursgenoteerd is en dat alle aandelen in haar kapitaal worden gehouden door de coöperatie. II Publicatie remuneratierapport, belangrijkste elementen arbeidsvoorwaarden of vertrekvergoeding lid executive board: de vennootschap maakt gebruik van de wettelijke uitzondering als bedoeld in artikel 2:383b Burgerlijk Wetboek voor zogenaamde besloten naamloze vennootschappen. III.2.1 Alle commissarissen, met uitzondering van maximaal één persoon, zijn onafhankelijk: zie motivering onder Raad van commissarissen Samenstelling, onafhankelijkheid en benoeming. III.3.5 Een commissaris kan maximaal driemaal voor een periode van vier jaar zitting hebben in de raad van commissarissen: zie motivering onder Raad van commissarissen Samenstelling, onafhankelijkheid en benoeming. III.5 De remuneratiecommissie en de selectie- en benoemingscommissie zijn om praktische redenen samengevoegd tot de remuneratieen benoemingscommissie.

64 62 Risicobeheersing Het realiseren van de ondernemingsdoelstellingen gaat gepaard met risico s en onzekerheden, onder meer door externe economische factoren, marktontwikkelingen, calamiteiten en interne factoren. FrieslandCampina heeft algemene maatregelen om deze risico s te beheersen. Afhankelijk van het type risico bestaan er daarnaast specifieke maatregelen. Algemene maatregelen Hierna zijn de meest belangrijke algemene maatregelen beschreven, die FrieslandCampina toepast om de diverse risico s zo adequaat mogelijk te beheersen. Strategische en operationele risico s die met de route2020-strategie samenhangen, worden bij alle werkmaatschappijen, business groups en de executive board door middel van Enterprise Risk Assessments op een systematische manier in kaart gebracht en beoordeeld op waarschijnlijkheid en de impact die deze risico s op de realisatie van de ondernemingsdoelstellingen kunnen hebben. Daarnaast worden initiatieven vastgesteld en gepland om de beheersing van deze risico s te verbeteren. Financiële (rapportage)risico s worden onder meer beheerst door toepassing van het Internal Control Framework (ICF), dat is gebaseerd op het internationaal erkende COSO raamwerk zoals ontwikkeld door het Committee of Sponsoring Organisations of the Treadway Commission. Het ICF bevat voorgeschreven controlemaatregelen, die door middel van interne periodieke beoordelingen geëvalueerd worden, inclusief een risicoanalyse en verbetermaatregelen bij geconstateerde tekortkomingen. FrieslandCampina s Code of Conduct vervult een belangrijke rol in het beheersen van compliance risico s. Hierin zijn de uitgangspunten voor gedragsnormen voor alle personeelsleden vastgelegd, inclusief het voldoen aan de geldende wet- en regelgeving. De onderneming kent een Klokkenluidersregeling. Medewerkers die signaleren dat er vermeende afwijkingen van de Code of Conduct optreden, kunnen dit volgens deze regeling melden. De onderneming beschikt over procedures voor strategische planning, budgettering, interne maandelijkse management- en financiële rapportages en financiële prognoses (per kwartaal). In deze rapportages wordt ook aandacht besteed aan de ondernemingsrisico s en de daarop gerichte beheersingsmaatregelen. Het management van de business groups en werkmaatschappijen is primair verantwoordelijk voor de juiste toepassing, naleving en bewaking van de systemen waarmee de relevante risico s beheerst kunnen worden. Verantwoordelijkheid daarover wordt afgelegd door middel van een interne managementverklaring aan de executive board. De afdeling Corporate Internal Audit voerde in 2013 audits uit om na te gaan in hoeverre de genomen maatregelen ter beheersing van de risico s effectief waren. De conclusies en aanbevelingen van deze audits worden gebruikt om verbeteringen aan te brengen in de interne risicobeheersings- en controlesystemen. Het geheel van de werkzaamheden met betrekking tot het interne risicomanagement en interne beheersingssystemen en de daaruit voortgekomen bevindingen, aanbevelingen en maatregelen zijn aan het verantwoordelijke management en de executive board gerapporteerd en besproken met de auditcommissie en de externe accountant.

65 Corporate governance Risicobeheersing 63 Voornaamste ondernemingsrisico s Naast de hiervoor beschreven algemene beheersingsmaatregelen bestaan er specifieke maatregelen voor de ondernemingsrisico s. Hieronder zijn de vijf voornaamste risico s voor de onderneming (volgens de Enterprise Risk Assessment 2013) beschreven, op basis van hun waarschijnlijkheid én de impact op de realisatie van de ondernemingsdoelstellingen. Politieke en economische ontwikkelingen De groei van omzet en resultaten die FrieslandCampina realiseert, wordt voor een belangrijk deel gerealiseerd in opkomende (zuivel)markten, waaronder landen in Azië en Afrika. Dit betekent dat het risicoprofiel van de onderneming wijzigt. Een eventuele daling van de economische groei, devaluatie van lokale valuta en het consumentenvertrouwen in opkomende markten kunnen een aanzienlijke impact hebben op de omzet- en resultaatontwikkeling. De aanhoudende ongunstige economische situatie in veel Europese landen zorgt voor druk op de posities van zuivelmerken. Naast economische ontwikkelingen kunnen (plotselinge) veranderingen in bijvoorbeeld importregelgeving grote gevolgen hebben voor de bedrijfsvoering van FrieslandCampina. In de belangrijke markten versterkt FrieslandCampina kennis en capaciteit op het gebied van wet- en regelgeving en overheidsrelaties. Daarnaast neemt de onderneming een actieve rol in het ontwikkelen van de zuivelsector in een aantal landen waar het actief is en in maatschappelijke discussies over de toekomst van de zuivelsector. In Europa en markten met een dalende economische groei wordt door middel van scenario s zo vroeg mogelijk geanticipeerd door middel van aanpassingen in het verkoopprijsbeleid, assortimentssamenstelling, verkooppromoties en beleid met betrekking tot het afdekken van vreemde valuta posities. Daarnaast worden de inspanningen op het gebied van kostenreductie verhoogd (onder andere het herstructureringsprogramma in Europa). Catastrofes in productielocaties en/of dierziektes Het risico van onverwachte catastrofes, bijvoorbeeld dierziektes, overstromingen of brand, blijft aanwezig ondanks continue inspanningen van FrieslandCampina om het risico of de impact daarvan te verkleinen, door middel van bijvoorbeeld preventie in de melkveehouderij, brandveiligheid in de (productie) locaties en veiligheidsinspecties. Het wegvallen van de grondstofaanvoer of van aanzienlijke productiecapaciteit in geval van een dergelijke catastrofe kan onder andere een aanzienlijke verstoring in de gehele keten veroorzaken. Deze mogelijke impact wordt bestreden door het verder versterken van maatregelen op het gebied van uitwijkcapaciteit, business continuïteit en het testen en verbeteren van calamiteitenplannen. Hierbij worden ook in toenemende mate de leveranciers en verzekeraars van de onderneming betrokken. Productkwaliteit en voedselveiligheid Gelet op de aard van de eindproducten (voeding en ingrediënten voor onder andere de voedingsmiddelenen farmaceutische industrie) stelt FrieslandCampina vanzelfsprekend hoge eisen aan productkwaliteit en voedselveiligheid. Een kwaliteitsprobleem of zelfs de wijziging van kwaliteitsperceptie van consumenten of overheden kan enorme gevolgen hebben voor de reputatie en de marktpositie van de onderneming. Naast het blijvend voldoen aan externe kwaliteitseisen, onder andere van externe (inter)nationale instanties, besteedt FrieslandCampina continu aandacht aan de verbetering van de kwaliteit, door middel van kwaliteitsprogramma s (onder andere Foqus in de eigen productiebedrijven en in de melkveehouderij, kwaliteitsborging bij leveranciers en audits), verdere verhoging van het kwaliteitsbewustzijn in de gehele organisatie, investeringen in de kwaliteit van de productieprocessen en verbetering van het crisismanagementproces. Deze risico s kunnen een belangrijke negatieve invloed hebben op de reputatie van FrieslandCampina en haar producten.

66 64 Innovatie De aard, het resultaat en de snelheid van product- en procesinnovaties zijn in toenemende mate van belang om te groeien in opkomende markten en de toegevoegde waarde voor de consument en afnemers in de meer verzadigde zuivelmarkten te verbeteren en te behouden. FrieslandCampina streeft naar concurrentievoordelen door middel van betekenisvolle innovaties, waarbij optimaal gebruik gemaakt kan worden van de schaalgrootte van de onderneming, onder andere door bundeling van kennis en expertise. De onderneming heeft daartoe extra aandacht besteed aan de ontwikkeling van internationale categorie- en innovatiestrategieën, verbetering van de innovatieprocessen (onder andere project- en portfoliomanagement), de bundeling van R&D-expertise in de nieuwe R&D-centra (Wageningen en Singapore) en intensivering van de samenwerking met externe partners. Het proces van introductie en activatie van innovaties in de markt wordt versterkt door een internationaal customer and shopping marketingprogramma en het gericht verhogen van investeringen in reclame & promotie. Interne organisatie De markten waarin FrieslandCampina actief is ontwikkelen zich in een steeds hoger tempo, de concurrentie is intensiever en de prijssensitiviteit van consumenten en afnemers neemt toe. De onderneming is daarom gestart met een transformatieproces naar een team-based organisatie waarin voordelen gerealiseerd worden op het gebied van scope, schaalgrootte en snelheid ( 3S ). Dit brengt wijzigingen in de organisatie (onder andere verdergaande standaardisatie van bedrijfsprocessen en overheadreductie) met zich mee. Het is daarom uitermate belangrijk dat deze transformatie succesvol wordt uitgevoerd. Hiertoe zal de interne capaciteit op het gebied van verander- en projectmanagement worden versterkt. De integrale beheersing van het projectportfolio krijgt meer aandacht. Frico viert 115-jarig bestaan Het kaasmerk Frico ontstond 115 jaar geleden in Friesland en heeft sindsdien zijn weg gevonden naar bijna 100 landen over de hele wereld. Frico is hét merk als je het hebt over de traditionele Nederlandse kaassoorten Gouda, Edam en Maasdam (genoemd naar deze Nederlandse steden) en staat wereldwijd bekend om zijn authentieke smaak en kwaliteit.

67 Corporate governance Risicobeheersing 65 Managementverklaring De executive board is eindverantwoordelijk voor het beheersen van de risico s verbonden aan de ondernemingsdoelstellingen en de betrouwbaarheid van de in- en externe (financiële) rapportages. Tevens draagt de executive board verantwoordelijkheid voor de beoordeling van de effectiviteit van de op deze risico s gerichte beheersingsmaatregelen. Door middel van de hiervoor beschreven maatregelen is de executive board zijn verantwoordelijkheden in het verslagjaar nagekomen. De executive board heeft de hiervoor beschreven interne beheersingsmaatregelen beoordeeld. Op basis van deze beoordeling is de executive board van mening dat de interne beheersingsmaatregelen van de onderneming per eind van het verslagjaar 2013 voldoende gefunctioneerd hebben en een redelijke mate van zekerheid verschaffen dat: de executive board tijdig op de hoogte is van de mate waarin de strategische, operationele en financiële doelstellingen van de onderneming worden gerealiseerd; de interne en externe financiële verslaggeving geen onjuistheden van materieel belang bevatten. Het geheel van de werkzaamheden met betrekking tot de interne beheersingssystemen en de daaruit voortgekomen bevindingen, aanbevelingen en maatregelen zijn besproken met de auditcommissie, de raad van commissarissen en de externe accountant. Alaska Milk Corporation: Marketing Company of the Year 2013 De Filippijnse zuivelonderneming van FrieslandCampina, Alaska Milk Corporation (AMC), heeft in 2013 de Agora Award voor Marketing Company of the Year ontvangen. Dit als erkenning voor haar innovatieve marketingstrategie en de uitstekende integrale marketingen verkoopprogramma s. AMC is nummer twee in de Filippijnse zuivelsector. Het bedrijf brengt geëvaporeerde en gecondenseerde melk, room en melkpoeders op de markt. Bekende merken zijn Alaska, Liberty, Alpine en Krem-top. Executive board Amersfoort, 12 februari 2014

68 66 Verslag raad van commissarissen Activiteiten van de raad van commissarissen Belangrijke investeringsprojecten werden besproken en ter goedkeuring voorgelegd, gedeeltelijk in het kader van de lange-termijn capaciteitsplanning en met het oog op de verwachte toename van het melkaanbod bij de afschaffing van de melkquota in Zo kwamen onder meer aan de orde de uitbreidingsinvestering in Borculo om aan de toegenomen vraag naar ingrediënten voor kindervoeding te voldoen en de investering in de bouw van een nieuwe sproeidroger die variabel kan worden ingezet voor verschillende producten, waaronder basispoeders voor kindervoeding. Beide investeringen werden door de raad goedgekeurd, de laatste wegens de omvang onder voorbehoud van - inmiddels verkregen - goedkeuring van de ledenraad. Ook de investering in Leeuwarden, onder meer ter vervanging van bestaande materialen en lijnen en ter gedeeltelijke uitbreiding, werd - wederom onder voorbehoud van inmiddels verkregen goedkeuring door de ledenraad - door de raad van commissarissen goedgekeurd. In de Filippijnen werd na verkregen goedkeuring door de raad gestart met het installeren van droog-mengapparatuur om daarmee de productie van poedermelk te continueren en met het converteren van drie sproeidrogers, waardoor capaciteit wordt vrijgemaakt voor Kievit-creamers. Deze investering stelt FrieslandCampina Kievit in staat verder te groeien in Azië, terwijl Alaska Milk Corporation verdere verbeteringen kan doorvoeren in de eigen melkpoederproductie. Hiermee worden kansen in de markt gecreëerd. De raad van commissarissen werd ook geïnformeerd over de behaalde resultaten in afgeronde investeringsprojecten; waarbij eveneens gekeken werd naar de destijds gedane aannames. Over de plannen op het gebied van ICT en de voortgang met het Summit-project werd de raad uitvoering geïnformeerd. logistieke zuivelketen in China. Ook zijn de initiatieven op het gebied van managementontwikkeling besproken. Uitvoerig werd stilgestaan bij de plannen voor herstructurering van de Nederlandse productie en distributie van verse zuivelproducten als melk, yoghurt en desserts. Deze efficiëntieslag heeft vermindering van per saldo 174 banen en de sluiting van twee productielocaties tot gevolg. De resultaten van de onderneming werden elk kwartaal door het management gepresenteerd en besproken, waarbij de auditcommissie eveneens aan de raad rapporteerde over zijn bevindingen. In maart werd de jaarrekening 2012 en de tekst van het jaarverslag besproken met de executive board en de externe accountant en door de raad goedgekeurd. De management letter van de externe accountant evenals zijn rapport over de bevindingen van het eerste halfjaar werd door de externe accountant toegelicht en met het management besproken, waarbij aan de orde kwam op welke wijze door het management opvolging wordt gegeven aan gesignaleerde verbeterpunten. Tijdens het verslagjaar is met het management en de externe accountant eveneens gesproken over de uitkomsten van de goodwill impairment tests voor elke business group, in het bijzonder die van Consumer Products Europe. Aan de orde kwam ook de financiering van de onderneming; de raad keurde de omzetting van een lening van de coöperatie aan de vennootschap goed. Ook pensioenen kregen in het verslagjaar de nodige aandacht, in het bijzonder de wijziging van de basispensioenregeling vanaf Het voorstel tot wijziging van het reserveringsbeleid werd besproken en goedgekeurd. Gedurende het verslagjaar werd door het management gerapporteerd over de voortgang van verschillende acquisitieprojecten en werden enkele projecten aan de raad ter goedkeuring voorgelegd. Het management deelde zijn plannen voor wijzigingen in de organisatie van de supply chain en presenteerde eveneens de voortgang in de uitvoering van de strategie route2020, waarbij er veel aandacht was voor de toename van het melkaanbod in de planperiode en de voortgang op verschillende gebieden van competentieontwikkeling. Ook werd in elke vergadering gerapporteerd over de resultaten van het veiligheidsbeleid. China is een belangrijk gebied voor FrieslandCampina. In dat kader is het Sino-Dutch Dairy Development Centre opgezet dat zich richt op het verbeteren van de productiviteit, veiligheid en het kwaliteitsniveau van de In september bezocht de raad van commissarissen FrieslandCampina WAMCO Nigeria. In oktober werd een bezoek gebracht aan FrieslandCampina DMV in Veghel. Op alle locaties werd aandacht besteed aan de resultaten en strategische plannen van de betreffende ondernemingen. Commissies van de raad De raad van commissarissen heeft twee commissies ingesteld die de raad over specifieke taken adviseren en besluiten voorbereiden. Dit zijn de auditcommissie en de remuneratie- en benoemingscommissie.

69 Corporate governance Verslag raad van commissarissen 67 Auditcommissie De voorgestelde wijzigingen van het reserveringsbeleid werden uitvoerig besproken en hierover werd geadviseerd aan de raad van commissarissen. Tevens sprak de auditcommissie over de terugbetaling van de perpetuele obligaties en de consequenties daarvan voor de financiering van de onderneming. Het jaarverslag over 2012 en de jaarrekening voor dat jaar zijn besproken, evenals het verslag van de externe accountant over de jaarrekening en de managementverklaring van de executive board zoals opgenomen in het jaarverslag. Ook het halfjaarverslag 2013, de bevindingen van de externe accountant met betrekking tot het halfjaarverslag en tussentijdse controlebevindingen zijn in dit verslagjaar uitgebreid aan de orde geweest. De werkzaamheden van de externe accountant werden besproken aan de hand van het audit plan. De lijst met opdrachten die daarnaast door de onderneming aan de externe accountant is verstrekt, werd in het verslagjaar vier keer door de auditcommissie beoordeeld en tevens werd de onafhankelijkheid van de externe accountant beoordeeld. Een uitgebreide evaluatie van het functioneren van de externe accountant werd uitgevoerd, waarvan de uitkomsten met de ledenraad werden gedeeld. In voorbereiding op de selectie van een nieuwe externe accountant werd het selectieproces besproken. Een aantal managers (internal audit, enterprise risk management, treasury, ICT, tax) rapporteerde tijdens vergaderingen van de auditcommissie over hun werkzaamheden. De belastingrisico s in de verschillende landen werden in kaart gebracht en aandacht werd onder meer besteed aan onderwerpen als transfer pricing en btw. De reikwijdte van de taken en de verantwoordelijkheden van de internal auditfunctie werden uitgebreid waardoor het aantal interne auditonderzoeken kon toenemen. Hierbij werd ook gelet op de onafhankelijkheid van de interne accountant, die door de auditcommissie als goed werd beoordeeld. De audit charter zal minstens elke vijf jaar door een extern accountantskantoor worden beoordeeld op actualiteit. Enterprise risk management rapporteerde over het internal control framework en de analyse betreffende de functiescheiding van taken. Op ICT gebied werd driemaal de voortgang van het Summitproject behandeld en de risicobeheersing in dit verband. De afdeling Mergers & Acquisitions (M&A) heeft tijdens een vergadering een overzicht gegeven van het M&A-proces, de benadering van M&A-projecten en gehanteerde criteria voor het doorzetten van acquisitieprojecten. Eveneens werd een overzicht van materiële claims besproken. De auditcommissie heeft uitvoerig stilgestaan bij de ontwikkelingen op het gebied van pensioenen en de effecten daarvan voor de onderneming. Aandacht is besteed aan de naleving binnen de onderneming van de gedragscode en effectiviteit van de hiermee verbonden klachtenprocedure, waarin enkele verbeteringen zijn doorgevoerd. De auditcommissie heeft in het verslagjaar vier keer vergaderd in het bijzijn van het management en de externe accountant. Van de bevindingen van de auditcommissie werd na elke vergadering door de voorzitter verslag uitgebracht aan de raad. Daarnaast heeft de voorzitter enkele keren afzonderlijk gesproken met de externe accountant. De samenstelling van de auditcommissie is vermeld op pagina 149. Twee leden van de auditcommissie, de heren Henk Scheffers (voorzitter) en Ben van der Veer, kwalificeren als financieel expert in de zin van het reglement van de raad van commissarissen. Daarnaast bestaat de auditcommissie uit twee interne leden van de raad. Voorts nemen andere interne leden van de raad op rotatiebasis als toehoorder deel aan de vergaderingen van de auditcommissie. Remuneratie- en benoemingscommissie De activiteiten van de remuneratie- en benoemingscommissie lagen in het verslagjaar onder meer op het gebied van beloning van de executive board. Hierbij kwamen aan de orde zaken als bonusvaststelling en het vastleggen van doelstellingen voor de bonussen voor het komende jaar. Het tweejaarlijkse rapport waarin de beloning van de executive board wordt vergeleken met een benchmark van een aantal bedrijven werd voorgelegd aan de raad van commissarissen met aanbevelingen voor aanpassingen. Deze aanpassingen werden door de raad van commissarissen overgenomen en in april gedeeld met de ledenraad. Daarnaast was er veel aandacht voor talentontwikkeling binnen de onderneming en de voortgang op de leiderschapsontwikkelingsprogramma s. Ook de evaluatie van de executive board en de raad van commissarissen werd door de commissie voorbereid. Met de executive board werden in het verslagjaar twee rondes evaluatiegesprekken gevoerd, waarvan verslag werd gedaan in de vergaderingen van de raad van commissarissen. Ook met de leden van de raad werden evaluatiegesprekken gevoerd over hun functioneren en het functioneren van de raad en de commissies.

70 68 Dit gebeurde zowel individueel als in groepsverband, dit laatste met behulp van een externe adviseur. De uitkomst van deze gesprekken werd gerapporteerd aan en besproken met de raad van commissarissen. Aandachtspunten werden in een lijst met actiepunten gevat en zullen worden opgevolgd; deze betreffen niet zozeer het functioneren van de raad en de samenwerking met de executive board, die als uitstekend worden beoordeeld, als wel onderwerpen die in komende vergaderingen aan de orde zullen worden gesteld en noodzaak van verdere verdieping van de kennis van een of meerdere leden van voor de onderneming relevante gebieden. De remuneratie- en benoemingscommissie heeft in het verslagjaar zes keer vergaderd en rapporteerde na elke vergadering aan de raad van commissarissen. herbenoemd. Hoewel bij de herbenoeming van deze leden het streven naar een evenwichtige participatie van vrouwen en mannen is meegewogen, zijn deze mannelijke commissarissen wel herbenoemd, wegens hun ervaring en geschiktheid voor de functie. Bij een volgende vacature zal in de zoekopdracht wederom nadrukkelijk door de remuneratie- en selectiecommissie worden aangegeven dat vrouwelijke kandidaten voor de functie gewenst zijn. Commissies De samenstelling van de commissies is in 2013 niet gewijzigd. De samenstelling van de raad van commissarissen en zijn commissies is vermeld op pagina 148 en 149. De samenstelling van de remuneratie- en benoemingscommissie is te vinden op pagina 149. Samenstelling van de raad van commissarissen, commissies en executive board Raad van commissarissen De raad van commissarissen van FrieslandCampina bestaat uit dertien leden. Negen leden zijn lid van het bestuur van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. en vier leden zijn externe commissarissen. Alle externe leden van de raad (zijnde de leden die niet tevens bestuurslid van de coöperatie zijn) zijn onafhankelijk in de zin van de corporate governance code en het reglement van de raad van commissarissen. De samenstelling van de raad is gedurende het verslagjaar niet gewijzigd. Wel zijn de heer Van der Veer en de heer Wunnekink in december herbenoemd voor een termijn van vier jaar. Diversiteit raad van commissarissen Er wordt gestreefd naar een evenwichtige samenstelling van de raad van commissarissen, waarbij de combinatie van ervaring, deskundigheid en onafhankelijkheid van zijn leden de raad van commissarissen het best in staat stelt zijn diverse verplichtingen tegenover de vennootschap en de bij de vennootschap betrokkenen te voldoen. Tevens wordt gestreefd naar een evenwichtige participatie van mannen en vrouwen in de raad van commissarissen. Het streven is hierbij dat dat tenminste 30 procent van de zetels van de raad van commissarissen bezet worden door vrouwen. De raad van commissarissen bestaat uit dertien leden waarvan één lid vrouw is. Met één vrouw op de negen interne leden van de raad wordt wel aangesloten bij het percentage vrouwelijke leden van de zuivelcoöperatie (15 procent). In 2013 zijn twee mannelijke commissarissen Executive board De executive board bestond in 2013 uit vijf leden. De samenstelling van de executive board is vermeld op pagina 150. Met ingang van 1 januari 2014 is de heer Gregory Sklikas benoemd tot lid van de executive board. In de executive board is hij als chief operating officer verantwoordelijk voor de business group Consumer Products Europe, Middle East & Africa. Hij was al sinds januari 2013 als executive director verantwoordelijk voor de activiteiten van Consumer Products Europe. Diversiteit executive board Er wordt gestreefd naar een evenwichtige samenstelling van de executive board, waarbij wordt gestreefd naar een evenwichtige participatie van mannen en vrouwen. Momenteel bestaat de executive board volledig uit mannen. Met ingang van 1 januari 2013 wordt er bij de (her)benoeming van leden van de executive board naar gestreefd dat ten minste 30 procent van de zetels van de executive board door vrouwen bezet worden. Voor de vacature die per 1 januari 2014 is vervuld met de benoeming van Gregory Sklikas zijn geen geschikte vrouwelijke kandidaten gevonden. In een zoekopdracht voor een volgende vacature zal door de remuneratie- en benoemingscommissie nadrukkelijk worden aangegeven dat vrouwelijke kandidaten gewenst zijn. Jaarrekening en winstbestemming In de vergadering van de raad van commissarissen van 28 februari 2014 hebben de commissarissen en de executive board de door de executive board opgestelde jaarrekening 2013 ondertekend nadat de auditcommissie de jaarrekening in februari had besproken en de raad daarover heeft geadviseerd. De jaarrekening is door KPMG Accountants N.V. gecontroleerd en van een goedkeurende

71 Corporate governance Verslag raad van commissarissen 69 verklaring voorzien en zal op 2 mei 2014 ter vaststelling worden voorgelegd aan de algemene vergadering van aandeelhouders (zijnde het bestuur van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A.). Van de winst van 157 miljoen euro wordt 78 miljoen euro toegerekend aan de minderheidsbelangen. De raad van commissarissen heeft zijn goedkeuring verleend aan het voorstel van de executive board om bij de berekening van de prestatietoeslag en de uitkering van ledenobligaties het effect van de goodwill impairment buiten beschouwing te laten en 41 miljoen euro toe te voegen aan de algemene reserve. De resterende winst wordt als volgt bestemd: 34 miljoen euro wordt gereserveerd als rentevergoeding aan houders van ledenobligaties en 4 miljoen euro wordt gereserveerd als rentevergoeding aan houders van perpetuele obligaties. In de algemene vergadering van aandeelhouders zal tevens, conform artikel 21 lid 2 sub d van de statuten, de decharge van de leden van de executive board voor hun bestuur over het boekjaar 2013 aan de orde komen. Ook zal, conform artikel 21 lid 2 sub e van de statuten, de decharge van de commissarissen voor hun toezicht op de executive board over 2013 aan de ledenraad worden voorgelegd. De ledenraad van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. zal op 30 april 2014 worden gevraagd goedkeuring te verlenen aan het besluit van het bestuur van de coöperatie, in diens hoedanigheid van algemene vergadering van aandeelhouders, om de jaarrekening 2013 van Koninklijke FrieslandCampina N.V. vast te stellen en de winstbestemming goed te keuren. Raad van commissarissen Amersfoort, 28 februari 2014 Rooster van benoeming en aftreden raad van commissarissen (per 17 december 2013) P. Boer J.H.G.M. Uijttewaal P.A.F.W. Elverding S.H. Galema L.W. Gunning A.A.M. Huijben-Pijnenburg J.P.C. Keijsers F.A.M. Keurentjes S.R.F. Ruiter H. Scheffers H. Stöcker B. van der Veer W.M. Wunnekink treedt af, herbenoembaar treedt af, niet herbenoembaar opvolger van huidig lid treedt af, herbenoembaar

72 Nourishing by nature FrieslandCampina wil een inspirerende en betrouwbare werkgever zijn die medewerkers kansen geeft, relevante trainingen en opleidingen aanbiedt en voor een goede en veilige werkomgeving zorgt. De bedrijfscultuur en werkomgeving zijn gericht op de maximale ontplooiing van individuele talenten. Het inspireren en motiveren van medewerkers en het bevorderen van ondernemerschap staan centraal. Medewerkers worden gestimuleerd een voorbeeld te zijn op het gebied van veiligheid, samen uitdagingen aan te gaan, samen te groeien, zelf verantwoordelijkheid te nemen en besluitvaardig en daadkrachtig te zijn. Dan kunnen medewerkers bijdragen aan het realiseren van de ambitie van de onderneming.

73

74

75 Jaarrekening 2013 Koninklijke FrieslandCampina N.V.

76

77 Inhoud 75 Jaarrekening 76 Geconsolideerde jaarrekening 76 Geconsolideerde winst-en-verliesrekening 77 Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat 78 Geconsolideerde balans 79 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 80 Geconsolideerd overzicht vermogensmutaties 82 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 82 Algemeen 97 Segmentatie 100 Acquisities 101 Activa en passiva aangehouden voor verkoop 101 Netto-omzet 102 Overige bedrijfsopbrengsten 102 Kosten van grond- en hulpstoffen en handelsgoederen 102 Personeelskosten 102 Overige bedrijfslasten 103 Financieringsbaten en lasten 104 Belastingen 105 Grond, gebouwen en installaties 106 Immateriële activa 108 Joint ventures en geassocieerde deelnemingen 109 Derivaten 110 Overige financiële activa 111 Voorraden 111 Handelsdebiteuren en overige vorderingen 112 Liquide middelen 112 Eigen vermogen 114 Personeelsbeloningen 119 Latente belastingvorderingen en verplichtingen 120 Voorzieningen 121 Rentedragende verplichtingen 122 Overige financiële verplichtingen 122 Verplichtingen aan financiers 123 Handelscrediteuren en overige verplichtingen 123 Niet in de balans opgenomen verplichtingen 124 Transacties met verbonden partijen 125 Bezoldiging raad van commissarissen en executive board 125 Financieel risicomanagement en financiële instrumenten 135 Kasstroomoverzicht 135 Gebeurtenissen na balansdatum 136 Belangrijkste dochterondernemingen, joint ventures en geassocieerde deelnemingen 138 Enkelvoudige jaarrekening 138 Enkelvoudige balans 138 Enkelvoudige winst-en-verliesrekening 139 Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening 139 Algemeen 139 Deelnemingen in dochterondernemingen 139 Leningen aan dochterondernemingen 139 Overige vorderingen 140 Eigen vermogen toe te rekenen aan de aandeelhouder van de vennootschap en overige vermogensverschaffers 140 Rentedragende verplichtingen 140 Kortlopende verplichtingen aan dochterondernemingen 141 Verplichtingen aan financiers 141 Overige financiële activa en verplichtingen 141 Niet in de balans opgenomen verplichtingen 141 Bezoldiging raad van commissarissen en statutaire bestuurders 142 Overige gegevens 142 Statutaire winstbestemmingsregeling 142 Voorgestelde winstbestemming toe te rekenen aan aandeelhouder van de vennootschap 142 Gebeurtenissen na balansdatum 143 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

78 Jaarrekening Geconsolideerde winst-en-verliesrekening Geconsolideerde winst-en-verliesrekening 76 In miljoenen euro's, tenzij anders aangegeven Toelichting Netto-omzet (4) Overige bedrijfsopbrengsten (5) Bedrijfsopbrengsten Kosten van grond- en hulpstoffen en handelsgoederen (6) Personeelskosten (7) Afschrijvingen op gebouwen en installaties en amortisatie immateriële activa (11) (12) Bijzondere waardevermindering goodwill (12) -200 Overige bedrijfslasten (8) Bedrijfslasten Bedrijfsresultaat Financieringsbaten (9) Financieringslasten (9) Financieringsbaten en -lasten Resultaat uit joint ventures en geassocieerde deelnemingen (13) 8 16 Winst voor belastingen Belastingen (10) Winst boekjaar Winst toe te rekenen aan: houders van ledenobligaties houders van perpetuele obligaties 4 9 aandeelhouder van de vennootschap aandeelhouder en overige vermogensverschaffers van de vennootschap minderheidsbelangen Winst boekjaar De vergelijkende cijfers van 2012 zijn aangepast voor de effecten van de nieuwe standaard inzake personeelsbeloningen (IAS 19, herzien 2011). Zie toelichting 20 voor nadere toelichting.

79 Jaarrekening Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat In miljoenen euro's, tenzij anders aangegeven Winst boekjaar Posten van het totaalresultaat die in de winsten-verliesrekening zijn of in de toekomst mogelijk worden opgenomen: Effectieve deel mutatie kasstroomafdekkingen, na aftrek van belastingen -6-8 Valuta-omrekenverschillen, na aftrek van belastingen Waardemutatie financiële instrumenten beschikbaar voor verkoop gewaardeerd op reële waarde, na aftrek van belastingen 15 Nettototaalresultaat dat in de winst-en-verliesrekening is of in de toekomst mogelijk wordt opgenomen Posten van het totaalresultaat die in de toekomst niet worden opgenomen in de winst-en-verliesrekening: Herwaardering van verplichtingen (activa) uit hoofde van toegezegd-pensioenregelingen, na aftrek van belastingen Nettototaalresultaat dat in de toekomst niet wordt opgenomen in de winst-en-verliesrekening Resultaten direct verwerkt in het eigen vermogen, na aftrek van belastingen Totaalresultaat voor de periode Toe te rekenen aan: aandeelhouder en overige vermogensverschaffers van de vennootschap minderheidsbelangen 68 64

80 Jaarrekening Geconsolideerde balans Geconsolideerde balans 78 Per 31 december, in miljoenen euro's, tenzij anders aangegeven Toelichting januari Activa Grond, gebouwen en installaties (11) Immateriële activa (12) Latente belastingvorderingen (21) Joint ventures en geassocieerde deelnemingen (13) Personeelsbeloningen (20) 6 4 Overige financiële activa (15) Vaste activa Voorraden (16) Handelsdebiteuren en overige vorderingen (17) Vorderingen inzake vennootschapsbelasting Overige financiële activa (14) 4 3 Liquide middelen (18) Activa aangehouden voor verkoop (3) Vlottende activa Totaal activa Eigen vermogen (19) Aandelenkapitaal Agioreserve Perpetuele obligaties Ledenobligaties Lening coöperatie 290 Reële-waardereserve 15 Overige reserves Algemene reserve Eigen vermogen toe te rekenen aan de aandeelhouder van de vennootschap en overige vermogensverschaffers Minderheidsbelangen Totaal eigen vermogen Verplichtingen Personeelsbeloningen (20) Latente belastingverplichtingen (21) Voorzieningen (22) Rentedragende verplichtingen (23) Overige financiële verplichtingen (24) Langlopende verplichtingen Verplichtingen aan financiers (25) Handelscrediteuren en overige verplichtingen (26) Verplichtingen inzake vennootschapsbelasting Voorzieningen (22) Overige financiële verplichtingen (14) Kortlopende verplichtingen Totaal verplichtingen Totaal passiva De vergelijkende cijfers van 2012 zijn aangepast voor de effecten van de nieuwe standaard inzake personeelsbeloningen (IAS 19, herzien 2011). Zie toelichting 20 voor nadere toelichting.

81 Jaarrekening Geconsolideerd kasstroomoverzicht Geconsolideerd kasstroomoverzicht In miljoenen euro's, tenzij anders aangegeven Toelichting Operationele activiteiten Winst voor belastingen Aanpassingen voor: rente (9) afschrijvingen op gebouwen en installaties en amortisatie immateriële activa bijzondere waardeverminderingen vaste activa terugname bijzondere waardeverminderingen vaste activa -1 aandeel in resultaat joint ventures en geassocieerde deelnemingen (13) lasten put-optie (9) 3 28 resultaat herwaardering afdekkingsderivaten -2 uitgifte ledenobligaties-vast boekwinst op desinvesteringen -12 Totaal aanpassingen Mutaties: mutatie waardering effecten (15) mutatie voorraden (31) mutatie vorderingen (31) mutatie verplichtingen (31) mutatie personeelsbeloningen mutatie voorzieningen (22) Totaal mutaties Kasstroom uit bedrijfsactiviteiten Ontvangen dividend (13) 7 8 Betaalde vennootschapsbelasting Betaalde rente Ontvangen rente Nettokasstroom uit operationele activiteiten Investeringsactiviteiten Investeringen in grond, gebouwen, installaties en immateriële activa Desinvesteringen van grond, gebouwen, installaties, immateriële activa en activa aangehouden voor verkoop 20 7 Betalingen uit hoofde van verstrekte leningen -15 Ontvangen aflossingen uit hoofde van verstrekte leningen (15) 4 7 Acquisities, inclusief liquide middelen (2) Nettokasstroom uit investeringsactiviteiten Financieringsactiviteiten Investeringen minderheidsbelangen -4-4 Uitbetaald dividend aan minderheidsbelangen Uitbetaalde vergoeding aan houders van perpetuele obligaties -9-9 Aflossing perpetuele obligaties -125 Uitbetaalde vergoeding aan houders van ledenobligaties Opgenomen rentedragende verplichtingen Afgelost op rentedragende verplichtingen Uitbetaalde vergoeding put-optie Afwikkeling derivaten Nettokasstroom uit financieringsactiviteiten Nettokasstroom Liquide middelen begin boekjaar (18) Nettokasstroom Koersverschil liquide middelen Liquide middelen einde boekjaar (18)

82 Jaarrekening Geconsolideerd overzicht vermogensmutaties Geconsolideerd overzicht vermogensmutaties 80 In miljoenen euro's, tenzij anders aangegeven 2013 Agioreserve Perpetuele obligaties Aandelenkapitaal Ledenobligaties Lening coöperatie Reëlewaardereserve Reserve kasstroomafdekkingen Reserve valutaomrekenverschillen Algemene Eigen reserve 1 ver mogen 2 Minderheidsbelangen Totaal Begin boekjaar Overzicht totaalresultaat voor de periode: winst boekjaar resultaten direct verwerkt in het eigen vermogen Totaalresultaat voor de periode Transacties met aandeelhouder en overige vermogensverschaffers direct verwerkt in het eigen vermogen: uitbetaald dividend aan minderheidsbelangen uitbetaalde vergoeding aan houders van perpetuele obligaties uitbetaalde vergoeding aan houders van ledenobligaties uitgifte ledenobligaties -vast aflossing van perpetuele obligaties omzetting lening coöperatie overig Totaal transacties met aandeelhouder en overige vermogensverschaffers Transacties in eigendomsbelangen in dochterondernemingen: transacties met houders van -5-5 minderheidsbelangen vervallen DFE put-optie Totaal transacties in eigendomsbelangen in dochterondernemingen Einde boekjaar Inclusief de winstbestemming van voorgaande boekjaren en het huidige boekjaar. 2 Eigen vermogen toe te rekenen aan de aandeelhouder van de vennootschap en overige vermogensverschaffers.

83 Jaarrekening Geconsolideerd overzicht vermogensmutaties In miljoenen euro's, tenzij anders aangegeven Agio reserve Perpetuele obligaties Aandelenkapitaal Ledenobligaties Reserve kasstroomafdekkingen Reserve valutaomrekenverschillen Algemene reserve 1 Eigen vermogen 2 Minderheidsbelangen Totaal 81 Begin boekjaar Overzicht totaalresultaat voor de periode: winst boekjaar resultaten direct verwerkt in het eigen vermogen Totaalresultaat voor de periode Transacties met aandeelhouder en overige vermogensverschaffers direct verwerkt in het eigen vermogen: uitbetaald dividend aan minderheidsbelangen uitbetaalde vergoeding aan houders van perpetuele obligaties uitbetaalde vergoeding aan houders van ledenobligaties uitgifte ledenobligaties -vast kapitaalstorting door Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. vertrekpremie leden-melkveehouders Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. Totaal transacties met aandeelhouder en overige vermogensverschaffers Transacties in eigendomsbelangen in dochterondernemingen: transacties met houders van 4 4 minderheidsbelangen Totaal transacties in eigendomsbelangen in 4 4 dochterondernemingen Einde boekjaar De vergelijkende cijfers van 2012 zijn aangepast voor de effecten van de nieuwe standaard inzake personeelsbeloningen (IAS 19, herzien 2011). Zie toelichting 20 voor nadere toelichting.

84 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening In miljoenen euro s, tenzij anders aangegeven 82 Algemeen Koninklijke FrieslandCampina N.V. is statutair gevestigd in Amersfoort, Nederland. Het adres is: Stationsplein 4, 3818 LE Amersfoort. In de geconsolideerde jaarrekening voor het jaar geëindigd op 31 december 2013 zijn opgenomen Koninklijke FrieslandCampina N.V. en haar dochterondernemingen (tezamen FrieslandCampina genoemd). Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. houdt alle aandelen in Koninklijke FrieslandCampina N.V. FrieslandCampina verwerkt ruim 10,5 miljard kilogram melk per jaar. De melk wordt verwerkt tot een rijk gevarieerd assortiment zuivelproducten met waardevolle voedingsstoffen voor consumenten. In de professionele markt is FrieslandCampina een belangrijke producent en leverancier van zuivelproducten aan bakkerijen, horecabedrijven en fastfoodketens. Daarnaast is FrieslandCampina producent en leverancier van hoogwaardige ingrediënten aan producenten van voedingsmiddelen en farmaceutica. De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met het continuïteitsbeginsel. Basis voor presentatie Overeenstemmingsverklaring De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met International Financial Reporting Standards (IFRS) zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW), voor zover van toepassing. Voor de presentatie van de enkelvoudige winst-enverliesrekening is gebruik gemaakt van artikel 402, Titel 9 Boek 2 BW. De jaarrekening van Koninklijke FrieslandCampina N.V. wordt na ondertekening door de executive board en de raad van commissarissen op 28 februari 2014, door de executive board vrijgegeven voor publicatie op 12 maart Op 2 mei 2014 zal de jaarrekening ter vaststelling worden voorgelegd aan het bestuur van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. in haar rol als algemene vergadering van aandeelhouders van Koninklijke FrieslandCampina N.V. Waarderingsbasis De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld op basis van historische kosten, met uitzondering van de volgende van materieel belang zijnde balansposten: financiële instrumenten, anders dan derivaten, gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening; derivaten gewaardeerd tegen reële waarde; de/het uit hoofde van de toegezegd-pensioenregeling opgenomen nettopensioenverplichting (actief), gewaardeerd tegen reële waarde van de fondsbeleggingen, verminderd met de contante waarde van de toegezegde pensioenrechten en beperkt conform toelichting 20. Functionele valuta en presentatievaluta De geconsolideerde jaarrekening luidt in euro s. Dit is tevens de functionele valuta van FrieslandCampina. Alle financiële informatie die in euro's wordt gepresenteerd is afgerond op het meest nabije miljoen, tenzij anders aangegeven. Gebruik van schattingen en aannames De opstelling van de geconsolideerde jaarrekening in overeenstemming met IFRS vereist dat het management oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Bij het vormen van deze beoordelingen en het maken van de genoemde inschattingen is mede gebruikgemaakt van opinies en adviezen van (externe) ter zake deskundigen. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schattingen worden herzien en in toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft. De schattingen en aannames die als meest kritisch worden aangemerkt zijn: bijzondere waardeverminderingen (zie toelichting 11); gebruiksduur van grond, gebouwen en installaties en immateriële activa (zie toelichting 3, 11 en 12); benutting van fiscale verliezen en onzekere fiscale posities (zie toelichting 21); waardering van de verplichting uit hoofde van toegezegd-pensioenregelingen (zie toelichting 20); belangrijke veronderstellingen gebruikt voor kasstroomprognoses op contante waarde (zie toelichting 12, 23 en 30); voorzieningen en niet in de balans opgenomen verplichtingen (zie toelichting 22 en 27). Voor een nader inzicht in de verwerking van de daarbij genoemde posten in de jaarrekening wordt verwezen naar de toelichtingen in de jaarrekening.

85 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Wijzigingen in grondslagen voor financiële verslaggeving Nieuwe en herziene voorgeschreven standaarden zoals toegepast door FrieslandCampina De volgende nieuwe en herziene voorgeschreven standaarden zijn, met ingang van 1 januari 2013, voor het eerst verplicht: IAS 1 Toelichting van posten van het totaalresultaat Wijzigingen van IAS 1 IAS 19 (herzien 2011) Personeelsbeloningen IFRS 13 Reële waarde waardering Verschillende andere nieuwe standaarden en wijzigingen zijn voor het eerst van toepassing in Ze hebben echter geen effect op de geconsolideerde jaarrekening van FrieslandCampina. IAS 1 Toelichting van posten van het totaalresultaat Wijzigingen van IAS 1 De wijziging van IAS 1 heeft een nadere groepering van posten in het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat tot gevolg. Posten die in de toekomst (opnieuw) kunnen worden toegerekend aan de winst-enverliesrekening (bijvoorbeeld valuta-omrekenverschillen bij het omrekenen van buitenlandse bedrijfsactiviteiten en/of mutaties in kasstroomafdekkingen) moeten nu apart worden gepresenteerd ten opzichte van posten die nooit zullen worden toegerekend (bijvoorbeeld herwaardering van de nettopensioenverplichting (actief)). De wijziging heeft alleen gevolgen voor de presentatie en niet voor de financiële positie of prestaties van FrieslandCampina. IAS 19 Personeelsbeloningen (herzien 2011) IAS 19 bevat een aantal wijzigingen met betrekking tot de verantwoording van toegezegd-pensioenregelingen, inclusief actuariële winsten en verliezen die nu worden opgenomen in het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat en definitief worden uitgesloten van de winst-en-verliesrekening; verwachte opbrengst beleggingen wordt nu niet meer opgenomen in de winsten-verliesrekening, in plaats daarvan moet rente op de nettoverplichting (actief) uit hoofde van toegezegde pensioenaanspraken worden opgenomen in de winst-enverliesrekening, berekend op grond van de discontovoet die wordt gebruikt om de verplichting uit hoofde van toegezegde pensioenaanspraken te waarderen; nog niet in aanmerking genomen kosten inzake verstreken dienstjaren worden nu opgenomen in de winst-en-verliesrekening op het moment dat de wijziging zich voordoet of wanneer de bijbehorende kosten van reorganisatie of beëindiging worden opgenomen. Andere wijzigingen betreffen onder meer nieuwe toelichtingen zoals kwantitatieve gevoeligheidsanalyses. De vergelijkende cijfers van 2012 zijn aangepast voor de effecten van deze nieuwe standaard. In toelichting 20 wordt het effect van de wijzigingen uiteengezet. IFRS 13 Reële waarde waardering IFRS 13 geeft één enkele richtlijn in het kader van IFRS voor alle reële waarde waarderingen. IFRS 13 wijzigt niet wanneer een entiteit gebruik moet maken van reële waarde, maar geeft een richtlijn over hoe reële waarde waardering moet worden toegepast op de plaatsen waar het al vereist of toegestaan is in andere standaarden. De toepassing van IFRS 13 heeft geen inhoudelijke gevolgen gehad voor reële waarde waarderingen die door FrieslandCampina zijn uitgevoerd. IFRS 13 geeft ook specifieke voorschriften voor de toelichting van reële waarde in de jaarrekening; enkele daarvan vervangen bestaande voorschriften voor toelichting in andere standaarden, waaronder IFRS 7 Financiële instrumenten: informatieverschaffing. Voor financiële instrumenten schrijft IFRS 13 voor dat bepaalde specifieke informatie moet worden verschaft, hetgeen gevolgen heeft voor de jaarrekening. FrieslandCampina verstrekt deze informatie in de paragraaf financiële instrumenten. Nieuwe en herziene voorgeschreven standaarden, wijzigingen en interpretaties die nog niet van kracht zijn voor het financiële jaar vanaf 1 januari 2013 en niet vroegtijdig zijn ingevoerd De volgende nieuwe standaarden, wijzigingen op standaarden en interpretaties, die van kracht worden voor boekjaren beginnend na 1 januari 2013, zijn niet toegepast op deze geconsolideerde jaarrekening: IFRS 9 Financiële instrumenten IFRS 9 zal op zijn vroegst vanaf 2015 van kracht worden voor de geconsolideerde jaarrekening van FrieslandCampina en kan aanleiding zijn tot het wijzigen van de classificatie en waardering van financiële activa. FrieslandCampina zal deze standaard niet vervroegd toepassen en heeft de omvang van het te verwachten effect nog niet bepaald. Deze standaard is nog niet door de EU goedgekeurd. IFRS 10 Geconsolideerde jaarrekening IFRS 10 vervangt de consolidatie vereisten in SIC 12 en IAS 27. IFRS 10 verandert de definitie van zeggenschap zodat voor alle entiteiten dezelfde criteria gebruikt worden om vast te stellen of er sprake is van zeggenschap. De nieuwe definitie van zeggenschap focust op de eis om zowel macht als variabele opbrengsten te hebben voordat sprake is van zeggenschap. De nieuwe standaard bevat ook richtlijnen om vast te stellen of sprake is van zeggenschap in de situatie dat een onderneming minder dan de helft 83

86 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 84 van de stemrechten in een andere onderneming heeft en voor agent/principaal relaties. Deze nieuwe standaard is goedgekeurd door de EU en zal van kracht worden vanaf 1 januari FrieslandCampina heeft de impact van deze nieuwe standaard geëvalueerd en het is niet de verwachting dat deze nieuwe standaard materieel effect zal hebben op de geconsolideerde jaarrekening van FrieslandCampina. IFRS 11 Gezamenlijke overeenkomsten Onder deze nieuwe standaard ligt de focus meer op de rechten en verplichtingen van de partijen van een gezamenlijke overeenkomst dan op de juridische vorm. Er zijn twee typen gezamenlijke overeenkomsten: joint operations en joint ventures. Onder IFRS 11 worden belangen in joint operations verantwoord op basis van de belangen in de activa en passiva en belangen in joint ventures op basis van de vermogensmutatiemethode. Deze nieuwe standaard is goedgekeurd door de EU en zal van kracht worden vanaf 1 januari Momenteel wordt beoordeeld of de gezamenlijke overeenkomsten van FrieslandCampina joint operations of joint ventures zijn onder de nieuwe standaard. Afhankelijk van de uitkomsten hiervan zijn mogelijk veranderingen in de verantwoording van deze gezamenlijke overeenkomsten nodig, omdat op dit moment alle gezamenlijke overeenkomsten op basis van de vermogensmutatiemethode worden verantwoord. Het is de verwachting dat deze nieuwe standaard geen materieel effect zal hebben op de geconsolideerde jaarrekening van FrieslandCampina. IAS 39 Vernieuwing van derivaten en continuering van hedge accounting (Aanpassing IAS 39) Deze aanpassing aan IAS 39 staat bedrijven, in bepaalde omstandigheden, toe een afdekkingsrelatie te continueren, terwijl het onderliggende contract wordt vernieuwd. Dit kan het geval zijn, wanneer een vernieuwing noodzakelijk is om met een centrale tegenpartij te vereffenen als het gevolg van wet- of regelgeving. De aanpassing van IAS 39 is het gevolg van veranderingen in wet- en regelgeving in veel jurisdicties dat tot een groot aantal vernieuwingen van afdekkingsinstrumenten zou leiden. Deze aanpassing is effectief vanaf 2014 en zal naar verwachting geen materiele impact hebben op de geconsolideerde jaarrekening van FrieslandCampina. FrieslandCampina evalueert momenteel de potentiële impact van overige nieuwe standaarden, wijzigingen op standaarden en interpretaties die op of na 1 januari 2014 effectief zullen zijn en die niet vervroegd worden toegepast door FrieslandCampina. Geen van deze standaarden heeft naar verwachting een materieel effect op de geconsolideerde jaarrekening van FrieslandCampina. Belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving De hierna uiteengezette grondslagen voor financiële verslaggeving zijn consistent toegepast voor alle gepresenteerde perioden in deze geconsolideerde jaarrekening en zijn tevens consistent toegepast door alle entiteiten van FrieslandCampina. IFRS 12 Toelichting op belangen in andere entiteiten IFRS 12 wordt met ingang van 1 januari 2014 van kracht; deze nieuwe standaard bevat alle toelichtingsvereisten die eerder waren opgenomen in IAS 27, IAS 31 en IAS 28 en een aantal nieuwe toelichtingsvereisten. Deze nieuwe standaard zal alleen invloed hebben op de toelichting met betrekking tot belangen in dochterondernemingen, joint ventures en geassocieerde deelnemingen. Het is de verwachting dat deze nieuwe standaard geen materieel effect zal hebben op de geconsolideerde jaarrekening van FrieslandCampina. Consolidatiegrondslagen Bedrijfscombinaties Bedrijfscombinaties worden verwerkt op basis van de overnamemethode per de overnamedatum, dat wil zeggen de datum waarop de zeggenschap overgaat naar FrieslandCampina. Er is sprake van zeggenschap als FrieslandCampina de mogelijkheid heeft om het financiële en operationele beleid van een entiteit te bepalen teneinde voordelen te verkrijgen uit haar activiteiten. Bij beoordeling van de zeggenschap houdt FrieslandCampina rekening met potentiële stemrechten die op dat moment uitoefenbaar zijn. IFRS 10, IFRS 11 en IFRS 12 Overgangsregeling Wijzigingen van IFRS 10, 11 en 12 Deze wijziging geeft additionele richtlijnen voor de wijzigingen in IFRS 10, IFRS 11 en IFRS 12, waardoor alleen nog aangepaste vergelijkende informatie verschaft dient te worden over de laatst voorafgaande periode. Daarnaast mogen verschillen in boekwaarde als gevolg van de invoering van IFRS 10 direct in het eigen vermogen worden verwerkt. Deze overgangsregeling is van toepassing per 2014 en FrieslandCampina verwacht geen materiele impact als gevolg van deze overgangsregeling. FrieslandCampina waardeert de goodwill op de overnamedatum als: de reële waarde van de overgedragen vergoeding; vermeerderd met het opgenomen bedrag van eventuele minderheidsbelangen in de overgenomen partij; vermeerderd met indien de bedrijfscombinatie in fasen plaatsvindt, de reële waarde van het voorafgaande belang in de overgenomen partij; verminderd met het opgenomen nettobedrag (over het algemeen de reële waarde) van de identificeerbare verworven activa en aangegane verplichtingen.

87 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Indien het verschil negatief is, wordt onmiddellijk een boekwinst uit een voordelige koop in de winsten-verliesrekening opgenomen. In de overgedragen vergoeding is geen bedrag begrepen voor de afwikkeling van bestaande relaties. Een dergelijk bedrag wordt in het algemeen in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Door FrieslandCampina gemaakte transactiekosten in verband met een bedrijfscombinatie, niet zijnde kosten in verband met de uitgifte van aandelen of obligaties, worden opgenomen in de winst-en-verliesrekening wanneer zij worden gemaakt. De reële waarde van een voorwaardelijke verplichting wordt op de overnamedatum opgenomen. Indien die voorwaardelijke verplichting wordt geclassificeerd als eigen vermogen, vindt geen latere herwaardering plaats en wordt de afwikkeling verantwoord binnen het eigen vermogen. In andere gevallen worden wijzigingen na eerste opname in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Waarde-aanpassingen van verplichtingen inzake put-opties die betrekking hebben op acquisities voor de invoering van IFRS 3 in 2010, worden verwerkt in goodwill. Bij iedere bedrijfscombinatie kiest FrieslandCampina een methode om het minderheidsbelang te waarderen: ofwel op basis van reële waarde of op basis van het evenredige deel van de identificeerbare verworven activa en aangegane verplichtingen van de overgenomen partij, die in het algemeen zijn gewaardeerd tegen reële waarde. Verwerving van minderheidsbelangen Veranderingen in FrieslandCampina s belang in een minderheidsbelang die niet resulteren in een verlies van zeggenschap, worden verantwoord als transacties met eigenaars in hun hoedanigheid van eigenaars. De aanpassingen van de minderheidsbelangen uit hoofde van transacties waarbij geen sprake is van verlies van zeggenschap zijn gebaseerd op een evenredig bedrag van de netto-activa van de dochteronderneming. Er worden geen aanpassingen gemaakt aan de goodwill en er wordt geen winst of verlies verantwoord in de winst-enverliesrekening. Dochterondernemingen Dochterondernemingen zijn entiteiten waarover FrieslandCampina zeggenschap heeft. De financiële gegevens van dochterondernemingen zijn in de geconsolideerde jaarrekening opgenomen vanaf de datum waarop voor het eerst sprake is van zeggenschap tot aan het moment waarop deze eindigt. Verlies van zeggenschap Bij verlies van zeggenschap worden de activa en verplichtingen van de dochteronderneming, eventuele minderheidsbelangen en overige met de dochteronderneming samenhangende vermogenscomponenten niet langer in de balans verantwoord. Het eventuele overschot of tekort dat ontstaat bij het verlies van de zeggenschap wordt opgenomen in de winst-en-verliesrekening. Indien FrieslandCampina een belang houdt in de voormalige dochteronderneming, wordt dat belang verantwoord tegen de reële waarde per de datum dat niet langer sprake was van zeggenschap. Vervolgens wordt dit belang verantwoord als een geassocieerde deelneming (verwerkt volgens de vermogensmutatiemethode) of als een financieel actief beschikbaar voor verkoop, afhankelijk van de mate van behouden invloed. Geassocieerde deelnemingen en joint ventures Geassocieerde deelnemingen zijn die entiteiten waarin FrieslandCampina invloed van betekenis heeft op het financiële en operationele beleid, maar waarover zij geen zeggenschap heeft. Invloed van betekenis wordt verondersteld te bestaan wanneer FrieslandCampina tussen 20% en 50% van de stemrechten van een andere entiteit in bezit heeft. Bij entiteiten waarover gezamenlijk de zeggenschap wordt uitgeoefend is die zeggenschap vastgelegd in een contractuele overeenkomst en is unanieme instemming vereist voor strategische beslissingen over het financiële en operationele beleid. Geassocieerde deelnemingen en joint ventures worden verantwoord op basis van de vermogensmutatiemethode en worden bij de eerste opname gewaardeerd tegen kostprijs. In die kostprijs van de investering zijn de transactiekosten inbegrepen. De geconsolideerde jaarrekening omvat het aandeel van FrieslandCampina in de resultaten en in de nietgerealiseerde resultaten (verwerkt via het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat), na correctie van de grondslagen in overeenstemming met FrieslandCampina, vanaf de datum waarop FrieslandCampina voor het eerst invloed van betekenis heeft, tot aan de datum waarop voor het laatst sprake is van invloed van betekenis. Wanneer het aandeel van FrieslandCampina in de verliezen groter is dan de waarde van het belang in een geassocieerde deelneming of joint venture, wordt de boekwaarde van het belang, inclusief eventuele langetermijninvesteringen, in de balans van FrieslandCampina afgeboekt tot nihil en worden verdere verliezen niet meer in aanmerking genomen behalve voor zover FrieslandCampina een verplichting is aangegaan of betalingen heeft verricht namens een volgens de vermogensmutatiemethode verwerkte investering. 85

88 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 86 Eliminatie intercompany-transacties Intercompany-saldi en intercompany-transacties binnen FrieslandCampina en niet-gerealiseerde winsten en verliezen die voortkomen uit transacties binnen FrieslandCampina, worden geëlimineerd bij de opstelling van de geconsolideerde jaarrekening. Niet-gerealiseerde winsten uit transacties met geassocieerde deelnemingen en joint ventures worden geëlimineerd tot de mate van FrieslandCampina's belang in de entiteit. Niet-gerealiseerde verliezen worden op dezelfde manier geëlimineerd als de niet-gerealiseerde winsten, maar alleen voor zover er geen aanwijzing is voor een bijzondere waardevermindering. Op pagina 136 is een lijst opgenomen met de belangrijkste dochterondernemingen, joint ventures en geassocieerde deelnemingen. Vreemde valuta Transacties in vreemde valuta Monetaire activa en passiva in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koers per balansdatum. Transacties in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koers per transactiedatum. Niet-monetaire posten die worden gewaardeerd tegen historische kostprijs en die luiden in een vreemde valuta, worden omgerekend tegen de koers geldend op de datum van de oorspronkelijke transacties. Niet-monetaire posten die worden gewaardeerd tegen de reële waarde en die luiden in een vreemde valuta worden omgerekend tegen de koers geldend op de datum waarop de reële waarde is bepaald. De bij omrekening optredende valutakoersverschillen worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen, met uitzondering van de volgende verschillen als gevolg van de omrekening van: voor verkoop beschikbare eigenvermogensinstrumenten (behalve bij bijzondere waardevermindering, in welk geval de in het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat opgenomen valutakoersverschillen worden overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening); een financiële verplichting die wordt aangemerkt als een netto-investering in een buitenlandse activiteit; kwalificerende kasstroomafdekkingen, voor zover de afdekking effectief is. Deze verschillen worden via het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat verwerkt in het eigen vermogen. Buitenlandse bedrijfsactiviteiten De activa en verplichtingen van buitenlandse dochterondernemingen worden in euro s omgerekend tegen de koers per balansdatum. De opbrengsten en kosten worden in euro s omgerekend tegen de wisselkoers op de transactiedatum. Valuta-omrekenverschillen worden opgenomen in het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat en verwerkt in de reserve valutaomrekeningsverschillen in het eigen vermogen. Betreft de activiteit echter een niet volledige dochtermaatschappij, dan wordt het betreffende evenredige aandeel van het valutaomrekenverschil toegerekend aan de minderheidsbelangen. Indien een buitenlandse activiteit wordt verkocht in die zin dat FrieslandCampina de zeggenschap, invloed van betekenis dan wel gezamenlijke zeggenschap verliest, wordt het in verband met deze buitenlandse activiteit cumulatief opgebouwde bedrag overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening als onderdeel van de winst of het verlies bij de verkoop. Wanneer FrieslandCampina slechts een deel van zijn belang in een dochteronderneming die een buitenlandse activiteit omvat, verkoopt met behoud van zeggenschap, wordt het evenredige aandeel van het cumulatieve bedrag toegerekend aan minderheidsbelangen. Wanneer FrieslandCampina slechts een deel van zijn investering in een geassocieerde deelneming of joint venture die een buitenlandse activiteit omvat, verkoopt en invloed van betekenis of gezamenlijk zeggenschap behoudt, wordt het evenredige aandeel van het cumulatieve bedrag overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening. Wanneer de afwikkeling van een monetaire vordering op of schuld aan een buitenlandse activiteit gepland noch in de nabije toekomst waarschijnlijk is, worden winsten en verliezen in vreemde valuta, die voortvloeien uit deze post, beschouwd als onderdeel van een netto-investering in de buitenlandse activiteiten en worden deze opgenomen in het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat, en verwerkt in de reserve valuta-omrekenverschillen in het eigen vermogen. Afdekking van netto-investering in buitenlandse activiteiten FrieslandCampina past hedge accounting toe op de valutaomrekenverschillen die ontstaan bij omrekening van de functionele valuta van de buitenlandse activiteit naar de functionele valuta van FrieslandCampina (de euro), ongeacht of de netto-investering rechtstreeks wordt gehouden of via een tussenholding. Valutakoersverschillen die optreden bij de omrekening van een financiële verplichting die wordt aangemerkt als afdekking van een netto-investering in een buitenlandse activiteit worden opgenomen in het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat voor zover de afdekking effectief is en het effectieve deel wordt verwerkt in de reserve valutaomrekenverschillen in het eigen vermogen. Het niet-effectieve deel wordt als resultaat in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Wanneer de afgedekte netto-investering wordt verkocht, wordt het op deze netto-investering betrekking hebbende deel van de reserve valuta-omrekenverschillen overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening als onderdeel van de winst of het verlies op de verkoop.

89 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Bij de opstelling van de geconsolideerde jaarrekening zijn de volgende wisselkoersen gehanteerd: 2013 Ultimo Gemiddeld Amerikaanse dollar 1,37 1,33 Singapore dollar 1,74 1,66 Hong Kong dollar 10,67 10,30 Indonesische rupiah (per ) 1,68 1,38 Maleisische ringgit 4,51 4,20 Nigeriaanse naira (per 100) 2,20 2,12 Vietnamese dong (per ) 2,90 2,79 Chinese yuan 8,32 8,16 Filippijnse peso 61,02 56,44 Thaise Baht 45,09 40,88 Russische Roebel 45,22 42, Ultimo Gemiddeld Amerikaanse dollar 1,32 1,29 Singapore dollar 1,61 1,61 Hong Kong dollar 10,22 10,00 Indonesische rupiah (per ) 1,29 1,21 Maleisische ringgit 4,04 3,97 Nigeriaanse naira (per 100) 2,06 2,05 Vietnamese dong (per ) 2,75 2,69 Chinese yuan 8,22 8,13 Filippijnse peso 54,19 54,39 Thaise Baht 40,36 40,04 Russische Roebel 40,33 40,06 Financiële instrumenten Financiële activa anders dan derivaten Leningen, vorderingen en deposito s worden door FrieslandCampina bij eerste opname verwerkt op de datum waarop deze ontstaan. Bij alle overige financiële activa (inclusief activa aangemerkt als gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen via de winst-en-verliesrekening) vindt de eerste opname plaats op transactiedatum. De transactiedatum is de datum waarop FrieslandCampina zich verbindt aan de contractuele bepalingen van het instrument. FrieslandCampina neemt een financieel actief niet langer op in de balans als de contractuele rechten op de kasstromen uit het actief aflopen, of als FrieslandCampina de contractuele rechten op de ontvangst van de kasstromen uit het financieel actief overdraagt door middel van een transactie waarbij nagenoeg alle aan het eigendom van dit actief verbonden risico's en voordelen worden overgedragen. Financiële activa en verplichtingen worden gesaldeerd en het resulterende nettobedrag wordt uitsluitend in de balans gepresenteerd indien FrieslandCampina een wettelijk afdwingbaar recht op deze saldering heeft en indien zij voornemens is om te salderen op nettobasis dan wel het actief en de verplichting gelijktijdig te realiseren. FrieslandCampina classificeert financiële activa, anders dan derivaten, in de volgende categorieën: financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening, tot einde looptijd aangehouden financiële activa, leningen en vorderingen en voor verkoop beschikbare financiële activa. Financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-enverliesrekening Een financieel actief wordt geclassificeerd als gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening indien het als zodanig is aangemerkt bij de eerste opname of indien het financieel actief geherclassificeerd wordt als een voor handelsdoeleinden aangehouden financieel actief. Toerekenbare transactiekosten worden als last opgenomen in de winst-en-verliesrekening wanneer zij worden gemaakt. Financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-enverliesrekening worden gewaardeerd tegen reële waarde en eventuele wijzigingen in die reële waarde worden opgenomen in de winst-en-verliesrekening. Leningen en vorderingen Leningen en vorderingen zijn financiële instrumenten met vaste of bepaalbare betalingen, die niet op een actieve markt zijn genoteerd. Dergelijke activa worden bij de eerste opname gewaardeerd tegen reële waarde plus eventuele direct toerekenbare transactiekosten. Na eerste opname, worden de leningen en vorderingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs met behulp van de effectieve rentemethode, verminderd met eventuele bijzondere waardeverminderingen. Leningen en vorderingen bestaan uit liquide middelen en handels- en overige vorderingen. Voor verkoop beschikbare financiële activa Deze activa worden bij eerste opname gewaardeerd tegen reële waarde plus eventuele direct toerekenbare transactiekosten. Na eerste opname worden voor verkoop beschikbare financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde; eventuele wijzigingen daarin, anders dan bijzondere waardeverminderingsverliezen worden opgenomen in het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat en geaccumuleerd in de reëlewaardereserve. Eventuele dividenden worden in de winst-enverliesrekening verwerkt als financieringsbate. Als deze 87

90 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 88 activa niet langer worden opgenomen, worden de in het eigen vermogen geaccumuleerde winsten en verliezen overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening. Dividenden Dividenden worden als verplichting verantwoord in de periode waarin ze zijn gedeclareerd. Liquide middelen De liquide middelen hebben betrekking op kasgeld, banksaldi en kortlopende deposito s met een oorspronkelijke looptijd van drie maanden of minder vanaf de verwervingsdatum. Financiële verplichtingen anders dan derivaten De eerste opname van uitgegeven obligaties en achtergestelde leningen door FrieslandCampina vindt plaats op de datum waarop deze verplichtingen ontstaan. Bij alle overige financiële verplichtingen (inclusief verplichtingen die zijn aangemerkt als gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening) vindt de eerste opname plaats op transactiedatum. De transactiedatum is de datum waarop FrieslandCampina zich verbindt aan de contractuele bepalingen van het instrument. FrieslandCampina neemt een financiële verplichting niet langer op in de balans zodra aan de prestatie ingevolge de verplichting is voldaan, deze is opgeheven of is verlopen. FrieslandCampina classificeert de financiële verplichtingen anders dan derivaten onder de categorie overige financiële verplichtingen. Dergelijke financiële verplichtingen worden bij eerste opname gewaardeerd tegen reële waarde minus eventuele direct toerekenbare transactiekosten. Na eerste opname worden deze financiële verplichtingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs volgens de effectieve rentemethode. Overige financiële verplichtingen bestaan uit leningen en overige financieringsverplichtingen, rekening courant banken, handelscrediteuren en overige te betalen posten. Eigen vermogen Aandelenkapitaal Aandelen worden aangemerkt als eigen vermogen. Kosten die direct zijn toe te rekenen aan de uitbreiding van het aandelenkapitaal worden in mindering gebracht van het eigen vermogen, na aftrek van belastingen. Het aandelenkapitaal bestaat uit het gestort kapitaal en het resterende deel betreft agioreserve. Overige financiële instrumenten Overige financiële instrumenten worden als eigen vermogen geclassificeerd als de instrumenten geen vervaldatum hebben en de rentebetaling door FrieslandCampina kan worden uitgesteld. Derivaten (inclusief derivaten met toepassing van hedge accounting) FrieslandCampina maakt gebruik van derivaten om de valutarisico's en renterisico s af te dekken. Derivaten worden bij de eerste opname gewaardeerd tegen reële waarde; toerekenbare transactiekosten worden als last in de winst-en-verliesrekening opgenomen wanneer zij worden gemaakt. Na de eerste opname worden derivaten tegen reële waarde gewaardeerd en eventuele wijzigingen worden op de hierna beschreven manier verantwoord, afhankelijk of hedge accounting wordt toegepast. Derivaten met toepassing van hedge accounting FrieslandCampina past kasstroom hedge accounting toe op een gedeelte van haar valuta- en rentederivaten. Bepalen van effectiviteit van de hedge Op het moment dat het derivaat voor het eerst als afdekkingsinstrument wordt aangewezen, documenteert FrieslandCampina de relatie die bestaat tussen afdekkingsinstrument(en) en afgedekte positie(s), inclusief haar risicobeheerdoelstellingen en strategie bij het aangaan van de afdekkingstransactie en het afdekkingsrisico, alsmede de methoden die worden gebruikt om de effectiviteit van de afdekkingsrelatie vast te stellen. Bij het aangaan van de afdekkingsrelatie en daarna per rapportagedatum beoordeelt FrieslandCampina of de afdekkingsinstrumenten naar verwachting gedurende de periode waarvoor de afdekking is aangewezen 'zeer effectief' zullen zijn in het bereiken van compensatie van aan de afgedekte positie(s) toe te rekenen veranderingen in reële waarde of kasstromen en hiermee de daadwerkelijke resultaten van iedere afdekking binnen een bereik van 80 tot 125 procent vallen. Een kasstroomafdekking van een verwachte transactie vereist dat het zeer waarschijnlijk is dat de transactie zal plaatsvinden en deze transactie een blootstelling zou opleveren aan variabiliteit van kasstromen die dusdanig is dat deze uiteindelijk van invloed zou kunnen zijn op de gerapporteerde winst/het gerapporteerde verlies. Kasstroomafdekkingen Wanneer een derivaat wordt aangewezen als afdekking van de variabiliteit van kasstromen die voortvloeit uit een bepaald risico dat is verbonden aan een opgenomen actief, verplichting, of zeer waarschijnlijke, verwachte transactie die de winst of het verlies zou kunnen beïnvloeden, dan wordt het effectieve deel van de veranderingen in de reële waarde van het derivaat opgenomen in het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat en gepresenteerd in

91 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening de reserve inzake kasstroomafdekkingen in het eigen vermogen. Het eventuele niet-effectieve deel van de veranderingen in de reële waarde van het derivaat wordt rechtstreeks in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Wanneer de afgedekte positie een niet-financieel actief is, wordt het in het eigen vermogen opgenomen bedrag in de boekwaarde van de activa meegenomen wanneer de activa worden verantwoord. In andere gevallen wordt het bedrag dat is opgebouwd in het eigen vermogen overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening in dezelfde periode waarin de afgedekte positie de winst-en-verliesrekening beïnvloedt. Indien een afdekkinginstrument dat niet langer voldoet aan de criteria voor 'hedge accounting' afloopt, wordt verkocht, beëindigd of uitgeoefend, dan wordt hedge accounting vanaf de laatste effectieve toetsingsdatum beëindigd. Als de verwachte transactie niet langer waarschijnlijk is, wordt het saldo in het eigen vermogen overgeboekt naar de winsten-verliesrekening. Overige niet-handelsderivaten Indien voor een derivaat geen hedge accounting wordt toegepast, worden alle veranderingen in de reële waarde rechtstreeks in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Grond, gebouwen en installaties Opname en waardering Grond, gebouwen en installaties worden gewaardeerd tegen kostprijs verminderd met cumulatieve afschrijvingen en cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen. In de kostprijs zijn de kosten begrepen die direct toerekenbaar zijn aan de verwerving van het actief. De kostprijs van zelf vervaardigde activa omvat: materiaalkosten en directe arbeidskosten; eventuele andere kosten die rechtstreeks toerekenbaar zijn aan het gebruiksklaar maken van het actief; een schatting van de ontmantelingskosten en verwijdering van activa wanneer FrieslandCampina een verplichting heeft om zich van de activa te ontdoen; geactiveerde financieringskosten. Onder de grond, gebouwen en installaties zijn mede opgenomen activa waarvan op basis van financiële leaseovereenkomsten het economische eigendom is verworven. Geleasede activa worden vanaf het moment van de aanvang van de lease gewaardeerd tegen de reële waarde of indien lager tegen de contante waarde van de minimale leaseverplichtingen. Na de eerste opname geschiedt de verwerking in overeenstemming met de van toepassing zijnde grondslagen. Wanneer grond, gebouwen en installaties bestaan uit onderdelen met een verschillende gebruiksduur, worden deze als afzonderlijke posten (componenten) onder de grond, gebouwen en installaties verantwoord. Winst of verlies uit de verkoop van een materieel vast actief wordt vastgesteld aan de hand van een vergelijking van de verkoopopbrengsten met de boekwaarde van de grond, gebouwen en installaties en wordt verantwoord in de winsten-verliesrekening. Kosten na eerste opname Latere uitgaven worden enkel geactiveerd als het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen die aan de uitgaven verbonden zijn naar FrieslandCampina zullen vloeien. De kosten van reparaties en onderhouden worden opgenomen als zij worden gemaakt. Afschrijvingen Afschrijvingen op gebouwen en installaties worden ten laste van de winst-en-verliesrekening gebracht volgens de lineaire methode op basis van de geschatte gebruiksduur van iedere component van een materieel vast actief. Tenzij het redelijkerwijs zeker is dat FrieslandCampina geleasede activa aan het einde van de leasetermijn in eigendom zal nemen, worden deze afgeschreven over de termijn van de leaseovereenkomst of de gebruiksduur, afhankelijk van welke korter is. Gebouwen en installaties worden afgeschreven vanaf de datum waarop ze geïnstalleerd en klaar voor gebruik zijn. De geschatte gebruiksduur voor de huidige periodes is als volgt voor de belangrijkste grond, gebouwen en installaties: Grond niet afgeschreven Gebouwen jaar Machines en installaties 5-33 jaar Overige operationele activa 3-20 jaar Afschrijvingsmethoden, gebruiksduur en restwaarde worden op het einde van ieder boekjaar opnieuw geëvalueerd en, indien noodzakelijk aangepast. Immateriële activa en goodwill Goodwill Goodwill die ontstaat bij de acquisitie van dochterondernemingen wordt verantwoord als een immaterieel actief. Zie de grondslagen voor consolidatie voor de waardering van goodwill tijdens de eerste opname. Goodwill wordt gewaardeerd tegen kostprijs verminderd met cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen. Met betrekking tot nietgeconsolideerde deelnemingen wordt de boekwaarde van goodwill opgenomen in de boekwaarde van de joint venture of geassocieerde deelneming en een eventueel bijzonder waardeverminderingsverlies wordt toegerekend aan de boekwaarde van de joint venture of geassocieerde deelneming als geheel. 89

92 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 90 Onderzoek en ontwikkeling Uitgaven voor onderzoeksactiviteiten die worden verricht met het vooruitzicht nieuwe wetenschappelijke of technische kennis en inzichten te verwerven, worden als last in de winst-en-verliesrekening opgenomen wanneer zij worden gedaan. Met ontwikkelingsactiviteiten is een plan of ontwerp voor de productie van nieuwe of wezenlijk verbeterde producten en processen gemoeid. Uitgaven voor ontwikkelingsactiviteiten worden alleen geactiveerd als de ontwikkelingskosten betrouwbaar kunnen worden bepaald, het product of proces technisch en commercieel haalbaar is, de toekomstige economische voordelen waarschijnlijk zijn en FrieslandCampina van plan is en over voldoende middelen beschikt om de ontwikkeling te voltooien en het actief te gebruiken of te verkopen. De geactiveerde uitgaven omvatten de materiaalkosten, de directe arbeidskosten en de indirecte kosten die direct toerekenbaar zijn aan het gebruiksklaar maken van het actief, alsmede geactiveerde financieringskosten. De overige ontwikkelingskosten worden als last in de winst-enverliesrekening opgenomen wanneer zij worden gemaakt. De geactiveerde ontwikkelingskosten worden gewaardeerd tegen kostprijs verminderd met cumulatieve amortisatie en cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen. Overige immateriële activa Overige immateriële activa die worden verworven door FrieslandCampina en die een beperkte gebruiksduur hebben, worden gewaardeerd tegen kostprijs verminderd met cumulatieve amortisatie en cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen. Kosten na eerste opname Uitgaven na eerste opname worden uitsluitend geactiveerd wanneer ze de toekomstige economische voordelen, voortvloeiend uit het specifieke actief waarop zij betrekking hebben, vergroten. Alle overige uitgaven, inclusief uitgaven voor intern gegenereerde goodwill en handelsmerken, worden als last in de winst-en-verliesrekening opgenomen wanneer zij worden gedaan. Amortisatie Amortisatie geschiedt lineair ten laste van de winst-enverliesrekening op basis van de geschatte gebruiksduur van de immateriële activa, behoudens goodwill, vanaf de datum dat deze beschikbaar zijn voor gebruik. De geschatte gebruiksduur voor de huidige en vergelijkende periode is als volgt: Handelsmerken en patenten jaar Klantrelaties 5-20 jaar Software 5 jaar Investeringen als gevolg van interne ontwikkeling 5 jaar Afschrijvingsmethoden, gebruiksduur en restwaarde worden op elke balansdatum beoordeeld en, indien noodzakelijk, aangepast. Voorraden Voorraden worden gewaardeerd tegen de laagste van kostprijs en de netto-opbrengstwaarde. De kostprijs van de voorraden is gebaseerd op het first-in first-out principe en omvat de uitgaven gedaan bij verwerving van de voorraden, de productie- of conversiekosten en overige kosten die zijn gemaakt om de voorraden naar de huidige locatie en staat te brengen. De kostprijs van voorraden gereed product omvat een redelijk deel van de indirecte kosten, gebaseerd op normale productiecapaciteit. De netto-opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs bij normale gang van zaken verminderd met de geschatte kosten voor voltooiing en de verkoopkosten. Bijzondere waardeverminderingen Financiële activa anders dan derivaten Een financieel actief dat niet tegen de reële waarde wordt gewaardeerd met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening wordt op iedere balansdatum beoordeeld om te bepalen of er objectieve aanwijzingen zijn voor bijzondere waardeverminderingen. Een financieel actief wordt geacht onderhevig te zijn aan een bijzondere waardevermindering indien er objectieve aanwijzingen zijn dat na de eerste opname van het actief zich een gebeurtenis heeft voorgedaan die een negatief effect heeft gehad op de verwachte toekomstige kasstromen van dat actief en waarvan een betrouwbare schatting kan worden gemaakt. Een objectieve aanwijzing voor een bijzondere waardevermindering kan bestaan uit significante betalingsmoeilijkheden voor een debiteur of groep van debiteuren, aanwijzingen dat een debiteur mogelijk niet aan zijn betalingsverplichtingen kan voldoen of mogelijk faillissement aanvraagt, het verdwijnen van een actieve markt voor een effect of waarneembare data dat er een meetbare daling is in de verwachte kasstromen van een groep van financiële activa. Tegen geamortiseerde kosten gewaardeerde financiële activa Aanwijzingen voor bijzondere waardeverminderingen financiële activa die tegen geamortiseerde kostprijs worden gewaardeerd worden door FrieslandCampina zowel op het niveau van specifieke activa als op collectief niveau in aanmerking genomen. Een bijzondere waardevermindering met betrekking tot een financieel actief dat tegen geamortiseerde kostprijs wordt gewaardeerd, wordt berekend als het verschil tussen de boekwaarde en de contante waarde van de verwachte toekomstige kasstromen, gedisconteerd tegen de oorspronkelijke effectieve rente van het actief. Wanneer een gebeurtenis na balansdatum leidt tot een verlaging van de bijzondere waardevermindering, wordt deze verlaging teruggenomen via de winst-en-verliesrekening.

93 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Niet-financiële activa De boekwaarde van FrieslandCampina's nietfinanciële activa, anders dan voorraden en latente belastingvorderingen, worden op elke balansdatum beoordeeld om te bepalen of er aanwijzingen zijn voor bijzondere waardeverminderingen. Indien dergelijke aanwijzingen bestaan, wordt een schatting gemaakt van de realiseerbare waarde van het actief. Van goodwill en immateriële activa met een onbepaalde gebruiksduur wordt ieder jaar op dezelfde datum een schatting gemaakt van de realiseerbare waarde. Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt opgenomen indien de boekwaarde van een actief of van een kasstroomgenererende eenheid (Cash-Generating Unit; CGU) waartoe het actief behoort, hoger is dan de geschatte realiseerbare waarde. Voor een actief of een kasstroomgenererende eenheid is de realiseerbare waarde de hoogste van de bedrijfswaarde of de reële waarde minus verkoopkosten. Bij het bepalen van de bedrijfswaarde wordt de contante waarde van de geschatte toekomstige kasstromen berekend met behulp van een discontovoet vóór belasting die een afspiegeling is van zowel de actuele markttaxaties van de tijdswaarde van geld als van de specifieke risico's met betrekking tot het actief of de kasstroomgenererende eenheid. De bedrijfswaarde wordt bepaald op basis van het budget, de meerjarenplannen en vervolgens wordt de coöperatieve toeslag van Cheese, Butter & Milkpowder toegevoegd. Voor de toetsing op bijzondere waardeverminderingen worden activa die niet individueel getoetst kunnen worden samengevoegd in de kleinste te onderscheiden groep activa die uit voortgaand gebruik kasstromen genereert die in grote lijnen onafhankelijk zijn van de inkomende kasstromen van andere activa of kasstroomgenererende eenheden. Kasstroomgenererende eenheden waaraan goodwill is toegerekend voor de toetsing van goodwill op bijzondere waardevermindering worden dusdanig samengevoegd dat het niveau waarop op bijzondere waardevermindering wordt getoetst een afspiegeling is van het laagste niveau waarop goodwill wordt bewaakt uit hoofde van interne verslaggeving. De in een bedrijfscombinatie verworven goodwill wordt toegerekend aan groepen kasstroomgenererende eenheden die naar verwachting zullen profiteren van de synergievoordelen van de combinatie. Bijzondere waardeverminderingsverliezen worden opgenomen in de winst-en-verliesrekening. Bijzondere waardeverminderingsverliezen opgenomen met betrekking tot kasstroomgenererende eenheden worden eerst in mindering gebracht op de boekwaarde van eventueel aan de eenheden toegerekende goodwill en vervolgens naar rato in mindering gebracht op de boekwaarde van de overige activa van de eenheid. Een bijzondere waardevermindering op goodwill wordt niet teruggenomen. Voor andere activa wordt een bijzonder waardeverminderingsverlies uitsluitend teruggenomen voor zover de boekwaarde van het actief niet hoger is dan de boekwaarde, na aftrek van afschrijvingen of amortisatie, die zou zijn vastgesteld als geen bijzonder waardeverminderingsverlies was opgenomen. Vaste activa aangehouden voor verkoop of distributie Vaste activa (of groepen activa en verplichtingen die worden afgestoten) waarvan de boekwaarde naar verwachting hoofdzakelijk via een verkooptransactie zal worden gerealiseerd en niet door het voortgezette gebruik ervan, worden aangemerkt als voor verkoop of distributie aangehouden. Direct voorafgaand aan deze classificatie worden de activa (of de componenten van een groep activa die wordt afgestoten) opnieuw gewaardeerd in overeenstemming met de grondslagen voor de financiële verslaggeving van FrieslandCampina. Hierna worden de activa (of een groep af te stoten activa) over het algemeen gewaardeerd op basis van de boekwaarde, of, indien deze lager is, de reële waarde minus verkoopkosten. Een bijzonder waardeverminderingsverlies op een groep af te stoten activa wordt in eerste instantie toegerekend aan goodwill en vervolgens naar rato aan de resterende activa en verplichtingen, met dien verstande dat geen bijzonder waardeverminderingsverlies wordt toegerekend aan voorraden, financiële activa, latente belastingvorderingen, personeelsgerelateerde voorzieningen, die verder in overeenstemming met de grondslagen van FrieslandCampina gewaardeerd worden. Bijzondere waardeverminderingsverliezen die voortvloeien uit de aanvankelijke classificatie als aangehouden voor verkoop of distributie en winsten of verliezen uit hernieuwde waardering na eerste opname worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Indien de betreffende boekwinst het geaccumuleerd bijzonder waardeverminderingsverlies overstijgt, wordt dit verschil niet opgenomen. Eenmaal aangemerkt als voor verkoop of distributie aangehouden, worden immateriële en materiële activa niet geamortiseerd of afgeschreven. Aanvullend houdt bij investeringen verwerkt volgens de vermogensmutatiemethode de waardering volgens de vermogensmutatiemethode op als deze investeringen eenmaal zijn aangemerkt als voor verkoop of distributie aangehouden. 91

94 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 92 Personeelsbeloningen Toegezegde-bijdrageregelingen Een toegezegde-bijdrageregeling is een pensioenregeling waarbij een entiteit vaste bijdragen afdraagt aan een aparte entiteit en geen juridische of feitelijke verplichting heeft om verdere bijdragen te betalen. Verplichtingen voor bijdragen aan toegezegde-bijdrageregelingen worden opgenomen ten laste van de winst-en-verliesrekening in de perioden waarin verwante diensten worden verleend door medewerkers. Vooruitbetaalde bijdragen worden verantwoord als een actief in de mate dat een terugbetaling in contanten of een verlaging van toekomstige betalingen beschikbaar is. Het deel van de pensioenverplichtingen dat door FrieslandCampina is ondergebracht bij een bedrijfstakpensioenfonds in Nederland is te kwalificeren als een toegezegde-bijdrageregeling. nettopensioenverplichting (actief) te vermenigvuldigen met de discontovoet die wordt gebruikt om de toegezegdpensioenregeling aan het begin van het jaar te waarderen. Hierbij wordt rekening gehouden met veranderingen in de nettopensioenverplichting (actief) gedurende het jaar als gevolg van betaalde uitkeringen. De netto-interestkosten en overige kosten in relatie tot de toegezegd-pensioenregeling worden opgenomen in de winst-en-verliesrekening. De netto-interestkosten en overige kosten in relatie tot de toegezegd-pensioenregeling worden opgenomen in de winst-en-verliesrekening. FrieslandCampina verantwoordt resultaten uit hoofde van aanpassing of inperking (curtailment) van pensioenregelingen in de winst-en-verliesrekening op het moment dat een aanpassing of inperking plaatsvindt of op het moment dat een reorganisatievoorziening wordt gevormd. Toegezegd-pensioenregelingen Een toegezegd-pensioenregeling is een pensioenregeling die afwijkt van een toegezegde-bijdrageregeling. De nettopensioenverplichting (actief) met betrekking tot toegezegd-pensioenregelingen worden jaarlijks voor ieder plan berekend op basis van de verwachte toekomstige ontwikkelingen ten aanzien van onder meer discontovoet, salaris- en levensverwachtingen, verminderd met de reële waarde van de fondsbeleggingen behorend bij de regeling. De contante waarde van de verplichtingen wordt actuarieel berekend volgens de projected unit credit - methode. De gebruikte discontovoet is het rendement op de balansdatum van hoogwaardige bedrijfsobligaties met minimaal een AA-credit rating en met vervaldata gelijk aan de looptijd van de pensioenverplichtingen. De netto contante waarde is opgenomen als pensioenverplichting, dan wel als pensioenactief onder de financiële vaste activa. Herwaarderingen van de nettopensioenverplichting (actief), bestaande uit actuariële winsten en verliezen die ontstaan als gevolg van veranderingen in de aannames in de berekeningswijze van de pensioenverplichtingen, het rendement op fondsbeleggingen (exclusief interest) en het effect van de maximale uitkering van het pensioenfonds (indien van toepassing) wordt voor elke individuele regeling bepaald en direct in het totaalresultaat opgenomen. Wanneer de berekening van de nettopensioenverplichting resulteert in een positief saldo, vindt opname van het actief plaats voor maximaal de som van de contante waarde van eventuele toekomstige terugstortingen door het fonds of lagere toekomstige pensioenpremies. FrieslandCampina bepaalt de netto-interestkosten (baten) uit hoofde van de toegezegd-pensioenregeling door de Een winst of verlies uit een afwikkeling (settlement) van een toegezegd-pensioenregeling wordt in de winst-enverliesrekening genomen op het moment dat afwikkeling plaatsvindt. Andere lange termijn personeelsbeloningen De nettoverplichting uit hoofde van andere lange termijn personeelsbeloningen wordt gelijk aan de toegezegdpensioenregelingen verantwoord. Korte termijn personeelsbeloningen Korte termijn personeelsbeloningen worden zonder contantmaking gewaardeerd en opgenomen wanneer de daarmee verband houdende dienst wordt verricht. Er wordt een verplichting verantwoord voor het bedrag dat naar verwachting ten gevolge van de korte termijn personeelsbeloning in contanten zal worden uitbetaald indien FrieslandCampina een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting heeft om dit bedrag te betalen als gevolg van verstreken diensttijd van de werknemer en wanneer de verplichting betrouwbaar kan worden ingeschat. Voorzieningen Een voorziening wordt in de balans opgenomen wanneer FrieslandCampina een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting heeft als gevolg van een gebeurtenis in het verleden en waarvan een betrouwbare schatting kan worden gemaakt, en het waarschijnlijk is dat voor de afwikkeling van die verplichting een uitstroom van middelen nodig is. Indien het effect van de tijdswaarde van geld materieel is, worden de voorzieningen contant gemaakt tegen een discontovoet vóór belastingen die de huidige marktbeoordeling van de tijdswaarde van geld en de risico's die specifiek zijn voor de verplichting weerspiegelen. Het contant maken van voorzieningen wordt verantwoord als financieringslasten.

95 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Voorzieningen in verband met reorganisatie worden getroffen wanneer FrieslandCampina een gedetailleerd plan voor reorganisatie heeft geformaliseerd en bij betrokkenen de verwachting is gerechtvaardigd dat die reorganisatie zal worden uitgevoerd door een aanvang te maken met de uitvoering van de reorganisatie of het bekendmaken van de belangrijkste aspecten. Een voorziening voor verlieslatende contracten wordt opgenomen wanneer de verwachte voordelen voor FrieslandCampina uit een overeenkomst lager zijn dan de onvermijdelijke kosten die nodig zijn om aan de verplichtingen uit hoofde van de overeenkomst te voldoen. De voorziening wordt gewaardeerd tegen de contante waarde van de laagste van de verwachte kosten voor beëindiging van het contract en de verwachte nettokosten van voortzetting van het contract. Voordat een voorziening wordt opgenomen, neemt FrieslandCampina op de activa die betrekking hebben op het contract een bijzonder waardverminderingsverlies op. Netto-omzet Opbrengsten uit de verkoop van goederen worden opgenomen tegen de reële waarde van de ontvangen of te ontvangen vergoeding, na aftrek van retouren, handelsen volumekortingen. Opbrengsten uit de verkoop van goederen worden in de winst-en-verliesrekening verwerkt wanneer overtuigend is gebleken, veelal in de vorm van een uitgevoerde verkoopovereenkomst, dat de wezenlijke risico s en voordelen van eigendom aan de klant zijn overgedragen, de hiermee verband houdende kosten of eventuele retouren van goederen betrouwbaar kunnen worden ingeschat, er geen sprake is van aanhoudende zeggenschap over of betrokkenheid bij de goederen, en de omvang van de opbrengsten betrouwbaar kan worden bepaald. Als het waarschijnlijk is dat er korting zal worden verleend en deze op betrouwbare wijze kan worden bepaald, wordt de korting opgenomen als een vermindering van de opbrengsten bij de verwerking van de verkopen. FrieslandCampina hanteert loyaliteitsprogramma s, waarbij klanten punten kunnen sparen wanneer zij bepaalde producten van FrieslandCampina kopen. De punten kunnen vervolgens voor korting op producten of diensten van derden worden ingewisseld, waarbij een minimum aantal spaarpunten geldt. De ontvangen opbrengst wordt verdeeld over de verkochte producten en de toegekende spaarpunten, waarbij de aan de spaarpunten toegerekende waarde overeenkomt met hun reële waarde. De verwerking van de reële waarde van de toegekende spaarpunten wordt uitgesteld en bij inwisseling van de spaarpunten wordt de reële waarde als opbrengst verantwoord. Overheidssubsidies Overheidssubsidies worden opgenomen tegen de reële waarde als er redelijke zekerheid bestaat dat de subsidies worden ontvangen en dat aan alle daaraan verbonden voorwaarden is voldaan. Subsidies waarbij gemaakte kosten worden vergoed, worden systematisch als baten in de winst-en-verliesrekening opgenomen in dezelfde periode als waarin de kosten worden gemaakt. Subsidies waarbij kosten van een actief worden vergoed, worden in mindering gebracht op de boekwaarde van het actief. Deze subsidie wordt door verlaging van de afschrijvingslasten als bate in de winst-en-verliesrekening verwerkt over de periode van de verwachte gebruiksduur. Kosten van grond- en hulpstoffen en handelsgoederen Dit betreffen de kosten van grond- en hulpstoffen van de verkochten producten, dan wel de kosten ter verkrijging van de verkochte producten. De kosten van grond- en hulpstoffen zijn berekend volgens het firstin first-out principe. In de kosten zijn opgenomen de valuta-omrekenverschillen op handelsdebiteuren en handelscrediteuren alsmede op waarderingsverschillen van derivaten die hierop betrekking hebben. Leaseovereenkomsten Bij aanvang van een overeenkomst bepaalt FrieslandCampina of deze overeenkomst een leaseovereenkomst is of bevat. Dat is het geval als aan de volgende criteria wordt voldaan: de nakoming van de overeenkomst is afhankelijk van het gebruik van dit specifieke actief of de specifieke activa en de overeenkomst verleent een gebruiksrecht op het actief/de activa. Bij de aanvang of herbeoordeling van de overeenkomst scheidt FrieslandCampina betalingen en overige door de overeenkomst vereiste vergoedingen in betalingen voor het lease-element van de overeenkomst en betalingen voor de overige elementen, op basis van hun relatieve reële waarden. Indien FrieslandCampina concludeert dat het praktisch niet haalbaar is om de betalingen betrouwbaar te scheiden, worden een actief en een verplichting opgenomen voor een bedrag dat gelijk is aan de reële waarde van het onderliggende actief. Daarna wordt de verplichting verminderd naarmate betalingen worden gedaan en worden impliciete financieringskosten met betrekking tot de verplichting opgenomen, op basis van de marginale rentevoet van FrieslandCampina. Leasebetalingen uit hoofde van operationele leasing worden lineair over de leaseperiode in de winst-enverliesrekening opgenomen. Vergoedingen ontvangen als stimulering voor het sluiten van leaseovereenkomsten worden als integraal deel van de totale leasekosten in de winst-en-verliesrekening verwerkt over de leasetermijn. 93

96 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 94 De minimale leasebetalingen uit hoofde van een financiële lease worden deels als financieringslasten opgenomen en deels als aflossing van de uitstaande verplichting. De financieringslasten worden zodanig aan iedere periode van de totale leasetermijn toegerekend dat dit resulteert in een constante periodieke rentevoet over het resterende saldo van de verplichting. Financieringsbaten en -lasten Financieringsbaten bevatten rentebaten van uitgegeven leningen en andere vorderingen op derden, dividendopbrengsten, positieve veranderingen in de reële waarde van financiële activa gewaardeerd op reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-enverliesrekening, opbrengsten op afdekkingsinstrumenten die opgenomen worden in de winst-en-verliesrekening en herclassificatie van bedragen die eerder via het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat zijn opgenomen. Rentebaten worden in de winst-enverliesrekening opgenomen naarmate deze opbouwen, door middel van de effectieve rentemethode. Financieringslasten bestaan uit rentelasten van opgenomen leningen en andere verplichtingen aan derden, oprenting van voorzieningen, veranderingen in de reële waarde van financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van de waardeveranderingen in de winst-enverliesrekening, bijzondere waardeverminderingenverliezen op financiële activa, verliezen op afdekkingsinstrumenten die opgenomen worden in de winst-en-verliesrekening en herclassificatie van bedragen die eerder via het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat zijn opgenomen. Valuta-omrekenverschillen van handelsdebiteuren en handelscrediteuren worden verantwoord als onderdeel van het bedrijfsresultaat. Alle overige valutakoerswinsten en -verliezen worden gerapporteerd op gesaldeerde basis hetzij als financieringsbate hetzij als financieringslast, naar gelang de valutakoersbewegingen per saldo een winst- of verliespositie opleveren. Belastingen De belastinglast omvat acute en latente belastingen. Acute en latente belastingen worden opgenomen in de winst-en-verliesrekening behalve wanneer het gaat om een bedrijfscombinatie of om posten die direct in het eigen vermogen of in het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat zijn geboekt. De acute belasting is de verwachte te betalen of te ontvangen belasting op het belastbare resultaat van het boekjaar, op basis van belastingtarieven die van kracht zijn op de balansdatum alsook eventuele aanpassingen van verschuldigde belasting ter zake van voorgaande jaren. Te betalen belastingen omvat ook eventuele fiscale verplichtingen die voortvloeien uit de declaratie van dividenden. Latente belastingen worden opgenomen voor tijdelijke verschillen tussen de boekwaarde van activa en verplichtingen ten behoeve van de financiële verslaggeving en de fiscale boekwaarde van die posten. Latente belastingen worden niet opgenomen voor zover deze voortvloeien uit: tijdelijke verschillen bij de eerste opname van een actief of verplichting in een transactie die geen bedrijfscombinatie is, en op het moment van de transactie geen invloed heeft op het commerciële of fiscale resultaat; tijdelijke verschillen die verband houden met investeringen in dochterondernemingen, geassocieerde deelnemingen en belangen in joint ventures, voor zover het waarschijnlijk is dat deze niet in de nabije toekomst zal worden afgewikkeld; belastbare tijdelijke verschillen bij de eerste opname van goodwill. Uitgestelde belastingverplichtingen worden gewaardeerd met behulp van de belastingtarieven die naar verwachting van toepassing zullen zijn bij terugname van de tijdelijke verschillen, op basis van de wetten die per verslagdatum zijn vastgesteld of materieel zijn vastgesteld. Bij het vaststellen van de acute en latente belastingen houdt FrieslandCampina rekening met de impact van de onzekere fiscale posities en of extra belastingen en rente verschuldigd kan zijn. FrieslandCampina opereert in meerdere verschillende belastingjurisdicties wat leidt tot complexe belastingvraagstukken. Het uiteindelijke besluit inzake deze complexe belastingvraagstukken ligt vaak buiten de beheersing van FrieslandCampina en is afhankelijk van de efficiëntie van de juridische processen in de relevante belastingjurisdictie. FrieslandCampina is, op basis van de beoordeling van vele factoren, waaronder interpretaties van het fiscaal recht en eerdere ervaringen, van oordeel dat de voorzieningen voor belastingverplichtingen toereikend zijn voor alle open fiscale jaren. Deze beoordeling is gebaseerd op schattingen en veronderstellingen en kan leiden tot een reeks van inschattingen over toekomstige gebeurtenissen. Er kan nieuwe informatie beschikbaar komen, waardoor FrieslandCampina haar oordeel over de toereikendheid van de bestaande fiscale verplichtingen moet wijzigen. Dergelijke wijzigingen in de fiscale verplichtingen zullen van invloed zijn op de belastinglast in de periode waarin een dergelijke vaststelling wordt gemaakt.

97 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Latente belastingvorderingen en -verplichtingen worden gesaldeerd indien er een wettelijk afdwingbaar recht bestaat om belastingverplichtingen en -vorderingen te salderen en zij betrekking hebben op belastingen die geheven zijn door dezelfde belastingautoriteit op dezelfde belastbare entiteit of op verschillende fiscale entiteiten, maar ze de intentie hebben om acute belastingverplichtingen en -vorderingen gesaldeerd af te wikkelen of hun belastingverplichtingen en -vorderingen gelijktijdig zullen realiseren. Een latente belastingvordering wordt erkend voor nietverrekende fiscale verliezen, onbenutte fiscale faciliteiten en verrekenbare tijdelijke verschillen voor zover het waarschijnlijk is dat toekomstige belastbare winsten beschikbaar zullen zijn, waarvoor deze aangewend kunnen worden. Latente belastingvorderingen worden op elke balansdatum beoordeeld en verlaagd voor zover het niet langer waarschijnlijk is dat het daarmee samenhangende belastingvoordeel zal worden gerealiseerd. Niet-opgenomen latente belastingvorderingen worden per balansdatum herbeoordeeld en opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat in de toekomst fiscale winst aanwezig zal zijn waarmee deze uitgestelde vordering kan worden verrekend. Segmentatie De geïdentificeerde operationele segmenten betreffen de afzonderlijke segmenten binnen FrieslandCampina waarvoor financiële informatie beschikbaar is die frequent wordt beoordeeld de executive board teneinde beslissingen te nemen omtrent de toerekening van de beschikbare middelen aan het segment en om de prestaties van het segment vast te stellen. In 2013 is de segmentatie gedeeltelijk gewijzigd, zoals toegelicht in toelichting 1. FrieslandCampina heeft de operationele segmenten ingedeeld per business group: Consumer Products Europe, Middle East & Africa; Consumer Products Asia; Cheese, Butter & Milkpowder en Ingredients. Prijsbepaling binnen een segment wordt bepaald op een zakelijke, objectieve basis. De gesegmenteerde resultaten, activa en verplichtingen omvatten posten die rechtstreeks toe te rekenen zijn aan een segment, alsmede die kunnen worden toegerekend op een redelijke basis. Niet toegewezen items bestaan voornamelijk uit gezamenlijke activa en passiva, gezamenlijke kosten, de prestatietoeslag en de uitgifte van op naam bijgeschreven ledenobligaties-vast. Kasstromen Het kasstroomoverzicht is volgens de indirecte methode opgesteld. Kasstromen in vreemde valuta worden omgerekend naar euro s tegen de wisselkoersen geldend op de transactiedatum. Bepaling reële waarde Een aantal grondslagen en informatievereisten van FrieslandCampina vereisen de vaststelling van de reële waarde van zowel financiële als niet-financiële activa en passiva. Reële waarden zijn vastgesteld voor het waarderen en/of toelichten op basis van de volgende methoden, waarbij indien van toepassing nadere informatie over de aannames bij het bepalen van reële waarden wordt vermeld in de toelichting: Grond, gebouwen en installaties De reële waarde van grond, gebouwen en installaties opgenomen als gevolg van een bedrijfscombinatie, is het geschatte bedrag waarvoor een onroerende zaak op de verwervingsdatum kan worden verhandeld tussen een tot een transactie bereid zijnde koper en verkoper in een zakelijke, objectieve transactie voorafgegaan door gedegen onderhandeling waarbij de partijen goed geïnformeerd waren. De reële waarde van materiële vaste activa en inventaris is gebaseerd op marktprijzen en kostprijzen en bepaald met behulp van de genoteerde marktprijzen van vergelijkbare activa en artikelen voor zover deze beschikbaar zijn en, waar van toepassing, met behulp van vervangingskosten. In de schatting van de afschrijvingen op vervangingskosten wordt rekening gehouden met correcties voor zowel fysieke slijtage als functionele en economische veroudering. Immateriële activa De reële waarde van octrooien en merknamen verworven in een bedrijfscombinatie wordt bepaald aan de hand van de gedisconteerde geschatte royalty s die door het eigendom van het octrooi of het handelsmerk zijn vermeden. De reële waarde van verworven klantrelaties in een bedrijfscombinatie wordt bepaald met behulp van de multi-period excess earnings method. De reële waarde van overige immateriële activa is gebaseerd op de verwachte contante waarde van de kasstroom uit het gebruik en de uiteindelijke verkoop van de activa. Voorraden De reële waarde van in een bedrijfscombinatie verkregen voorraden wordt bepaald op basis van de geschatte verkoopprijs in het normale verloop van de bedrijfsvoering minus de geschatte kosten van voltooiing en verkoop, en een redelijke winstmarge op basis van de inspanning die nodig is om de voorraden te voltooien en te verkopen. Handelsvorderingen en overige vorderingen De reële waarde van handelsvorderingen en overige vorderingen, die langer open staan dan een jaar, wordt bepaald op de contante waarde van toekomstige kasstromen, gedisconteerd tegen marktrente op de balansdatum. 95

98 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 96 Geassocieerde deelnemingen De reële waarde voor geassocieerde deelnemingen, waarbij de deelneming beursgenoteerd is, wordt vastgesteld op basis van de beurskoers. Derivaten De reële waarde van valutatermijncontracten wordt over het algemeen bepaald door het verschil tussen de contractuele termijnkoers en de actuele termijnkoers voor de resterende looptijd van het contract met de actuele rente en de actuele valutakoersen te disconteren. De reële waarde van renteswaps en cross-currency renteswaps wordt bepaald door discontering van de kasstromen die voortvloeien uit de contractuele rentevoeten van beide zijden van de transactie, rekening houdend met de actuele rente, de actuele valutakoersen en de actuele kredietwaardigheid van zowel de tegenpartijen als FrieslandCampina zelf. Financiële instrumenten anders dan derivaten De reële waarde, die wordt bepaald ten behoeve van de toelichtingen, wordt berekend op basis van de contante waarde van toekomstige kasstromen van aflossingen en rentebetalingen, gedisconteerd tegen de marktrente op de balansdatum. Voor financiële leaseverplichtingen wordt de marktrente bepaald aan de hand van vergelijkbare leaseovereenkomsten. De reële waarde van de optieverplichtingen is bepaald op basis van de gedisconteerde kasstromen.

99 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 1 Segmentatie FrieslandCampina onderscheidt vier segmenten, bestaande uit de vier business groups, welke zijn opgenomen in de segmentrapportage. Iedere business group heeft betrekking op een bepaalde productgroep, waarbij binnen de productgroep Consumer Products een aanvullend onderscheid is gemaakt naar regio. FrieslandCampina onderscheidt de volgende vier business groups: Consumer Products Europe, Middle East & Africa: melk, melkpoeder, gecondenseerde melk, kindervoeding, zuiveldranken, yoghurts, desserts, koffieverrijkers, room, kaas en vruchtensappen en -dranken in Europa, het Midden-Oosten en Afrika. Merknamen zijn onder meer Campina, Chocomel, Frico, Fruttis, Landliebe, Milli, Milner, Mona, NoyNoy, Optimel, Peak en Rainbow; Consumer Products Asia: melk, melkpoeder, gecondenseerde melk, kindervoeding, zuiveldranken en yoghurts in Azië. Merknamen zijn onder meer Alaska, Dutch Lady, Foremost en Frisian Flag; Cheese, Butter & Milkpowder: kaas, boter en melkpoeder wereldwijd. Merknamen zijn onder meer Botergoud en Frico; Ingredients: ingrediënten voor de voedings- en farmaceutische industrie, wereldwijd. 97 Als gevolg van de wijzigingen in de managementstructuur van FrieslandCampina en de rapportering aan de executive board per 1 oktober 2013, is de segmentrapportage aangepast, evenals de vergelijkende cijfers per 31 december Als gevolg van de wijzigingen in de managementstructuur zijn de werkmaatschappijen Wamco gevestigd in Nigeria, Middle East gevestigd in Saoedi-Arabië, West Africa gevestigd in Ghana en Supply Point Leeuwarden gevestigd in Nederland, vanaf 1 oktober 2013 onderdeel van het voormalige segment Consumer Products Europe, waarvan de naam is gewijzigd in Consumer Products Europe, Middle East & Africa. Voor de wijziging in managementstructuur waren deze werkmaatschappijen onderdeel van het voormalige segment Consumer Products International (CPI), waarvan de naam is gewijzigd in Consumer Products Asia. De goodwill van EUR 134 miljoen, als gevolg van de acquisitie van Alaska Milk Corporation (AMC) in de Filippijnen in 2012, welke was gealloceerd aan voormalig segment CPI, heeft geen betrekking op de getransfereerde werkmaatschappijen. De wijzigingen in de managementstructuur hebben geen implicaties voor de allocatie van goodwill. De netto-omzet derden in de categorie overige betreft onder andere leveringen van boerderijmelk aan derden, voorvloeiend uit de door de Europese Commissie opgelegde verplichting ten tijde van de fusie in 2008, zie toelichting 27 voor nadere informatie.

100 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 98 Segmentatie naar business group 2013 Consumer Products EMEA Consumer Products Asia Cheese, Butter & Milkpowder Ingredients Overige Eliminatie Totaal Netto-omzet derden Interne leveringen Totaal netto-omzet Overige opbrengsten Totaal bedrijfsopbrengsten Bedrijfsresultaat voor bijzondere waardevermindering goodwill Bedrijfsresultaat Resultaat uit joint ventures en geassocieerde deelnemingen Financieringsbaten en -lasten -55 Belastingen -109 Winst 157 Bedrijfsresultaat als % netto-omzet derden 0,3 16,5 1,8 15,3 2,7 Boekwaarde activa operationele activiteiten Boekwaarde overige activa Verplichtingen uit operationele activiteiten Overige verplichtingen Investeringen in grond, gebouwen, installaties en immateriële activa Afschrijvingen gebouwen en installaties en amortisatie immateriële activa Bijzondere waardeverminderingen vaste activa Terugname bijzondere waardeverminderingen vaste activa 1 1 Geïnvesteerd vermogen in joint ventures en geassocieerde deelnemingen Geografische informatie 2013 Boekwaarde operationele Netto-omzet derden 4 vaste activa 5 Nederland Duitsland Rest van Europa Azië en Oceanië Afrika en het Midden-Oosten Noord- en Zuid-Amerika Totaal Interne leveringen zijn gewaardeerd op vergelijkbare wijze als transacties met derden. 2 Betreft boekwaarde activa exclusief latente belastingvorderingen, joint ventures en geassocieerde deelnemingen, verstrekte leningen, effecten, langlopende vorderingen, vorderingen inzake vennootschapsbelasting, vorderingen op gelieerde ondernemingen, liquide middelen en activa aangehouden voor verkoop. 3 Betreft personeelsbeloningen, voorzieningen, derivatenverplichtingen, handelscrediteuren en overige verplichtingen, exclusief optieverplichtingen en verplichtingen aan gelieerde ondernemingen. 4 Betreft de netto-omzet derden uitgesplitst naar vestigingsland van de werkmaatschappij. Zie toelichting 4 voor de splitsing van de netto-omzet naar geografische locatie van de afnemers. 5 Betreft grond, gebouwen en installaties en immateriële activa.

101 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Segmentatie naar business group Consumer Products EMEA Consumer Products Asia Cheese, Butter & Milkpowder Ingredients Overige Eliminatie Totaal Netto-omzet derden Interne leveringen Totaal netto-omzet Overige opbrengsten Totaal bedrijfsopbrengsten Bedrijfsresultaat Resultaat uit joint ventures en geassocieerde deelnemingen Financieringsbaten en -lasten -57 Belastingen -168 Winst 278 Bedrijfsresultaat als % netto-omzet derden 6,2 16,5-1,2 13,3 4,7 Boekwaarde activa operationele activiteiten Boekwaarde overige activa Verplichtingen uit operationele activiteiten Overige verplichtingen Investeringen in grond, gebouwen, installaties en immateriële activa Afschrijvingen gebouwen en installaties en amortisatie immateriële activa Bijzondere waardeverminderingen vaste activa Geïnvesteerd vermogen in joint ventures en geassocieerde deelnemingen Geografische informatie 2012 Boekwaarde operationele Netto-omzet derden 4 vaste activa 5 Nederland Duitsland Rest van Europa Azië en Oceanië Afrika en het Midden-Oosten Noord- en Zuid-Amerika Totaal De vergelijkende cijfers van 2012 zijn aangepast voor de effecten van de in 2013 doorgevoerde wijziging in de managementstructuur.

102 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Acquisities Zijerveld en Den Hollander Food In 2013 heeft FrieslandCampina de volledige zeggenschap verworven over Zijerveld en Veldhuyzen B.V. en G. den Hollander B.V. (Zijerveld en Den Hollander Food). De overnamedatum is 1 mei Zijerveld is een kaasspecialist en levert een breed assortiment aan Hollandse en boerenkazen en biedt klanten naast knowhow ook op maat gesneden concepten en logistieke diensten. Den Hollander Food is een verpakkingsunit waarbij het accent ligt op voorgesneden kaas in verschillende hersluitbare verpakkingen. Deze overname is in lijn met de route2020-ambitie om uit te groeien tot preferred supplier voor klanten in verschillende marktsegmenten. Zijerveld sluit goed aan bij de bestaande activiteiten van FrieslandCampina in het voorverpakte segment en biedt toegevoegde waarde voor onze klanten, in het bijzonder in het verssegment met speciaalkazen. Vanaf de acquisitiedatum zijn Zijerveld en Den Hollander Food geconsolideerd als onderdeel van de business group Cheese, Butter & Milkpowder. In de acht maanden tot en met 31 december 2013 bedroeg de bijdrage van Zijerveld en Den Hollander Food aan de netto-omzet EUR 310 miljoen en de bijdrage aan de winst EUR 1 miljoen negatief, inclusief eenmalige, acquisitiegerelateerde effecten. Het management schat, dat als de overname op 1 januari 2013 had plaatsgevonden, de geconsolideerde netto-omzet van FrieslandCampina EUR miljoen zou hebben bedragen en de geconsolideerde winst over 2013 op EUR 154 miljoen zou zijn uitgekomen. Bij het bepalen van deze bedragen is het management uitgegaan van dezelfde reële waarde correcties op overnamedatum als wanneer de acquisitie op 1 januari 2013 zou hebben plaatsgevonden. FrieslandCampina heeft Zijerveld en Den Hollander Food verworven door het betalen van een bedrag van EUR 80 miljoen en een voorwaardelijke verplichting van EUR 19 miljoen. De belangrijkste verworven activa en aangegane verplichtingen die op de overnamedatum zijn erkend, zijn: Identificeerbare verworven activa en aangegane verplichtingen Grond, gebouw en installaties 21 Immateriële activa 48 Voorraden 28 Overige financiële activa 69 Liquide middelen 1 Latente belastingverplichtingen -12 Overige verplichtingen -81 Saldo identificeerbare activa en verplichtingen 74 De reële waarden van de verworven netto identificeerbare activa en aangegane verplichtingen zijn vastgesteld op basis van de voorlopige allocatie van de koopprijs die door een derde partij is uitgevoerd. De Europese Unie heeft twee voorwaarden aan de acquisitie gesteld. Enerzijds is vereist dat een deel van het verkoopvolume van halfharde geitenkaas dat FrieslandCampina afneemt van Amalthea (zelfstandige geitenmelkcoöperatie) door Amalthea ter beschikking moet worden gesteld aan een of meerdere externe partijen. Anderzijds dient FrieslandCampina gedurende de looptijd van deze voorwaarde in totaal 3,5 miljoen kilogram geitenmelk te leveren aan een derde partij. Binnen de door IFRS gestelde waarderingsperiode van één jaar zal FrieslandCampina de purchase price allocation definitief afronden. De handels- en overige vorderingen bestaan uit bruto contractuele bedragen ter waarde van EUR 66 miljoen, waarvan naar verwachting EUR 3 miljoen op overnamedatum oninbaar is.

103 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Goodwill Uit hoofde van de overname is de goodwill als volgt opgenomen: 101 Reële waarde van de overgedragen vergoeding 99 Reële waarde van identificeerbare activa en verplichtingen -74 Goodwill 25 De goodwill is voornamelijk toe te rekenen aan de synergievoordelen die naar verwachting zullen worden gerealiseerd bij het integreren van Zijerveld en Den Hollander Food in de business group Cheese, Butter & Milkpowder. De opgenomen goodwill is fiscaal niet aftrekbaar. Acquisitie gerelateerde kosten ten bedrage van EUR 2 miljoen zijn verantwoord als bedrijfslasten in de winst-enverliesrekening voor De overnamekosten hebben onder andere betrekking op externe juridische kosten en due diligence-kosten. Alaska Milk Corporation De purchase price allocation met betrekking tot de acquisitie van Alaska Milk Corporation in 2012 is begin 2013 definitief afgerond. Er hebben geen wijzigingen plaatsgevonden ten opzichte van de voorlopige purchase price allocation. 3 Activa en passiva aangehouden voor verkoop Activa aangehouden voor verkoop betreffen grond, gebouwen en installaties voor EUR 9 miljoen (2012: EUR 7 miljoen). Ultimo 2013 en 2012 waren er geen passiva aangehouden voor verkoop betreffende langlopende en kortlopende verplichtingen. De activa aangehouden voor verkoop bestaat per eind 2013 met name uit de locatie Debrecen in Hongarije en twee locaties in Nederland die buiten gebruik zijn gesteld als gevolg van de ingebruikname van het nieuwe Innovation Centre in Wageningen Begin boekjaar 7 4 Overboeking van grond, gebouwen en installaties 2 5 Desinvesteringen -2 Bijzondere waardeverminderingen -1 Terugname bijzondere waardeverminderingen 1 Einde boekjaar Netto-omzet Netto-omzet naar afzetgebied % % Nederland Duitsland Rest van Europa Azië en Oceanië Afrika en het Midden-Oosten Noord- en Zuid-Amerika Betreft netto-omzet naar geografische locatie van de afnemers. Zie toelichting 1 voor de splitsing van de netto-omzet derden uitgesplitst naar vestigingsland van de werkmaatschappij. De netto-omzet is inclusief EUR 4 miljoen (2012: EUR 2 miljoen) aan overheidssubsidies. De condities zijn vervuld en aan de verplichtingen inzake deze subsidies is voldaan.

104 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Overige bedrijfsopbrengsten Onder overige bedrijfsopbrengsten zijn begrepen opbrengsten uit hoofde van diensten voor derden, ontvangen huren en verkoop van grond, gebouwen en installaties en immateriële activa. Deze post omvat het resultaat als gevolg van de verkoop van een bedrijfsgebouw van EUR 10 miljoen en daarnaast ook de verkoop van merken van EUR 4 miljoen gedurende Kosten van grond- en hulpstoffen en handelsgoederen % % Melk leden-melkveehouders Overige kosten van grond- en hulpstoffen en handelsgoederen Personeelskosten % % Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Werknemers naar business group (gemiddeld aantal fte's) % % Consumer Products EMEA Consumer Products Asia Cheese, Butter & Milkpowder Ingredients Overige Werknemers naar regio (gemiddeld aantal fte's) % % Nederland Duitsland Rest van Europa Azië en Oceanië Afrika en het Midden-Oosten Noord- en Zuid-Amerika Overige bedrijfslasten Transportkosten Reclame- en promotiekosten Uitbesteed werk en uitzendkrachten Energie Onderhouds- en reparatiekosten Overige

105 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening In de post Overige is opgenomen: kosten voor onderzoek en ontwikkeling van EUR 77 miljoen (2012: EUR 70 miljoen); operationele leasekosten van EUR 62 miljoen (2012: EUR 55 miljoen); diverse overheidssubsidies van EUR 2 miljoen (2012: EUR 3 miljoen). De condities zijn vervuld en aan de verplichtingen inzake deze subsidies is voldaan; bijzondere waardeverminderingen van grond, gebouwen en installaties, immateriële activa (exclusief goodwill) en activa aangehouden voor verkoop van EUR 19 miljoen (2012: EUR 6 miljoen) en terugname bijzondere waardeverminderingen van activa aangehouden voor verkoop van EUR 1 miljoen (2012: EUR 0 miljoen); een dotatie aan de reorganisatievoorziening van EUR 17 miljoen (2012: EUR 33 miljoen); reinigingskosten van EUR 40 miljoen (2012: EUR 33 miljoen); accountants- en advieskosten van de externe accountant van EUR 4 miljoen (2012: EUR 4 miljoen). 103 Specificatie accountants- en advieskosten van de externe accountant Totaal KPMG netwerk Totaal KPMG netwerk Onderzoek van de jaarrekening -2,7-2,5 Andere controleopdrachten -0,5-0,5 Adviesdiensten op fiscaal terrein -0,3-0,3 Andere niet-controlediensten -0,3-0,2-3,8-3,5 9 Financieringsbaten en -lasten Rentebaten Rentelasten Winsten (verliezen) op vreemde valuta Lasten put-optie Overige financieringsbaten 2 3 Overige financieringslasten In de rentelasten is een bedrag van EUR 5 miljoen (2012: EUR 7 miljoen) opgenomen als gevolg van financiering door Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. aan Koninklijke FrieslandCampina N.V. De overige financieringslasten bestaan voornamelijk uit amortisatie van transactiekosten en betaalde vergoedingen voor de syndicaat lening van EUR 5 miljoen (2012: EUR 7 miljoen) en de oprenting van de voorwaardelijke verplichting van EUR 1 miljoen. Resultaten van vreemde valuta als gevolg van kosten van grond- en hulpstoffen en overige bedrijfslasten zijn opgenomen in de kostprijs van de omzet of in het desbetreffende element van de bedrijfskosten. In 2013 heeft FrieslandCampina dit nettokoerseffect van EUR -15 miljoen verantwoord in het bedrijfsresultaat (2012: EUR -2 miljoen).

106 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Belastingen Specificatie belastinglasten Acute belasting Acute belasting dit boekjaar Latente belasting Latente belasting dit boekjaar Afwaardering van latente belastingvorderingen Aanpassing voorgaande boekjaren Belastingdruk Voor belastingen Belasting last/bate Na belastingen Voor belastingen Belasting last/bate Na belastingen Belastingen direct verwerkt in het eigen vermogen Perpetuele obligaties Ledenobligaties Belastingen verwerkt in het totaalresultaat Reserve valuta-omrekenverschillen Reserve inzake kasstroomafdekkingen Waardemutatie financiële instrumenten beschikbaar voor verkoop gewaardeerd op reële waarde Herwaardering van verplichtingen (activa) uit hoofde van toegezegdpensioenregelingen Effectieve belastingdruk Bedrag % Bedrag % Theoretisch belastingtarief Nederland , ,0 Effect afwijkende belastingtarieven in andere landen -6 2,1-6 1,3 Resultaat joint ventures en geassocieerde deelnemingen 2-0,8 5-1,1 Bronbelasting op dividend -8 3,0-5 1,1 Niet aftrekbare kosten ,2-17 3,9 Onbelaste baten 12-4,5 2-0,5 Afwaardering van latente belastingvorderingen -1 0,4-39 8,7 Aanpassingen op inschattingen voorgaande jaren 1-0,4 3-0,7 Effectieve belastingdruk , ,7 Het theoretisch belastingtarief is berekend door de winst voor belastingen te vermenigvuldigen met het van toepassing zijnde belastingtarief in Nederland van 25%.

107 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 11 Grond, gebouwen en installaties Grond en gebouwen Machines en installaties Andere vaste bedrijfsmiddelen Activa in uitvoering 2013 Totaal Boekwaarde begin boekjaar Verworven middels acquisitie Investeringen Desinvesteringen Valuta-omrekenverschillen Overboekingen Overboeking naar activa aangehouden voor verkoop -2-2 Afschrijvingen Bijzondere waardeverminderingen Boekwaarde einde boekjaar Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Boekwaarde einde boekjaar Grond en gebouwen Machines en installaties Andere vaste bedrijfs middelen Activa in uitvoering Totaal Boekwaarde begin boekjaar Aanpassing voor introductie categorie activa in uitvoering Verworven middels acquisitie Investeringen Desinvesteringen Valuta-omrekenverschillen -4-4 Overboekingen Overboeking naar activa aangehouden voor verkoop -5-5 Afschrijvingen Bijzondere waardeverminderingen Boekwaarde einde boekjaar Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Boekwaarde einde boekjaar De mutatie uit hoofde van acquisities heeft betrekking op verkregen materiële vaste activa van Zijerveld en Den Hollander Food van EUR 21 miljoen. De bijzondere waardeverminderingen hebben voornamelijk betrekking op een afwaardering tot de getaxeerde opbrengstwaarde van gebouwen en installaties, als gevolg van de voorgenomen sluiting van twee productielocaties in Nederland als onderdeel van het reorganisatieprogramma Reshape. In de winst-en-verliesrekening zijn de bijzondere waardeverminderingen begrepen in de overige bedrijfslasten. De boekwaarde van gebouwen, machines en installaties waarop financiële leaseovereenkomsten van toepassing zijn, bedraagt EUR 15 miljoen (2012: EUR 16 miljoen). Per einde boekjaar zijn voor een bedrag van EUR 243 miljoen (2012: EUR 116 miljoen) verplichtingen aangegaan inzake investeringen in grond, gebouwen en installaties. De in de investeringen begrepen geactiveerde rente bedraagt EUR 7 miljoen (2012: EUR 5 miljoen). Het hiervoor gehanteerde rentepercentage is 4,0% (2012: 4,3%).

108 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Immateriële activa Goodwill 2013 Handelsmerken, klantrelaties en patenten Software Overige Totaal Boekwaarde begin boekjaar Verworven middels acquisitie Investeringen als gevolg van interne ontwikkeling Investeringen Overboekingen Valuta-omrekenverschillen Amortisatie Bijzondere waardeverminderingen Waardeaanpassing verplichting inzake put-optie Boekwaarde einde boekjaar Aanschafwaarde Cumulatieve amortisatie en bijzondere waardeverminderingen Boekwaarde einde boekjaar Goodwill Handelsmerken, klantrelaties en patenten Software Overige Totaal Boekwaarde begin boekjaar Verworven middels acquisitie Investeringen als gevolg van interne ontwikkeling Investeringen 5 5 Overboekingen Valuta-omrekenverschillen Amortisatie Waardeaanpassing verplichting inzake put-optie Boekwaarde einde boekjaar Aanschafwaarde Cumulatieve amortisatie en bijzondere waardeverminderingen Boekwaarde einde boekjaar De mutatie uit hoofde van verworven middels acquisitie heeft betrekking op de verkregen immateriële vaste activa van Zijerveld en Den Hollander Food van EUR 48 miljoen en de gerelateerde goodwill van EUR 25 miljoen voor deze acquisitie, welke is gealloceerd aan de business group Cheese, Butter & Milkpowder. Het saldo van de overboekingen bedraagt EUR 3 miljoen eind Dit betreft een overboeking van Grond, gebouwen en installaties naar Immateriële activa, zie tevens toelichting 11. FrieslandCampina is in 2010 een wereldwijd ICT-standaardisatie programma gestart. Gedurende 2013 is hiervoor een bedrag van EUR 35 miljoen (2012: EUR 15 miljoen) geactiveerd, waarvan het gedeelte dat eind 2013 nog in uitvoering is in de verloopstaat is verantwoord onder de categorie Overige. In 2012 is het systeem door de eerste werkmaatschappijen in gebruik genomen en in 2013 is deze implementatie verder uitgerold naar andere werkmaatschappijen. De uitrol naar overige werkmaatschappijen zal een aantal jaren in beslag nemen.

109 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening In juni 2013 is de DFE put-optie vervallen. Tot het vervallen van de DFE put-optie, was de verplichting inzake de DFE putoptie in 2013 gestegen met EUR 25 miljoen. Deze waardevermeerdering is toegevoegd aan de goodwill. Het vervallen van de put-optie heeft geen invloed op het verantwoorde bedrag aan goodwill. Voor nadere informatie omtrent de DFE put-optie wordt verwezen naar toelichting 14 en toelichting Impairment test voor groepen van kasstroomgenererende eenheden die goodwill bevatten FrieslandCampina voert de goodwill impairment test jaarlijks in het tweede kwartaal uit, of op een ander moment indien er sprake is van een aanwijzing voor een bijzondere waardevermindering. Goodwill wordt gevolgd en getest op het niveau van de business group, bestaande uit een groep van kasstroomgenererende eenheden op het moment van het uitvoeren van de goodwill impairment test. Bij de goodwill impairment test wordt de realiseerbare waarde, zijnde de bedrijfswaarde, per business group berekend. Uit de in het tweede kwartaal uitgevoerde goodwill impairment test voor de business group Consumer Products Europe is gebleken dat de geschatte bedrijfswaarde van de business group Consumer Products Europe de boekwaarde met EUR 279 miljoen overschrijdt. Echter, als gevolg van de gevoeligheid van de uitkomsten van de goodwill impairment test van de business group Consumer Products Europe voor relatief geringe veranderingen in de veronderstellingen en het in het tweede halfjaar achterblijven van de werkelijke resultaten 2013 ten opzichte van het budget 2013, is besloten een bijgewerkte goodwill impairment test voor de business group Consumer Products Europe uit te voeren. Ondanks de resultaatverbetering is het herstel achtergebleven bij de verwachtingen als gevolg van economisch moeilijkere omstandigheden in Europa en de snel gestegen melkprijzen. De inschatting is dat deze marktomstandigheden en de volatiliteit van de melkprijzen structureel van aard zullen zijn waardoor de verwachtingen zijn bijgesteld. Als gevolg van de uitkomst van de bijgewerkte goodwill impairment test is er voor business group Consumer Products Europe een bijzondere waardevermindering van de goodwill van EUR 200 miljoen verantwoord. De belangrijkste aannames die zijn toegepast voor de berekening van de bedrijfswaarde per business group zijn opgenomen in onderstaande tabel. De aannames voor de business group Consumer Products Europe betreffen de aannames welke zijn gehanteerd voor de bijgewerkte goodwill impairment test. Groeivoet restwaarde % % % Gebudgetteerde EBITDA ten opzichte van netto-omzet Discontovoet voor belastingen Consumer Products Europe 1,7 2, Consumer Products International 2,5 2, Cheese, Butter & Milkpowder 2, Ingredients 2,0 2, De gebudgetteerde EBITDA-marges zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden, specifieke verwachtingen voor de nabije toekomst en marktconforme groeipercentages. De discontovoet voor iedere business group is gebaseerd op in de markt waarneembare gegevens en is bepaald voor belasting. De bedrijfswaarden van de business groups zijn bepaald op basis van het budget 2013 en de meerjarenplannen tot en met 2017, rekening houdend met de hiervoor vermelde factoren die hebben geleid tot bijstelling van de verwachtingen voor business group Consumer Products Europe. Tevens wordt rekening gehouden met een vergoeding voor de coöperatieve rol die de business group Cheese, Butter & Milkpowder vervult bij het verwerken van ledenmelk en vet in het bijzonder. Voor de periode na 2017 is een groeipercentage gehanteerd dat gelijk is aan de verwachte lange termijn inflatiepercentages. De uitkomst van de goodwill impairment test is dat de bedrijfswaarden de boekwaarden van de business groups overschrijden met uitzondering van de bedrijfswaarde van de business group Consumer Products Europe. Als gevolg hiervan is voor de business group Consumer Products Europe een bijzondere waardevermindering van de goodwill van EUR 200 miljoen verantwoord, waarna de bedrijfswaarde gelijk is aan de verantwoorde boekwaarde van deze business group.

110 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 108 Gevoeligheid voor veranderingen in veronderstellingen De uitkomst van de goodwill impairment test van de business groups Consumer Products International, Cheese, Butter & Milkpowder en Ingredients laat zien dat de bedrijfswaarden de boekwaarden van de business groups in ruime mate overschrijden. Een redelijke aanpassing van de uitgangspunten leidt in deze gevallen niet tot lagere bedrijfswaarden dan de boekwaarden van deze business groups. Na de bijzondere waardevermindering in business group Consumer Products Europe is de bedrijfswaarde van EUR 1,1 miljard gelijk aan de boekwaarde. Nadelige mutaties in de belangrijkste aannames zouden voor de business group Consumer Products Europe daarom leiden tot een verdere bijzondere waardevermindering. Invoering gewijzigde managementstructuur De managementstructuur is gewijzigd per 1 oktober Voor nadere informatie hieromtrent wordt verwezen naar toelichting 1. In onderstaande tabel is de allocatie van de goodwill naar de business groups opgenomen. De bijzondere waardevermindering van de goodwill van EUR 200 miljoen is gealloceerd aan business group Consumer Products EMEA. Er heeft geen herallocatie van goodwill tussen de verschillende business groups plaatsgevonden als gevolg van de invoering van de gewijzigde managementstructuur en derhalve heeft de invoering van de gewijzigde managementstructuur geen invloed gehad op de vergelijkende cijfers in onderstaande tabel Consumer Products EMEA Consumer Products Asia Cheese, Butter & Milkpowder 25 Ingredients Voor de per 1 oktober 2013 gedefinieerde business groups Consumer Products EMEA en Consumer Products Asia geldt eveneens dat de bedrijfswaarden de boekwaarden van de business groups overschrijden. Een redelijke aanpassing van de uitgangspunten leidt ook in deze gevallen niet tot lagere bedrijfswaarden dan de boekwaarden van deze business groups. De belangrijkste aannames die zijn toegepast voor de berekening van de bedrijfswaarden van de business groups Consumer Products EMEA respectievelijk Consumer Products Asia zijn vergelijkbaar met de belangrijkste aannames die zijn toegepast voor de berekening van de bedrijfswaarden van de voormalige business groups Consumer Products Europe respectievelijk Consumer Products International. 13 Joint ventures en geassocieerde deelnemingen Boekwaarde begin boekjaar Bijzondere waardeverminderingen -1 Valuta-omrekenverschillen -3 Resultaat 8 16 Ontvangen dividend -7-8 Boekwaarde einde boekjaar Financiële gegevens van de joint ventures en geassocieerde deelnemingen: Aandeel in resultaat 8 16 Aandeel in omzet Balansgegevens: Vaste activa Vlottende activa Eigen vermogen Langlopende verplichtingen Kortlopende verplichtingen Voor een opsomming van de belangrijkste joint ventures en geassocieerde deelnemingen wordt verwezen naar pagina 136.

111 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 14 Derivaten De toelichting op de doelstelling, gedragslijnen en beleid met betrekking tot het gebruik van derivaten en andere financiële instrumenten in de activiteiten van FrieslandCampina is opgenomen in toelichting Afdekkingsderivaten In de balans zijn de afdekkingsderivaten opgenomen in de kortlopende en langlopende overige financiële activa en overige financiële verplichtingen. Afdekkingactiviteiten 2013 Aflossing Activa Passiva Contractvolume ultimo Cross currency swaps voor fixering van rente op langlopende verplichtingen (geactiveerd) Cross currency swaps voor fixering van rente op langlopende verplichtingen (gepassiveerd) Interest rate swaps voor fixering van rente op rentedragende verplichtingen 2017 en na Totaal kasstroomafdekkingen met toepassing van hedge accounting 3 68 Cross currency swaps voor fixering van langlopende lening Valuta derivaten geactiveerd Valuta derivaten gepassiveerd Derivaten waarop geen hedge accounting wordt toegepast 4 1 Totaal derivaten 7 69 Opgenomen onder kortlopend 4 2 Opgenomen onder langlopend 3 67 Afdekkingactiviteiten 2012 Aflossing Activa Passiva Contractvolume ultimo Cross currency swaps voor fixering van rente op langlopende verplichtingen (geactiveerd) na Cross currency swaps voor fixering van rente op langlopende verplichtingen (gepassiveerd) Interest rate swaps voor fixering van rente op rentedragende verplichtingen 2013 en na Valuta derivaten gepassiveerd 5 Totaal kasstroomafdekkingen met toepassing van hedge accounting Cross currency swaps voor fixering van langlopende lening Valuta derivaten geactiveerd Valuta derivaten gepassiveerd Derivaten waarop geen hedge accounting wordt toegepast 3 1 Totaal derivaten Opgenomen onder kortlopend 3 15 Opgenomen onder langlopend 13 46

112 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 110 Kasstroomafdekkingen Ten behoeve van opgenomen leningen van USD 696 miljoen, zijn cross currency swaps afgesloten, waardoor de USD aflossings- en rentebetalingsverplichtingen aan institutionele beleggers zijn omgezet in EUR verplichtingen. De interest rate swaps zijn afgesloten om de variabele renteverplichtingen op de rentedragende verplichtingen om te zetten in vaste renteverplichtingen. Voor genoemde afdekkingen, waarop hedge accounting wordt toegepast, wordt conform IAS 39 voldaan aan de documentatievereisten van hedge accounting en vinden vooraf en per rapportagedatum effectiviteitstesten plaats. Deze afdekkingen zijn zeer effectief gebleken, waardoor er ultimo 2013 EUR -24 miljoen aan reserve inzake kasstroomafdekkingen in het eigen vermogen is opgenomen. Hiervan heeft EUR -20 miljoen betrekking op de cross currency swaps en EUR -4 miljoen op de interest rate swaps. Gedurende 2013 is een hedge relatie verbroken en is EUR 3 miljoen overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening vanuit de reserve inzake kasstroomafdekkingen. Dit betrof het effectieve gedeelte van de rentebetalingen gedurende het boekjaar. In 2013 is het onderliggende hedged item eveneens beëindigd. Derivaten waarop geen hedge accounting wordt toegepast Derivaten waarop geen hedge accounting wordt toegepast zijn afgesloten tegenover gecontracteerde verkopen, respectievelijk inkopen, leningen, openstaande debiteuren en openstaande crediteuren. De mutaties in de waarde van deze derivaten worden grotendeels gecompenseerd door tegenovergestelde waardemutaties op de debiteuren en crediteuren. Het is, en was gedurende de verslagperiode, het beleid van FrieslandCampina om niet voor speculatieve doeleinden in financiële instrumenten te handelen. Put-optie verplichtingen In de balans zijn de put-optie verplichtingen opgenomen onder de kortlopende overige financiële verplichtingen Verplichtingen inzake put-opties Op basis van een overeenkomst tussen FrieslandCampina en Fonterra Co-operative Group Ltd. had FrieslandCampina de verplichting het 50% belang, dat gehouden werd door Fonterra in DMV-Fonterra Excipients GmbH & Co KG, over te nemen tegen tenminste de inbrengwaarde van Fonterra bij het aangaan van de joint venture in Fonterra heeft geen gebruik gemaakt van het recht om deze put-optie uit te oefenen in juni 2013 en daarom is de put-optie komen te vervallen en is de toepassing van de (anticipated) acquisition method beëindigd. FrieslandCampina behoudt zeggenschap over DMV-Fonterra Excipients GmbH & Co KG na het vervallen van deze put-optie, en derhalve is de transactie verwerkt als transactie tussen aandeelhouders. Als gevolg hiervan is de geherwaardeerde verplichting inzake de put-optie van EUR 183 miljoen ten gunste gekomen van de reserves en de minderheidsbelangen in het eigen vermogen. Deze optie was tot juni 2013 verwerkt met als uitgangspunt dat Fonterra de optie zou gaan uitoefenen waardoor een verplichting ontstond welke bepaald was volgens de in de overeenkomst opgenomen voorwaarden. Deze verplichting was vervolgens contant gemaakt per balansdatum. Veranderingen in de waarde van de verplichting werden direct toegevoegd aan c.q. in mindering gebracht op de goodwill. De waardewijziging van de put-optie verplichting in 2013 tot het moment van vervallen van de put-optie bedraagt EUR 28 miljoen (2012: EUR 33 miljoen). 15 Overige financiële activa Verstrekte leningen Effecten 30 Derivaten 3 13 Langlopende vorderingen

113 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Van de verstrekte leningen heeft EUR 19 miljoen betrekking op een lening aan de joint venture Great Ocean Ingredients Pty. Ltd. (2012: EUR 20 miljoen). Het restant betreft leningen aan derde partijen. De gemiddelde rentevergoeding van de leningen is ultimo ,8% (2012: 2,9%). Van de verstrekte leningen vervalt EUR 21 miljoen na De verstrekte leningen zijn allemaal nog binnen de vervaltermijn. 111 Op 11 juli 2013 heeft FrieslandCampina tegen betaling van EUR 14 miljoen een belang van 7,5% verworven in Synlait Milk Ltd. Dit betreft een zuivelbedrijf in Nieuw-Zeeland dat beursgenoteerd is aan de New Zealand stock exchange ( NZX ). Op 31 december 2013 heeft dit belang een waarde van EUR 26 miljoen welke onder effecten zijn vermeld. Voor derivaten zie toelichting Voorraden Grond- en hulpstoffen Gereed product en handelsgoederen Van de voorraad gereed product en handelsgoederen is EUR 287 miljoen (2012: EUR 175 miljoen) gewaardeerd tegen lagere marktwaarde. In 2013 bedraagt de totale afwaardering van voorraad gereed product en handelsgoederen naar marktwaarde EUR 30 miljoen (2012: EUR 17 miljoen). De afwaardering is opgenomen in de kosten van grond- en hulpstoffen en handelsgoederen. Er zijn geen voorraden verpand als zekerheid voor verplichtingen. 17 Handelsdebiteuren en overige vorderingen Handelsdebiteuren Vorderingen op gelieerde onderneming Overige vorderingen Voorziening voor dubieuze handelsdebiteuren Vorderingen ter zake van belastingen (excl. vennootschapsbelasting) en premies sociale verzekeringen Vooruitbetalingen Voorziening voor dubieuze handelsdebiteuren Begin boekjaar Overgenomen middels acquisitie -3-2 Toevoegingen ten laste van de winst-en-verliesrekening -1-3 Vrijgevallen ten gunste van de winst-en-verliesrekening 1 2 Afboeking handelsdebiteuren 4 2 Einde boekjaar Betalingstermijn handelsdebiteuren en overige vorderingen Bruto Afwaardering Netto Binnen betalingstermijn Overschrijding minder dan 3 maanden Overschrijding tussen 3 en 6 maanden 5 5 Overschrijding meer dan 6 maanden

114 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 112 De toevoegingen en vrijgevallen bedragen van de voorziening voor dubieuze handelsdebiteuren zijn opgenomen in de overige bedrijfslasten (toelichting 8). Bedragen ten laste van de voorziening worden doorgaans afgeschreven, wanneer niet wordt verwacht dat deze inbaar zijn. De handelsdebiteuren en overige vorderingen zijn niet rentedragend en hebben over het algemeen een krediettermijn van 10 tot 90 dagen. FrieslandCampina heeft in verschillende landen een kredietverzekering afgesloten om het kredietrisico op klanten te mitigeren. Ultimo 2013 bedraagt de verzekerde positie EUR 318 miljoen (2012: EUR 348 miljoen). 18 Liquide middelen Deposito's Liquide middelen Liquide middelen tot een bedrag van EUR 21 miljoen (2012: EUR 6 miljoen) staan niet ter vrije beschikking van de vennootschap, deze hebben geheel betrekking op bankgaranties. 19 Eigen vermogen Aandelenkapitaal Het aantal geplaatste aandelen bedraagt zowel begin als eind boekjaar aandelen, op deze aandelen is EUR 370 miljoen gestort. Het maatschappelijk kapitaal bedraagt EUR miljoen, verdeeld in aandelen van EUR 100 nominaal. De aandelen zijn in handen van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. Agioreserve Het agio omvat het bedrag dat bij uitgifte van aandelen is gestort boven de nominale waarde. Perpetuele obligaties FrieslandCampina heeft op 3 juni 2013 de in 2003 uitgegeven 7,125% perpetuele cumulatieve achtergestelde obligaties van nominaal 125 miljoen euro afgelost. De notering van de obligaties aan Euronext Amsterdam is hiermee beëindigd. Naast de hoofdsom is de verschuldigde rente betaald. Tot het moment van aflossing van de perpetuele cumulatieve achtergestelde obligaties, is vanuit de winst van het boekjaar 2013 EUR 4 miljoen (2012: EUR 9 miljoen) toegerekend aan de houders van de perpetuele obligaties. Ledenobligaties De ledenobligaties bestaan uit ledenobligaties-vast en ledenobligaties-vrij. Ledenobligaties-vast zijn niet verhandelbaar. Bij bedrijfsbeëindiging en beëindiging van het lidmaatschap worden de ledenobligaties-vast automatisch omgezet in ledenobligaties-vrij. Rechtspersonen die lid zijn van FrieslandCampina, kunnen ook bij bedrijfsoverdracht ledenobligaties-vast omzetten in ledenobligaties-vrij. Ledenobligaties-vrij kunnen rentedragend worden aangehouden en kunnen worden bijgekocht en verkocht tussen obligatiehouders. De ledenobligaties zijn geplaatst bij Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. als ook bij haar leden. De ledenobligaties zijn eeuwigdurend en kennen geen vervaldatum. Het rentetarief voor de ledenobligaties is de zesmaands Euribor plus 3,0%, per 1 juni en 1 december van het jaar. De obligaties zijn achtergesteld bij de vorderingen van alle andere bestaande en toekomstige schuldeisers, voor zover die niet zijn achtergesteld. Leden-melkveehouders ontvangen een gedeelte van de vergoeding voor melkleveranties over het boekjaar in de vorm van ledenobligaties-vast. Rentebetaling kan worden uitgesteld indien Koninklijke FrieslandCampina N.V. in de 12 maanden voorafgaand aan de jaarlijkse coupondatum geen prestatietoeslag heeft vastgesteld of uitgekeerd. Uitgestelde rente wordt betaalbaar op de datum waarop weer prestatietoeslag wordt uitgekeerd. De ledenobligaties classificeren als eigen vermogen. Vanuit de winst van het boekjaar 2013 is EUR 34 miljoen (2012: 41 miljoen) toegerekend als vergoeding aan de houders van de ledenobligaties. Daarnaast is in 2013 EUR 114 miljoen (2012: 84 miljoen) toegekend aan leden-melkveehouders door middel van de uitgifte van ledenobligaties-vast als onderdeel van de vergoedingen voor melkleveranties in 2013.

115 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Lening coöperatie De EUR 290 miljoen achtergestelde lening, in 2009 verleend door Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. aan Koninklijke FrieslandCampina N.V., is per 30 december 2013 omgezet in een perpetueel achtergestelde lening. De EUR 290 miljoen perpetueel achtergestelde lening is eeuwigdurend en kent geen vervaldatum. Het rentetarief voor de perpetueel achtergestelde lening is de zesmaands Euribor plus 3,0%, per 1 juni en 1 december van het jaar. De lening van de coöperatie is achtergesteld bij de vorderingen van alle andere bestaande en toekomstige schuldeisers, voor zover die niet zijn achtergesteld. Rentebetaling kan worden uitgesteld indien Koninklijke FrieslandCampina N.V. in de 12 maanden voorafgaand aan de jaarlijkse rentebetaaldatum geen prestatietoeslag heeft vastgesteld of uitgekeerd. Uitgestelde rente wordt betaalbaar op de datum waarop weer prestatietoeslag wordt uitgekeerd. De perpetueel achtergestelde lening coöperatie classificeert als eigen vermogen. 113 Reële-waardereserve De reële-waardereserve bevat de reële waarde veranderingen van financiële instrumenten die zijn aangemerkt als beschikbaar voor verkoop. Reserve kasstroomafdekkingen De reserve inzake kasstroomafdekkingen bevat de wijzigingen in de reële waarde van interest rate swaps, cross currency swaps en valutatermijncontracten voor zover deze classificeren als zeer effectieve kasstroomafdekkingen. Reserve valuta-omrekenverschillen De reserve valuta-omrekenverschillen heeft betrekking op de cumulatieve valutawaarderingsverschillen van dochterondernemingen, alsmede valutawaarderingsverschillen van aan dochterondernemingen verstrekte leningen met een permanent karakter. Algemene reserve De algemene reserve betreft het saldo van de in het verleden behaalde winsten die niet uitgekeerd zijn aan de aandeelhouder. Krachtens statutaire bepalingen kan tot dividenduitkering worden besloten, indien en voor zover het eigen vermogen groter is dan het bedrag van het geplaatste aandelenkapitaal vermeerderd met de reserves die krachtens de wet moeten worden aangehouden. Minderheidsbelangen De post minderheidsbelangen heeft betrekking op het aandeel in het eigen vermogen wat niet aan FrieslandCampina toekomt. De DFE put-optie is in juni 2013 komen te vervallen, zie toelichting 14. FrieslandCampina behoudt zeggenschap over DMV-Fonterra Excipients GmbH & Co KG na het vervallen van deze put-optie en derhalve is de transactie verwerkt als transactie tussen aandeelhouders. Als gevolg hiervan is de verplichting inzake de put-optie van EUR 183 miljoen per vervaldatum ten gunste van de reserves en de minderheidsbelangen in het eigen vermogen gekomen. Door het vervallen van de DFE put-optie, is het aandeel van Fonterra Co-operative Group Ltd. in DMV-Fonterra Excipients GmbH & Co KG per vervaldatum als minderheidsbelang geclassificeerd.

116 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Personeelsbeloningen FrieslandCampina kent verschillende pensioenregelingen voor haar (voormalige) medewerkers. De toegezegdpensioenregelingen zijn voornamelijk geïndexeerde middelloonregelingen en hebben veelal betrekking op de Nederlandse en Duitse onderdelen. Verder bestaat een aantal toegezegde-bijdrageregelingen voor zowel Nederlandse als buitenlandse activiteiten. Een groot gedeelte van de pensioenverplichtingen voor toegezegd-pensioenregelingen, per eind %, houdt verband met twee pensioenregelingen voor Nederlandse medewerkers, die in de tabel hieronder nader worden toegelicht. Voormalig Campina medewerkers Voormalig Friesland Foods medewerkers en nieuwe FrieslandCampina medewerkers Karakteristieken regeling De pensioenregeling is gebaseerd op de CAO voor de zuivelindustrie, biedt recht op een ouderdoms- en nabestaandenpensioen en kent een pensioenleeftijd van 65 jaar (met ingang van 1 januari jaar). De opgebouwde aanspraken van medewerkers worden jaarlijks verhoogd met de algemene loonindex in de zuivelindustrie. De aanspraken van inactieve deelnemers worden jaarlijks met maximaal de consumentenprijsindex alle huishoudens afgeleid verhoogd op basis van een besluit van het bestuur van het ondernemingspensioenfonds (voormalig Campina medewerkers) en de directie van FrieslandCampina (voormalig Friesland Foods medewerkers en nieuwe FrieslandCampina medewerkers). Het betreft een voorwaardelijke toezegging. Voor de voormalig Friesland Foods medewerkers geldt de pensioenopbouw over een niet gemaximeerd salaris. Voor de overige deelnemers wordt voor het salaris boven EUR (2013) pensioen opgebouwd in een toegezegde-bijdrageregeling. Pensioenuitvoerder Ondernemingspensioenfonds Verzekeraar, in een gesepareerd beleggingsdepot, middels een garantiecontract Financieringsafspraken FrieslandCampina betaalt jaarlijks een kostendekkende premie waarin o.a. zijn opgenomen de actuariële kosten voor pensioenopbouw en indexatie voor actieve deelnemers. Daarnaast zijn additionele financieringsafspraken gemaakt (extra premie en aanvullende betalingen bij onderdekking) van in totaal EUR 77 miljoen tot Dit bedrag is voldaan en er zijn geen aanvullende betalingen meer verschuldigd. Eind 2013 is de uitvoeringsovereenkomst met het pensioenfonds opgezegd, zodat deze formeel eind 2014 afloopt. Eind 2013 bedroeg de dekkingsgraad 102,7%. Naast de kosten voor actuariële opbouw en indexatie, zijn ook betalingen voor de verzwaring van sterftegrondslagen verschuldigd. Zolang de dekkingsgraad van het depot ultimo jaar op contractsvoorwaarden hoger is dan 110% hoeven geen premies te worden afgedragen. Daartegenover staat de verplichting de dekkingsgraad tot 110% aan te vullen, als deze 1,5 jaar lang lager is dan 110%. Eind 2013 bedroeg de dekkingsgraad 114,8%.

117 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Toezicht en governance De pensioenpremie en benodigde buffers worden berekend op basis van de eisen in de Pensioenwet. Op basis van deze regels is De verantwoordelijkheid om voldoende middelen aan te houden om alle uitkeringen te kunnen doen ligt bij de 115 de pensioenpremie kostendekkend en dient verzekeraar. Het toezicht hierop vindt de dekkingsgraad van het pensioenfonds plaats door DNB. eind 2013 minimaal 104% te bedragen. De De pensioenpremie wordt vastgesteld Nederlandsche Bank (DNB) houdt hierop op basis van de grondslagen in het toezicht. Aangezien de dekkingsgraad eind verzekeringscontract ,7% bedroeg, beraadt het bestuur Het beleggingsbeleid voor het van het pensioenfonds zich over eventuele verzekeringscontract wordt vastgesteld kortingsmaatregelen. in overleg tussen FrieslandCampina en Het bestuur van het pensioenfonds bestaat verzekeraar. uit vertegenwoordigers van de werkgever, werknemers en gepensioneerden. Opbouw deelnemersbestand Het deelnemersbestand bestaat voor Het deelnemersbestand bestaat voor ongeveer 15% uit actieve deelnemers, ongeveer 65% uit actieve deelnemers, voor 35% uit voormalig medewerkers voor 25% uit voormalig medewerkers en voor 50% uit gepensioneerden. en voor 10% uit gepensioneerden. De gemiddelde looptijd van de De gemiddelde looptijd van de pensioenverplichtingen bedraagt pensioenverplichtingen bedraagt ongeveer 15 jaar. ongeveer 20 jaar. Belangrijkste risico s Na de afgesproken herstelbetalingen Het belangrijkste risico is dat de tot 2013 is FrieslandCampina geen dekkingsgraad ultimo enig jaar tot aanvullende betalingen meer onder de 110% zakt. In dat geval is verschuldigd. Daarmee liggen de risico s FrieslandCampina na 1,5 jaar verplicht in de regeling in grote mate bij het de dekkingsgraad tot 110% aan te vullen. pensioenfonds. Aangezien de pensioenverplichtingen in het contract op basis van een vaste rente worden berekend, is de ontwikkeling van de beleggingen van significante invloed op de dekkingsgraad. De hierna opgenomen tabellen geven de veronderstellingen weer welke gehanteerd zijn bij het uitvoeren van de berekeningen voor de (mutaties in de) contante waarde van de pensioenaanspraken en de beleggingen en de betreffende onderdelen van de pensioenlasten, zoals verwerkt in de geconsolideerde balans en winst-en-verliesrekening. Veronderstellingen % % Discontovoet 3,2 / 3,5 3,3 / 3,9 Looninflatie 2,5 2,5 Prijsinflatie / stijging franchise 2,0 2,0 Indexatie - actieven 2,5 2,5 - inactieven en gepensioneerden 0,0-1,8 0,0-1,7 Levensverwachting in jaren in jaren - 65 jarige man / vrouw eind ,4 / 22,9 20,3 / 22,8-65 jarige man / vrouw over 20 jaar 22,4 / 24,0 22,3 / 24,0 1 De getoonde percentages betreffen de hiervoor genoemde Nederlandse pensioenregelingen en een in het verleden getroffen overgangsregeling, welke 94% (2012: 93%) van de contante waarde van de toegekende pensioenaanspraken vertegenwoordigen, respectievelijk 99% (2012: 99%) van de marktwaarde van de beleggingen. De toegepaste discontovoet methode geeft een juiste weerspiegeling van de markt voor hoogwaardige bedrijfsobligaties en houdt op de juiste wijze rekening met de beweeglijkheid van de rente op leningen met een langere looptijd.

118 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 116 Verloop en specificatie van de post nettopensioenverplichting Marktwaarde van de beleggingen Contante waarde van de toegekende pensioenaanspraken Nettopensioenverplichting Marktwaarde van de beleggingen Contante waarde van de toegekende pensioenaanspraken Nettopensioenverplichting Begin boekjaar Overgenomen middels acquisitie Herrubricering 2 2 Kosten voor opbouw Aanpassing pensioenregeling Rentelast / -opbrengst Administratie- en uitvoeringskosten Ontvangen premies Betaalde uitkeringen Valuta-omrekenverschillen Mutaties door beleggingsresultaten en aanpassing garantiewaarde Mutaties door wijzigingen financiële aannames Mutaties door wijzigingen demografische aannames Mutaties door bestandsontwikkeling Einde boekjaar Rubricering Vaste activa 6 4 Langlopende verplichtingen Met ingang van 2013 zijn de rentelasten over de kosten voor opbouw niet meer onder rentelasten verantwoord, maar als kosten voor opbouw. De vergelijkende cijfers over 2012 zijn hiervoor aangepast. Van de toegekende pensioenaanspraken eind 2013 van EUR miljoen is EUR 236 miljoen nog niet gefinancierd (2012: EUR 248 miljoen). Pensioenlasten opgenomen in de winst-en-verliesrekening Kosten voor opbouw Aanpassing pensioenregeling -29 Rentelast Administratie- en uitvoeringskosten 3 2 In de winst-en-verliesrekening opgenomen last uit hoofde van toegezegd-pensioenregelingen Pensioenlasten uit hoofde van toegezegde-bijdrageregelingen Aandeel werknemers in pensioenlasten -5-5 Pensioenlasten opgenomen in de winst-en-verliesrekening De aanpassing pensioenregeling betreft voornamelijk de verhoging van de pensioenleeftijd naar 67 jaar voor Nederlandse regelingen. De Nederlandse bedrijfstakpensioenregelingen zijn te kwalificeren als toegezegde-bijdrageregelingen. FrieslandCampina verwacht in 2014 EUR 120 miljoen bij te dragen aan haar toegezegd-pensioenregelingen en EUR 23 miljoen aan de toegezegde-bijdrageregelingen.

119 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Belangrijkste beleggingscategorieën in percentage van de marktwaarde van de totale beleggingen: % % % % Ondernemingspensioenfonds Verzekeringscontract Ondernemingspensioenfonds Verzekeringscontract Aandelen - Noord Amerika Europa Verre Oosten incl. Japan Opkomende markten Overige 3 2 Vastrentende waarden - Investment grade Non-investment grade 1 1 Garantiewaarde verzekeringscontract Totaal De beleggingen in het ondernemingspensioenfonds en de garantiewaarde van het verzekeringscontract maken eind 2013 respectievelijk 51% en 48% uit van de totale beleggingen. De overige beleggingen (1% van de totale beleggingen) hebben betrekking op buitenlandse pensioenregelingen en bestaan uit verzekeringscontracten en diverse beleggingen. Van de beleggingen in het ondernemingspensioenfonds heeft een bedrag van EUR 6 miljoen (2012: EUR 5 miljoen) geen directe of indirecte marktnotering. Daarnaast is ongeveer EUR 25 miljoen belegd in achtergestelde obligaties van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. In het ondernemingspensioenfonds wordt het renterisico van de verplichtingen voor 51% afgedekt middels een liability matching portefeuille, voor het grootste deel bestaande uit fysieke staatsobligaties. Voor het grootste gedeelte van de overige vastrentende waarden en de aandelen wordt het valutarisico voor 70% tot 100% afgedekt. De waarde van de beleggingen in het verzekeringscontract is afgeleid van de garantiewaarde van dit contract. De winstdeling in dit contract wordt echter bepaald door de beleggingen in het gesepareerd beleggingsdepot. Deze beleggingen bestaan voor ongeveer 50% uit vastrentende waarden, 44% uit aandelen en 6% uit overige beleggingen. Omdat de verzekeraar de pensioenverplichtingen vaststelt op een vaste rente, is er beperkt sprake van rente-afdekking. Onderstaande tabellen laten voor de Nederlandse regelingen de impact van een wijziging in de belangrijkste aannames zien op de contante waarde van de toegekende pensioenaanspraken. Effect op de contante waarde van de toegekende pensioenaanspraken ultimo jaar 2013 Stijging Daling Wijziging rekenrente met 0,25% Wijziging looninflatie en indexatie actieven met 0,25% Wijziging indexatie inactieven met 0,25% Wijziging levensverwachting met 1 jaar Een wijziging in meerdere aannames leidt mogelijk tot andere effecten dan de optelling van de afzonderlijke effecten door het optreden van kruis-effecten. Bovendien zijn de gevolgen voor de nettopensioenverplichting veelal kleiner, omdat bovengenoemde effecten deels worden gecompenseerd door een wijziging in de waarde van de beleggingen, of de indexatie-aanname.

120 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 118 Impact IAS 19 (herzien 2011) IAS 19 (herzien 2011) wordt toegepast sinds 1 januari Als gevolg daarvan wordt de verwachte opbrengst beleggingen van toegezegd-pensioenregelingen niet opgenomen in de winst-en-verliesrekening. In plaats daarvan wordt de rente op de nettopensioenverplichting uit hoofde van toegezegde pensioenaanspraken opgenomen in de winst-en-verliesrekening. Deze wordt berekend door de nettopensioenverplichting te vermenigvuldigen met de discontovoet die wordt gebruikt om de pensioenaanspraken te waarderen. Ook kunnen nog niet in aanmerking genomen kosten inzake verstreken dienstjaren niet langer worden uitgesteld en verantwoord gedurende toekomstige dienstjaren. In plaats daarvan worden alle kosten inzake verstreken dienstjaren opgenomen wanneer de wijziging van een pensioenregeling ingaat of wanneer FrieslandCampina bijbehorende kosten van reorganisatie of beëindiging opneemt. Tot 2012 werden kosten inzake verstreken dienstjaren lineair opgenomen als lasten in de gemiddelde periode tot de aanspraken onvoorwaardelijk werden toegezegd. De impact van IAS 19 (herzien 2011) op de geconsolideerde balans per 31 december 2012: Impact van IAS 19 (herzien 2011) op nettopensioenverplichting Nettopensioenverplichting voor invoering 257 Toename nettopensioenverplichting als gevolg van invoering 341 Nettopensioenverplichting na invoering 598 Gerubriceerd onder vaste activa 4 Gerubriceerd onder langlopende verplichtingen 602 Impact van IAS 19 (herzien 2011) op het eigen vermogen Toename nettopensioenverplichting -341 Toename latente belastingvorderingen 85 Netto-effect op eigen vermogen -256 De netto negatieve impact op het eigen vermogen van EUR 256 miljoen bestaat voor EUR 260 miljoen negatief uit nog niet verwerkte actuariële resultaten en nog niet in aanmerking genomen kosten inzake verstreken dienstjaren en voor EUR 4 miljoen positief uit de netto impact op de winst-en-verliesrekening van 2012 (voornamelijk als gevolg van het berekenen van de opbrengst van beleggingen op basis van de discontovoet die wordt gebruikt om de toegezegde pensioenaanspraken te disconteren). Van de niet verwerkte actuariële resultaten en nog niet in aanmerking genomen kosten inzake verstreken dienstjaren (EUR 260 miljoen) heeft EUR 190 miljoen betrekking op 2012 en EUR 70 miljoen op de jaren daarvoor. De impact van IAS 19 (herzien 2011) op de geconsolideerde winst-en-verliesrekening per 31 december 2012: Toename winst voor belastingen 5 Toename belastingeffect -1 Toename winst na belastingen 4 Herwaardering nettopensioenverplichting vóór 2012, na belastingen, opgenomen in saldo begin boekjaar -70 Herwaardering nettopensioenverplichting, na belastingen, opgenomen in het totaalresultaat -190 Totaal herwaardering nettopensioenverplichting -260 Netto-effect op eigen vermogen -256

121 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 21 Latente belastingvorderingen en -verplichtingen Activa en passiva per soort tijdelijk verschil 2013 Grond, gebouwen en installaties Immateriële activa Personeelsvergoedingen Voorraden, debiteuren, derivaten, crediteuren en voorzieningen Nietgerealiseerde verliescompensaties en faciliteiten Begin boekjaar Totaal 119 Latente belastingvorderingen- en verplichtingen hebben betrekking op de volgende balansposten: Vorderingen Verplichtingen Netto Grond, gebouwen en installaties Immateriële activa Personeelsvergoedingen Voorraden, debiteuren, derivaten, crediteuren en voorzieningen Niet-gerealiseerde verliescompensaties en faciliteiten Saldering Nettovordering Activa en passiva per soort tijdelijk verschil 2012 Grond, gebouwen en installaties Immateriële activa Acquisities Opgenomen in winst-enverliesrekening Opgenomen in eigen vermogen Valuta-omrekenverschillen Overige 1 1 Einde boekjaar Personeelsvergoedingen Voorraden, debiteuren, derivaten, crediteuren en voorzieningen Nietgerealiseerde verliescompensaties en faciliteiten Totaal Begin boekjaar Acquisities Opgenomen in winst-enverliesrekening Opgenomen in eigen vermogen Valuta-omrekenverschillen -2-2 Einde boekjaar Latente belastingvorderingen- en verplichtingen hebben betrekking op de volgende balansposten: Vorderingen Verplichtingen Netto Grond, gebouwen en installaties Immateriële activa Personeelsvergoedingen Voorraden, debiteuren, derivaten, crediteuren en voorzieningen Niet-gerealiseerde verliescompensaties en faciliteiten Saldering Nettovordering

122 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 120 De niet-gerealiseerde verliescompensaties en faciliteiten zullen naar verwachting met toekomstige winsten kunnen worden gecompenseerd, deze verwachting is gebaseerd op lange termijn plannen. Latente belastingvorderingen worden niet opgenomen als het niet waarschijnlijk is dat er toekomstige fiscale winsten zullen zijn binnen de entiteiten, waartegen de verliezen kunnen worden benut. Voor de volgende verliezen en faciliteiten zijn geen latente belastingvorderingen erkend: Niet-gewaardeerde verliescompensaties Niet-gewaardeerde faciliteiten Van de niet-gewaardeerde verliezen verstrijkt EUR 4 miljoen tussen de 5 en 10 jaar. De resterende niet-gewaardeerde verliezen en faciliteiten zullen niet verjaren onder de huidige fiscale regelgeving. 22 Voorzieningen Overige voorzieningen Totaal Reorganisatiekosten Reorganisatiekosten Overige voorzieningen Totaal Begin boekjaar Toevoegingen ten laste van de winsten-verliesrekening Vrijgevallen ten gunste van de winsten-verliesrekening Onttrekkingen Einde boekjaar Langlopende voorzieningen Kortlopende voorzieningen Reorganisatiekosten FrieslandCampina is in 2013 een nieuw meerjarig reorganisatieprogramma gestart, genaamd Reshape, in de business group Consumer Products EMEA. De belangrijkste focus van Reshape is het verminderen van de complexiteit, het verbeteren van de efficiëntie en de commerciële slagkracht en het vrijmaken van middelen om te investeren in FrieslandCampina s merken, technologie en innovatie. Aangezien fase 1 van Reshape in 2013 is aangekondigd is hiervoor eind 2013 een reorganisatievoorziening gevormd. De voorziening omvat voornamelijk ontslagvergoedingen en bijkomende kosten als gevolg van het sluiten en inkrimpen van productielocaties in Nederland. Daarnaast heeft FrieslandCampina in voorgaande jaren diverse voorzieningen gevormd voor de herstructuring van productie- en verpakkingslocaties. De onttrekkingen en vrijvallen in 2013 hebben voornamelijk betrekking op de voorziening voor de locaties in Duitsland bij business group Consumer Products EMEA en de voorziening voor de locatie Sénas bij business group Cheese, Butter & Milkpowder. Eind 2013 is de herstructurering van de productieen verpakkingslocaties in Elsterwerda afgerond. De resterende reorganisatievoorzieningen hebben voornamelijk betrekking op de productiefaciliteiten in Duitsland en Hongarije, beide onderdeel van de business group Consumer Products EMEA. De voorzieningen reorganisatiekosten zullen resulteren in toekomstige uitgaande kasstromen. De voorzieningen worden tegen de nominale waarde opgenomen, omdat de contante waarde niet materieel afwijkt.

123 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Overige voorzieningen Deze voorzieningen zijn gevormd voor verplichtingen waarvan de omvang of de kans op daadwerkelijk voorkomen op balansdatum onzeker is. Deze voorzieningen worden tegen de nominale waarde opgenomen, omdat de contante waarde niet materieel afwijkt. 121 In de overige voorzieningen is een bedrag van EUR 2 miljoen (2012: EUR 11 miljoen) begrepen inzake verlieslatende contracten. Het restant heeft voornamelijk betrekking op ontvangen claims en overige voorzieningen. 23 Rentedragende verplichtingen Verplichtingen aan syndicaat kredietinstellingen Verplichtingen aan institutionele beleggers Leningen van gelieerde onderneming 290 Leningen van leden-melkveehouders Financiële leaseverplichtingen Verplichtingen aan kredietinstellingen Overige rentedragende verplichtingen Onderstaand worden de voorwaarden en condities van de uitstaande langlopende verplichtingen weergegeven: Lening Valuta Nominale rente percentage Jaar van aflossing Nominale waarde 2013 Boekwaarde 2013 Nominale waarde 2012 Boekwaarde 2012 Syndicaat (variabele rente) EUR 1, Private Placement (vaste rente) USD/EUR 4, Private Placement (vaste rente) USD 5, Private Placement (vaste rente) USD 4, Private Placement (vaste rente) USD 4, Private Placement (vaste rente) USD 4, Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. (variabele rente) EUR Leden-melkveehouders (variabele rente) EUR 1, Fonterra (variabele rente) EUR/NZD 2, Overige Verplichtingen aan syndicaat kredietinstellingen In 2011 is met een syndicaat van kredietinstellingen overeenstemming bereikt over de herfinanciering van de kredietfaciliteit voor EUR 1 miljard met een looptijd tot augustus Op 31 december 2013 is er EUR 490 miljoen getrokken op de kredietfaciliteit (2012: EUR 185 miljoen), waarvan EUR 240 miljoen (2012: EUR 35 miljoen) als kortlopend is aangemerkt. Verplichtingen aan institutionele beleggers (private placements) FrieslandCampina heeft in totaal bij institutionele beleggers in de Verenigde Staten van Amerika onderhandse leningen geplaatst van USD 696 miljoen (2012: USD 808 miljoen) en EUR 25 miljoen (2012: EUR 25 miljoen) bij een Europese investeerder. FrieslandCampina heeft in juni 2012 onderhandse leningen geplaatst van USD 500 miljoen bij institutionele beleggers in de Verenigde Staten, welke geëffectueerd zijn per augustus Deze onderhandse leningen van USD 500 miljoen hebben een looptijd tussen 5 en 15 jaar met een vast rentepercentage in dollars van 3,1% tot 4,2%, afhankelijk van de looptijd. Deze leningen zijn onder meer bestemd ter financiering van mogelijke acquisities.

124 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 122 Door middel van cross currency swaps zijn de USD aflossings- en rentebetalingsverplichtingen van deze verplichtingen omgezet in EUR verplichtingen met een vaste rente. De cross currency swaps zijn afgesloten ter afdekking van de kasstromen, hierop wordt kasstroomhedge accounting toegepast. De cross currency swaps worden gewaardeerd tegen reële waarde. Het deel van de winst of het verlies behaald op deze hedge-instrumenten dat als een effectieve hedge is aangemerkt, wordt rechtstreeks in het eigen vermogen verwerkt. De USD leningen van USD 696 miljoen (2012: USD 808 miljoen) zijn door middel van bovengenoemde swaps gefixeerd op EUR 532 miljoen (2012: EUR 627 miljoen). Op 31 december 2013 is de gehele lening aan institutionele beleggers (Private placements) als langlopend aangemerkt (2012: EUR 552 miljoen). Leningen van gelieerde onderneming Dit betreft een achtergestelde lening van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A., die op 30 december 2013 is omgezet in een perpetueel achtergestelde lening. Eind 2013 is deze lening derhalve als eigen vermogen geclassificeerd, zie toelichting 19. Leningen van leden-melkveehouders Deze leningen hebben betrekking op het langlopende gedeelte van driejarige depositoleningen gehouden door ledenmelkveehouders. Financiële leaseverplichtingen Toekomstige Contante waarde van Toekomstige Contante waarde van minimale betalingen Rente minimale betalingen minimale betalingen Rente minimale betalingen Minder dan 1 jaar Tussen 1 en 5 jaar Meer dan 5 jaar , ,6 18 In de verschuldigde leasetermijnen is een bedrag van EUR 11 miljoen (contante waarde EUR 9 miljoen) opgenomen voor de samenwerkingsovereenkomst met een derde partij voor de veredeling, opslag en verpakking van kaas (2012: EUR 14 miljoen). Deze overeenkomst heeft een looptijd tot Van de contante waarde van de minimale betalingen is EUR 4 miljoen (2012: EUR 4 miljoen) kortlopend en deze is verantwoord onder verplichtingen aan financiers. Er is geen zekerheid gesteld voor de kortlopende en langlopende leningen. 24 Overige financiële verplichtingen Derivaten Voorwaardelijke verplichting Voor toelichting op de voorwaardelijke verplichting wordt verwezen naar toelichting 2 en toelichting 30 en voor derivaten zie toelichting Verplichtingen aan financiers Kortlopende deel van de langlopende rentedragende verplichtingen Kortlopende rentedragende verplichtingen Rekening courant banken

125 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Onder kortlopende rentedragende verplichtingen is ultimo 2013 een bedrag van EUR 66 miljoen (2012: EUR 72 miljoen) opgenomen voor Commercial Papers. De bankfaciliteit is per jaareinde beëindigd (2012: EUR 115 miljoen). 123 De gemiddelde rentevergoeding over de verplichting ultimo 2013 bedraagt 1,3% (2012: 2,5%). 26 Handelscrediteuren en overige verplichtingen Verplichtingen aan leden-melkveehouders Handelscrediteuren Verplichtingen ter zake van belastingen (excl. vennootschapsbelasting) en premies sociale verzekeringen Verplichtingen aan gelieerde onderneming 1 Overige verplichtingen Niet in de balans opgenomen verplichtingen Na 2018 Totaal Garanties ten behoeve van derden Operationele leaseverplichtingen Aankoopverplichtingen vaste activa Belastingverplichtingen Overige verplichtingen Na 2017 Totaal Garanties ten behoeve van derden 4 4 Operationele leaseverplichtingen Aankoopverplichtingen vaste activa Belastingverplichtingen Overige verplichtingen FrieslandCampina heeft aan de tweede aandeelhouder van Frisian Flag Singapore (Holdings) Pte Ltd een call optie verstrekt, waarmee de tweede aandeelhouder het recht heeft verkregen om onder bepaalde voorwaarden 4,3% van de aandelen in Frisian Flag Singapore (Holdings) Pte Ltd van FrieslandCampina te kopen in de periode van 2012 tot en met Tot op heden is van deze call optie geen gebruik gemaakt door de tweede aandeelhouder. In het kader van de fusie van Friesland Foods en Campina zijn in 2008 jegens de Europese Commissie twee verplichtingen aangegaan. De eerste verplichting houdt in dat aan leden-melkveehouders van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. die het lidmaatschap opzeggen een vertrekpremie moet worden betaald van EUR 5,00 per 100 kilogram melk, geleverd in het jaar voorafgaande aan het jaar waarin het verzoek om in aanmerking te komen voor de vertrekpremie is gedaan. De voorwaarde om voor de vertrekpremie in aanmerking te komen is dat de melkveehouder leverancier wordt bij enig ander koper van boerderijmelk in Nederland. De tweede verplichting houdt in dat maximaal 1,2 miljard kilogram boerderijmelk per jaar beschikbaar moet worden gesteld aan kopers die beschikken over een zuivelfabriek en die verse zuivelproducten, Nederlandse natuurgerijpte kaas of een van deze producten in combinatie met andere zuivelproducten produceren. Kopers kunnen deze melk alleen verwerven voor uitbreiding van productie in bestaande fabrieken, productie in nieuwe fabrieken, alsmede ten behoeve van de in het kader van de overeenkomst met de Europese Commissie door FrieslandCampina afgestoten productiebedrijven te Nijkerk (verse zuivelproducten) en Bleskensgraaf (kaas).

126 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 124 De melk wordt beschikbaar gesteld via een onafhankelijke stichting. De prijs voor de melk is de garantieprijs (welke FrieslandCampina betaalt voor melk geleverd door haar leden-melkveehouders) geldend in de maand van levering. Op deze prijs is gedurende de eerste vijf jaren na het effectief worden van de verplichting een korting van toepassing van 1 procent. Deze periode van vijf jaar zal per 1 juli 2014 verstrijken, waarna deze korting niet meer wordt toegekend. De verplichtingen blijven van toepassing totdat leden-melkveehouders met een melkvolume van in totaal 1,2 miljard kilogram FrieslandCampina hebben verlaten of totdat de verplichtingen zijn ingetrokken door de Europese Commissie op basis van haar overtuiging dat er voldoende Nederlandse boerderijmelk beschikbaar is voor voornoemde kopers. De bedrijfsonderdelen die bij de fusie verkocht moesten worden en nu onderdeel uitmaken van Arla Foods en Deltamilk, maken gebruik van deze mogelijkheid. Van de beschikbare 1,2 miljard kilogram melk is 0,9 miljard door de Dutch Milk Foundation voor deze marktpartijen gereserveerd. In december 2013 hebben FrieslandCampina en A-ware een contract met een looptijd van tien jaar gesloten met betrekking tot de levering van circa 0,3 miljard kilogram melk (het beschikbare restant van de 1,2 miljard kilogram boerderijmelk). De start van de levering van boerderijmelk aan A-ware is voorzien tussen 1 december 2014 en 1 mei Transacties met verbonden partijen Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. is de enige aandeelhouder van Koninklijke FrieslandCampina N.V. Voor de bezoldiging van de raad van commissarissen en executive board zie toelichting 29. Voor pensioenverplichtingen zie toelichting 20. Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. Tussen de aandeelhouder Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. en dochteronderneming FrieslandCampina Nederland B.V. is overeengekomen dat laatstgenoemde de door de coöperatie aangeboden ledenmelk afneemt. In 2013 was dit 9,3 miljard kilogram (2012: 8,9 miljard kilogram). De voor deze melk te betalen prijs is gebaseerd op het gewogen gemiddelde van de melkprijzen in Duitsland, Nederland, Denemarken en België, welke in totaal 48 miljard kilogram melk vertegenwoordigt. De aldus berekende melkprijs wordt gegarandeerd en wordt derhalve de garantieprijs genoemd. Van de winst van Koninklijke FrieslandCampina N.V., na aftrek van de vergoeding op ledenobligaties, de vergoeding voor de perpetuele obligaties en de winst toe te rekenen aan minderheidsbelangen, wordt 50% toegevoegd aan het eigen vermogen van de vennootschap, 30% wordt contant uitgekeerd aan de ledenmelkveehouders als prestatietoeslag voor de geleverde melk en 20% wordt uitgekeerd aan de leden-melkveehouders in de vorm van ledenobligaties-vast. Het reserveringsbeleid wordt iedere drie jaar herzien. Op basis van de herziening van het reserveringsbeleid is vastgesteld dat vanaf % wordt toegevoegd aan het eigen vermogen van de vennootschap, 35% contant wordt uitgekeerd aan de leden-melkveehouders als prestatietoeslag en 20% wordt uitgekeerd aan de leden-melkveehouders in de vorm van ledenobligaties-vast. Onder zowel het huidige als het gewijzigde reserveringsbeleid kan de executive board bij een eventuele bijzondere waardevermindering groter dan EUR 100 miljoen besluiten deze geheel ten laste van de toevoeging aan het eigen vermogen van de vennootschap te brengen. Van deze optie is gebruik gemaakt voor de verwerking van de bijzondere waardevermindering van de goodwill van EUR 200 miljoen. Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. had een achtergestelde lening verstrekt ter financiering van de activa van Koninklijke FrieslandCampina N.V. Voor deze lening zijn gedurende het jaar rentekosten in rekening gebracht. Op 30 december 2013 is deze lening omgezet in een perpetueel achtergestelde lening zoals nader toegelicht in toelichting 19. Van de ledenobligaties is EUR 253 miljoen (2012: EUR 270 miljoen) geplaatst bij Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. De opgebouwde interest op deze ledenobligaties per 31 december 2013 bedraagt EUR 8 miljoen (31 december 2012: EUR 11 miljoen) Interest doorberekend door Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A Vorderingen op Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A Verplichtingen aan Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. 291

127 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Joint ventures en geassocieerde deelnemingen FrieslandCampina koopt en verkoopt regelmatig goederen van en/of aan geassocieerde deelnemingen waarin FrieslandCampina een belang heeft van 50% of minder en significante invloed kan uitoefenen. De condities waarop deze transacties worden uitgevoerd zijn vergelijkbaar met transacties van derden. In onderstaande tabel zijn de verhoudingen toegelicht: Inkoop grond- en hulpstoffen en handelsgoederen Verkoop grond- en hulpstoffen en handelsgoederen Vorderingen op verbonden partijen Verplichtingen aan verbonden partijen 5 4 Raad van commissarissen en executive board De leden van de raad van commissarissen die ook lid zijn van het bestuur van de coöperatie gaan uit hoofde van hun beroep als melkveehouder transacties aan met FrieslandCampina, waaronder het leveren van melk. Dit resulteert in een verplichting per 31 december voor vergoedingen van melkleveringen. Tevens zijn de leden van de raad van commissarissen in het bezit van ledenobligaties en depositoleningen. In onderstaande tabel zijn de verhoudingen toegelicht: Inkoop grondstoffen 3 3 Ledenobligaties Bezoldiging raad van commissarissen en executive board Raad van commissarissen Korte termijn beloningen 0,9 0,9 0,9 0,9 Executive board Korte termijn personeelsbeloningen 4,5 4,1 Lange termijn personeelsbeloningen 1,4 1,5 Pensioenregelingen 0,8 0,8 Bezoldiging executive board exclusief crisisheffing 6,7 6,4 Crisisheffing 0,5 0,9 Bezoldiging executive board inclusief crisisheffing 7,2 7,3 Werkgevers zijn zowel in 2013 als in 2014 een crisisheffing van 16% verschuldigd over het loon uit tegenwoordige dienstbetrekking dat in 2012 respectievelijk 2013 aan een medewerker is betaald, voor zover dat loon hoger was dan EUR Financieel risicomanagement en financiële instrumenten Kapitaalmanagement FrieslandCampina streeft naar een evenwichtige balans tussen een prudent financierings- en reserveringsbeleid, investeringen in de onderneming en uitkeringen aan de leden-melkveehouders. De verhouding tussen de reserveringen en uitkeringen aan de leden-melkveehouders wordt iedere drie jaar herzien en vastgesteld door de ledenraad. Bij de herziening van het beleid worden toekomstige omstandigheden in beschouwing genomen. Tevens wordt rekening gehouden met onvoorziene omstandigheden en risico s die buiten de beïnvloedingssfeer van FrieslandCampina liggen. De executive board draagt, onder supervisie van de raad van commissarissen, de verantwoordelijkheid en stelt het beleid vast omtrent FrieslandCampina s risicomanagement en interne beheersingsmaatregelen. Dit beleid wordt regelmatig geëvalueerd om veranderingen in de marktomstandigheden of activiteiten te reflecteren. Het interne beheersingsraamwerk binnen FrieslandCampina ondersteunt de executive board in haar overzichtstaak.

128 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 126 Financieel risicomanagement FrieslandCampina is een multinational met een groot aantal werkmaatschappijen in verschillende landen. Hierdoor is FrieslandCampina gevoelig voor verschillende financiële risico s, zoals kredietrisico, renterisico, liquiditeitsrisico en valutarisico. Het algemene risico beleid is erop gericht om financiële risico s te identificeren, analyseren en waar nodig deze risico s te mitigeren om zodoende mogelijke negatieve financiële resultaten te voorkomen. De afdeling Corporate Treasury heeft het mandaat gekregen om deze mitigerende maatregelen uit te voeren. Deze maatregelen zijn vastgelegd in duidelijk geformuleerd beleid. Corporate Treasury rapporteert de blootstelling aan financiële risico's, inclusief liquiditeitsrisico, valutarisico, renterisico en kredietrisico op financiële dienstverleners aan het Treasury Committee. De voornaamste financiële instrumenten van FrieslandCampina bestaan uit leningen van kredietinstellingen en institutionele beleggers, leden-obligaties en liquide middelen. Het voornaamste doel van de mix van deze financiële instrumenten is om op een gediversifieerde wijze fondsen van verschillende markten en investeerders aan te trekken ten behoeve van de financiering van FrieslandCampina activiteiten. FrieslandCampina heeft verscheidene andere financiële instrumenten, zoals handelsdebiteuren en -crediteuren die rechtstreeks voortvloeien uit de bedrijfsactiviteiten. FrieslandCampina volgt nauwgezet de marktrisico's, voornamelijk valutarisico en renterisico, verband houdend met alle financiële instrumenten. Derivatentransacties, voornamelijk valutatermijntransacties en renteswaps worden afgesloten ten behoeve van het beheersen van de valuta- en renterisico s voortvloeiend uit FrieslandCampina activiteiten en financiering daarvan. Het is, en was gedurende de verslagperiode, het beleid van FrieslandCampina om niet voor speculatieve doeleinden in financiële instrumenten te handelen. De voornaamste risico s voortvloeiend uit de financiële instrumenten zijn vreemde valuta-, rente-, liquiditeits- en kredietrisico s. Valutarisico Aangezien FrieslandCampina bedrijfsactiviteiten ontplooit in verschillende landen in de wereld, is een aanzienlijk deel van haar activa, passiva en resultaten gevoelig voor valutaschommelingen. Het geformuleerde beleid voor het beheersen van transactierisico's heeft als doel de gevoeligheid van de resultaten voor wisselkoersschommelingen te beperken. Transactierisico's worden in principe afgedekt. Vanwege specifieke product- en marktomstandigheden kan hiervan worden afgeweken, zoals bijvoorbeeld voor de Nigeriaanse naira, Indonesische rupiah en de Vietnamese dong. De koersrisico's, voortvloeiende uit investeringen in buitenlandse dochterondernemingen en deelnemingen worden in principe niet afgedekt. Door dochterondernemingen in het buitenland zoveel mogelijk te financieren in valuta van het betreffende land wordt het risico voortkomend uit de valutaire 'mismatch' tussen activa en passiva beperkt. De solvabiliteitseis die FrieslandCampina aan buitenlandse dochterondernemingen stelt, brengt echter een zeker translatierisico met zich mee. Positie valutarisico's De samenvatting van kwantitatieve gegevens over de valutarisicopositie van FrieslandCampina verstrekt aan het management, op basis van haar risicomanagementbeleid, was als volgt (posities zijn weergegeven in EUR): EUR/ USD NGN/ USD IDR/ USD SGD/ HKG Vorderingen Liquide middelen Verplichtingen Netto-overzicht van de financiële positie Geprognosticeerde verkopen komend boekjaar Geprognosticeerde inkopen komend boekjaar Netto geprognosticeerde transacties Valutatermijncontracten Nettopositie 31 december EUR EUR/ CNY EUR/ USD NGN/ USD IDR/ USD SGD/ HKG EUR/ CNY

129 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Gevoeligheidsanalyse FrieslandCampina is hoofdzakelijk gevoelig voor koersschommelingen van de Amerikaanse dollar als gevolg van inkopen en verkopen in dollars. De valutaparen met de grootste omvang zijn EUR/USD, NGN/USD, IDR/USD, SGD/HKG en EUR/CNY. Ten opzichte van de euro betreft het voornamelijk verkopen in Amerikaanse dollars en Chinese yuan. Ten opzichte van de andere valuta betreft het vooral de inkoop van grondstoffen op de wereldmarkt. In onderstaande opstelling is de invloed weergeven welke 5% mutatie van de genoemde koers ten opzichte van de lokale valuta heeft op het resultaat. Een koersmutatie met 5% wordt als een reële mogelijkheid verondersteld. 127 Een positief getal houdt in een toename van de winst en van het bedrag van de eigen vermogenscomponent 'Reserve inzake kasstroomafdekkingen', terwijl een negatief getal een afname inhoudt. Echter op dit moment zijn er geen grote kasstroomafdekkingen, daarom zijn deze niet vermeld. Een versterking (verzwakking) van de genoemde koers, zoals hieronder aangegeven, ten opzichte van de EUR, NGN, IDR en SGD op 31 december zou het eigen vermogen en de winst of het verlies met onderstaande bedragen hebben verhoogd (verlaagd). Deze analyse is gebaseerd op de wisselkoerseffecten voor vreemde valuta, die FrieslandCampina redelijkerwijs voor mogelijk hield op de balansdatum. De analyse gaat ervan uit dat alle andere variabelen, met name de rentetarieven, constant blijven. (in EUR) Versterking Impact op winst voor belasting Verzwakking Impact op winst voor belasting 31 december 2013 USD (5 % mutatie ten opzichte van EUR) USD (5 % mutatie ten opzichte van NGN) USD (5 % mutatie ten opzichte van IDR) HKD (5 % mutatie ten opzichte van SGD) 8-8 CNY (5 % mutatie ten opzichte van EUR) december 2012 USD (5 % mutatie ten opzichte van EUR) USD (5% mutatie ten opzichte van NGN) USD (5 % mutatie ten opzichte van IDR) HKD (5 % mutatie ten opzichte van SGD) 8-8 CNY (5 % mutatie ten opzichte van EUR) Renterisico Renterisicobeheersing heeft tot doel het limiteren van de invloed van fluctuaties in de rentevoet op de resultaten en het zoveel mogelijk beperken van de rentekosten. Rentederivaten worden gebruikt om het effectieve interestpercentage van de leningenportefeuille aan te laten sluiten bij het beoogde renterisicoprofiel. Het gemiddelde percentage van de rentedragende instrumenten van FrieslandCampina (met uitzondering van ledenobligaties, lening van gelieerde onderneming en de leningen aan leden-melkveehouders), dat wordt gekenmerkt door een vast rentepercentage of is gefixeerd door middel van een afdekking, is naar verwachting gemiddeld 81% voor de komende 5 jaar. In onderstaand overzicht wordt de situatie weergegeven per jaareinde: Renteopbouw van de financiële verplichtingen Boekwaarde exclusief afdekking Boekwaarde inclusief afdekking Boekwaarde exclusief afdekking Boekwaarde inclusief afdekking Vast percentage Variabel percentage

130 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 128 FrieslandCampina heeft een gevoeligheidsanalyse uitgevoerd gebaseerd op de invloed van rentetarieven op derivaten en overige financiële instrumenten per jaareinde. Voor liquide middelen en verplichtingen met variabele rentetarieven is de analyse uitgevoerd uitgaande van de veronderstelling dat het uitstaande bedrag per jaareinde het gehele jaar heeft uitgestaan. Deze gevoeligheidsanalyse geeft aan dat, wanneer de rente was gestegen of gedaald met 0,5%, de cumulatieve rentelasten voor het huidige jaar minder dan 1 miljoen euro hoger of lager geweest zouden zijn. Liquiditeitsrisico Het is het doel van FrieslandCampina om een balans te behouden tussen de continuïteit en de flexibiliteit van haar financiering door het gebruik van verscheidene financiële instrumenten. De totale nettoschuld dient in overwegende mate gefinancierd te zijn door lange termijn leningen en toegezegd gecommitteerde kredietfaciliteiten. FrieslandCampina beheerst haar liquiditeiten vooral door een belangrijk bedrag beschikbaar te houden onder gecommitteerde kredietfaciliteiten van in totaal EUR 1,531 miljoen (2012: EUR 1,637 miljoen). Van deze faciliteiten is eind 2013 EUR 510 miljoen (2012: EUR 815 miljoen) niet benut. Dit is ruim boven de minimale voet van EUR 350 miljoen die volgens het financiële beleid van FrieslandCampina moet worden aangehouden. Onderstaande tabel is een overzicht van de vervaldata van de financiële verplichtingen van contractuele nominale betalingen inclusief gerelateerde renteverplichtingen. Kasstromen financiële verplichtingen 2013 Boekwaarde Contractuele kasstromen Na 2018 Financiële verplichtingen anders dan derivaten Rentedragende verplichtingen Financiële leaseverplichtingen Handelscrediteuren en overige verplichtingen Voorwaardelijke verplichting Derivaten Interest rate swaps Cross currency swaps Valutatermijncontracten Boekwaarde Contractuele kasstromen Na 2017 Financiële verplichtingen anders dan derivaten Rentedragende verplichtingen Financiële leaseverplichtingen Handelscrediteuren en overige verplichtingen Derivaten Interest rate swaps Cross currency swaps Valutatermijncontracten

131 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Kredietrisico FrieslandCampina is blootgesteld aan kredietrisico met betrekking tot haar handelsvorderingen, liquide middelen en derivaten. Kredietrisico wordt beheerd door het systematisch monitoren van de kredietwaardigheid van afnemers op decentraal niveau en financiële tegenpartijen op centraal niveau. 129 De afnemers van FrieslandCampina bestaan in het algemeen uit gerespecteerde partijen met wie een langdurige relatie wordt onderhouden. In overeenstemming met het kredietmanagementbeleid van FrieslandCampina worden afnemers gecategoriseerd en afhankelijk van hun kredietprofiel zijn de volgende risico mitigerende maatregelen genomen: vooruitbetaling, contante betaling bij ontvangst goederen of verstrekking van een onderpand; afdekking door middel van kredietbrieven of bankgaranties; kredietverzekering. Als gevolg van de spreiding over geografische gebieden en productgroepen is er geen sprake van een significante concentratie van kredietrisico in de handelsvorderingen van FrieslandCampina (geen enkele klant is verantwoordelijk voor meer dan 4% van de omzet). Afschrijvingen op handelsvorderingen bedragen in totaal minder dan 0,1% van de jaarlijkse omzet. Voor verdere informatie omtrent de handelsvorderingen wordt verwezen naar toelichting 17. Liquide middelen worden zoveel mogelijk aangehouden bij eerste klas internationale banken, dat wil zeggen banken met minstens een kredietclassificatie van 'single A'. Daar waar liquide middelen worden aangehouden door dochterondernemingen in politiek minder stabiele landen, zijn deze activa onderhevig aan lokale landenrisico's. Om deze risico's zoveel mogelijk te beperken, past FrieslandCampina een actief dividendbeleid toe met betrekking tot die dochterondernemingen. FrieslandCampina heeft bijvoorbeeld ook uitstaande gelden in Nigeria en om dit risico te mitigeren heeft FrieslandCampina naast een actief dividendbeleid ook een strikt bankenbeleid. Derivaten worden alleen verhandeld met financiële instituten met een hoge kredietbeoordeling, dat wil zeggen met een kredietgradatie van minstens 'investment grade'. Het maximale kredietrisico van FrieslandCampina ten aanzien van de financiële activa is gelijk aan de actuele balanswaarde. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de kredietclassificaties van uitstaande liquide middelen en derivaten per 31 december: Uitstaande liquide middelen Contract volume derivaten Uitstaande liquide middelen Contract volume derivaten Kredietclassificatie financiële instelling AA A BBB < BBB Geen classificatie Actief risicobeheer Problemen als gevolg van de nasleep van de kredietcrisis kunnen op verschillende manieren een materieel effect hebben op de toekomstige resultaten van FrieslandCampina. Waar het risico van een verdere verslechtering van de Europese economie en verminderde beschikbaarheid van bankkrediet lijkt te zijn verminderd, is er wel sprake van verhoogde volatiliteit van valutamarkten en risico s voor de economische groei in opkomende markten. FrieslandCampina voert een actief risicobeheer. Opgestelde scenarioplanning en maatregelen voor eventuele problemen in de Eurozone blijven vooralsnog van kracht. Op basis van een continu bedrijfsproces worden, op grond van monitoring en risicoanalyses in alle werkmaatschappijen van FrieslandCampina, business plannen waar nodig bijgesteld en onderhouden met een gericht pakket van risico mitigerende maatregelen.

132 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 130 Convenantrichtlijnen Bestaande richtlijnen voor financiële ratio's: Senior Nettoschuld / EBITDA < 3,0 Nettoschuld / EBITDA < 3,5 EBITDA / Netto-interest > 3,5 Aan de voorwaarden van de convenanten voor beide faciliteiten (syndicaat en private placements) is voldaan. Indien niet aan de voorwaarden wordt voldaan, zijn de opgenomen bedragen onder de kredietfaciliteit en de private placements opeisbaar. In onderstaande tabel wordt de berekening van de (senior) nettoschuld weergegeven Rentedragende verplichtingen Verplichtingen aan financiers Verplichting aan gelieerde ondernemingen 1 Vorderingen op gelieerde ondernemingen Liquide middelen Liquide middelen niet ter vrije beschikking 21 6 Nettoschuld Lening van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A Senior nettoschuld Derivaten aangemerkt als kasstroomafdekking De onderstaande tabel duidt de periodes aan waarin de kasstroom, die gerelateerd is aan de kasstroomafdekkingen, naar verwachting zal plaatsvinden en bevat tevens de reële waarde van de betrokken hedginginstrumenten Reële waarde Verwachte kasstromen Na 2018 Interest rate swaps Passiva Cross Currency swaps Activa Passiva Reële waarde Verwachte kasstromen Na 2017 Interest rate swaps Activa Passiva Cross Currency swaps Activa Passiva

133 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Accountingclassificaties en reële waarden De reële waarde en boekwaarde van financiële activa en passiva zoals opgenomen in de geconsolideerde balans wordt in onderstaande tabel weergegeven. Hierbij is de reële waarde het bedrag dat zou zijn ontvangen of betaald als de vorderingen en of verplichtingen waren afgewikkeld op balansdatum, zonder verdere verplichtingen. 131 Toelichting Gewaardeerd tegen reële waarde Reële waarde - afdekkingsinstrumenten Beschikbaar voor verkoop Leningen en vorderingen 2013 Overige financiële verplichtingen Boekwaarde Reële waarde Financiële activa niet gewaardeerd tegen reële waarde Verstrekte leningen (15) Langlopende vorderingen (15) Handelsdebiteuren en overige vorderingen (17) Liquide middelen (18) Financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde Afdekkingsderivaten (14) Effecten (15) Financiële passiva niet gewaardeerd tegen reële waarde Langlopende rentedragende verplichtingen vaste rente (23) Langlopende rentedragende verplichtingen variabele (23) rente Kortlopende deel van de langlopende rentedragende (25) verplichtingen Kortlopende rentedragende verplichtingen (25) Rekening courant banken (25) Handelscrediteuren en overige (financiële) verplichtingen (excl. verplichtingen inzake put-opties en voorwaardelijke verplichting) (26) Financiële passiva gewaardeerd tegen reële waarde Afdekkingsderivaten (14) Verplichtingen inzake put-opties (14) Voorwaardelijke verplichting (24)

134 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Toelichting Gewaardeerd tegen reële waarde Reële waarde - afdekkingsinstrumenten Leningen en vorderingen Overige financiële verplichtingen Boekwaarde Reële waarde Financiële activa niet gewaardeerd tegen reële waarde Verstrekte leningen (15) Langlopende vorderingen (15) Handelsdebiteuren en overige vorderingen (17) Liquide middelen (18) Financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde Afdekkingsderivaten (14) Financiële passiva niet gewaardeerd tegen reële waarde Langlopende rentedragende verplichtingen vaste rente Langlopende rentedragende verplichtingen variabele rente (23) (23) Kortlopende deel van de langlopende rentedragende verplichtingen (25) Kortlopende rentedragende verplichtingen (25) Rekening courant banken (25) Handelscrediteuren en overige (financiële) verplichtingen (excl. verplichtingen inzake put-opties) (26) Financiële passiva gewaardeerd tegen reële waarde Afdekkingsderivaten (14) Verplichtingen inzake put-opties (14) De reële waarde is gelijk gesteld aan de boekwaarde, met uitzondering voor de rentedragende verplichtingen met een vast rentepercentage en de verstrekte lening met een vast rentepercentage. Voor de berekening van de reële waarde van deze verplichtingen is een gemiddeld gewogen rentepercentage van 1,35% (2012: 1,49%) gebruikt en betreft een waarderingsmethode zoals geclassificeerd onder niveau 2. De reële waarde van de verstrekte lening met een vast rentepercentage is bepaald middels een gemiddeld rentepercentage van 1,23% en betreft eveneens een waarderingsmethode zoals geclassificeerd onder niveau 2.

135 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Hiërarchie reële waarden In de onderstaande tabel worden de financiële instrumenten die tegen reële waarde zijn gewaardeerd, of waarvan de boekwaarde afwijkt van de reële waarde, weergegeven per waarderingsmethode. De verschillende waarderingsmethoden zijn als volgt gedefinieerd: 133 Niveau 1: reële waarde bepaald door gebruikmaking van marktnoteringen (niet aangepast) in actieve markten voor gelijke activa en passiva; Niveau 2: reële waarde bepaald door gebruikmaking van gegevens, anders dan in niveau 1, die direct (bijvoorbeeld als prijzen) of indirect (bijvoorbeeld afgeleid van prijzen) waarneembaar zijn voor het actief of passief; Niveau 3: reële waarde bepaald door gebruikmaking van gegevens die niet zijn gebaseerd op waarneembare marktgegevens Niveau 1 Niveau 2 Niveau 3 Reële waarde Boekwaarde Financiële activa niet gewaardeerd tegen reële waarde Verstrekte leningen Financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde Afdekkingsderivaten Effecten Financiële passiva niet gewaardeerd tegen reële waarde Langlopende rentedragende verplichtingen vaste rente Financiële passiva gewaardeerd tegen reële waarde Afdekkingsderivaten Verplichtingen inzake put-opties Voorwaardelijke verplichting Niveau 1 Niveau 2 Niveau 3 Reële waarde Boekwaarde Financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde Afdekkingsderivaten Financiële passiva niet gewaardeerd tegen reële waarde Langlopende rentedragende verplichtingen vaste rente Kortlopende deel van de langlopende rentedragende verplichtingen Financiële passiva gewaardeerd tegen reële waarde Afdekkingsderivaten Verplichtingen inzake put-opties

136 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 134 Mutaties en transfers reële waarde hiërarchie FrieslandCampina verantwoordt transfers tussen niveaus binnen de hiërarchie van reële waarde aan het einde van de rapportageperiode, waarin de transfer heeft plaatsgevonden. Mutaties niveau 1 en 2 Het in 2013 verworven belang van 7,5% in Synlait Milk Ltd is geclassificeerd als overig financieel actief. Voor de waardering wordt niveau 1 als waarderingsmethode gehanteerd en hierbij wordt de beursnotering gebruikt als grondslag voor de waardering. FrieslandCampina houdt een belang van < 1% in een derde partij dat is geclassificeerd onder de overige financiële activa. De reële waarde van dit belang is afgeleid van de eigenvermogenswaarde van de derde partij. Deze waarderingsmethode is geclassificeerd als niveau 2. De afdekkingsderivaten zijn aangemerkt als niveau 2 waarderingsmethode. De reële waarde van de valutatermijncontracten wordt berekend door vergelijking met de actuele termijnkoersen van contracten voor gelijke resterende looptijden. De reële waarde van renteswapcontracten wordt bepaald aan de hand van de contante waarde op basis van actuele marktgegevens. Transfers tussen niveau 1 en 2 In 2013 en 2012 hebben geen transfers plaatsgevonden van niveau 1 naar niveau 2 of vice versa. Mutaties niveau 3 De voorwaardelijke verplichting inzake de acquisitie van Zijerveld en Den Hollander Food is bepaald op basis van de reële waarde per 31 december 2013 van de voorwaardelijke vergoeding van maximaal EUR 25 miljoen. Hierbij is een inschatting gemaakt van de verwachte EBITDA-groei over de periode en is de verwachte voorwaardelijke verplichting contant gemaakt met een discontovoet van 11%. De voorwaardelijke vergoeding is aangemerkt als niveau 3. De uitoefendatum van de DFE put-optie is verstreken per juni 2013 en de eindwaarde van de put-optie is bepaald op basis van de contante waarde methode die gebruik maakt van de actuele marktgegevens en de toekomstige kasstromen. De toekomstige kasstromen zijn gedisconteerd tegen de marktconforme discontovoeten. Per 2012 was de waardering van de DFE put-optie opgenomen onder Niveau 3. Gedurende 2013 hebben de volgende mutaties plaatsgevonden voor de financiële instrumenten aangemerkt als niveau 3: 2013 DFE put-optie Voorwaardelijke verplichting Boekwaarde begin boekjaar 155 Verworven middels acquisitie 19 Financieringslast 3 1 Waardeaanpassing via goodwill 25 Transfer uit niveau Boekwaarde per 31 december

137 Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 31 Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld volgens de indirecte methode. 135 De volgende tabel laat voor 2013 de onderlinge relaties tussen de mutatie in de balanspost en het kasstroomoverzicht zien voor de voorraden, vorderingen en verplichtingen. Voorraden Vorderingen Verplichtingen Per jaareinde Per jaareinde Kasstroom als gevolg van balansmutatie Aanpassingen: Effect vreemde valuta Verworven middels acquisitie Interest balanspositie 4-1 Mutatie verplichting inzake investeringen -31 Mutatie kasstromen Gebeurtenissen na balansdatum Eind 2013 is in Nederland met de sociale partners in de zuivelindustrie overeenstemming bereikt over de opzet van een geheel nieuwe basispensioenregeling vanaf Deze opzet bevat een voorstel om tot een zogenaamde collectieve beschikbare premie regeling te komen, uitgevoerd door een bedrijfstak pensioenfonds. Het akkoord bevat nog een aantal voorbehouden in verband met de verdere uitwerking in de loop van Op het moment dat het akkoord in 2014 definitief is zullen de effecten daarvan worden verwerkt in de balanspost nettopensioenverplichting.

138 Jaarrekening Belangrijkste dochterondernemingen Belangrijkste dochterondernemingen, joint ventures en geassocieerde deelnemingen Belangrijkste dochterondernemingen Nederland Den Hollander Food B.V., Lochem Friesland Brands B.V., Leeuwarden FrieslandCampina Cheese & Butter B.V., Amersfoort FrieslandCampina Consumer Products Europe B.V., Amersfoort FrieslandCampina Consumer Products International B.V., Amersfoort FrieslandCampina Creamy Creation B.V., Amersfoort FrieslandCampina DMV B.V., Amersfoort FrieslandCampina Domo B.V., Amersfoort FrieslandCampina International Holding B.V., Amersfoort FrieslandCampina Kievit B.V., Meppel FrieslandCampina Nederland B.V., Amersfoort FrieslandCampina Nederland Holding B.V., Amersfoort FrieslandCampina Nutrifeed B.V., Amersfoort FrieslandCampina Riedel B.V., Amersfoort FrieslandCampina Werknemers B.V., Amersfoort Kaashandel Culemborg B.V., Hardinxveld-Giessendam Zijerveld en Veldhuyzen B.V., Bodegraven België FrieslandCampina Belgium N.V., Aalter FrieslandCampina Belgium Cheese N.V., Aalter FrieslandCampina Cheese N.V., Aalter FrieslandCampina Professional N.V., Lummen FrieslandCampina Finance N.V., Lummen FrieslandCampina C.V.B.A., Weelde (99,84%) Yoko Cheese N.V., Genk (99,89%) Duitsland CMG Grundstücksverwaltungs- und Beteiligungs - GmbH, Heilbronn (89,56%) 2 DMV-Fonterra Excipients GmbH & Co. KG, Goch (50%) 3 FrieslandCampina Butter GmbH, Heilbronn FrieslandCampina Germany GmbH, Heilbronn (94,9%) FrieslandCampina Professional GmbH, Keulen Milchverwaltung FrieslandCampina Germany GmbH, Keulen Sahnemolkerei Hubert Wiesehoff GmbH, Schoppingen (49%) 3 Satro GmbH, Lippstadt Frankrijk FrieslandCampina Cheese France S.A.S., Sénas FrieslandCampina France S.A.S., Saint-Paul-en-Jarez Griekenland FrieslandCampina Hellas S.A., Athene Groot-Brittannië FrieslandCampina UK Ltd, Horsham Hongarije FrieslandCampina Hungária zrt, Debrecen (99,99%)

139 Jaarrekening Belangrijkste dochterondernemingen Italië FrieslandCampina Italia Srl, Rome Oostenrijk FrieslandCampina Austria GmbH, Stainach Roemenië FrieslandCampina Romania S.A., Satu Mare (99,99%) Rusland Campina LLC, Moskou Spanje FrieslandCampina Canarias S.A., Las Palmas China FrieslandCampina (Hong Kong) Ltd., Hong Kong FrieslandCampina Trading (Shanghai) Co. Ltd., Shanghai Indonesië PT Frisian Flag Indonesia, Jakarta (95%) PT Kievit Indonesia, Jakarta Filippijnen Alaska Milk Corporation, Manilla (99,86%) Maleisië Dutch Lady Milk Industries Berhad, Petaling Jaya (50,96%) Singapore FrieslandCampina (Singapore) Pte. Ltd., Singapore Thailand FrieslandCampina Fresh (Thailand) Co Ltd, Bangkok FrieslandCampina (Thailand) PCL, Bangkok (99,71%) Vietnam FrieslandCampina Ha Nam Co. Ltd., Phu Ly FrieslandCampina Vietnam Co. Ltd., Binh Duong province (70%) Saoedi-Arabië Friesland Arabia Ltd., Jeddah Verenigde Arabische Emiraten FrieslandCampina Middle East JLT, Dubai Ghana FrieslandCampina West Africa Ltd, Accra Nigeria FrieslandCampina WAMCO Nigeria Plc., Ikeja (54,58%) USA FrieslandCampina Ingredients North America Inc, Wilmington, State: Delaware 137 Joint ventures en geassocieerde deelnemingen 4 Betagen Holding Ltd., Hongkong, China (50%) Coöperatieve Zuivelinvesteerders U.A., Oudenhoorn, Nederland (49%) Dutch Dairy Ingredients B.V., Leeuwarden, Nederland (82,33%) Great Ocean Ingredients Pty. Ltd., Allansford, Victoria, Australië (50%) 1 Voor zover niet anders vermeld bedraagt het belang 100%. Indien het percentage kleiner is dan 100% wordt het directe belang van de moeder in de desbetreffende dochteronderneming genoemd. 2 FrieslandCampina heeft door middel van een overeenkomst recht op 100% van de resultaten van deze vennootschap. 3 In deze vennootschappen heeft FrieslandCampina een beleidsbepalende invloed. 4 In deze joint ventures en geassocieerde deelnemingen heeft FrieslandCampina geen beleidsbepalende invloed. Deze afweging is gemaakt op basis van een analyse van zowel de gehouden aandelen als de stemrechten van FrieslandCampina binnen de joint venture of geassocieerde deelneming.

140 Jaarrekening Enkelvoudige balans - Enkelvoudige winst-en-verliesrekening Enkelvoudige balans 138 Per 31 december, na winstbestemming 1, In miljoenen euro's, tenzij anders aangegeven Activa Toelichting Deelnemingen in dochterondernemingen (2) Leningen aan dochterondernemingen (3) Latente belastingvorderingen 8 9 Overige financiële activa (9) 3 13 Vaste activa Overige vorderingen (4) Overige financiële activa (9) 3 5 Liquide middelen 82 Vlottende activa Totaal activa Eigen vermogen Aandelenkapitaal Agioreserve Perpetuele obligaties 130 Ledenobligaties Lening coöperatie 290 Reële-waardereserve 15 Reserve kasstroomafdekkingen Reserve valuta-omrekenverschillen Algemene reserve Eigen vermogen toe te rekenen aan de aandeelhouder van de vennootschap en overige vermogensverschaffers (5) Verplichtingen Rentedragende verplichtingen (6) Latente belastingverplichtingen 3 Overige financiële verplichtingen (9) Langlopende verplichtingen Verplichtingen aan financiers (8) Handelscrediteuren en overige verplichtingen 8 10 Kortlopende verplichtingen aan dochterondernemingen (7) Overige financiële verplichtingen (9) 4 17 Kortlopende verplichtingen Totaal verplichtingen Totaal passiva Na winstbestemming: op basis van het geldende reserveringsbeleid (conform Melkgeldreglement), zie tevens toelichting 28. Enkelvoudige winst-en-verliesrekening In miljoenen euro's, tenzij anders aangegeven Resultaat uit deelnemingen, na belastingen Overige resultaten, na belastingen Winst boekjaar

141 Jaarrekening Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening In miljoenen euro s, tenzij anders aangegeven 1 Algemeen Grondslagen en toelichting Deze jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Daarbij is gebruik gemaakt van de faciliteit, die artikel 362 lid 8, Titel 9 Boek 2 BW biedt, om in de enkelvoudige jaarrekening dezelfde grondslagen toe te passen als in de geconsolideerde jaarrekening. 139 Voor de grondslagen ten aanzien van de waardering van activa en passiva en voor de opstelling van de winst-enverliesrekening wordt verwezen naar het op pagina 82 tot en met 96 opgenomen onderdeel van de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening. Voor zover de posten opgenomen in de enkelvoudige jaarrekening niet nader worden toegelicht, wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening. De waardering van de deelnemingen geschiedt tegen nettovermogenswaarde. Voor ingehouden winsten van deelnemingen waar de uitkering aan restricties onderhevig is, wordt een wettelijke reserve deelnemingen aangehouden. Een lijst van kapitaalbelangen, opgesteld overeenkomstig wettelijke bepalingen, is op het kantoor van de vennootschap beschikbaar en bij het Handelsregister te Almere gedeponeerd. Voor de presentatie van de enkelvoudige winst-en-verliesrekening is gebruik gemaakt van artikel 402, Titel 9 Boek 2 BW. 2 Deelnemingen in dochterondernemingen Begin boekjaar Kapitaalstortingen 1 Resultaat boekjaar Resultaten direct verwerkt in het eigen vermogen Vervalllen DFE put-optie 40 Einde boekjaar Leningen aan dochterondernemingen Begin boekjaar Aflossingen -1 Einde boekjaar Aflossingsschema Na Totaal Totaal aflossing Na 2017 aflossing Leningen aan dochterondernemingen De verstrekte leningen dienen met name voor de financiering van dochterondernemingen. De gemiddelde rentevergoeding over de financiering van dochterondernemingen bedraagt in ,5% (2012: 2,0%). 4 Overige vorderingen De overige vorderingen hebben voor EUR 536 miljoen betrekking op verstrekte kredieten aan dochterondernemingen (2012: EUR 454 miljoen). Daarnaast is in de overige vorderingen voornamelijk een vordering opgenomen op Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A van EUR 12 miljoen (2012: EUR 37 miljoen). Over deze vorderingen wordt geen rentevergoeding berekend.

142 Jaarrekening Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening Eigen vermogen toe te rekenen aan de aandeelhouder van de vennootschap en overige vermogensverschaffers Het aantal geplaatste aandelen bedraagt zowel begin als eind boekjaar aandelen, op deze aandelen is EUR 370 miljoen gestort. Het maatschappelijk kapitaal bedraagt EUR miljoen, verdeeld in aandelen van EUR 100 nominaal. De aandelen zijn in handen van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. De reserve inzake kasstroomafdekkingen en de reserve valuta-omrekenverschillen zijn wettelijke reserves en derhalve niet uitkeerbaar. Daarnaast dient EUR 4 miljoen van de reële-waardereserve te worden aangemerkt als wettelijke reserve. Dit deel heeft namelijk betrekking op een belegging waarvoor geen frequente marktnotering bestaat. Bovendien is EUR 93 miljoen (2012: EUR 53 miljoen) van de algemene reserve als wettelijke reserve deelneming aangemerkt, deze reserve kan als zodanig niet worden uitgekeerd. Het eigen vermogen dat toerekenbaar is aan de aandeelhouders van de vennootschap en overige vermogensverschaffers en dat is opgenomen in de enkelvoudige jaarrekening, is gelijk aan het eigen vermogen toerekenbaar aan de aandeelhouder van de vennootschap en overige vermogensverschaffers dat is opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening. Zie toelichting 19 in de geconsolideerde jaarrekening voor meer details over het eigen vermogen. 6 Rentedragende verplichtingen Verplichtingen aan syndicaat kredietinstellingen Verplichtingen aan institutionele beleggers Leningen van gelieerde ondernemingen 290 Leningen van leden-melkveehouders Overige rentedragende verplichtingen Onderstaand worden de voorwaarden en condities van de uitstaande langlopende verplichtingen weergegeven: Lening Valuta Nominale rente percentage Jaar van aflossing Nominale waarde 2013 Boekwaarde 2013 Nominale waarde 2012 Boekwaarde 2012 Syndicaat EUR 1, Private Placement USD/EUR 4, Private Placement USD 5, Private Placement USD 4, Private Placement USD 4, Private Placement USD 4, Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. EUR Leden-melkveehouders EUR 1, Overige Voor de toelichting op de verplichtingen aan institutionele beleggers, de verplichtingen aan syndicaat kredietinstellingen en de leningen van leden-melkveehouders wordt verwezen naar toelichting 23 van de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening. Als gevolg van een wijzing in de leningen van gelieerde ondernemingen is de lening van EUR 290 miljoen ultimo 2013 geclassificeerd onder het eigen vermogen. 7 Kortlopende verplichtingen aan dochterondernemingen Over de kortlopende verplichtingen aan dochterondernemingen wordt geen rentevergoeding berekend.

143 Jaarrekening Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening 8 Verplichtingen aan financiers Kortlopende deel van de langlopende rentedragende verplichtingen Kortlopende rentedragende verplichtingen Rekening courant banken Overige financiële activa en verplichtingen De overige financiële activa en verplichtingen betreffen derivaten. Het verschil met de geconsolideerde jaarrekening bestaat uit de reële waarde van derivaten gesloten met en door dochterondernemingen. Voor additionele informatie over de derivaten wordt verwezen naar toelichting 14 van de geconsolideerde jaarrekening. 10 Niet in de balans opgenomen verplichtingen Koninklijke FrieslandCampina N.V. heeft verklaringen van hoofdelijke aansprakelijkheid conform Artikel 403, Titel 9 Boek 2 BW afgegeven voor uit rechtshandelingen voortvloeiende schulden van Friesland Brands B.V. en FrieslandCampina Nederland Holding B.V. en het merendeel van de Nederlandse dochterondernemingen van FrieslandCampina Nederland Holding B.V. Koninklijke FrieslandCampina N.V. vormt tezamen met het merendeel van de Nederlandse werkmaatschappijen en Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. de fiscale eenheid Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. voor de vennootschaps- en omzetbelasting. Op grond daarvan is de vennootschap hoofdelijk aansprakelijk voor de belastingschuld van de fiscale eenheid als geheel. 11 Bezoldiging raad van commissarissen en statutaire bestuurders De bezoldiging raad van commissarissen en statutaire bestuurders is gelijk aan de bezoldiging raad van commissarissen en executive board zoals genoemd in toelichting 29 van de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening. Gedurende het verslagjaar waren er geen werknemers in dienst bij de vennootschap. Amersfoort, 28 februari 2014 Executive board Raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V. Koninklijke FrieslandCampina N.V. C.C. 't Hart, CEO P. Boer, voorzitter C.J.M. Gielen J.H.G.M. Uijttewaal, vicevoorzitter P.J. Hilarides P.A.F.W. Elverding R.A. Joosten S.H. Galema F. Rijna L.W. Gunning G. Sklikas A.A.M. Huijben-Pijnenburg J.P.C. Keijsers F.A.M. Keurentjes S.R.F. Ruiter H. Scheffers H. Stöcker B. van der Veer W.M. Wunnekink

144 Overige gegevens Overige gegevens 142 Statutaire winstbestemmingsregeling De statutaire winstbestemmingsregeling is opgenomen in artikel 28 van de statuten. Samengevat luidt zij: uitkering van winst geschiedt na vaststelling van de jaarrekening waaruit blijkt dat zij geoorloofd is. De winst staat ter vrije beschikking van de algemene vergadering van aandeelhouders. Het reserveringsbeleid van de vennootschap wordt vastgesteld, ingevolge artikel 27 van de statuten, door de algemene vergadering, op voorstel van de executive board dat is goedgekeurd door de raad van commissarissen. Uitkeringen ten laste van een reserve kunnen geschieden op voorstel van de executive board, welk voorstel de goedkeuring behoeft van de raad van commissarissen, krachtens een besluit van de algemene vergadering. De niet gereserveerde winst wordt uitgekeerd. Voorgestelde winstbestemming toe te rekenen aan aandeelhouder van de vennootschap De raad van commissarissen heeft zijn goedkeuring verleend aan het voorstel van de executive board om van de winst van EUR 79 miljoen, EUR 4 miljoen toe te voegen aan de reserve perpetuele obligaties, EUR 34 miljoen te reserveren als vergoeding aan houders van ledenobligaties en EUR 41 miljoen toe te voegen aan de algemene reserve. Deze winstbestemming is al verwerkt in de jaarrekening. Gebeurtenissen na balansdatum Voor de informatie betreffende gebeurtenissen na balansdatum wordt verwezen naar toelichting 32 van de geconsolideerde jaarrekening 2013.

145 Overige gegevens Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de aandeelhouder van Koninklijke FrieslandCampina N.V. Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening over 2013 van Koninklijke FrieslandCampina N.V. te Amersfoort gecontroleerd. De jaarrekening omvat de geconsolideerde en de enkelvoudige jaarrekening. De geconsolideerde jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde balans per 31 december 2013, de geconsolideerde winst-en-verliesrekening, het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat, het geconsolideerd overzicht vermogensmutaties en het geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2013 en de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen. De enkelvoudige jaarrekening bestaat uit de enkelvoudige balans per 31 december 2013 en de enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2013 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. 143 Verantwoordelijkheid van de executive board De executive board van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW), alsmede voor het opstellen van het jaarverslag in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. De executive board is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als zij noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het inrichten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de vennootschap. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door de Executive Board van de vennootschap gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel betreffende de geconsolideerde jaarrekening Naar ons oordeel geeft de geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Koninklijke FrieslandCampina N.V. per 31 december 2013 en van het resultaat en de kasstromen over 2013 in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 BW. Oordeel betreffende de enkelvoudige jaarrekening Naar ons oordeel geeft de enkelvoudige jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Koninklijke FrieslandCampina N.V. per 31 december 2013 en van het resultaat over 2013 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Amstelveen, 28 februari 2014 KPMG Accountants N.V. E.H.W. Weusten RA

146 Nourishing by nature FrieslandCampina wil van betekenis zijn voor de gemeenschappen waarin zij actief is. Via het Dairy Development Programme wordt begeleiding geboden aan melkveehouders in Azië en Afrika. Er wordt voorlichting gegeven aan kinderen op het gebied van gezonde voeding en voldoende beweging, ondersteuning geboden in een aantal landen met schoolprogramma s en wordt deelgenomen aan programma s rondom voedsel- en nutriëntenzekerheid.

147

148 Overzichten 146 Meerjarenoverzicht 1 In miljoenen euro's, tenzij anders aangegeven Kerngegevens Winst-en-verliesrekening Netto-omzet Bedrijfsresultaat Bedrijfsresultaat Winst Garantieprijs 39,45 33,87 36,94 32,39 26,40 Prestatietoeslag in euro's per 100 kg 1,81 1,42 1,10 1,23 0,59 Reservering ledenobligaties in euro's per 100 kg 1,23 0,95 0,73 0,73 0,35 Melkprijs in euro's per 100 kg (excl. btw, 4,41% vet, 3,47% eiwit) 42,49 36,24 38,77 34,35 27,34 Weidemelkpremie in euro's per 100 kg 0,31 0,32 0,03 0,04 0,04 Bijzondere toeslagen in euro's per 100 kg 0,10 0,12 0,12 0,13 0,11 Melkprijs + toeslagen in euro's per 100 kg 42,90 36,68 38,92 34,52 27,49 Balans Balanstotaal Totaal eigen vermogen Eigen vermogen toe te rekenen aan de aandeelhouder van de vennootschap en overige vermogensverschaffers Nettoschuld Kasstroom Nettokasstroom uit operationele activiteiten Nettokasstroom uit investeringsactiviteiten Afschrijvingen op gebouwen en installaties en amortisatie immateriële activa Overige gegevens Totaal eigen vermogen als % balanstotaal 37,0 33,1 38,6 38,2 31,8 Werknemers (gemiddeld aantal fte's) Totaal verwerkte melk (in miljoenen kg) Melkaanvoer van leden (in miljoenen kg) De vergelijkende cijfers zijn aangepast voor de effecten van de nieuwe standaard inzake personeelsbeloningen (IAS 19, herzien 2011). 2 Voor incidentele baten en lasten uit hoofde van fusie gerelateerde (reorganisatie) kosten en bijzondere waardevermindering van goodwill.

149 Overzichten Meerjarenoverzicht - Melkprijsoverzicht Melkprijsoverzicht 147 In euro's per 100 kg melk bij 4,41% vet en 3,47% eiwit, exclusief btw Vet 19,06 14,88 Eiwit 20,39 18,92 39,45 33,80 Verrekening garantieprijs 0,07 Garantieprijs 39,45 33,87 Prestatietoeslag 1,81 1,42 Reservering ledenobligaties 1,23 0,95 Melkprijs 42,49 36,24 Weidemelkpremie 1 0,31 0,32 Overige toeslagen 2 0,10 0,12 Melkprijs + toeslagen 42,90 36,68 1 Leden-melkveehouders die weidegang toepassen ontvangen een weidemelkpremie van 0,50 euro per 100 kilo melk. Gemiddeld over alle FrieslandCampina ledenmelk is dit 0,31 euro per 100 kilo melk. 2 Overige toeslagen betreffen het totaalbedrag van uitkeringen per 100 kilo melk van Campina melk van 0,90 euro, Landliebe melk van 1,00 euro en het verschil tussen de biologische garantieprijs en de garantieprijs. Gemiddeld over alle FrieslandCampina ledenmelk is dit 0,10 euro per 100 kilo melk.

150 148 Raad van commissarissen Piet (P.) Boer (1960) Functie voorzitter raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V., voorzitter bestuur Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. Benoeming 31 december 2008 Nationaliteit Nederlands Beroep melkveehouder Overige functies lid raad van commissarissen Alfa Top-Holding B.V., voorzitter Commissie Duurzame Melkproductie van NZO Sjoerd (S.H.) Galema (1962) Functie lid raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V., lid bestuur Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. Benoeming 14 december 2011 Nationaliteit Nederlands Beroep melkveehouder Overige functies voorzitter raad van commissarissen Rabobank Sneek-Zuidwest Friesland, lid Raad van Bezieling Millenniumnetwerk Fryslân, voorzitter van VNO-NCW Friesland, lid Dagelijks Bestuur VNO-NCW Noord, lid Algemeen Bestuur VNO-NCW Jan (J.H.G.M.) Uijttewaal (1962) Functie vicevoorzitter raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V., vicevoorzitter bestuur Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. Benoeming 31 december 2008 Nationaliteit Nederlands Beroep melkveehouder Overige functies vicevoorzitter raad van commissarissen Rabobank Maas en Waal Peter (P.A.F.W.) Elverding (1948) Functie lid raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V. Benoeming 31 december 2008 Nationaliteit Nederlands Overige functies vicevoorzitter raad van commissarissen ING Groep N.V., voorzitter raad van commissarissen Koninklijke BAM Groep nv, vicevoorzitter raad van commissarissen SHV Holdings N.V., voorzitter raad van commissarissen Q-Park, lid bestuur Stichting Instituut Gak Tex (L.W.) Gunning (1950) Functie lid raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V. Benoeming 14 december 2011 Nationaliteit Nederlands Overige functies CEO TNT Express Angelique (A.A.M.) Huijben-Pijnenburg (1968) Functie lid raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V., lid bestuur Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. Benoeming 15 december 2010 Nationaliteit Nederlands Beroep melkveehoudster Overige functies lid raad van commissarissen AB Brabant, lid algemeen bestuur waterschap Brabantse Delta Jan (J.P.C.) Keijsers (1955) Functie lid raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V., lid bestuur Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. Benoeming 31 december 2008 Nationaliteit Nederlands Beroep melkveehouder Overige functies geen

151 Overzichten Raad van commissarissen 149 Frans (F.A.M.) Keurentjes (1957) Functie lid raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V., lid bestuur Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. Benoeming 31 december 2008 Nationaliteit Nederlands Beroep melkveehouder Overige functies lid Provinciale Staten van Groningen, lid Grondkamer Noord Simon (S.R.F.) Ruiter (1958) Functie lid raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V., lid bestuur Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. Benoeming 31 december 2008 Nationaliteit Nederlands Beroep melkveehouder Overige functies provinciaal bestuurder LTO-Noord, provincie Noord-Holland, lid gemeenteraad Schermer Henk (H.) Scheffers (1948) Functie lid raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V. Benoeming 31 december 2008 Nationaliteit Nederlands Overige functies voorzitter raad van commissarissen Aalberts Industries N.V., vicevoorzitter raad van commissarissen Koninklijke BAM Groep nv, vicevoorzitter raad van commissarissen Flint Holding N.V., lid raad van commissarissen Heineken N.V., bestuurslid van de Stichting Administratiekantoor KAS BANK Hans (H.) Stöcker (1964) Functie lid raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V., lid bestuur Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. Benoeming 14 december 2011 Nationaliteit Duits Beroep melkveehouder Overige functies voorzitter Landesvereinigung Milch NRW, voorzitter raad van commissarissen Milchverwertungsgesellschaft NRW, lid Kreisstelle Oberberg der Landwirtschaftskammerr NRW, lid Landschaftsbeirat Oberbergischer Kreis, lid Aufsichtsrat Raiffeisenerzeugergenossenschaft Bergisch Land, voorzitter vereniging Milch und Kultur Rheinland und Westfalen Ben (B.) van der Veer (1951) Functie lid raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V. Benoeming 1 oktober 2009 Nationaliteit Nederlands Overige functies lid raad van commissarissen Reed Elsevier N.V. en non-executive director Reed Elsevier PLC, lid raad van commissarissen Aegon N.V., lid raad van commissarissen TomTom N.V. Erwin (W.M.) Wunnekink (1970) Functie lid raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V., lid bestuur Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. Benoeming 16 december 2009 Nationaliteit Nederlands Beroep melkveehouder Overige functies geen Remuneratieen benoemingscommissie Peter Elverding, voorzitter Piet Boer Jan Uijttewaal Auditcommissie Henk Scheffers, voorzitter Simon Ruiter Ben van der Veer Erwin Wunnekink

152 150 Executive board Cees (C.C.) t Hart (1958) Functie Chief Executive Officer Benoeming 1 januari 2009 Nationaliteit Nederlands Verantwoordelijk voor Co-operative Affairs, Corporate Communication & Sustainability, Corporate Human Resources, Corporate Legal Affairs, Corporate Public & Quality Affairs, Corporate Research & Development, Corporate Strategy, 3S Programme Nevenfuncties Voorzitter bestuur Nederlandse Zuivelorganisatie NZO, Lid bestuur Productschap Zuivel, Voorzitter Topsector Agri&Food, Lid dagelijks bestuur VNO-NCW Kees (C.J.M.) Gielen (1959) Functie Chief Financial Officer Benoeming 1 januari 2009 Nationaliteit Nederlands Verantwoordelijk voor Corporate Finance & Reporting, Corporate ICT, Corporate Internal Audit, Corporate Procurement, Corporate Tax, Corporate Treasury, Enterprise Risk Management, Mergers & Acquisitions, Summit Piet (P.J.) Hilarides (1964) Functie Chief Operating Officer Benoeming 1 januari 2009 Nationaliteit Nederlands Verantwoordelijk voor Business group Cheese, Butter & Milkpowder, Milk Valorisation & Allocation Roelof (R.A.) Joosten (1958) Functie Chief Operating Officer Benoeming 1 januari 2012 Nationaliteit Nederlands Verantwoordelijk voor Business group Ingredients, Corporate Supply Chain, Corporate Key Account Management Freek (F.) Rijna (1955) Functie Chief Operating Officer Benoeming 1 januari 2009 Nationaliteit Nederlands Verantwoordelijk voor Business group Consumer Products Asia Gregory (G.J.) Sklikas (1964) Functie Chief Operating Officer Benoeming 1 januari 2014 Nationaliteit Grieks Verantwoordelijk voor Business group Consumer Products Europe, Middle East & Africa

153 Overzichten Executive board - Corporate staff Corporate staff 151 Corporate staff Thom (T.J.C.M.) Albers Werner (W.S.J.M.) Buck Jeroen (J.J.H.) Fey Carel (C.) Gribnau Hans (J.) van Hout Johan (J.H.A.) Keerberg Aafke (A.A.) Keizer Heidi (H.) van der Kooij Hans (J.P.F.) Laarakker Erwin (W.F.F.) Logt Niraj (N.) Mehra Emmo (E.M.) Meijer Frank (F.A.C.) van Ooijen Gerben (G.) Otter Klaas (K.A.) Springer Marco (M.C.) van Veen Jaap (J.C.) de Vries Corporate Director Co-operative Affairs Corporate Director Public & Quality Affairs Corporate Director Milk Valorisation & Allocation Corporate Director Internal Audit Corporate Director Tax Corporate Director Procurement Corporate Director Strategy Corporate Director General Counsel & Company Secretary Corporate Director Mergers & Acquisitions Corporate Director ICT Corporate Director Supply Chain Corporate Director Research & Development Corporate Director Communication & Sustainability Affairs & FrieslandCampina Institute Corporate Director Summit Corporate Director Treasury Corporate Director Finance & Reporting Corporate Director Human Resources

154 152 FrieslandCampina Consumer Products Europe, Middle East & Africa De business group Consumer Products Europe, Middle East & Africa voorziet consumenten en professionele afnemers in Europa, het Midden-Oosten en in West-Afrika van zuivelproducten, zoals zuiveldranken, yoghurts, desserts, kindervoeding, boter en merkkaas. In Nederland en België verkoopt de business group ook vruchtensappen, vruchtendranken en sportdranken. De business group is actief in 16 landen (Nederland, België, Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk, Rusland, Hongarije, Roemenië, Griekenland, Spanje, Italië, Groot-Brittannië, Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, Nigeria en Ghana). FrieslandCampina Consumer Products Europe, Middle East & Africa Chief Operating Officer: Gregory (G.J.) Sklikas Stationsplein LE Amersfoort Nederland T FrieslandCampina Branded Netherlands/Belgium Managing Director: Bas (S.G.) van den Berg Stationsplein LE Amersfoort Nederland T FrieslandCampina Germany Managing Director: Markus (M.) Brettschneider Wimpfener Strasse Heilbronn Duitsland T FrieslandCampina Hellas Managing Director: Kostas (K.G.) Maggioros 18, Nik. Zekakou & K. Karamanli str Marousi, Athene Griekenland T FrieslandCampina Hungary Managing Director: Péter (P.) Szautner Váci út Budapest Hongarije T FrieslandCampina Romania Managing Director: Jan Willem (J.W.) Kivits Calea Baciului Cluj Napoca Roemenië T FrieslandCampina Russia Managing Director: Karl (C.G.F.) Buiks 42, Ul. Mosfilmovskaya Moskou Rusland T FrieslandCampina Branded Belgium General Manager (ad interim): Thierry (T.E.) Couplez Schaessestraat Destelbergen België T FrieslandCampina Foodservice Managing Director: Jack (A.M.F.) Castelein Stationsplein LE Amersfoort Nederland T FrieslandCampina UK Managing Director: Tracey (T.) Barney Denne House, Denne Road Horsham West Sussex RH12 1JF Groot Brittannië T FrieslandCampina Retail Brands Europe Managing Director: Eric (E.) Schut Stationsplein LE Amersfoort Nederland T FrieslandCampina Middle East Managing Director: Maurits (E.M.) Klavert Palladium Tower, 8th Floor Plot C, Jumeirah Lake Towers Dubai Verenigde Arabische Emiraten T FrieslandCampina WAMCO Nigeria Managing Director: Peter (P.) Eshikena Plot 7B Acme Road Ogba Ikeja Industrial Estate Lagos State Nigeria T FrieslandCampina West Africa Director Business Development West Africa: Marc (M.G.) Desenfans Ridge Street No. 10 Roman Ridge Accra Ghana T

155 Overzichten Business groups en adressen FrieslandCampina Consumer Products Asia 153 De business group Consumer Products Asia voorziet consumenten in Azië van zuivelproducten zoals kindervoeding en zuiveldranken. De business group is actief in acht landen in Azië (China, de Filippijnen, Hong Kong, Indonesië, Maleisië, Singapore, Thailand en Vietnam). Veel producten worden lokaal geproduceerd. Een aantal producten, zoals Friso, wordt geëxporteerd vanuit Nederland naar Azië. FrieslandCampina Consumer Products Asia Chief Operating Officer: Freek (F.) Rijna #11-01 Centennial Tower 3 Temasek Avenue Singapore T Alaska Milk Corporation Managing Director: Fred (W.S.) Uytengsu 6th Floor, Corinthian Plaza Building 121 Paseo de Roxas Makati City 1226 de Filippijnen T FrieslandCampina Trading (Shanghai) Managing Director: Chooi Lee (C.L.) Saw 901 Shanghai Times Square Office Tower No 93 Huai Hai Zhong Road Shanghai China T FrieslandCampina Hong Kong Managing Director: Arnoud (A.) van den Berg 39/f Office Tower Langham Place 8 Argyle Street Mongkok Kowloon Hong Kong T FrieslandCampina Indonesia Managing Director: Marco (M.L.) Spits Jalan Raya Bogor Km 5 Jakarta Indonesië T FrieslandCampina Malaysia Managing Director: Rahul (R.) Colaco Level 5, Quill 9, No 112, Jalan Semangat Petaling Jaya Selangor Darul Ehsan Malaysia Maleisië T FrieslandCampina Singapore General Manager: Eddie (B.L.) Koh 47, Scotts Road Goldbell Towers Singapore T FrieslandCampina Thailand Managing Director: Marco (M.G.) Bertacca 6th floor, S.P. Building 388 Paholyothin Road Samsen Nai, Phayathai Bangkok Thailand T FrieslandCampina Vietnam Managing Director: Mark (P.M.) Boot Binh Hoa Ward Thuan An Town Binh Duong Province Vietnam T

156 154 FrieslandCampina Cheese, Butter & Milkpowder De business group Cheese, Butter & Milkpowder verkoopt wereldwijd kaas, gecondenseerde melk, kindervoeding, boter en melkpoeder. De portfolio bestaat uit een breed pakket Gouda, Edam, Maasdam en foliekaas, zowel hele kazen als voorverpakte stukken en plakken, verschillende soorten boters en melkpoeders. De business group heeft vestigingen in vijf landen (Nederland, Duitsland, België, Frankrijk en Spanje) en exporteert naar meer dan 100 landen. FrieslandCampina Cheese, Butter & Milkpowder Chief Operating Officer: Piet (P.J.) Hilarides Stationsplein LE Amersfoort Nederland T FrieslandCampina Butter & Milkpowder Managing Director: Martien (M.M.G.M.) van den Hoven Stationsplein LE Amersfoort Nederland T FrieslandCampina Cheese Managing Director: Peter (P.S.) Weltevreden Stationsplein LE Amersfoort Nederland T FrieslandCampina Cheese Germany General Manager: Markus (M.) Brettschneider Hatzper Straße Essen Duitsland T FrieslandCampina Cheese France General Manager Operations: Frédéric (F.B.) Baeza Quartier Les Crillons Sénas Sénas Frankrijk T FrieslandCampina Cheese Spain General Manager: Jose (J.) Alonso-Iñarra Roger de Lluria 50 Planta Barcelona Spanje T Yoko Cheese General Manager: Luc (L.) Lamberigts Bosdel Genk België T Zijerveld Director: Matthieu (M.A.A.) Zijerveld Broekveldselaan NL Bodegraven Nederland T FrieslandCampina Export Managing Director: Cees (C.H.M.) Ruijgrok Frisaxstraat ZW Wolvega Nederland T

157 Overzichten Business groups en adressen FrieslandCampina Ingredients 155 De business group Ingredients ontwikkelt nutritionele en functionele ingrediënten die waarde toevoegen aan bestaande producten. Wereldwijd levert de business group natuurlijke ingrediënten op basis van melk, kaaswei en plantaardige grondstoffen aan industriële afnemers in de kindervoedingsbranche, de voedingsmiddelenindustrie, de farmaceutische industrie en de jongdiervoederbranche. De business group Ingredients heeft vestigingen in negen landen (Nederland, Duitsland, Verenigde Staten, Indonesië, China, Singapore, Japan, Nieuw-Zeeland en India). FrieslandCampina Ingredients Chief Operating Officer: Roelof (R.A.) Joosten Stationsplein LE Amersfoort Nederland T FrieslandCampina DMV Managing Director: Herman (H.J.) Sips NCB laan GE Veghel Nederland T FrieslandCampina Nutrifeed Managing Director: Joost (J.) van de Rakt Lage Landstraat GJ Veghel Nederland T FrieslandCampina Ingredients Business Unit Director Asia Pacific: Andries (A.I.) Smit #11-01 Centennial Tower 3 Temasek Avenue Singapore T FrieslandCampina Kievit Managing Director: Tine (M.A.K.) Snels Oliemolenweg 4a 7944 HX Meppel Nederland T Satro GmbH General Manager: Arend (A.R.) Bouwer Wiedenbrücker Str Lippstadt Duitsland T FrieslandCampina Ingredients Beijing Managing Director: Leon (L.) Coolen RM2506, West Tower of LG Twin Towers B12 Jianguomenwai Avenue Chaoyang District Beijing China T FrieslandCampina Domo Managing Director: Herman (H.W.A.) Ermens Stationsplein LE Amersfoort Nederland T FrieslandCampina Domo Americas Regional Director: Rudy (R.) Dieperink 61 S. Paramus Road, Suite 422 Paramus, NJ Verenigde Staten T FrieslandCampina Kievit Indonesia Business Unit Director Asia Pacific: Andries (A.I.) Smit Jl. Merpati Salatiga Indonesië T FrieslandCampina Creamy Creation Managing Director: Steven (S.D.) Alexander Hoogeindsestraat PE Rijkevoort Nederland T FrieslandCampina Creamy Creation USA Branche Manager USA: Rutger (J.A.R.) van den Noort 24 Masse Place NY Batavia Verenigde Staten T DFE Pharma Chief Executive Officer: Jan (J.) Jongsma Klever Straße Goch Duitsland T

158

159

160 Elke dag voorziet Royal FrieslandCampina miljoenen consumenten verspreid over de wereld van zuivelproducten met waardevolle voedingsstoffen. Met een jaaromzet van 11,4 miljard euro behoort FrieslandCampina tot de vijf grootste zuivelondernemingen in de wereld. FrieslandCampina levert consumentenproducten als zuiveldranken, kindervoeding, kaas en desserts in een groot aantal Europese landen, in Azië en in Afrika. Ook worden producten geleverd aan professionele afnemers, waaronder room- en boterproducten aan bakkerijen en horecabedrijven. Daarnaast produceert FrieslandCampina ingrediënten en halffabricaten voor producenten van kindervoeding, de voedingsmiddelenindustrie en de farmaceutische sector wereldwijd. FrieslandCampina heeft vestigingen in 28 landen met in totaal medewerkers. De producten van FrieslandCampina vinden hun weg naar meer dan 100 landen. Het centrale kantoor van de onderneming is gevestigd in Amersfoort. De activiteiten van FrieslandCampina zijn onderverdeeld in vier marktgeoriënteerde business groups: Consumer Products Europe, Middle East & Africa; Consumer Products Asia; Cheese, Butter & Milkpowder en Ingredients. De vennootschap is volledig in handen van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A., met leden-melkveehouders in Nederland, Duitsland en België een van de grootste zuivelcoöperaties in de wereld. Koninklijke FrieslandCampina N.V. Stationsplein LE Amersfoort T